فهرست مطالب:

چکیده……………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول: کلیات

۱-۱- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 3

۱-۲- بیان مسأله………………………………………………………………………………………………… 4

۱-۳- فرق آبمیوه با کنسانتره……………………………………………………………………………….. 5

۱-۴- فرایند تولید کنسانتره میوه ………………………………………………………………………….. 6

۱-۵- اهمیت موضوع و ظرفیت صنایع تبدیلی کشاورزی در استان آذربایجان غربی……………… 12

۱-۶- منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………………………… 13

۱-۷- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………… 14

۱-۸- فرضیه ­های تحقیق……………………………………………………………………………………… 14

۱-۹- روش پژوهش…………………………………………………………………………………………… 15

۱-۱۰- سازماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………. 15

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق:

۲-۱- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 17

۲-۲- اهمیت کارایی در کشاورزی………………………………………………………………………… 17

۲-۳- جایگاه صنایع تبدیلی و نقش آن در کاهش ضایعات کشاورزی استان آذربایجان غربی… 18

۲-۴- کارایی: تعریف و روش­های محاسبه……………………………………………………………….. 20

۲-۵- رهیافت­های محاسبه کارایی…………………………………………………………………………. 22

۲-۶- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………. 25

2-6-1- مطالعات خارجی…………………………………………………………………………………… 25

2-6-2- مطالعات داخلی…………………………………………………………………………………….. 29                                                                                                                  

فصل سوم: روش تحقیق

۳-۱- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 33

۳-۲- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 33

۳-۳- جامعه آماری و حجم  نمونه…………………………………………………………………………. 33

۳-۴- ابزار اندازه ­گیری……………………………………………………………………………………….. 33

۳-۵- تجزیه­آماری…………………………………………………………………………………………….. 34

۳-۶- اندازه ­گیری کارایی به روش تحلیل فراگیر داده ­ها (DEA)…………………………………….. 34

3-6-1- مدل بازدهی ثابت نسبت به مقیاس (CRS)…………………………………………………….. 37

3-6-2- عامل تولید و محصول اضافی (مازاد)……………………………………………………………. 38

3-6-3- مجموعه مرجع………………………………………………………………………………………. 41

3-6-4- مدل بازدهی متغیر نسبت به مقیاس (VRS)…………………………………………………….. 42

3-6-5- مدل حداکثرسازی محصول………………………………………………………………………. 44

3-6-6- اطلاعات قیمتی و کارایی تخصیصی……………………………………………………………. 46

3-6-7- روش حداقل سازی هزینه…………………………………………………………………………. 46

3-6-8- روش حداکثرسازی درآمد……………………………………………………………………….. 47

3-6-9- تحلیل نموداری روش DEA……………………………………………………………………..

3-6-10- نکاتی در ارتباط با بهره گرفتن از روش DEA…………………………………………………….

3-6-11- برخی مزایا و اشکالات روش DEA…………………………………………………………….

۳-۷- داده و اطلاعات………………………………………………………………………………………. 50

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل نتایج

۴-۱- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 5۳

 

 

۴-۲- نتایج توصیفی…………………………………………………………………………………………… 5۳

4-2-1- توزیع فراوانی نسبی جنسیت مدیر عامل­های واحدهای کنسانتره…………………………… 5۳

4-2-2- توزیع فراوانی نسبی سن مدیر عامل­های واحدهای کنسانتره……………………………….. 5۴

4-2-3- توزیع فراوانی نسبی تحصیلات  مدیر عامل­های واحدهای کنسانتره………………………. 5۴

4-2-4- توزیع فراوانی نسبی وضعیت تأهل مدیر عامل­های واحدهای کنسانتره……………………. 5۵

4-2-5- توزیع فراوانی نسبی وضعیت شغلی مدیر عامل­های واحدهای کنسانتره…………………… 5۵

4-2-6- توزیع فراوانی نسبی سابقه کاری مدیر عامل­های واحدهای کنسانتره……………………… 5۶

4-2-7- توزیع فراوانی نسبی تولید محصول دیگر به جز کنسانتره واحدهای کنسانتره…………… 5۷

4-2-8- وضعیت مالکیت واحدهای کنسانتره……………………………………………………………. 5۷

4-2-9- توزیع فراوانی نسبی میزان تولید انواع کنسانتره در 1392 در واحدهای کنسانتره……….. 5۸

4-2-10- توزیع فراوانی نسبی میزان استفاده از مواد نگهدارنده در واحدهای کنسانتره…………… 5۸

4-2-11- توزیع فراوانی نسبی کیفیت میوه­ های استفاده شده در واحدهای کنسانتره……………… ۵۹

4-2-12- توزیع فراوانی نسبی وضعیت صادرات در واحدهای کنسانتره……………………………. ۵۹

4-2-13- توزیع فراوانی نسبی میزان فروش محصول در صورت تحریم در واحدهای کنسانتره… 6۰

4-2-14- توزیع فراوانی نسبی تأثیر اثرات جوی بر کیفیت محصول در واحدهای کنسانتره…….. 6۱

4-2-15- توزیع فراوانی نسبی تأثیر اثرات جوی بر قیمت محصول در واحدهای کنسانتره……… 6۱

۴-۳- نتایج برآورد انواع کارایی……………………………………………………………………………. 6۲

۴-۳-۱- محاسبه کارایی فنی و شناسایی واحدهای مرجع واحدهای کنسانتره …………………….. 6۲

۴-۳-۲-  محاسبه انواع کارایی واحدهای کنسانتره بر اساس مدل بازدهی ثابت نسبت به مقیاس.. 6۴

۴-۳-۳-  محاسبه انواع کارایی واحدهای کنسانتره بر اساس مدل بازدهی متغیر نسبت به مقیاس . 6۶

۴-۳-۴- نتایج حاصل از برآورد کارایی فنی و مقیاس در وضعیت بازدهی متغیر نسبت به مقیاس…… 7۰

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهاد ها

۵-۱- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 7۵

۵-۲- نتیجه ­گیری………………………………………………………………………………………………. 7۵

۵-۳- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………… 7۸

۵-۴- پیشنهادهای پژوهشی………………………………………………………………………………….. ۷۹

منابع………………………………………………………………………………………………………………. 8۰

ضمائم……………………………………………………………………………………………………………. 8۶

ABSTRAC……………………………………………………………………………………………………

چکیده:

صنایع کنسانتره بخش مهمی از فرایند تولید در بخش کشاورزی است که به کمک تکنولوژی، مازاد تولید را به ارزش افزوده تبدیل کرده و افزایش درآمد کشاورزان را در پی دارد. توسعه این صنایع با توجه به استفاده از امکانات و قابلیت­های موجود در روستاها، نقش مؤثری در توسعه­ روستایی ایفا می­ کند. در این تحقیق به منظور بررسی کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی واحدهای کنسانتره در استان آذربایجان غربی با بهره گرفتن از رهیافت تحلیل پوششی داده ­ها صورت گرفت. داده ­ها و اطلاعات مورد نیاز از میان 14 واحد کنسانتره در استان آذربایجان غربی با بهره گرفتن از روش پرسشنامه و به طور مستقیم، در سال 1392 جمع­آوری گردید. بر اساس نتایج به دست آمده مدل تحلیل پوششی داده ­ها با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس نشان می­دهد که میانگین کارایی­های فنی، تخصیصی و اقتصادی 7/87، 59 و 8/52 درصد به دست آمد. شکاف بین کارآمدترین و ناکارآمدترین واحد کنسانتره استان از نظر کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی، 6/36، 6/85 و 8/86 درصد می­باشد. همچنین با فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس میانگین کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی واحدهای کنسانتره در استان آذربایجان غربی به ترتیب برابر با 8/75، 7/40 و 33 درصد به دست امد. شکاف بین کارآمدترین و ناکارآمدترین واحد کنسانتره استان از نظر کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی، 50 ، 7/89 و 4/88 درصد می­باشد که نشان­دهنده عدم کارایی تخصیصی و اقتصادی قابل ملاحظه در واحد کنسانتره استان است.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

 بی تردید انسان در تمامی دوران زندگی خود همواره با مشکلی بنام محدودیت و کمیابی و مواجه بوده است. این محدودیت و کمیابی در تمامی زمینه ها از جمله عوامل تولید و به تبع آن کالاها و خدمات کاملا محسوس است. از این رو بشر برای زندگی چاره ای جز استفاده هر چه بهتر از امکانات موجود جهت دسترسی به تولید بیشتر و با کیفیت بالاتر ندارد. در دنیای ما آنچه که به روشنی پاسخگوی این نیاز می باشد، مفهوم بالقوه کارایی و بهره وری است. (ابریشمی و نیاکان، 1389).

در جهان کنونی میزان تقاضای کالا نسبت به عرضه آن، به دلایلی همچون افزایش جمعیت، افزایش سطح توقعات و انتظارات مردم جامعه و غیره به طور فزاینده­ای رو به افزایش است، این در حالی است که عدم تعادل در تولید و مصرف غذا در جهان و خصوصاً در کشورهای جهان سوم مسئله بسیار مهمی است که خطر وابستگی را هر چه بیشتر تشدید می­نماید، به عبارتی استقلال سیاسی و اقتصادی این کشورها را تهدید می­ کند. چرا که استقلال در گرو قدرت تولید مواد غذایی می­باشد. در این راستا حتی کشورهایی که به منابع طبیعی و انرژی خود متکی هستند نیز در تلاقی فرایند افزایش جمعیت از یک سو، کاهش تولید و افزایش روز افزون قیمت­ها از سوی دیگر، امکانات خرید و تأمین غذای مورد نیاز را به تدریج از دست خواهند داد، مگر آنکه خود تولیدکننده مواد غذایی خویش بوده و از پتانسیل­های بالقوه به خوبی استفاده نمایند (رمضانی، 1388).

بررسی تاریخ و روند رشد کشورهای توسعه یافته و مقایسه آن با کشورهای در حال توسعه نشان می دهد که وجه تمایز و نقطه قوت این کشورها، استفاده بهینه از فرصت ها و امکاناتی است که در اختیار داشته اند. این مقایسه نشان می دهد که بررسی های مرتبط با بهره­وری و کارآیی در جهت تحلیل وضعیت کنونی اقتصادی و صنعتی کشورهای مختلف و ارائه راه کارهای مؤثر در جهت رفع عقب­ماندگی، تا چه حد حائز اهمیت است. بیشتر کشورهایی که در سال اخیر رشد اقتصادی چشم­گیری داشته اند، این رشد را عمدتا” از طریق افزایش کارآیی و بهره وری عوامل تولید به دست آورده­اند، به طوری که سهم سرمایه ­گذاری جدید در این رشد در مقایسه با نقش افزایش کارآیی و بهره­وری اندک بوده است (ابریشمی و نیاکان، 1389).

     امروزه یکی از مهمترین روش­های توسعه اشتغال و افزایش درآمد در مناطق روستایی، ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی است. این فرایندها می­توانند دربرگیرنده تغییرات فیزیکی، شیمیایی، نگهداری، بسته­بندی و توزیع تولیدات کشاورزی باشد (وزارت جهاد کشاورزی، ۱۳۸۴).

صنعتی شدن کشاورزی و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی دارای ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر هستند و در تعامل با یکدیگر می­توانند مجموعه ­ای از صنایع را برای دست­یابی به توسعه پایدار مناطق روستایی، معرفی کنند (UNIDO,2003).

بخش کشاورزی یکی از اساسی ترین پایه های استقلال هر کشور به شمار می رود و نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارد. این نقش از نظر تأمین موادغذایی، ایجاد اشتغال، تأمین  ارز درخور ملاحظه است و از این رو خودکفایی در زمینه محصولات کشاورزی همواره موردتوجه مدیران و برنامه ریزان بوده است. افزایش تولید محصولات کشاورزی می تواند از طریق افزایش کاربرد عوامل تولید (تا انتهای ناحیه دوم تولید)، تغییرات عمده تکنولوژی و یا بهبود کارآیی بهره بردارن صورت گیرد. افزایش کاربرد عوامل تولید و تغییرات عمده تکنولوژی با محدودیت هایی روبروست، از این رو در شرایط کنونی بهترین و عملی ترین راه افزایش تولید محصولات کشاورزی، بهبود کارآیی و بدست آوردن محصول بیشتر از مجموعه ثابتی از عوامل تولید است. (شفیعی و همکاران، 1385).

2-1- بیان مسأله

          صنایع کنسانتره بخش مهمی از فرایند تولید در بخش کشاورزی است که به کمک تکنولوژی، مازاد تولید را به ارزش افزوده تبدیل کرده و افزایش درآمد کشاورزان را در پی دارد. توسعه این صنایع با توجه به استفاده از امکانات و قابلیت­های موجود در روستاها، نقش مؤثری در توسعه­ روستایی ایفا می­ کند.

