گفتار دوم-ساختار اتحادیه اروپا

مبحث دوم-اتحادیه اروپا در معاهده  لیسبون..

گفتار اول-ویژگی های معاهده لیسبون..

گفتار دوم-کارایی معاهده لیسبون نسبت به معاهدات قبلی…

فصل دوم-استناد به مقررات اتحادیه در مقابل ارگان های شورای اروپا

مبحث اول-در حوزه اعمال حقوقی اتحادیه.

گفتار اول-اجرای مستقیم قوانین اتحادیه اروپا

گفتار دوم-دیوان دادگستری اروپایی…

مبحث دوم-قدرت سازمان های اروپایی برای اجرای حقوق بشر.

مبحث سوم-تاثیر پیمان بر قوانین ملی..

گفتار اول-سیستم های قانونی متعدد در اروپا

گفتار دوم-وظیفه دولت ها در تاثیر پذیری از پیمان داخلی…

گفتار سوم- الحاق اعمال دولت ها به پیمان 80..

بخش دوم-الحاق اتحادیه به پیمان اروپایی حقوق بشر

فصل اول-سوابق حمایت از حقوق بشر در اتحادیه اروپا

مبحث اول-رویکرد اولیه دادگاه های اروپایی و رویکرد جدید دیوان دادگستری اروپایی و …

مبحث دوم-استاندارد حقوق بشر در اتحادیه اروپا

مبحث سوم-حقوق بشر به عنوان اصول عمومی قانونی اتحادیه اروپا

فصل دوم-اصلاحات پیمان اروپا در رابطه با حقوق بشر.

مبحث اول-حقوق بشر و آینده اروپا

مبحث دوم-انتشار الحاق اتحادیه اروپا به پیمان اروپایی حقوق بشر.

مبحث سوم-ماهیت حقوق بشر مشترک اروپا

فصل سوم-دامنه الحاق..

مبحث اول-قلمرو پیمان..

گفتار اول-قلمرو عمومی پیمان..

گفتار دوم-قلمرو زمانی و موقتی…

گفتار سوم-قلمرو داخلی…

مبحث دوم-رابطه پیمان با اتحادیه اروپا

فصل سوم-مشارکت در ارگان های نظارتی..

مبحث اول-فرایند نظارت توسط اتحادیه اروپا

گفتار اول-کمیته وزیران..

گفتار دوم-پارلمان اروپا

گفتار سوم-کمیسر حقوق بشر.

مبحث دوم-نظارت بر اجرای احکام دیوان..

نتیجه گیری

فهرست منابع و ماخذ

چکیده

تاکید بر حقوق بشر مهمترین نرم پذیرفته شده جهانی از سوی ملل متمدن جهان است که به عنوان یک نظام ارزشی، حقوقی و سیاسی به رفتارهای اعضای جامعه بین المللی جهت داده و آنان را برای تحقق نظم بخشی ویژه در سطح جهانی آماده می سازد. هرچند در حوزه‌ تدوین‌ مقررات حقوق بشر مانند منشور بین‌ المللی حقوق بشر، پیمان‌های‌ اروپایی، آمریكایی‌ و آفریقایی حقوق بشر و… گام‌هایی مؤثر برای‌ رشد و توسعه‌ امتیازات‌ انسانی‌ برداشته‌ شده‌، لیکن در زمینة‌ حمایت‌ از صیانت‌ این‌ مقررات‌ با وجود موانع‌ زیادی‌ كه‌ بسیاری‌ از آنها در «حاكمیت‌ دولت‌ها» خلاصه‌ می‌گردد، راه‌ بسیار دشواری‌ پیموده‌ شده‌ است‌.

این‌ مشكل‌، با توجه‌ به‌ این‌ نكته‌ كه حقوق بین‌الملل‌ در اوضاع‌ و احوال‌ كنونی‌ جهان‌ كه‌ مجموعه‌ قواعد و مقرراتی است كه‌ با ایجاد تعادل‌ میان‌ منافع‌ ملی‌ و منافع‌ بین‌المللی، ناظر بر همكاری‌ میان‌ دولت‌ها بوده‌ و از این‌ رو، از ضمانت ‌اجرای مؤثری‌ برخوردار نیست‌، بسیار تشدید شده‌ است‌.

