چکیده :

پژوهش پیش رو از طریق اطلاعات بدست آمده از روش کتابخانه ای ، به تایپوگرافی ایرانی در زمینه طرح جلدهای سیاسی اجتماعی می پردازد و جنبه های تاثیرگذار بر قوت گرفتن آن را مورد بررسی قرار می دهد. پس از آن  به تاثیر متقابل سیاست و گرافیک در جلد کتاب های دوره پس از جنگ تحمیلی می پردازد و در پی آن است سبکی را که تایپوگرافی ایرانی نامیده می شود در زمینه جلدکتابهای سیاسی، اجتماعی بررسی کند.

     پیشینه ی تایپوگرافی بر روی جلد را مورد بحث قرار داده و تاثیرات آن بر کار طراحان این دو دهه را نشان دهد . عوامل تاثیر گذار بر پیشرفت تایپوگرافی بر روی جلدهای سیاسی، اجتماعی را ذکر کرده ، به تاثیر ممیزی  در طرح جلد بپردازد و نقش آن در رشد تایپوگرافی را ، مطرح کند .

     تاثیر خوشنویسی و برخی طراحان فعال درعرصه ی نشر را در انسجام سبک تایپوگرافی ایرانی برروی جلد، توضیح دهد و ازطریق  جامعه آماری به تبیین نظریات مورد بحث بپردازد.

تایپوگرافی – حروف نگاری – خوشنویسی – طرح جلد

فهرست                                                                       شماره صفحه

مقدمه ……………………………………………………………………………………. 1  

فصل اول ………………………………………………………………………….. 6   

1-1- بیان مسئله …………………………………………………………………………………..7

2-1- پرسش های پژوهش ………………………………………………………….8

3-1- فرضیه های پژوهش …………………………………………………………….8

4-1- اهداف تحقیق ………………………………………………………………………10

5-1- سابقه و پیشینه تحقیق …………………………………………………………………..10

6-1- روش و فنون اجرایی پژوهش ………………………………………………………….12

فصل دوم:

تاریخچه تایپوگرافی و طراحی جلد کتاب، بررسی حروف نگاری لاتین وشباهتها  و تفاوتهای آن با تایپوگرافی ایرانی…….14

2-1- پیدایش تایپوگرافی …………………………………………………………………………15

2-1-1- نگاهی به تایپوگرافی مدرن و پست مدرن و تفاوت آنها …………………….16

2-1-2- طراحی حروف مدرن- فوتوریسم ………………………………………………………17

2-1-3- حروف نگاری دادائیسم ………………………………………………….18

2-1-4- حروف نگاری دستیل …………………………………………………………….19

2-1-5- حروف نگاری باهاوس ……………………………………………………………..19

2-1-6-سبک حروف نگاری جهانی ……………………………………………………20

2-1-7- حروف نگاری پست مدرن …………………………………………………………..21

2-1-8- حروف نگاری موج نو ………………………………………………………………..21

2-1-9- تایپوگرافی امروز ایرانی، با رویکردی بر پست مدرنیسم ……………………………….24

2-1-10- خوشنویسی بستری بر تایپوگرافی ایرانی ………………………………..27

2-1-11- ورود تایپ و تایپوگرافی به ایران …………………………………………………29

2-1-12- ساختن قلم و تایپ فیس فارسی ………………………………………………31

2-2- مدخلی بر شروع طراحی گرافیک و طراحی جلد کتاب در ایران …………………..33

2-2-1- بارقه های تایپوگرافی بر روی جلد ……………………………………………38

فصل سوم: بررسی تاثیر تایپوگرافی در جلدهای سیاسی، اجتماعی دهه ی 70 و 80 ……………….44

3-1- شیوه های تایپوگرافی رایج در طراحی جلد کتابهای سیاسی، اجتماعی ………………….45

3-2- غلبه ی تصویر بر  تایپوگرافی در جلدهای سیاسی ، اجتماعی تا میانه ی دهه ی70 ……………51

3-2-1- عدم توجه به نقش حروف در میان طراحان گرافیک ……………….51

3-3- تاثیر سیاست بر گرافیک، پس از جنگ …………………………………..58

3-4- تایپوگرافی امروز ایران و رسیدن به اوج تحولات نوشتاری ، برروی جلد ……………..61..

3-4-1-دوره اصلاحات، هجمه ی تایپوگرافی و تاثیر آن بر جلدهای سیاسی، اجتماعی ………………..63.

3-4-2- شگردهای طراحان برای کاهش تنه ی حروف در طراحی جلد ……………………………75…

فصل چهارم : روش شناسی …………………………………………………………87

فصل پنجم : نتیجه گیری ………………………………………………..94 ..

فهرست منابع ……………………………………………………………..98 ..

 مقدمه

مسئله ی مهم درحوزه ی نشر ومطبوعات ایران و اهمیت آن، بیشتر به آن خاطر است که به گفته ی بسیاری از طراحان گرافیک، که در حال حاضرقسمت اعظم کارشان را، طراحی جلد تشکیل می دهد،گستردگی دامنه ی بسیاری از سفارشات فرهنگی، مانند پوستر، به اندازه ی جلد نبوده و نیست.