          افزایش کارآیی را می­توان به عنوان یک مکمل مناسب و بادوام برای مجموعهﻯ سیاست­هایی که تولیدات داخلی را تشویق و حفاظت و هم چنین استفادهﻯ بهینه از منابع را ترویج می­ کند در نظر گرفت. کارآیی عامل بسیار مهمی در رشد بهره­وری منابع تولید به ویژه در اقتصاد کشاورزی کشورهای در حال توسعه مانند ایران است. این کشورها از یک طرف با فرصت­های محدود برای توسعه و پذیرش فن­آوری­های جدیدتر مواجهند و از سوی دیگر از فن­آوری­های موجود نیز به طور کارا استفاده نمی­ کنند. بنابراین هر مطالعه در زمینهﻯ کارایی کشاورزان در تولید محصولات کشاورزی و کوشش در جهت بهبود کارایی آن­ها، بهره­وری عوامل تولید در کشاورزی را افزایش خواهد داد. با تجزیه و تحلیل کارآیی، از یک سو درجهﻯ موفقیت بهره­برداران در استفادهﻯ بهینه از منابع مشخص می­ شود و از سوی دیگر امکان افزایش تولید محصولات با بهره گرفتن از مجموعهﻯ مشخصی از منابع و عوامل تولید مورد بررسی قرار می­گیرد (حسن پور، ۱۳۷۶ ).

با توجه به امکانات و محدودیت­های موجود در تولید محصولات، مناسب­ترین راهکار برای افزایش درآمد و کاهش هزینه­ها، تخصیص مطلوب عوامل تولید موجب بهبود کارآیی در تولید است. کآرایی، اثر بسیار زیادی بر افزایش عملکرد دارد

فهرست مطالب:

چکیده ………………………………………………….1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه…………………………………………… 3

1-2- بیان مسأله…………………………………….. 4

1-3- اهمیت و ضرورت مسأله………………………. 7

1-4- اهداف پژوهش………………………………….. 7

1-5- سوالات تحقیق…………………………………. 8

1-6- فرضیات پژوهش…………………………………. 8

1-7- قلمرو تحقیق…………………………………….. 9

1-7-1- قلمرو مکانی…………………………………… 9

1-7-2- قلمرو زمانی……………………………………. 9

1-7-3- قلمرو موضوعی………………………………… 9

1-8- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم کلیدی……9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………………….. 11

2-2- اهمیت بخش کشاورزی و دام و طیور ……………12

2-3- بهره ­وری……………………………………………. 14

2-3-1- مفهوم بهره‌وری………………………………….. 15

2-3-2- مدیریت بهره­وری………………………………… 16

2-3-3- عوامل مؤثر بر بهره ­وری …………………………..17

2-3-4- عوامل مؤثر بر وضعیت بهره­وری در ایران………… 21

2-3-5- عوامل مؤثر بر بهره­وری نیروی انسانی………….. 25

2-3-6- بهبود مصرف انرژی و بهره ­وری…………………….. 26

2-3-7- کارکنان و بهره­ وری…………………………………… 27

2-3-8- به روز بودن و بهره­وری………………………………. 28

2-3-9- نقش تأمین کنندگان در بهره­وری واحدها…………. 29

2-3-10- دولت و بهبود بهره­وری واحدهای تولیدی…………. 32

2-4- بهره­وری در واحدهای مرغ گوشتی…………………… 34

2-5- مطالعات داخلی و خارجی…………………………….. 36

2-5-1- مطالعات داخلی……………………………………… 36

2-5-2- مطالعات خارجی……………………………………… 39

2-6- جمع­بندی مطالعات و ارائه مدل مفهومی تحقیق……. 40

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه……………………………………………………. 42

3-2- روش تحقیق…………………………………………….. 42

3-3- جامعه‌ی آماری……………………………………………. 43

3-5- ابزار پژوهش………………………………………………. 44

3-6-1- اعتبار (روایی) و پایایی پرسشنامه…………………… 44

3-6-2- پایایی پرسشنامه……………………………………… 45

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها…………………………….. 46

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

4-1 مقدمه………………………………………………………. 48

4-2 ضریب اطمینان پژوهش………………………………….. 48

4-3 معرفی روش­های آماری مورد استفاده…………………. 48

4-4 ارائه و تحلیل نتایج……………………………………….. 49

4-5 بررسی فرضیه‌ی نرمال بودن هریک از متغیرها……….. 53

4-5-1 روش توصیفی (رسم نمودار هیستوگرام)…………… 53

4-5-2 روش استنباطی (آزمون کلموگروف-اسمیرنف)………. 56

4-6 بررسی فرضیات تحقیق…………………………………… 57

فصل پنجم: نتیجه‌گیری، بحث و پیشنهادات

 

 

5-1- مقدمه……………………………………………………… 64

5-2- خلاصه‌ی تحقیق………………………………………….. 64

5-3- بحث و نتیجه­ گیری……………………………………….. 65

5-4- پیشنهادات………………………………………………….. 71

5-5- محدودیت­های تحقیق……………………………………….. 72

5-6- زمینه‌ی تحقیقات آتی………………………………………. 72

منابع ………………………………………………………………..73

منابع فارسی………………………………………………………. 73

منابع لاتین……………………………………………………….. 76

ضمائم……………………………………………………………. 78

چکیده:

هدف این تحقیق بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره­وری واحدهای تولید مرغ گوشتی شهرستان مراغه بوده است. این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بوده و ابزار پیمایش در این تحقیق پرسشنامه بوده است. برای جمع‌ آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرض­ها از پرسشنامه‌ی محقق ساخته استفاده شد. به این صورت که بعد از انتخاب نمونه‌های مورد نظر از جامعه‌ی آماری مورد مطالعه که شامل کلیه‌ی مدیران واحدهای تولید مرغ گوشتی در شهرستان مراغه بودند که به علت کمی جامعه‌ی آماری، نمونه گیری انجام نشد و همه‌ی مدیران برای شرکت در تحقیق انتخاب شدند. پرسشنامه ­ها به تعداد مورد نظر تکثیر و با مراجعه‌ی حضوری به هر یک از واحدها در اختیار پاسخگویان مطالعه قرار گرفت. بعد از جمع­آوری اطلاعات، داده ­ها با بهره گرفتن از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه‌ی 18 مورد آنالیز قرار گرفت. سپس در بخش استنباطی با بهره گرفتن از آزمون t تک نمونه­ ای و آزمون فریدمن، فرضیات پژوهش آزمون شدند. نتایج نشان داد که بهبود مصرف انرژی، سابقه‌ی مدیر و کارکنان، میزان سرمایه‌ی تولیدی، اندازه‌ی واحد، آموزش و ترویج، استفاده از تکنولوژی­های جدید و قیمت نهاده‌ها بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

اهمیتی که صنایع کوچک در توسعه‌ی اقتصادی کشورها دارند، توجه روزافزون سیاست‌گذاران را در جوامع مختلف به دنبال داشته است. اصولاً در بیشتر کشورهای توسعه‌ی یافته جهان، اتخاذ سیاست‌های مربوط به حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط به منظور کاهش فقر و ایجاد اشتغال، از مهمترین اولویت‌های توسعه‌ی دولت‌ها محسوب می‌شود. میزان موفقیت دولت‌ها در فراهم آوردن شرایط مناسب برای فعالیت بخش خصوصی که بخش اعظم آن­ها در چارچوب بنگاه‌های کوچک و متوسط فعالیت می‌کنند و در واقع ستون فقرات صنعت بیشتر کشورها را تشکیل می‌دهند، از عوامل تعیین کننده‌ی عملکرد بخش صنعت محسوب می‌شوند (تهامی‌پور و شاه‌مرادی، 1386).

از آنجایی که مهم‌ترین عامل یا اهرم اصلی کاهش یا افزایش بهره‌وری سازمان، منابع انسانی آن است لذا یکی از مسائلی که مدیران سازمان‌های پیشرو را در دهه‌ های آینده درگیر خود خواهد ساخت، تلاش برای افزایش بهره‌وری شغلی کارکنان است. اندازه ­گیری بهره‌وری یکی از اساسی‌ترین فعالیت‌هایی است که در سطوح مختلف می‌تواند راهگشای مدیریت در تصمیم‌گیری باشد. اندازه ­گیری بهره‌وری در سطح بنگاه‌ها، راهنمای مدیران ارشد در زمینه‌ی تأمین و تخصیص منابع رشد تولید از جمله نیروی انسانی و سرمایه می‌باشد. مدیران به کمک نتایج حاصل از تحلیل شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید می‌توانند بنگاه تحت مدیریت خود را از نظر سرمایه‌بر بودن و یا کاربر بودن بهتر شناخته و تصمیمات درستی در زمینه‌ی تزریق منابع جدید به بنگاه اتخاذ نمایند.

گوشت مرغ در سال‌های اخیر به طور وسیعی جهت تغذیه‌ی انسان و تأمین پروتئین مورد نیاز به کار رفته است. پرورش مرغ گوشتی به دلیل رشد سریع، سهولت تغذیه، استفاده از فضای بسته، تراکم و ضریب تبدیل بهتر نسبت به سایر محصولات پروتئینی و همچنین دارا بودن مواد مورد نیاز بدن انسان از مزایای خاصی برخوردار است؛ ولی به دلیل رعایت نشدن اصول صحیح مدیریتی و استانداردهای فنی در تولید و پرورش مرغ، خسارات قابل توجهی در وهله‌ی اول به تولیدکنندگان و سپس به جامعه و اقتصاد ملی وارد شده است (دشتی و یزدانی، 1375).

آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار می­گیرد، بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره­وری واحدهای تولید مرغ گوشتی می­باشد. به همین جهت این تحقیق با ارائه‌ مقدمه­ای کوتاه و بیان مسأله در فصل اول که کلیات نام دارد، شروع می‌شود، همچنین در این فصل مفاهیم کلیدی و اهداف و فرضیه ­های تحقیق هم گفته می‌شود. در فصل دوم مبانی نظری به همراه بررسی منابع و تحقیقات پیشین در مورد موضوع صورت می­گیرد. فصل سوم این مطالعه، متدولوژی پژوهش به همراه مراحل اجرا را با ذکر جزئیات بازگو خواهد کرد. در فصل چهارم، نتایج تحقیق آورده می‌شود و در فصل پنجم نتیجه ­گیری و بحث می­‌آید و پیشنهاداتی ارائه می‌شود.

2-1- بیان مسأله

از دیدگاه برنامه‌ریزی و توسعه‌ی اقتصادی، غذا هم به عنوان کالای اقتصادی و هم به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه، نقش بنیادی در تأمین استقلال کشور و سلامت جامعه دارد. از آنجایی که محصولات دامی و طیور یکی از منابع مهم و ضروری مواد غذایی است و با توجه به اهمیت صنعت دامی در عصر حاضر، واحدهای تولیدی دامی نقش مهمی در تأمین غذا در کشور به عهده دارند. طبق بررسی­هایی که در ایران به طور پراکنده در واحدهای تولیدی دامی انجام شده است، نشان داده شده است که سطح بهره‌وری و راندمان در ایران پایین­تر از استاندارد می‌باشد (حسینی و همکاران، 1390).

بهره‌وری از جمله عواملی است که دوام و بقای بنگاه‌ها را در دنیای پررقابت فعلی تضمین می­ کند. حاکم شدن فرهنگ بهره‌وری، موجب استفاده بهینه از کلیه امکانات مادی و معنوی سازمان­ها می‌شود و دائماً توان­ها، استعدادها و امکانات بالقوه‌ بنگاه­ها شکوفا می‌شود (راکوتواریزوا، 2008).

امروزه تمام کشورهای جهان در پی بدست آوردن پیشرفت­هایی در زمینه‌ی بهره‌وری هستند، بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید بیشتری دست یابند. بهره‌وری عبارتست است از استفاده‌ی مطلوب، مؤثر و بهینه از مجموعه امکانات، ظرفیت­ها، سرمایه­ها، منابع و فرصت­ها. به عبارت دیگر، بهره‌وری، استفاده‌ی مؤثر و بهینه از زمان و ارزش حاصل از سرمایه، عمر، فکر، اندیشیه و توان­ها و استعدادها در یک واحد زمان و استفاده‌ی مطلوب از همه‌ی امکانات است (رفیعی و همکاران، 1390).