در نوشتار حاضر نگارنده به بررسی یکی از نمونه های خوب در رابطه با اجرای قوانین مرتبط با حقوق بشر یعنی تعامل و چالشهای اتحادیه اروپا با پیمان اروپایی حقوق بشر می پردازد.

واژگان کلیدی: حقوق بشر ـ اتحادیه اروپا ـ شورای اروپا ـ پیمان اروپایی حقوق بشر

مقدمه و طرح تحقیق

اهمیت صیانت از حقوق بشر در قرن معاصر کانون توجه پژوهشگران بوده است و از آنجایی که قسمت عمده پژوهش های مربوط به حقوق بشر در دنیای غرب انجام شده بر پژوهشگر ایرانی واجب است تا با نهادها، ابزارها، اسناد و حرکت­هایی که در این راستا صورت گرفته، آشنا شوند.

اتحادیه اروپا از درون جامعه زغال و فولاد اروپا، جامعه انرژی اتمی اروپا و جامعه اروپا برخاسته است. جامعه اروپا می‌تواند قوانینی تصویب كند كه به اندازه قوانین هریک از كشورها اعتبار دارد. در رابطه با سیر تكوین اتحادیه اروپا باید گفت كه ابتدا معاهدة تأسیس جامعه زغال و فولاد اروپا[1] به وسیله شش كشور مؤسس (بلژیک ، آلمان، فرانسه، ایتالیا، لوكزامبورگ و هلند) در 18 آوریل 1951 در پاریس (معاهده پاریس ) منعقد و در بیست و سوم ژوئیه 1952 به اجرا گذاشته شد. چند سال بعد، معاهدات رم ( بیست و پنجم مارس 1957) منجر به تشکیل جامعه اقتصادی اروپا[2] و جامعه انرژی اتمی اروپا [3]شد. با به اجرا گذاشته شدن معاهدات مذكور در اول ژانویه 1958، این دو سازمان كار خود را شروع كردند. تأسیس اتحادیه اروپا به وسیله معاهدة ماستریخت گام دیگری برای تحقق وحدت سیاسی در اروپا بود. این معاهده در هفتم فوریه 1992 در ماستریخت امضا و در اول نوامبر 1993 لازم الاجرا شد.

قبل از آن شورای اروپا در پنجم می 1949 تشکیل شد و اولین و مهمترین هدف خود را مقوله حقوق بشر قرار داد. لذا از همان آغاز فعالیت شورای اروپا، مساعی زیادی در این راستا انجام گرفت که در نهایت به  تصویب پیمان اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی منجر شد. پیمان مذکور در چهارم نوامبر 1950 جهت امضاء کشورهای اروپایی در رم افتتاح گردید و پس از تسلیم دهمین سند تصویب در سپتامبر 1953 لازم الاجرا شد. هدف تنظیم کنندگان پیمان، اتخاذ اقدامات اولیه در جهت اجرای جمعی حقوق ویژه مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد ( 1948) بود.

باید دانست که پیمان اروپایی حقوق بشر از همه حقوق احصاء شده توسط اعلامیه جهانی، حمایت نمی کند بلکه تنها از آن دسته از حقوقی که امکان اعمال مستقیم دارند، حمایت می­ کند؛ بنابراین حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در پیمان درج نشده اند. این دسته از حقوق بعدها در قالب یک اعلامیه دیگر تحت عنوان منشور اجتماعی اروپا در آمد که در هجدهم اکتبر 1961 در تورین ایتالیا امضاء شد و از بیست و ششم فوریه 1965 لازم الاجرا شد. این منشور ملزم به تامین حمایت اقتصادی و اجتماعی از اعضاست که بنابر شیوه ملل متحد، موضوع قرارداد مستقلی از قراردادهایی است که موضوع آن حمیات از حقوق مدنی و سیاسی اعضاست.