گستردگی این موضوع شامل تمام کتابهایی می شودکه مجوز نشر می گیرند و زمینه ای می شوند برای بروز ظرفیتهای گرافیکی طراحان ایرانی و البته در مورد موضوع بحث، زمینه ای برای نمایاندن تایپوگرافی.

     ما در کشوری زندگی می کنیم که در قیاس با بسیاری کشورها با تعداد کم سفارش پوستر روبرو هستیم، پوستر ویژگیهایی دارد که برای طراح دلچسب است. وقتی سفارش پوستر اندک است، در نتیجه، طراح تمام اندیشه و خلاقیت خود را در قالب آن زمینه ی بالقوه به نمایش می گذارد.

این چکیده ای بود از صحبتهای کورش پارسانژادکه به گفته ی خودش بیش از هزارجلد کتاب طراحی کرده است. این تعداد بالا بهترین زمینه برای تحلیل دوره ای از گرافیک ایران است .هر چند تعداد عناوین زیاد کتاب لزوما پیام آور تیراژ بالا نیست، ولی ؛ در حوزه ی گرافیک تیراژ اهمیتی ندارد و یا در درجه دوم اهمیت است.

     پس از انقلاب اسلامی، جامعه ی ایرانی سرنگردانده، دچار جنگی مدید می شود که پس از آن، دولت روی کار آمده به نشر اندیشه های خود دست می زند و در این میان ناشران دولتی مطرح

می شوند.

     دولت ها نیاز به صحبت کردن دارندو این نیاز به صحبت توسط دولت ها به طرق مختلف صورت می پذیرد، از نظر تاریخی، احزاب سیاسی، رسانه های جمعی و گروه های وابسته ، همگی در گفتگو های جمعی، به طور مستقیم و روزمره همکاری کرده اند.

     این مساله محدود به یک حزب سیاسی، دین و مذهبی خاص نمی شود. ما آن را در همه جا می بینیم.تمامی این تبلیغات ، از یک جهت شبیه هم اند. همه ی آنهابرای ترغیب کردن توده ها به قبول حقانیت، ابتکارات و دغدغه های دولت ها طراحی شده اند.

     یکی از زمینه هایی که دولت ها به وسیله ی آن صحبت می کنند، همین حوزه ی نشر است. در دوران پس از جنگ ، که مصادف با اواخر دهه ی شصت و اوایل دهه ی هفتاد می شود،  سازمان تبلیغات اسلامی که حوزه ی هنری از مشتقات آن است، به کار در حوزه ی نشر می پردازد و دامنه ی گسترده ای ازموضوعات سیاسی، اجتماعی ، شامل خاطرات جنگ و مسائل مذهبی ، شعر و ادبیات و … را در بر می گیرد و جلد های سیاسی اجتماعی دهه ی هفتاد به طور گسترده با این نشرآغاز می شود حمایت دولتی از آن سبب بروز دوچندان آن می شود. به تبع آن ناشران خصوصی هم وارد عرصه می شوند. این زمینه ی موجود برای طراحی گرافیک کم کم شکل می گیرد و حوزه ی تایپوگرافی را در همین سالها در گیر خود می کند.این برهه ی زمانی با انقلاب دیجیتال همراه می شود و بخاطر راحتی جابجایی فواصل حروف و نقطه ها و ورود فونت های متعددو دلایل متعدد دیگر به جلوه ی اصلی جلدها تبدیل

می گردد. البته پرداختن به تایپوگرافی درحوزه ی نشر به دوصورت  امکان پذیر است .

     1- از جنبه تایپوگرافی متن که بیشتر رابطه ی میان فاصله ی حروف و فاصله ی سطرها و کاربرد علائم نوشتاری ست.

     2-از جنبه ی تایپوگرافی نمایشی، که علاوه بر فاصله ی حروف و کلمات حوزه و تکنیکهای متعدد در جهت گرافیک جلد را عهده دار می شود.

     مسلما بحثی که در این مجال بدان خواهیم پرداخت، راجع به تایپوگرافی نمایشی ست در تلفیق با موضوعات سیاسی اجتماعی، در بستر مهیای جلد کتاب.

     پس از گذشت سالهای ابتدایی دهه هفتاد، آهسته آهسته حروف پیش می آیند و با عواملی چون معذوریت های استفاده از تصویر، انقلاب دیجیتال، روح خوشنویسی ایرانی و شرایط سیاسی همراه می شوند و تبدیل به یکی از عناصر مهم در گرافیک ایران می شوند.

     ایهام و استعاره ی تصویر و صریح نبودن آن در مقایسه ی با نوشتار نشان از کارایی حروفی دارند که سالهاست پس از کارهایی که گلپایگانی در زمینه ی تایپوگرافی جلد انجام داده، ساکن مانده اند و پیشرفتی نکرده اند.

 در برخورد مفهومی با موضوعی مانند پوستر، دست طراح بسیار بازتر است.ولی دیزاین جلد آن هم در موضوعات سیاسی، با توجه به  شرایط آنروزهای جامعه ی ایران و تفکرات  سیاه و سفید روشنفکر- مذهبی، نیازمند این بود که طراح