اندازه ­گیری بهره‌وری به دلیل اهمیت آن در ارزیابی عملكرد سازمان­ها، همواره مورد توجه محققان بوده است. ضرورت رعایت اصل بهره‌وری در استفاده از منابع و امکانات موجود در دستیابی به اهداف سازمانی و تلاش در جهت افزایش آنها، بر کسی پوشیده نیست. یکی ‌از‌‌‌ راه­های ‌بهبود‌ و پیشرفت‌ اقتصادی و روزافزون یک واحد تولیدی ‌صنعتی، اندازه‌گیری بهره‌وری آن است و براساس اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل شاخص‌های بهره‌وری، فرصت­های بهبود تعریف می‌شود و چرخه‌‌ی بهبود را می‌توان انجام داد (میری و همکاران، 1387).

بهره‌وری استفادة مؤثر و کارآمد از ورودی­ ها یا منابع برای تولید محصول یا ارائة خروجی­هاست. ورودی­ ها (نهاده‌ها) منابعی از قبیل مواد اولیه، ابزارآلات و تجهیزات، نیروی کار و زمین و سایر موارد هستند که برای خلق خروجی یا ستاده (محصولات تولیدی، خدمات ارائه شده) استفاده می‌شوند. اندازه‌گیری بهره‌وری برای هر سازمان ضروری است و این امر به حدی حائز اهمیت است که می‌توان با برقراری و اجرای یک سیستم اندازه‌گیری بهره‌وری به نقاط قوت و ضعف یک سازمان تولیدی پی برد (حاجی رحیمی و کریمی، 2009).

یک واحد تولیدی در واقع قسمتی از شرکت است که به تکمیل محصول نهایی، تولید محصول یا ارائه خدمت خاصی می ­پردازد. این سطح از تولید می ­تواند جزو واحد، گروه تولیدی، خط تولید و سالن تولید لحاظ شود. بررسی بهره­وری در این سطح علاوه به عوامل متعددی همچون مدیریت مجموعه، نیروی کار، سرمایه‌ی واحد، انرژی، عوامل خاص و تکنولوژیکی چون ماشین‌آلات و قیمت نهاده‌ها و محصول وابسته است (روتان، 2002).

یكی از شاخصه‌های بهره‌وری در واحدهای تولیدی استفاده‌ی بهینه از انرژی است. بهره‌وری در استفاده از انرژی در ایران تا پیش از این در حد قابل قبولی قرار نداشت، چرا كه به دلیل قیمت‌های پایین انرژی و هزینه‌ی اندكی كه واحدهای تولیدی و حتی خانوارها از این بابت متحمل می‌شدند، انگیزه‌ی چندانی برای استفاده‌ی بهینه از انرژی در هر دو بخش وجود نداشت. در حال حاضر نیز با افزایش قیمت حامل‌های انرژی، چرخه‌ی تولید قبلی بهره‌وری چندانی نداشته است و بیشتر واحدهای تولیدی تلاش می‌کنند تا در زمینه‌ی استفاده از انرژی روش­های جدیدتری را به کار گیرند تا بهره‌وری بالاتری بدست آورند (دشتی و شرفا، 2009).

میزان بهره‌ی فردی مدیر و شاغلین تحت تأثیر عوامل ملموس و غیرملموس نظیر اندازه‌ی تجهیزات، شرایط کار، فرایندها، آگاهی و انگیزش قراردارد. یک مدیر باسابقه می ­تواند با برخی تصمیم­های مهم بهره‌وری را در یک زمان حساس ارتقا بخشد (محمدنژاد و همکاران، 2008).

مدیران واحدهای تولید مرغ گوشتی هم امروزه با بهره­ گیری از تکنولوژی­های جدید و روش­های جایگزین سعی در بالا بردن بهره­وری در واحدهای خود هستند. چرا که با قیمت بالای نهاده­های مصرفی در این واحدها، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیز که واحدهای با بهره­وری پایین به کار در این زمینه ادامه بدهند (برنتسن، 2009).

آذربایجان‌شرقی با داشتن ظرفیت‌های مهم تولیدی و صنعتی، نقش اساسی در تأمین امنیت غذایی در منطقه دارد که این امر این استان را به قطب مهم اقتصادی و تولیدی تبدیل کرده است. جمعیت دامی آذربایجان شرقی بالغ بر 8/9 میلیون واحد است که از این واحدهای دامی، محصولات تولیدی بالغ بر 993 هزار تن اعم از گوشت قرمز، گوشت سفید، شیر، تخم­مرغ، عسل و آبزیان است که خوشبختانه در اکثر محصولات تولیدی خودکفا بوده و این محصولات را به سایر استان‌ها و خارج از کشور صادر می‌کند. همچنین در حال حاضر بیش از 100 هزار نفر در بخش دام و طیور و صنایع وابسته در استان به فعالیت مولد، اشتغال دارند (آمارنامه جهاد استان آذربایجان شرقی، 1390).

حال سوال اینجاست که مهم­ترین عوامل تأثیرگذار بر بهره­وری واحدهای تولیدی دامی کدام­ها هستند؟ کدام یک از عوامل نقش مهم­تری در بهره‌وری دارد؟ برای پاسخ به این سوالات و با توجه به اهمیت موضوع و مطالب گفته شده، هدف این مطالعه بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره­‌وری واحدهای تولید مرغ گوشتی در واحدهای تولیدی شهرستان مراغه می­باشد.

3-1- اهمیت و ضرورت مسأله

امروزه تمام کشورهای جهان در پی بدست آوردن پیشرفت­هایی در زمینه‌ی بهره­وری هستند، بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید بیشتری دست یابند. به منظور افزایش بهره­وری در اقتصاد ایران باید به بخش كشاورزی به عنوان یكی از بخش­های مهم و عمده فعالیت اقتصادی در كشور توجه خاص كرد، زیرا افزایش رشد بهره­وری در این بخش، با توجه به اهمیت آن، می ­تواند ما را در جهت دستیابی به توسعه‌ی اقتصادی یاری كند. از طرفی براساس ماده‌ی 5 قانون برنامه‌ی چهارم توسعه، ارزش افزوده بخش كشاورزی در طول سال‌های برنامه چهارم باید سالانه 5/6 درصد رشد نماید كه 2/2 درصد از آن باید از محل رشد بهره­وری كل عوامل تولید حاصل شود.

همچنین نتایج این مطالعه می ­تواند برای بهبود شاخص ­های بهره­وری در واحدهای تولیدی دامی مفید باشد. در سطح منطقه نیز مدیران می­توانند با درک عوامل مؤثر بر بهره­وری، برنامه ­ریزی بهتری برای واحدهای خود پیاده نمایند.

4-1- اهداف پژوهش

هدف اصلی این مطالعه بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در بهره ­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی می­باشد. همچنین این مطالعه اهداف فرعی زیر را دنبال می­ کند:

– اولویت­ بندی عوامل مؤثر بر بهره­وری به ترتیب اهمیت

– ارائه راهکارهایی برای افزایش بهره­وری در واحدهای تولیدی مرغ گوشتی

5-1- سوالات تحقیق

سوال اصلی:

عوامل مؤثر بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی کدام­ها هستند؟

سوالات فرعی:

1- آیا بهبود مصرف انرژی بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشد؟

2- آیا سابقه‌ی مدیر و کارکنان واحد تولیدی دامی بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشد؟

3- آیا میزان سرمایه‌ی واحد تولیدی دامی بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشد؟

4- آیا اندازه‌ی واحد تولیدی دامی بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشد؟

5- آیا آموزش و ترویج بر بهره­وری واحدهای تولیدی مرغ گوشتی مؤثر می­باشد؟

چکیده:

یکی از اصلی‌ترین نیاز‌های هر فعالیت پویا، برنامه‌ریزی در چارچوب اهداف کلی آن فعالیت است. بخش کشاورزی نیز به عنوان یکی از مهمترین فعالیت‌های اقتصادی نیازمند برنامه‌ریزی‌های منسجم در جهت رسیدن به توسعه است. الگوی بهینه کشت برنامه‌ای است که با هدف مدیریت بهینه‌ی ترکیب مکانی گیاهی تدوین می‌شود. این برنامه با توجه به فرصت‌ها و تهدید‌های اکوفیزیولوژیکی، عوامل تولید، مسایل اقتصادی، عوامل فرهنگی و اجتماعی، تکنولوژی‌های نوین و… طراحی می‌شود. با توجه به این که الگوریتم رقابت استعماری تاکنون برای تعیین الگوی کشت به کار برده نشده این پژوهش قابلیت این الگوریتم را در تعیین الگوی بهینه‌ی کشت با سناریوهای مختلف در شهرستان بشرویه مورد بررسی قرار می‌دهد. رویکرد این پژوهش به حداکثر رساندن سود حاصل با تاکید بر محدودیت منابع آب می‌باشد. نتایج، حاکی از توانایی این الگوریتم در تعیین ترکیب کشت بهینه می‌باشد. همچنین نتایج حاصل از اجرای برنامه نشان می‌دهد که کشاورزان با استفاده‌ی درست از نهاده‌های کشاورزی خصوصا آب و کم آبیاری محصولات در فصول غیر حساس گیاه می‌توانند به سود بالاتر از شرایط فعلی دست پیدا کنند. همچنین در صورتی که نظارت بر میزان برداشت از منابع آب توسط وزارت نیرو به جای ماهانه و لحظه‌ای، سالانه باشد می‌توان با رعایت الگوهای کشت پیشنهادی با مصرف آب کمتر نسبت به حجم مجاز سالانه‌ی فعلی به سود بالاتری دست یافت.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

از لحاظ اقلیم شناسی، ایران جزء مناطق خشک جهان طبقه‌بندی شده است. متوسط بارندگی در سطح کشور 256 میلی‌متر است که این مقدار حدود 30 درصد متوسط بارندگی جهان (860 میلیمتر) و نزدیک به 35 درصد متوسط بارندگی آسیا (732 میلیمتر) می‌باشد. علاوه بر کمبود میزان بارندگی سالانه کشور، توزیع مکانی آن نیز بسیار نامناسب است.

از نظر وضعیت منابع آبخیز، ایران جزء کشورهای بسیار خشک و کم آب شناخته می‌شود. ارتفاع بارندگی ایران کمتر از 30% بارندگی کره زمین است در حالی‌ که تبخیر ایران 10% بیش از تبخیر متوسط کره زمین است. ازطرفی متوسط سرانه سالانه جریان‌های سطحی و زیرزمینی در هر هکتار در ایران 24% متوسط سرانه جهانی است. بیلان متوسط چرخه‌ی آب در ایران و کره‌ی زمین را در جدول شماره‌ی 1 مشاهده می‌کنید که نشان می‌دهد در کره‌ی زمین 36 درصد از بارندگی‌‌ها به صورت جریانهای سطحی و زیرزمینی جاری می‌‌شود ولی این رقم در ایران 29 درصد است.

مجموع ریزش‌های جوی در ایران 413 میلیارد متر مکعب می‌باشد. از این مقدار تنها 93 میلیارد متر مکعب به صورت جریان‌های سطحی جاری شده و 25 میلیارد متر مکعب نیز به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ می‌کند و 295 میلیارد متر مکعب آن به صورت تبخیر از دسترس خارج می‌شود. جدول شماره‌ی 2 خلاصه وضعیت منابع آبی تجدید پذیر کشور را نشان می‌دهد.

از طرفی جمعیت کشور در مقایسه با یکصد سال گذشته حدود 6 برابر و برداشت آب برای مصارف مختلف در سال های 1340 تا 1375 بیش از 2/2 برابر شده است. سرانه منابع آب تجدید شونده کشور نیز از 7000 متر مکعب در سال‌ 1335 به 2160 در سال 1375 رسیده است.

با توجه به محدودیت‌های طبیعی که گفته شد هدف اصلی هر کشاورز و دامدار معمولاً به دست آوردن حداکثر سود مورد انتظار مرتبط با فعالیتش ‏است. از نظر هر فعال بخش کشاورزی، راه و روش های مختلفی برای حداکثرکردن سود وجود ‏دارد، ولی باید به این نکته توجه کرد که از بین گزینه‌های گوناگون، فقط یک انتخاب برای ‏حداکثرسازی سود وجود دارد. از طرفی این امکان وجود دارد که هر کشاورز در طول یک سال زراعی، محصولات مختلفی را کشت ‏نماید، ولی قطعیتی وجود ندارد که این الگوی کشت حداکثر سود آوری را خواهد داشت چرا که ممکن است بر اثر تولید بیش از حد و فراتر از نیاز یک محصول قیمت آن کاهش شدید داشته و کشاورز بالاترین سود را تحصیل ننماید. علاوه بر محدودیت منابع آب و خاک به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی كشور از یک طرف و به دست آوردن بالاترین سود توسط کشاورز از طرف دیگر، ضرورت تحقق ‌پذیری آرمان خودكفایی در امور زیربنایی و حفظ محیط زیست نیز، ارایه‌ی الگوی بهینه‌ی کشت را اجتناب ناپذیر می‌سازد. از طرفی ایجاد امنیت غذایی منوط به اجرای الگوی کشت مناسب است زیرا نیاز به مواد غذایی در کشور روز به روز افزایش می‌یابد. همچنین اگر الگوی کشت وجود داشته باشد شاهد نوسانات شدید در بازار عرضه و تقاضا نیستیم.