پیمان اروپایی حقوق بشر برای اولین بار برای حمایت از حقوق بشر (یا حداقل برخی از مصادیق حقوق بشر) یک سازوکار اجرایی، پیش بینی می نمود که بعدها به موفق ترین و کارآمدترین سیستم حمایتی در این زمینه بدل شد. امروزه پیمان اروپایی حقوق بشر دارای شهرت و اعتبار خاصی بوده که در قلمرو جغرافیایی خود بدست آورده است. این اعتبار و شهرت به تاسیس اولین دادگاه اروپایی حقوق بشر به وسیله این پیمان مربوط می شود که در نوع خود اقدامی بی­سابقه در طول تاریخ است. سیستم انعکس یافته در پیمان بعدها از سوی دول آمریکایی و آفریقایی مورد تقلید قرار گرفت. همان­گونه که از عنوان پایان نامه بر می آید در نگارش متن تلاش شده تا حد امکان سازوکار اروپایی حفظ و حمایت حقوق بشر معرفی گردد.

آنچه در این پایان نامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت، سازوکار اروپایی حمایت از حقوق بشر است، این موضوع فاقد پیشینه پژوهشی بوده؛ اما به دلایل متعددی انجام این تحقیق ضروری    به­نظر می­رسد.

به­عنوان مثال پایان نامه­های که پیش از این در این خصوص ارائه شده هر یک از یک جنبه خاص به مساله توجه داشته و در واقع به یک بعد تخصصصی از موضوع پرداخته­اند. یکی از نگارندگان موضوع پژوهش خود را بررسی نظام شکایت فردی در پیمان اروپایی حقوق بشر قرار داده و دیگری آن را در رابطه با امور کیفری بررسی کرده و تعدادی  دیگر آراء آن را در امور کیفری تجزیه و تحلیل نموده ­اند. اما این پایان نامه بر آن است که سازوکار حمایتی حقوق بشر در اروپا را از لحاظ تعامل اتحادیه اروپا و پیمان اروپایی حقوق بشر به­عنوان یکی از ارگانهای شورای اروپا مورد بررسی قرار دهد.

هدف از نوشتن این تحقیق این است که با توجه به این که در زمینه حقوق بشر پژوهش گسترده و مناسبی در ایران نشده  است؛ فلذا استفاده از تجربیات اروپا در احترام و رعایت حقوق بشر   می ­تواند راهگشا باشد. ازسوی دیگر با شناسایی نقاط قوت سیستم اروپایی حقوق بشر و شناسایی نقاط ضعف و عدم اعمال استانداردهای بین المللی حقوق بشر زمینه دستیابی به  استانداردهای بین المللی و پیشرفت های حمایتی و نظارتی حقوق بشر فراهم می شود.

در حوزه علوم انسانی بیشتر تحقیق­ها به صورت کتابخانه­ای انجام می­گیرد. تحقیق  کتابخانه­ای تحقیقی است که در آن نگارنده با رجوع به منابع معتبر اعم از کتاب، مقاله، پایان نامه، سایت­های معتبر اینترنتی به انجام  تحقیق می پردازد. بهتر است گفته شود که کتابخانه روش تحقیق نیست و در واقع کتابخانه  محیط  تحقیق و کتب، مقاله، پایان نامه و … ابزارهای گردآوری  تحقیق    می­باشند. در این رساله نیز نگارنده با بهره گرفتن از همین روش به منابع مختلف رجوع و با یادداشت  مطالب و فیش­برداری به جمع­آوری و در نهایت یکسان سازی و تحلیل آن پرداخته است. از حیث ماهیت روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است برخی از مفاهیم در ابتدای هر تحقیق  نیاز به توصیف و باز­شناساندن به خواننده را دارند. ممکن است هر خواننده نسبتاً حرفه­ای آشنایی  نسبی با موضوع داشته باشد اما توصیف جامع  مفاهیم لازم است در این پایان نامه برخی از مفاهیم نیاز به توصیف دارند.

اما سوالاتی که در این پایان نامه در صدد پاسخ به آنها هستیم عبارتند از اینکه:

1 ـ چه راهکارها و سازوکارهایی برای حمایت از حقوق بشر و نظارت بر حسن اجرای آن در قوانین اتحادیه اروپایی پیش بینی شده است؟