الگوی كشت عبارت است از تعیین یک نظام كشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار، مبتنی بر سیاست های كلان كشور، دانش بومی كشاورزان و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های منطقه‌ای با رعایت اصول اكوفیزیولوژیک تولید محصولات كشاورزی در راستای حفظ محیط زیست.

از مهم‌ترین مزایای اجرای الگوی مناسب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- تامین امنیت غذایی با تكیه بر تولید از منابع داخلی

2- نیل به خود كفایی در محصولات اساسی

3- ارتقاء سطح سلامت مواد غذایی

4- اصلاح و بهینه كردن الگوی مصرف

5- حمایت موثر از تولید و صادرات با توجه به مزیت‌های نسبی و خلق مزیت‌های جدید

6- ارتقاء ضریب بهره‌وری از آب در تولید محصولات كشاورزی

7- استفاده‌ی علمی و بهره‌برداری بهینه از سایر نهاده‌های تولید

 

 

8- حمایت موثر از سامان‌دهی فرایند تولید و اصلاح نظام بازار محصولات كشاورزی

9- حفظ منابع پایه برای آیندگان یا به عبارتی حفاظت از محیط زیست

با ‏استفاده از روش های برنامه‌ریزی و مدیریت مزرعه می‌توان برای یک منطقه با توجه به مقدار ‏نهاده‌های موجود مانند، مقدار زمین،‌ آب، کودمصرفی،‌ بذر و … پیشنهادهایی مبتنی بر ‏جدیدترین روش های مدیریت کشاورزی برای حداکثر نمودن سود، ارائه نمود. برای این كار از الگوریتم‌های بهینه‌سازی شبیه الگوریتم ژنتیك، شبیه‌سازی بازپخت، الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات، منطق فازی و… استفاده می‌شود.

الگوریتم جدیدی بنام الگوریتم رقابت استعماری در سال 2007 توسط آتش پزگرگری ارائه شد. این الگوریتم از تكامل سیاسی اجتماعی انسان الگو گرفته و به حل مسایل بهینه‌سازی می‌پردازد. از این الگوریتم در حل مسایل زیادی در زمینه‌ی صنعت استفاده شده است. در این تحقیق كارایی این روش در تهیه‌ی الگوی بهینه‌ی كشت مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در صورت مثبت بودن نتیجه، علاوه بر تعیین الگوی بهینه‌ی كاشت محصولات زراعی و باغی در شهرستان بشرویه امید است بتوان به سوالات زیر پاسخ داد.

1- آیا الگوی کشت موجود بهینه است؟

2- آیا می‌توان با تغییر الگوی کشت درآمد کشاورزان را افزایش داد؟

3- درصورت ارایه‌ی‌ الگوی کشت جدید آیا نیاز کارخانه خوراک دام و کارخانه‌جات پنبه پاک‌کنی به مواد اولیه تأمین خواهدشد؟

4- تفاوت عمده تغییر سطح زیرکشت مربوط به کدام محصول یا محصولات است؟

5- درصورت حذف محدودیت‌ها (به جز آب) درآمد حاصل از الگوی کشت بهینه با الگوی فعلی چقدر تفاوت خواهد داشت؟

6- درآمد و الگوی کشت در حالت در نظر گرفتن محدودیت تأمین نیاز اولیه کارخانه خوراک دام و پنبه پاک کنی و در حالت عدم محدودیت برای تأمین نیاز این دو کارخانه چه تفاوتی می‌کند؟

7- کم‌ترین و بیش‌ترین مصرف آب در الگوی کشت مربوط به کدام محصولات است؟

8- میزان سود حاصل از این روش با روش‌ فعلی چه تفاوتی دارد؟

9- با ثابت ماندن میزان درآمد فعلی کشاورزان چه تغییری در میزان مصرف آب ایجاد می‌شود؟

فصل دوم: سوابق تحقیق

1-2- روش های برنامه ریزی

روش‌های برنامه‌ریزی متعددی برای تعیین الگوی کشت بهینه وجود دارد. از این روش‌ها می‌توان به الگوریتم‌های تکاملی مانند الگوریتم ژنتیک، برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی، برنامه‌ریزی آرمانی، برنامه‌ریزی فازی و … اشاره کرد. در این فصل مروری بر تعدادی از تحقیقات انجام شده خواهیم داشت.

زارع و همکاران (1385) با بهره گرفتن از نرم افزار  WINQSBو روش برنامه‌ریزی خطی امکان‌سنجی تغییر در الگوی کشت در مناطق صیفی کاری را با هدف توسعه کشت گیاهان علوفه ای و دانه های روغنی به همراه تحلیل حساسیت عوامل موثر مربوطه در مناطق‌ فریمان، تایباد و تربت‌جام مورد بررسی قرار دادند. به منظور بررسی امکان تغییر در الگوی کشت از یک مدل ریاضی و شبیه‌سازی رفتار زارعین استفاده شد. اکثر کشاورزان در زمان تصمیم‌گیری، اطلاعات کمی از تصمیمات سایر زارعین دارند که یکی از پیامدهای این گونه تصمیم‌گیری تولید چندین محصول در یک فصل زراعی به مقدار کم است. با توجه به محدودیت و کمبود آب، از منظر نهاده‌های کمیاب، این نهاده به عنوان محور محدودیت‌ها و جایگزینی محصولات مورد توجه قرار گرفت. با توجه به تغییر قیمت از زمان شروع تا زمان برداشت، قیمت لحاظ شده در این مطالعه بصورت وزنی می‌باشد. هچنین قیمت آب در این مطالعه بر اساس هزینه‌های احداث چاه محاسبه شده است. با توجه به اینکه اطلاعات دقیقی از میزان آب موجود در دسترس نیست، به منظور بررسی امکان تغییر درالگوی فعلی، میزان مصرف آب محصولات مورد مطالعه بر اساس سطح زیر کشت فعلی آنها محاسبه و به عنوان کل آب در دسترس در نظر گرفته شد و چندین مدل مورد بررسی قرار گرفت.

اولین مدل مورد مطالعه مدل شماره یک است. در این مدل کلیه محصولات بدون هیچ محدودیتی به برنامه معرفی شده ومعیار انتخاب سود خالص و میزان مصرف آب است؛ لذا ترکیبی از محصولات که با آب موجود بیشترین درآمد را عاید کشاورز می‌کند ارائه می کند. مطالعه‌ی الگوی کشت شهرستان‌ها نشان داد که جهت تغییر سطح زیر کشت محصولات می‌توان با برنامه‌ریزی و شبیه‌سازی منطقه نسبت به عواقب تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها آگاه شد و با بصیرت و آگاهی اقدام به تصمیم گیری نمود. همچنین در این مطالعات ظرفیت و پتانسیل مناطق از جهت تخصیص نهاده‌ها معلوم می‌گردد. در این مطالعات به راحتی می‌توان از هزینه فرصت و ارزش نهاده‌های کمیاب در تولید آگاه شد. در این بررسی همچنین مشخص شد با توجه به اهداف یک مطالعه بایستی برخی از عوامل که ارزش آنها در بازار معاملات دقیقا مشخص نمی‌شود مانند راحتی و یا سختی تولید یک محصول، علایق زارعین در تولید و یا آگاهی آنها از روش تولید، در دسترس بودن برخی از نهاده‌ها در زمان نیاز مانند ادوات برداشت و تاثیر برخی محصولات بر کشت بعدی، ارزش غذایی محصولات علوفه‌ای و… را بایستی به نحوی ارزش گذاری کرد تا به عنوان یک معیار (مانند درآمد و میزان مصرف آّب و…) در انتخاب محصول مد نظر قرار گیرد. این مطالعه همچنین نشان داد که بین الگوهای کشت بهینه و الگوی فعلی زارعین قرابت زیادی وجود دارد که این موضوع ضمن تایید درستی مدل‌نویسی، بیانگر تاثیر سیاست‌گذاری‌ها بر تصمیمات زارعین است.

عباسی و قدمی (1385) با بررسی انواع مدل‌های برنامه‌ریزی منابع آب و خصوصیات و شرایط حاکم بر هر کدام از این مدل‌ها، مدل برنامه‌ریزی خطی در محیط نرم افزار lingo8  را به دلیل سادگی و کاربردی بودن آن و امکان بکارگیری در مدیریت منابع آب، بعنوان گزینه مناسب برای تعیین الگوی كشت دشت فریمان–تربت‌جام انتخاب نمودند. مدل برای پنج دوره‌ی پنج ساله و با در نظر گرفتن تغییرات تدریجی اجرا شد. ورودی‌های مدل شامل دو دسته پارامتر می‌باشد. یکی پارامترهای مرتبط با محاسبات اقتصادی که عبارت از راندمان محصول در هر دشت، قیمت واحد هر محصول در منطقه، هزینه در هکتار هر محصول در منطقه و دیگری پارامترهای مربوط به محاسبات آب آبیاری که عبارت از راندمان کل آبیاری هر دشت در سالهای هدف، نیاز خالص آبیاری ماهیانه‌ی هر محصول، ضریب حساسیت گیاهان نسبت به آب، حداکثر مجاز برداشت از منابع آب زیرزمینی در سالهای هدف می‌باشد.

با توجه به نتایج مدل برای دشت فریمان-تربت جام می‌توان گفت که تغییرات در الگوی کشت در سال‌های مختلف طرح به گونه‌ای است که با وجود کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی سود خالص حاصل، روند افزایشی دارد، به‌طوری‌که از 703 میلیارد ریال در سال 1390 به 754 میلیارد ریال در سال 1410 رسیده است. با تعیین مناسب‌ترین الگوی بهره‌برداری از منابع موجود (سطحی و زیرزمینی) با بهره گرفتن از مدل، بیلان منفی در دشت تعدیل شده و به تدریج مثبت می گردد به‌طوری‌که از بیلان 216- در وضع موجود به 20+ در سال 1410 رسیده است. باید توجه کرد که تغییرات بیلان دشت از سال 1385 تا 1390 زیاد بوده اما در سالهای بعد روند کندتری دارد که علت این امر تغییر الگوی کشت فعلی به الگوی کشت بهینه و مبنا قرار گرفتن الگوی کشت بهینه هر سال برای سال بعد می‌باشد.

باقریان و همکاران (1381) در این مطالعه به بررسی الگوی بهینه كشت منطقه‌ی کازرون با روش برنامه‌ریزی خطی نمودند. اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسش‌نامه توسط کشاورزان دارای کمتر از پنج هکتار زمین بدست آمد. الگوی کشت بهینه با بهره گرفتن از برنامه‌ی  lindoبا هدف بیشینه نمودن درآمد کشاورزان حل گردید. در الگوی به کار رفته در مطالعه حاضر، 12 فعالیت زراعی (کشت محصولات مختلف) در نظر گرفته شده و محدودیت‌ها به صورت حداکثر و حداقل می‌باشند. پس از تعیین الگو در دو حالت کالیبره[1] و بهینه[2] با تغییر قیمت هر متر مکعب آب در تابع هدف، مقدار تقاضای آب در قیمت‌های مختلف و در فصول مختلف برآورد گردید، سپس به منظور نشان دادن رابطه‌ی مقدار تقاضای آب و قیمت آن، منحنی‌های تقاضای آب با بهره گرفتن از برنامه‌یEXCEL  ارائه شد.

نتایج نشان داد که در حالت بهینه فقط محصولات گندم، ذرت و خیار در الگوی کشت وارد گردیده‌اند ولی با توجه به محدودیت فروش و نیاز منطقه به محصولات دیگر، امکان اجرای این گزینه وجود نداشته و توصیه ‌شد که تصمیم‌گیری‌ها با توجه به حالت کالیبره که برگرفته از شرایط واقعی منطقه است، صورت پذیرد. برای به دست آوردن تابع تقاضای نورماتیو (مبتنی بر تحلیل حساسیت پارامترهای مدل (LP با توجه به تحلیل حساسیت ناشی از تغییر قیمت آب در تابع هدف، ابتدا با فرض اینکه مقدار آب در دسترس نامحدود است، مقدار تقاضای آب در قیمت‌های متفاوت برآورد می‌گردد. با افزایش تدریجی قیمت آب، مقدار تقاضا در قیمت‌های مختلف به دست می‌آید و این کار تا وقتی که تقاضا برای آب صفر گردد ادامه می‌یابد و با رسم نمودار مشاهده می‌گردد که مقدار تقاضا در تمام فصول در سطح قیمت 640 ریال دچار افت شده و به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. نتایج تحلیل حساسیت نشان می‌دهد که با افزایش قیمت، ابتدا محصولات فصل تابستان از الگو خارج می‌شود که این امر به دلیل نیاز بالای آن‌ ها به آب بوده، به طوری که زودتر از دیگر محصولات، مزیت کشت خود را از دست می‌دهند. به طور کلی نتایجی که از این مطالعه به دست می‌آید نشان می‌دهد که کشاورزان از منابع در دسترس، استفاده بهینه نکرده و قابلیت افزایش سود با تخصیص بهینه‌ی منابع وجود دارد. اجرای مدل‌های بهینه نشان دهنده‌ی آن است که استفاده از زمین‌های زراعی موجود در فصول مختلف می‌تواند به‌ نحو بهتری انجام گیرد در نتیجه با افزایش قابلیت دسترسی زارعین به آب می‌توان سطح زیر کشت و درآمد زارعین را افزایش داد. همچنین نمودار تقاضای آب نشان می‌دهد که در قیمت‌های پایین، کشش‌ پذیری مقدار تقاضا نسبت به قیمت آب، کمتر از قیمت‌های بالا می‌باشد و کشاورزان در قیمت‌های پایین نسبت به افزایش قیمت، واکنش چندانی در راستای مصرف کمتر آب نشان نمی‌دهند بنابراین برقراری نظام پرداخت آب بها، به تنهایی مصرف آب آبیاری را کاهش نخواهد داد و برای کاهش مصرف آب، استفاده از اهرم قیمت به تنهایی کافی نیست.

صبوحی و سلطانی (1385) با روش برنامه‌ریزی خطی در سطح حوضه‌ی حریرود و کشف رود برای تعیین الگوی کشت بهینه که در آن منافع اجتماعی، استفاده‌ی بهینه از آب آبیاری در دسترس و جهت‌دهی الگوی کشت در راستای حداکثر خالص واردات آب مجازی مطالعه انجام دادند. این مطالعه در 5 سطح ریسک و 3 سطح راندمان آبیاری (35 و 45 و 65 درصد) انجام شد. این را باید منظور داشت که افزایش واردات خالص آب مجازی الزاماً به معنی حداکثر شدن منافع اجتماعی نمی‌باشد. از طرفی در این مدل برای عوامل تولید و فعالیت‌ها قیمت و یا ارزش اجتماعی آن‌ ها منظور شد. محدودیت‌ها سطح زیر کشت و مقدار آب در دسترس می‌باشد. هر فعالیت و مدل بصورت 45 فعالیت درآمد. یعنی 45 کم آبیاری متفاوت برای هر محصول در نظر گرفته شد. 45 مورد به دلیل محدودیت نرم افزار مورد استفاده (general Algebraic modeling system) بود. میزان کم آبیاری در پنج مرحله از رشد محصول با بهره گرفتن از اعداد تصادف بین 1 و 5/0 توسط نرم‌افزارExcel  به دست آمد. میزان ریسک 95، 90، 5/87، 85، 80 درصد در نظر گرفته شد. دو محصول وارداتی گندم و جو و صادراتی پیاز و سیب زمینی و گوجه فرنگی در نظر گرفته شده است. اطلاعات مزرعه از

امگا-6 به امگا-3

فهرست مطالب:

فصل اول: مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه…………………………………………………. 2

1-3- مروری بر تحقیقات گذشته………………………….. 4

1-3-1- خسارت آفات انباری………………………………. 4

1-3-2- روش­های کنترل آفات انباری……………………….. 4

1-3-2-1- امواج کوتاه الکترومغناطیسی………………….. 4

1-3-2-2- انرژی تابشی خورشید…………………………. 4

1-3-2-3- خشک کردن…………………………………….. 5

1-3-2-4- گرما………………………………………………. 5

1-3-2-5- سرما……………………………………………… 5

1-3-2-6-کنترل شیمیایی…………………………………… 5

1-3-3- تاریخچه استفاده از سموم گیاهی……………….. 7

1-3-4- میزان استفاده از حشره‌­كش‌­های گیاهی در دنیای امروز…….8

1-1-3-5- مشكل تامین منابع گیاهی مورد نیاز و کم دوام بودن در محیط…..8

2-1-3-5- مشكل استاندارد كردن عصاره‌­های گیاهی استخراج شده……8

3-1-3-5- مشكلات ثبت حشره­‌كش­‌های گیاهی………. 8

1-3-6- نقش حشره‌كش­‌های گیاهی در آینده…………. 9

 فصـل دوم: مواد و روش کار

2-1- گیاهان مورد استفاده……………………………… 15

2-1-1- مریم گلی (Lamiaceae) Salvia officinalis L…..

2-1-2- بادرنجبویه؛ وارنگ بو (Lamiaceae)  Melissa officinalis L……..

2-1-3- همیشه بهارکوهی (Astraceae) Calendula officinalis L…….

2-1-4- بابونه رومی (Astraceae) Chamaemelum nobile L…………

2-1-5- افسنطین (Astraceae) .Artemisia absinthium L……………

2-1-6- گردو ایرانی (Juglanceae) .Juglans regia L…………………..

2-2- جمع­آوری گیاهان مورد مطالعه…………………. 18

2-3- تهیه عصاره­های استنی و هگزانی……………. 21

2-4- پرورش شب پره هندی………………………….. 22

2-5- بررسی اثر حشره­کشی پودر گیاهان………….. 23

2-6- بررسی تاثیر حشره­کشی تماسی عصاره­های هگزانی و استنی…..24

2-7- بررسی اثر دور­کنندگی عصاره­ های گیاهی……. 25

2-8- بررسی تاثیر عصاره­ها روی شاخص ­های تغذیه­ای….. 26

فصل سوم: نتایج

3-1- بررسی تاثیر حشره­شی پودر گیاهان مختلف روی شب پره هندی….30

3-1-1- تاثیر روی لارو……………………………………. 30

3-1-2- تاثیر روی میزان تخم ریزی……………………… 31

3-1-3- تاثیر روی طول دوره لاروی……………………… 31

3-1-4- تاثیر روی طول دوره شفیرگی…………………. 32

3-1-5- تاثیر پودر گیاهان روی طول عمر………………. 33

3-2- اثر حشره­کشی عصاره­ها روی لارو سن آخر شب پره هندی….33

3-2-1- تاثیر حشره­کشی عصاره­های استنی روی لارو…..33

3-2-2- تاثیر حشره­کشی عصاره­های هگزانی روی لارو…… 34

3-2-3- تاثیر حشره­کشی عصاره­های استنی روی شفیره……. 35

 

 

3-2-4- تاثیر حشره­کشی عصاره های هگزانی روی شفیره…… 35

3-3- بررسی تاثیر دور­کنندگی عصاره­ای استنی و هگزانی روی لارو شب پره هندی……36

3-4- برسی تاثیر عصاره­های گیاهی روی شاخص ­های غذایی……..38

3-4-1- تاثیر عصاره­های استنی و هگزانی روی نرخ رشد نسبی (RGR) شب پره هندی…..38

3-4-2- تاثیر عصاره­های استنی و هگزانی بر نرخ نسبی مصرف غذا (RCR) لارو….39

 فصل چهارم: بحث

4-1- تاثیر حشره­شی پودر گیاهان مختلف روی شب پره هندی…… 42

4-2- اثر حشره­کشی عصاره­ها روی لارو سن آخر شب پره هندی….. 43

4-3- تاثیر دورکنندگی و جلب کنندگی عصاره­های استنی و هگزانی روی لارو شب پره هندی….44

4-4- تاثیر عصاره ­ها روی شاخص ­های تغذیه­ای لارو 15 روزه شب پره هندی…..45

فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادات

5-2- پیشنهادات…………………………………………………… 49

منابع و ماخذ………………………………………………………… 50

چکیده:

استفاده وسیع از حشره­کش­های شیمیایی سبب به وجود آمدن جمعیت­های مقاوم به این حشره­کش­ها و همچنین آلودگی زیست محیطی گردیده است. به همین دلیل امکان استفاده از حشره­کش­های گیاهی علیه آفات انباری در سال­های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این آفات انباری شب­پره­هندی Plodia interpunctella (Hübner) است که باعث تخریب محصولات انباری می­ شود. در این تحقیق اثرات حشره­کشی عصاره­های استنی و هگزانی 5 گونه گیاه دارویی همیشه بهار، Calendula officinalis L.، افسنطین، Artemisia absinthium L.، بادرنجبویه، Melissa officinalis L.، مریم­گلی، Salvia officinalis L.، بابونه، Chamaemel nobile L.، و همچنین پوست سبز میوه­ی گردوی ایرانی،L.  regia Juglans روی شب­پره هندی مورد بررسی قرار گرفت. حشرات مورد آزمایش در شرایط کنترل شده (حرارت2 ± 27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد) پرورش داده شدند، عصاره­گیری به روش پودر کردن اندام گیاهی و حل کردن در حلال و سپس صاف کردن انجام شد. بررسی تاثیر حشره­کشی پودر گیاهان مورد نظر روی لارو شب­پره هندی نشان داد بهترین گیاه برای تلفات لاروی و کاهش طول دوره شفیرگی مربوط به پودر بادرنجبویه بوده است، بهترین گیاه برای بازدارندگی از تخمریزی مربوط به پودر بابونه، و بهترین گیاه برای کاهش طول دوره لاروی مربوط به پودر مریم گلی بوده است. اثر حشره­کشی عصاره­ها روی لارو سن آخر شب­پره هندی نشان داد بالاترین درصد تلفات لاروی در عصاره­های استنی، مربوط به عصاره افسنطین و در عصاره هگزانی مربوط به عصاره همیشه­بهار بوده است. عصاره­های استنی تاثیر معنی­داری روی تلفات در مرحله شفیرگی ایجاد نکرده و عصاره هگزانی مریم گلی بالاترین درصد تلفات در مرحله شفیرگی را ایجاد کرده است. همچنین میزان RGR و RCR در تیمار­های عصاره­ها نسبت به شاهد کاهش یافت و همه تیمار­ها اختلاف معنی­دار با شاهد در سطح 1 درصد نشان دادند اما بین گیاهان اختلاف معنی­داری مشاهده نشد. میزان FDI در هیچکدام از تیمار­ها اختلاف معنی­داری را با شاهد نشان نداد. ولی میزانECI  در تیمار­های عصاره­ها نسبت به شاهد اختلاف معنی­داری را نشان داد. همچنین همه عصاره­های مورد نظر دارای تاثیر دورکنندگی نسبتا” خوبی روی لارو سن آخر شب­پره هندی بودند.

فصل اول: مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه

بیش از 600 گونه آفت از سخت بالپوشان، 700 گونه از بالپولکداران و 355 گونه از کنه­ها به محصولات انباری خسارت ‏زده و‏ باعث کاهش‏ کیفیت ‏و‏ کمیت‏ آنها ‏می­‏شوند.‏ بعلاوه‏ وجود‏‏ بقایای حشرات در محصولات غذایی انبار شده باعث کاهش کیفیت آنها می­‏شود (راجندران و اسریران جینی[1]، 2008).

حمله آفات انباری و کم توجهی به اصول نگهداری فرآورده­‌های کشاورزی گاهی زیان­های کیفی بسیار مهمی را به دنبال می­آورد که سبب تغییر ترکیب شیمیایی، رنگ و مزه محصول شده و ارزش تجاری و مرغوبیت آن را به شدت کاهش می­دهد. زیان­های کیفی گاهی بصورت از بین رفتن ویتامین­ها و دیگر عناصر اصلی محصول بروز می­ کند. آفات انباری علاوه بر زیان­های کمی و کیفی، بهداشت مصرف کنندگان را نیز به مخاطره می­اندازند و گاهی مشکلات بهداشتی قابل توجهی را نیز در مصرف‌­کنندگان، اعم از انسان، دام و طیور اختلالات گوارشی شدیدی ایجاد می­ کند (فاطمی زاده، 1382).

كنترل صحیح آفات در انبار­ها یكی از مهمترین عوامل حفاظت مواد غذایی تأمین کننده عناصر غذایی مهم و مورد نیاز بدن از جمله حبوبات و غلات است. آفات انباری یكی از معضلات مهم در انبار­داری این محصولات هستند كه پس از برداشت تا زمان مصرف در انبار نگهداری می­شوند. علت عمده خسارت بالای این دسته آفات قدرت تكثیر بالا، همه­جازی بودن و چند­خواری آن­ها است تا جایی كه در انبار­هایی با شرایط سنتی میزان خسارت تا 80 درصد گزارش شده است. در اکثر سیستم­های انبار­داری استفاده از سموم تنفسی اقتصادی­ترین روش مدیریت آفات انباری است. روش تدخین مطلوب باید هیچ باقیمانده خطرناک برای انسان نداشته باشد همچنین روی کیفیت و طعم ماده غذایی یا مراحل فرآوری محصول تاثیر سوء نداشته باشد. همچنین مواد تدخینی باید از نظر بیولوژیکی فعال بوده و یا توسط دانه­ها جذب و قابلیت اشتعال یا تجمع نداشته باشند (لی و همکاران[2] 2001).

با توجه به اهمیت اقتصادی و ممنوعیت استفاده از گاز متیل بروماید یافتن یک روش جایگزین ایمن، مناسب، اقتصادی و پایدار جهت کنترل و کاهش خسارت این آفات ضروری بنظر می­رسد. روش­های متعددی برای نیل به این هدف وجود دارد .بکار­گیری سموم تدخینی به دلیل انتشار و نفوذ آنها به درون توده محصول در میان روش­های متعدد مبارزه با آفات انباری، موثرترین روش محسوب می­ شود. در چند سال اخیر بکار­گیری بعضی از سموم تدخینی کنار گذاشته شده است. متیل بروماید از جمله سموم تدخینی می­باشد که سبب تخریب لایه ازون می­ شود و به همین سبب توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایالت متحده آمریکا به عنوان دسته اول تخریب کننده­ های لایه ازون طبقه ­بندی شده است . طبق برنامه ­ریزی جهانی در کشور­های توسعه یافته تا سال ۲۰۰۵ و در کشور­های در حال توسعه تا سال ۲۰۱۵ باید مصرف این سم متوقف شود (لی و همکاران، 2001).

پس از آنکه متیل بروماید عامل تخریبی لایه ازون شناخته شد ، استفاده از فسفین رواج بیشتری یافت و عدم توجه به استاندارد­های تدخین باعث بروز مقاومت­های بیشتری در آفات نسبت به فسفین گردید به طوری که در ۴۵ کشور جهان گزارشاتی از مقاومت آفات انباری در برابر سم فسفین منتشر شده است. از این رو جستجو برای یافت جایگزین مناسب برای سموم فوق اجتناب­ناپذیر است (فیلد[3]، 1998).

اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی یکی از جایگزین­های مناسب برای ترکیبات شیمیایی مصنوعی تلقی می­شوند که کمترین خطر را برای انسان و محیط زیست دارند. اما هنوز ترکیبی که جایگزین مناسبی برای متیل بروماید بوده و دامنه تاثیر وسیع داشته و ارزان قیمت بوده و قابلیت استفاده در سطوح گسترده را داشته باشد پیدا نشده است (راجندران[4]، 2001).

ترکیبات با منشاء گیاهی می­توانند به عنوان جایگزین مناسب ترکیبات شیمیایی، به ویژه در کشور­های در حال توسعه، مصرف شوند (ناوارو و همکاران[5]، 2001).

تحقیقات روی مشتقات گیاهی برای کنترل بند­پایان آفت ادامه دارد با این وجود هنوز تعداد حشره­کش­های گیاهی مورد استفاده در کشاورزی صنعتی بسیار محدود است. پیرتروم و نیم از حشره­کش­های با منشاء گیاهی هستند که به صورت تجاری تولید و مصرف می­شوند. برخی از مواد گیاهی دیگر نیز به عنوان دور­کننده حشرات و ضد­تغذیه مورد بررسی قرار گرفته­اند ولی به جز چند دور­کننده طبیعی پشه­ها، موفقیت­های کمی در تجاری کردن مواد گیاهی دور­کننده حشرات وجود دارد. از نظر مدیریت آفات کشاورزی بویژه در تولید محصولات غذایی ارگانیک، حشره­کش­های گیاهی در کشور­های پیشرفته رایج شده ­اند. با این وجود، این ترکیبات می­توانند نقش مهم­تری در تولید و حفاظت بعد از برداشت محصولات غذایی در کشور­های در حال توسعه هم داشته باشند (ایسمان[6]، 2000).

این مسأله و مسائل نظیر آن سبب شده تا انسان به کاربرد سموم حشره­کش جدید اقدام نماید. با توجه به اینکه بیشتر ترکیبات گیاهی که به عنوان حشره­کش­های تجاری معرفی شده ­اند به صورت عصاره از گیاهان استخراج شده اند،لذا در این تحقیق به بررسی اثر حشره­کشی، دور­کنندگی (لارو سن آخر) و ضد­تغذیه­ای و بازدارند­گی تغذیه­ای عصاره و پودر 5 گیاه دارویی شامل: افسنطین، مریم­گلی، همیشه­بهار، بابونه، بادرنجبویه و پوست سبز میوه گردوی ایرانی روی شب­پره هندی Plodia interpunctella (Hubner) مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه عصاره­ها دارای ترکیبات مختلف قطبی و غیر­قطبی با خواص متفاوت هستند در این تحقیق دو نوع حلال قطبی و غیر قطبی انتخاب گردید. دلایل انتخاب این گیاهان فراوانی آنها در طبیعت ایران، امکان کشت زراعی، نداشتن آفت خاص بوده است.

2-1- مروری بر تحقیقات گذشته

1-2-1- خسارت آفات انباری

طبق گزارش سازمان خواروبار و کشاورزی جهان (فائو) آفات انباری سالیانه در حدود 10 درصد محصول غلات برداشت شده را در انبار منهدم می­ کنند. مقدار این خسارت در بعضی از نقاط جهان و روی بخشی از محصولات کشاورزی تا 50 درصد محصول هم می­رسد. در برخی موارد خسارت بعضی از سوسک­های حبوبات در مدت 3 تا 5 ماه نگهداری حبوبات در انبار به 100 درصد محصول نیز رسیده است (کیتا و همکاران[1]، 2001). از طرف دیگر آفات انباری باعث کاهش کیفیت محصول، کاهش بازار­ پسندی و قدرت جوانه­زنی آن نیز می­شوند (لاله و عبدالرحمن[2]، 1999). در میان آفات انباری بیشترین خسارت را سخت بالپو­شان و پروانه­ها وارد می­سازند (رس[3]، 2004).

[1] -Keita et al                

[2] -Abdulrahman

[3] -Rees

[1]- Rajeendran and Sirianjini                           

چکیده:

تنش‌ گرمایی و اثرات مضر آن بر عملکرد طیور در بعضی از ماه های سال توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است. ثابت شده است که دمای بالا، بویژه در دوره پایانی رشد، اثرات بسیار مضری بر عملکرد، سلامتی و فیزیولوژی جوجه‌های گوشتی می گذارد. تاکنون روش‌های مختلفی برای کاهش و یا از بین بردن اثرات منفی تنش‌ گرمایی پیشنهاد شده است. از میان روش‌های موجود، دستکاری جیره و افزودن مواد ضد اکسیدانتی بعنوان یک راه حل مناسب و کاربردی توصیه می‌شود. در این راستا، استفاده از مواد گیاهی سرشار از ترکیبات ضداکسیدانتی مانند ترکیبات فنولیک سودمند به نظر میرسد. چنین ترکیباتی در عصاره گیاهانی مانند لیمو، پرتقال، زردچوبه و پونه کوهی به فراوانی یافت می‌شوند. بنابراین و با توجه به مقدمه بیان شده، هدف از انجام این پژوهش موارد زیر بود: بررسی اثرات عصاره‌های گیاهی بر فراسنجه‌های عملکردی جوجه‌های گوشتی در شرایط تنش گرمایی، ارزیابی توانایی عصاره‌های ذکر شده برای بهبود فراسنجه‌های مربوط به جمعیت میکروبی دستگاه گوارش جوجه‌های گوشتی و ارزیابی توانایی عصاره‌های گیاهی بر فراسنجه‌های کیفی گوشت و تنش اکسیداتیو در سطح سلولی و ملکولی با روش‌های بیوتکنولوژی. به دلیل حساسیت بالای جوجه‌های گوشتی به دمای بالا در دوره نهایی پرورش، بنابراین این دوره (روزهای بین 25 تا 42 دوره پرورش) جهت انجام این پژوهش انتخاب شد. دمای اعمال شده در این پژوهش 34 درجه سانتی‌گراد و برای 5 ساعت در روز بود. هر یک از عصاره‌ها در 2 سطح 200 و 400 میلی‌گرم در کیلوگرم به جیره جوجه‌ها افزوده شدند. سه روز اول تغذیه با عصاره‌ها، به عنوان دوره سازگاری در نظر گرفته شد. برای بررسی اثر هم افزایی عصاره‌های لیمو و پرتقال، مخلوط این دو عصاره در سطوح مختلف به جوجه‌ها تغذیه شدند. پس از 3 روز، 10 روز یا 2 هفته از تنش گرمایی القا شده، جوجه‌ها توزین شده و برای بررسی کیفیت گوشت، فراسنجه‌های فیزیولوژیک، ریخت‌شناسی دستگاه گوارش، جمعیت میکروبی و همچنین تنش اکسیداتیو نمونه‌برداری شدند. در پایان آزمایش تفاوت معنی­داری در عملکرد جوجه­ها دیده نشد. درمقایسه با گروه شاهد، تغذیه با 400 میلی‌گرم عصاره پوست پرتقال و همچنین 200 و 400 میلی‌گرم عصاره زردچوبه باعث افزایش معنی‌دار فعالیت گلوتاتیون‌پراکسیداز (p<0.05)، و تغذیه با 400 میلی‌گرم عصاره زردچوبه باعث افزایش فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز شد (p<0.05). افزودن 200 میلی‌گرم عصاره پوست لیمو و  400 میلی­گرم از عصاره‌های زردچوبه و پوست لیمو به جیره، به‌ترتیب، موجب افزایش غلظت هورمون T3 و هورمون رشد نسبت به گروه شاهد گردید (p<0.05)، اما عصاره­های مورد مطالعه تأثیر معنی­داری بر غلظت هورمون T4 نداشتند. همچنین تغذیه با  400 میلی­گرم از عصاره زردچوبه منجر به کاهش کلی‌فرم‌های ایلئوم و روده کور نسبت به گروه شاهد شد (p<0.05). اثرات مثبت عصاره‌ها بر ریخت‌شناسی روده باریک نیز دیده شد. تغذیه با عصاره زردچوبه و پونه کوهی به ویژه در سطوح 400 میلی‌گرم به طور معنی‌داری باعث بهبود سیستم ضد اکسیدانتی پرنده شد (p<0.05). پروتئین‌های شوک گرمایی نیز به‌طور معنی‌داری با تغذیه عصاره‌ها کاهش یافتند (p<0.05). هر چند که این اثرات مثبت عصاره‌های گیاهی به طور گسترده ای بستگی به میزان تغذیه شده، سن پرنده و نوع بافت هدف متفاوت بود. به عبارت دیگر در بعضی بافت‌ها هیچ گونه اثری دیده نشد و در بعضی بافت‌ها اثرات مثبت معنی‌دار مشاهد شد. به عنوان نتیجه گیری کلی از نتایج دیده شده در این پژوهش، واضح است که عصاره‌های گیاهی پوست لیمو و پرتقال و عصاره زردچوبه و پونه کوهی می ­تواند بدون تأثیر منفی بر عملکرد، اثر مطلوبی بر سیستم آنتی‌اکسیدانی، فراسنجه‌های فیزیولوژیک، ریخت‌شناسی روده باریک و جمعیت میکروبی روده جوجه‌های گوشتی در شرایط تنش گرمایی داشته باشد. هر چند که اثرات سودمند عصاره‌های گیاهی سرشار از ترکیبات فنولیک بر جوجه‌های گوشتی تحت تأثیر سن پرنده، نوع بافت هدف و طول دوره تنش گرمایی می‌تواند متغیر باشد.

فصل اول

1- مقدمه

1-1- تنش گرمایی

دمای محیطی و میزان رطوبت نسبی دو عامل بسیار مهم در زمینه پرورش طیور هستند. دمای مناسب برای پرورش طیور گوشتی در دوره پایانی رشد بین 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد است. زمانی که دمای سالن از این مقدار بالاتر برود طیور دچار تنش گرمایی شده که به نوبه خود باعث تغییرات فیزیولوژیک و رفتاری در آنها می‌شود. شکل 1-1، اثرات افزایش دمای محیط را بر رفتار جوجه‌ها نشان می‌دهد.

در بعضی مناطق جهان (شبیه مناطق جنوبی ایران که گرمسیری هستند) دمای محیطی 35 تا 45 درجه سانتی‌گراد در طول ماهای گرم سال عادی است که در این شرایط تولید و عملکرد طیور به طور منفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این امر باعث خسارت سالیانه بسیار زیادی به صنعت طیور کشور می‌شود، از آنجایی‌که پرورش طیور یکی از مهمترین سیستم‌های تولیدات دامی در ایران است، بنابراین یافتن یک روش مناسب برای جلوگیری و یا کاهش اثرات منفی تنش گرمایی در صنعت طیور همواره یکی از چالش‌های کارشناسان این صنعت بوده است.

2-1- اثرات تنش گرمایی بر طیور

 

 

به طور خلاصه، اثرات منفی تنش گرمایی بر طیور را می‌توان به سه دسته کمی، کیفی و فیزیولوژیکی دسته‌بندی کرد. اثرات کمی و کیفی شامل کاهش ارزش اقتصادی تولیدات مانند گوشت و تخم‌مرغ، تولید گوشت با کیفیت پایین، کاهش تولید گوشت سینه و ران (تانکسون و همکاران، 2001)، افزایش تلفات در گله و کاهش وزن بدن. تغییرات فیزیولوژیک شامل افزایش دمای بدن، بر هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها در بدن (احمد و همکاران، 2008)، نقص در عملکرد ارگان‌های درونی بدن، کاهش فراهمی انرژی در سلول‌ها (روزنبویم و همکاران، 2007)، تغییر گوارش‌پذیری و متابولیسم مواد مغذی، تغییر ساختار سلول‌های دستگاه گوارش (بورخلدر و همکاران، 2008) و تغییرات در جمعیت میکروبی دستگاه گوارش است (بایلی و همکاران، 2004).

یکی از اثرات منفی و مهم افزایش دما نقص در سیستم ضد اکسیدانتی و تحریک تنش اکسیداتیو است (لین و همکاران، a2006). تنش اکسیداتیو به عنوان حضور مقدار بالای گونه‌های فعال اکسیژن (‌ROS) در حضور سیستم بافری ضد اکسیدانتی تضعیف شده بدن تعریف می‌شود؛ به عبارت دیگر، یک عدم تعادل بین اکسیدانت‌ها و ضد اکسیدانت‌ها در بدن. گو و همکاران (2012) بیان کردند که تنش گرمایی یکی از عوامل اصلی ایجاد تنش اکسیداتیو از طریق ایجاد عدم تعادل بین پرواکسیدآن‌ ها و سیستم ضد اکسیدانتی است. این بدین معنی است که تنش گرمایی باعث تولید بیش از حد ROS، افزایش التهاب و بیومارکرهای تنش اکسیداتیو مانند پروکسیدهای لیپید در خون و بافت‌ها می‌شود. علاوه بر این و بسته به شدت و طول دوره تنش گرمایی اثرات دیگری مانند افزایش یا کاهش فعالیت آنزیم‌های ضد اکسیدانتی کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز و درنهایت القای تولید پروتئین‌های شوک گرمایی (HSP) از اثرات گزارش شده تنش گرمایی بر وضعیت اکسیداتیو جوجه‌های گوشتی است.

3-1- راه‌های غلبه بر تنش گرمایی؛ سودمندی ترکیبات فنولیک

استراتژی‌های متفاوتی برای بهبود رفاه و عملکرد جوجه‌های گوشتی تحت شرایط تنش گرمایی مانند مدیریت محیطی (بعنوان مثال استفاده از فن و سیستم مه پاش در سالن)، برنامه‌های اصلاح نژادی (توسعه لاین‌های مقاوم به حرارت)، کاهش تراکم گله، فراهم کردن آب خنک، درمعرض دمای بالا قرار دادن طیور در سنین پایین، محدود کردن خوراک، تغذیه خوراک‌های مرطوب، افزودن مواد ضد اکسیدانتی مانند ویتامین ث و الکترولیت‌ها و افزودن اسیدهای آلی به خوراک، و در نهایت دستکاری جیره (مانند افزودن ترکیبات مؤثره گیاهی که دارای اثرات سودمند متفاوتی هستند) تابحال مورد استقاده قرار گرفته است (لین و همکاران، b2006؛ یاهاو، 2009؛ لارا و روستاگنو، 2013). استفاده از ترکیبات گیاهی در جیره طیور به دلیل عملی بودن این روش، دارا بودن اثرات مفید مختلف و از همه مهمتر در دسترس بودن این ترکیبات با قیمت پایین رو به گسترش است. بنابراین تحقیق حاضر به بررسی ترکیبات فنولیک موجود در عصاره پوست مرکبات و اسانس‌های گیاهی بر جوجه‌های گوشتی می‌پردازد.

ترکیبات فنولیک در گیاهان، ادویه‌جات و عصاره آن‌ ها وجود دارند و نقش آن‌ ها شامل تولید رنگدانه، رشد، تولید مثل، مقاومت نسبت به عوامل بیماری‌زا و غیره در گیاهان است. این ترکیبات اثرات ضد باکتریایی، ضد سرطانی، ضد التهابی و ضد اکسیدانتی در شرایط درون‌تنی (‌in vivo) و برون‌تنی (in vitro) دارند. این ترکیبات در گیاهان زیادی مثل سبزی‌ها و میوه‌ها یافت می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند که میوه‌های خانواده مرکبات (به‌ویژه لیمو و پرتقال)، گیاهان خانواده زنجبیل (به‌ویژه زردچوبه) و خانواده نعناعیان (به‌ویژه پونه کوهی) سرشار از این ترکیبات هستند. پوست لیمو و پرتقال محصولات فرعی کارخانجات آبمیوه‌سازی هستند و از پرمصرف‌ترین مرکبات در سراسر جهان می‌باشند (قاسمی و همکاران، 2009). در طول فرآوری مرکبات، مقادیر قابل توجهی فرآورده‌های فرعی مانند پوست تولید می‌شود. اگرچه مقادیر زیادی از این فرآورده‌ها در خوراک دام (نشخوارکنندگان) استفاده می‌شوند، قسمت اعظم این فرآورده‌ها دور ریخته می‌شوند و باعث آلوده‌سازی محیط می‌شوند. بنابراین، صنایع فرآوری مرکبات به دنبال بکارگیری این محصولات فرعی می‌باشند. این محصولات با قیمت اندک در کشورهایی مانند ایران نیز در دسترس می‌باشند.

زردچوبه (که تحت نام temulawak یا Javanese turmeric در اندونزی معروف است) در قسمت جنوب شرقی آسیا رشد میکند و در هر دو شکل وحشی و پرورشی در اندونزی یافت می‌شود. از این ماده به صورت سنتی برای اهداف پزشکی استفاده می‌شود. پونه کوهی یک گیاه از خانواده نعناعیان است و بومی مناطق گرم و معتدل و جنوب غربی اروپا-آسیا و نواحی مدیترانه‌ای است. شکل 1-2 محصولات استفاده شده در این پژوهش را نشان می‌دهد.

اسانسهای گیاهی پونه کوهی و زردچوبه حاوی مقادیر زیاد ترکیبات فنولی ساده می‌باشند و اثرات ضد اکسیدانتی آن‌ ها به خوبی اثبات شده است (سینورات و همکاران، 2009؛ لونا و همکاران، 2010). فعالیت ضد اکسیدانتی اسانس پونه کوهی عمدتا مربوط به وجود تیمول و و کارواکرول میباشد و برای زردچوبه عمدتاً به ترکیباتی مانند آلفا-کورکومن، بتا-کورکومن و زانتوریزول مربوط می‌شود. کارواکرول، تیمول و زانتوریزول ترکیبات ساده فنولیک می‌باشند که زنجیره جانبی آلیفاتیک بر رینگ معطره خود دارند. ترکیبات مؤثره اصلی موجود در عصاره‌های گیاهی استفاده شده در این پژوهش در شکل 1-3 و 1-4 نشان داده می‌شوند. این نکته باید ذکر شود که میزان وجود هر یک ار این ترکیبات در عصاره‌ها متغیر است. این اختلافات ناشی از دلایل متعددی مانند تنوع موجود در پروفایل خاک کشاورزی هر منطقه و زمان برداشت محصولات می‌باشند. فو و همکاران (2005) گزارش کردند که حتی نمونه‌های مشابه اما کشت شده در کشورهای مختلف می‌توانند حاوی مقادیر متفاوتی از ترکیبات مؤثره باشند. علاوه بر این، شرایط ذخیره‌سازی محصولات خام و روش عصاره‌گیری می‌توانند تأثیر زیادی بر تولید ترکیبات مؤثره موجود بسته به نوع و غلظت حلال استفاده شده، زمان و دما و غیره دارد (لیا و همکاران، 2006؛ گارائو و همکاران، 2007).

با توجه به مقدمه بیان شده، این پژوهش با هدف آزمایش کردن اثرات و توانایی این عصاره‌ها بر فراسنجه‌های مختلف جوجه گوشتی در سطح ملکولی زمانی‌که که در معرض دمای بالا (34 درجه سانتی‌گراد برای 5 ساعت در روز از روز 28 تا 42 دوره پرورش) قرار گرفتند انجام شد. دوره پایانی پرورش به دلیل اینکه جوجه‌ها در این سن به افزایش دما بسیار حساس می‌باشند، برگزیده شد. در این دوره هرگونه افزایش در دمای سالن، منجر به کاهش عملکرد تولیدی طیور شده که به نوبه خود باعث افزایش زمان مورد نیاز برای رسیدن به وزن فروش و بنابراین باعث زیان‌های اقتصادی بالایی به این صنعت می‌شود.  

4-1- اهداف پژوهش

این پژوهش برای بررسی پاسخ‌دهی جوجه گوشتی نژاد راس 308 به افزایش متناوب دما در دوره پایانی پرورش (از روز 28 تا 42 پرورش) به عصاره‌های گیاهی سرشار از ترکیبات فنولیک افزوده شده به جیره انجام شد. عصاره پوست لیمو، عصاره پوست پرتقال، و ترکیبی از آنها، اسانس گیاهی زردچوبه و اسانس گیاهی پونه کوهی تهیه شده و در سطوح 200 و 400 میلی‌گرم در کیلوگرم خوراک به جیره افزوده شدند.

1-بیان مسئله

2-سوالات تحقیق

3-فرضیه های تحقیق

4-ضرورت و اهداف تحقیق

5-پیشینه تحقیق

6-روش تحقیق

7-ساختار تحقیق

بخش اول-کلیات و مفاهیم

فصل اول- کلیات و مفاهیم راجع به جرم شناسی و زنان

مبحث اول- جرم شناسی فمنیستی و سیاست جنایی افتراقی

گفتار اول-جرم شناسی فمنیستی

گفتار دوم-فمنیسم و سیاست جنایی افتراقی

مبحث دوم-مفهوم جنسیت

مبحث سوم-جنسیت در جرم شناسی و نقش آن در بزهکاری

گفتار اول-جنسیت در جرم شناسی

گفتار دوم-رابطه جنسیت و بزه کاری

مبحث چهارم-حقوق زنان

مبحث پنجم-بزهکاری و بزه دیدگی زنان

گفتار اول- بزه کاری زنان

گفتار دوم-بزه دیدگی زنان

گفتار سوم-زنان بزه دیده

مبحث ششم-مفهوم همسر آزاری

مبحث هفتم-همسر کشی

فصل دوم- کلیات و مفاهیم راجع به عوامل دخیل در مطالعه

مبحث اول-تعریف فرهنگ

مبحث دوم-نقش فرهنگ به عنوان متغیر مستقل یا متغیر وابسته

گفتار اول-فرهنگ به عنوان متغیر مستقل

گفتار دوم-فرهنگ به عنوان متغیر وابسته

مبحث سوم-دیدگاه های جرم شناختی راجع به فرهنگ

مبحث چهارم-مسائل مذهبی

گفتار اول-دیدگاه منفی به دین

گفتار دوم-دیدگاه های مثبت راجع به دین

مبحث پنجم-مسائل معنوی

بخش دوم- پیشگیری از همسرآزاری در پرتو، فرهنگ، مذهب و معنویت

فصل اول- کلیات و مفاهیم راجع به پیشگیری

مبحث اول- تعریف و مفهوم پیشگیری

مبحث دوم- ارتباط سیاست جنایی و پیشگیری از جرم

مبحث سوم-انواع مدل های پیشگیری از وقوع جرم

گفتار اول-تعریف پیشگیری وضعی

گفتار  دوم-پیشگیری اجتماعی یا رشد مدار

بند اول-تعریف پیشگیری اجتماعی یا رشد مدار

بند دوم-زیر بنای نظریه  و مبنای نظریه پیشگیری اجتماعی یا رشد مدار

بند سوم-شیوه های پیشگیری رشد مدار

1-پیشگیری عمومی

 

2-پیشگیری خاص

گفتار سوم-تدابیر حمایتی جامعه مدنی

گفتار چهارم-خدمات مشاوره ای رایگان دولتی

فصل دوم- پیشگیری در پرتو فرهنگ، مذهب و معنویت

مبحث اول-پیشگیری از همسر آزاری در پرتو فرهنگ

گفتار اول-توصیه های فرهنگی در پیشگیری از همسر آزاری

گفتار دوم-نقش زن در فرهنگ های تمامیت خواه

گفتار سوم-نقش زن در فرهنگ های لیبرال یا آزاد منش

گفتار چهارم-فرهنگ به عنوان عنصر سازنده اخلاق

گفتار پنجم-اخلاق به عنوان عامل پیشگیرانه اجتماعی

مبحث دوم- پیشگیری در پرتو مذهب و عوامل معنوی

گفتار اول-ترکیب مذهب و معنویت

بند اول-پیشگیری از همسر آزاری طریق آموزشهای جمعی

بند دوم-پیشگیری از همسرآزاری طریق آموزشهای فردی

گفتار دوم-بررسی پیشگیری ازهمسر آزاری در اسلام

بند اول-اثر وعظی

بند دوم-کارکرد پیشگیرانه اصول دین

بند سوم-خداباوری و تاثیر آن بر عملکرد انسان

بند چهارم-نقش پیشگیرانه توحید

بند پنجم-توسعه روش های پیشگیری اجتماعی در اسلام

نتیجه گیری و پیشنهادات

 

چکیده:

مطالعه جرم شناسی تاثیر مسائل فرهنگی، مذهبی و معنوی در پیشگیری از همسرآزاری، موضوع است که در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته است. نگارنده پس از طرح کلیاتی راجع به جرم شناسی و مسائل زنان و رابطه آن با جنسیت به ارتباط مفهومی آن با فرهنگ، مذهب و معنویت پرداخته است. از این منظر باید گفت نمی توان به فرهنگ به عنوان یک عامل مستقل اصالت داد؛ گرچه در برخی دیدگاه ها نقش برجسته ای برای انجام جرایم زنان یا بزه دیدگی آنها در این خصوص قائل شده اند. در خصوص مذهب و معنویت این دو عامل با وجود ارتباط با پیشگیری رشد مدار می توانند عامل درونی بازدارنده برای پیشگیری از بزهکاری و بزه دیدگی محسوب شوند. به عنوان نتیجه می توان گفت تاثیر عامل روانی و رشد مدار تاثیر بیشتری از پیشگیری های محیطی و وضعی دارند.

واژگان کلیدی:

بزه، زنان، پیشگیری، مذهب، معنویت، فرهنگ

 

مقدمه

1-بیان مسئله

با تشکیل هر اجتماع از آغاز تاریخ تا به امروز خواه ناخواه انسان را با پدیده های اجتماعی کهنه و نو روبرو می سازد. در این میان برخی از آنچه بدان «پدیده مجرمانه» گفته می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است و این اهمیت خود یا به دلیل شیوع و رواج آن و یا به دلیل تاثیر منفی آن بر زندگی بشر بوده است. پدیده‌هایی مانند جرم یا بزه، طلاق همسرآزاری و… همه و همه آدمی را به تفکر و چاره‌اندیشی برای برخورد با آن رهنمون ساخته است. انسان در فراز و نشیب های تاریخ همیشه از دردها و آسیب های اجتماعی بسیاری رنج برده و همواره در جستجوی یافتن علل و انگیزه های آن بوده است تا راه ها و شیوه هایی را برای پیشگیری و درمان بیابد.

در واقع درگیری وی در طول تاریخ با پدیده های اجتماعی است که در کوچکترین وجه این معضلات در خانواده ظهور و بروز می‌یابد. خانواده را می توان از نظرگاه مکاتب مختلف تعریف و تبیین کرد. این واحد کوچک اجتماعی می تواند در تنظیم و تعیین بسیاری از نیازها و رفتارهای فرد موثر واقع شود  و در راستای تثبیت جایگاه اجتماعی و منزلت افراد و تامین نیازهای روحی و جسمی حرکت نماید. کارکردهای خانواده در طول تاریخ دستخوش تغییر فراوان بوده و تغییر شکل و ساختار آن از صورت گسترده[1] به هسته ای[2] سبب بروز تغییراتی در وظایف اعضای آن و روابط خانوادگی شده است.[3]  اما نکته مهم آن است که هیچ جامعه ای چنانچه از خانواده های سالم برخوردار نباشد نمی تواند ادعای سلامت کند، و هیچ یک از آسیب های اجتماعی از جمله همسر آزاری نمی تواند بی تاثیر از نظام خانواده پدید آمده باشد.

همسرآزاری به عنوان یک مسئله اجتماعی می تواند زمینه بروز بسیاری از مسائل و پیامدهای متفاوت و بعضا زمینه بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر در سطوح فردی و سطوح اجتماعی فراهم آورد. از یک سو این آثار و پیامدها می تواند عوارضی را برای زنان و مردان به خصوص زنان و از سوی دیگر برای فرزندان به همراه داشته باشد.

آثار و عوارضی که خشونت و همسر‌آزاری برای فرزندان و خانواده به همراه دارد از آن جهت قابل اهمیت می باشد که می تواند زمینه بروز بسیاری از اختلالات رفتاری و روحی و روانی در آنان باشد و زندگی فردی و اجتماعی آتی آنان را به مخاطره اندازد. بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان، اضطراب، پرخاشگری و عصیان در نوجوانان، حسادت، سوء ظن و بدبینی نسبت به دیگران، فرار از منزل، ترک تحصیل و افت تحصیلی، بزهکاری و کجروی های اجتماعی (قتل، دزدی، فحشا و …) ازدواج زودرس به ویژه برای دختران، ضعف اعتماد به نفس، اختلال هویت، اعتیاد، فقر، ضعف سلامت جسمی و روانی (بی خوابی، سوء تغذیه، بی اشتهایی و یا پرخوری عصبی و …) احساس درماندگی و سرخوردگی، تجربه عقده حقارت ناشی از عدم دسترسی به محیط گرم و عاطفی خانوادگی در مقایسه با دیگران و درونی سازی عقده های منفی و ضد اجتماعی، انزوای اجتماعی، گرایش به انواع انحرافات اجتماعی به جهت ضعف کنترل رفتاری و اخلاقی توسط والدین، اجتماع ستیزی و دیگرآزاری و بروز انواع خشونت‌های اجتماعی وجرایم منافی عفت وسایر آسیب های اجتماعی چون سرقت قتل خودکشی….که زمینه بروز از هم گسستگی را فراهم خواهد آورد.

2-سوالات تحقیق

1-مسائل فرهنگی، مذهبی و معنوی در پیشگیری از همسر آزاری نقشی دارند؟

2- شیوه های پیشگیری در هر یک به تفکیک کدامند؟

3-فرضیه های تحقیق

1-به نظر می رسد فرهنگ و مذهب به عنوان دو نیروی مهم سازنده حقوق می توانند در پیشگیری از بزه و همسر آزاری نیز موثر واقع شوند.

2-بر اساس پیشگیری رشد مدار و جامعه مدار می توان از آموزه های مذهب و فرهنگ یک جامعه در پیشگیری از همسر آزاری استفاده کرد.

4-ضرورت و اهداف تحقیق

دلیل قانع کننده‌ای که محقق برای پرداختن به پژوهش ابراز می دارد ضرورت تحقیق را نمایان می­سازد. در صورتی کار محقق در خور تحسین خواهد بود که یک توجیه عقلانی برای صرف وقت و هزینه ارائه کرده باشد. هر اندازه موضوع تحقیق جدیدتر باشد و گذشتگان کمتر پیرامون آن قلم زده باشند ضرورت تحقیق قوی تر نمایان می­ شود. دلیل قانع کننده ای که نگارنده از انجام تحقیق حاضر داشته آن است که تا به حال درخصوص این موضوع به صورت مستقیم هیچ کار پژوهشی انجام نگرفته است. اولین نیاز ضروری برای تحقیق ضرورت از حیث مفهومی است. از این جهت در خصوص  شهادت  و تعارض آن با سند باید به تحلیل موضوع پرداخت.

در واقع تعیین دقیق مصادیق مفهومی نظیر همسرآزاری که حتی از جانب اندیشمندان مطرح می­گردد به صورت دقیق و صریح مشخص نیست. ضرورت های دیگر از حیث سیاست های تقنینی است. از حیث تقنینی ضعف قانونگذاری و از حیث قضایی عدم توجه دقیق قضات و سیاست های کلان قوه قضاییه به مفهوم  مد نظر آنها با هم چالش های زیادی را در سالهای اخیر شهروندان و رابطه بین این دو ایجاد کرده است.

به نظر می رسد یکی از مهمترین مولفه هایی که بر پدیده بزهکاری در جوامع امروزی موثر اند بحث همسرآزاری می‌باشد. در این مجال آنچه انجام این پژوهش را ضروری می سازد اهمیت این پدیده اجتماعی و ارتباط آن با مقوله های مانند مذهب و معنویت است. در واقع وضعیتی که جامعه مبتلابه آن است و بر زندگی قشر زیادی از مردم این تاثیر و تاثر اجتماعی وجود دارد و کمتر بدان توجه شده؛ از این رو انجام این پژوهش ضروری به نظر می رسد.

5-پیشینه تحقیق

مطالعه جرم شناختی تاثیر مسائل فرهنگی، مذهبی و معنوی در پیشگیری از همسر آزاری موضوعی است که در این پایان نامه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به لحاظ سابقه پژوهشی به نظر می رسد بسیاری از حقوق دانان و اندیشمندان علم جامعه شناسی به بررسی موضوع در حیطه کار خود پرداخته اند و از این نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد؛

برای مثال خانم رستمی تبریزی در مقاله رویکرد جنسیتی به جرم شناسی،[4] به تحلیل موضوع تنها از نظرگاه فمنیسم اشاره کرده اند و دیگر جنبه های موضوع مغفول مانده است. همچنین آقایان سلیمی و داوری در کتاب جامعه شناسی کجروی،[5] به طرح کلی مسائل زنان از منظر بزه دیده شناسی پرداخته اند. خانم شهربانو قهاری در کتاب همسر آزاری، مسائل را از حیث رویه ای مد نظر قرار داده و بیشتر به بحث در مورد واقعیت های اجتماعی مرتبط با موضوع اشاره کرده اند.[6] همچنین آقای منوچهر محسنی در کتاب جامعه شناسی انحرافات، به بحث همسر آزاری در حد کاملا مختصر از حیث جامعه شناسی اشاره کرده اند.

با توجه به موضوع مطرح شده به نظر می رسد حساسیت هایی نیز در طرح این موضوع از سوی برخی وجود داشته است و کمتر جرم شناسان به بحث در این حوزه پرداخته اند. از این رو به نظر می رسد موضوع به خصوص با این گونه قیدها فاقد سابقه پژوهشی باشد. پس در کل این جنبه هایی که بدان اشاره شد کمتر مد نظر قرار گرفته و پژوهش حاضر درصدد است تا بدین جنبه ها به طور جامع اشاره کند.

6-روش تحقیق

روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد. در این روش با بهره گرفتن از منابع موجود به شرح و نقد پدیده های مورد بررسی می پردازیم. بنابراین از حیث ماهیت روش تحقیق توصیفی تحلیلی است برخی  از مفاهیم در ابتدای هر تحقیق  نیاز به توصیف  و باز شناساندن به خواننده را دارند.  ممکن است هر خواننده نسبتا  حرفه ای  آشنایی  نسبی  با موضوع داشته باشد اما توصیف جامع  مفاهیم لازم است در این پایان نامه برخی از مفاهیم نیاز به توصیف  دارند. برای مثال  همسر آزاری و مفاهیم راجع به آن به گونه کاملا توصیفی شناسایی می­شوند. اما هنگامی که از ارتباط بین این مفاهیم در حوزه های مختلف بحث می شود و مقوله اصلی که شناسایی و توصیف همسر آزاری و بررسی اثرات فرهنگی، معنوی و مذهبی بر آن می باشد نیاز به تحلیل خواهیم داشت.    اما روش گردآوری اطلاعات تحقیق به صورت کتابخانه ای است. در روش کتابخانه ای با رجوع به منابع معتبر اعم از کتاب، مقاله، پایان نامه و سایت‌های معتبر اینترنتی به منابع دسترسی پیدا خواهیم کرد. شیوه تحلیل و ارزیابی منابع نیز به صورت استقرایی خواهد بود یعنی  با طرح جزییات موضوع در هر مورد به نتیجه نهایی خواهیم رسید. نوع تحقیق هم به صورت توصیفی و هم به شکل توسعه ای است. به ناچار نگارنده در ابتدا باید به توصیف برخی از مفاهیم و واژه ها در حیطه همسر آزاری بپردازد.

 1-7-ساختار تحقیق

تحقیق پیش رو از سه بخش تشکیل شده است. در بخش اول کلیات و مفاهیم موضوع مورد بررسی قرار می گیرند. در بخش دوم پیشگیری از همسر آزاری در پرتو فرهنگ، مذهب و معنویت به بحث گذاشته می شود و در نهایت به نتیجه گیری و پیشنهادات راجع به موضوع پرداخته می شود.