فهرست مطالب

عنوان                                                   صفحه

چكیده 1

:

1-1 مقدمه. 3

1-1-1  ضرورت تحقیق. 5

1-1-2  سوالات.. 6

1-1-3  اهداف تحقیق. 6

1-1-4  فرضیات.. 6

1-2 کلیات.. 7

1-2-1 تعاریف… 7

1-2-1-1 اکولوژی.. 7

1-2-1-2 اکولوژی جنگل. 7

1-2-1-3 حوزه آبریز. 7

1-2-1-4  رویشگاه 7

1-2-1-5  ذخیرهگاه جنگلی.. 7

1-2-2 پارکها و ذخیره گاه های جنگلی.. 8

1-2-2-1  ذخیرهگاه های جنگلی.. 9

1-2-3 رویشگاه زاگرس… 10

1-2-3-1  جنگل های پیوسته ناحیه رویشی زاگرس… 14

1-2-3-2  جنگل های منفصل حوزه رویشی زاگرس… 14

1-2-3-3  زمین شناسی و خاکشناسی.. 15

1-2-3-4  خصوصیات اقلیمی‌ناحیه رویشی زاگرس… 15

1-2-4 اسامی‌لرگ.. 16

1-2-5 طبقه بندی لرگ.. 16

1-2-5-1  کلید شناسی.. 16

1-2-6  ویژگیهای مورفولوژی لرگ.. 17

1-2-7 جنگلهای جهان و پراکنش لرگ در دنیا 18

1-2-8 جنگلهای ایران و پراکنش لرگ در آن. 21

1-2-9 فسیل شناسی لرگ.. 23

1-2-10 استفاده‌های صنعتی و غذایی لرگ.. 24

:

2-1 مروری بر مطالعات انجام شده بر روی لرگ.. 26

2-2 مطالعات داخل کشور. 26

2-3 مطالعات خارج از کشور. 39

 

:

3- مواد و روش… 46

3-1 مواد. 46

3-1-1 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه. 46

3-1-2 وضعیت هواشناسی منطقه. 49

3-1-3 خصوصیات زمین شناسی.. 50

3-1-3-1 سازند آسماری.. 50

3-1-3-2 سازند پابده 51

3-1-4 بررسی حیات وحش… 51

3-1-4-1 PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران. 52

3-1-4-2 خزندگان. 53

3-1-4-3 پرندگان. 53

3-1-4-4 گونه‌های در حال انقراض… 54

3-1-5 وضعیت اقتصادی اجتماعی.. 54

3-1-5-1 روستاهای حاشیه ذخیره گاه 54

3-1-5-2 تعداد واحد دامی‌در جوار و داخل ذخیره گاه 56

3-2 روش تحقیق. 57

3-2-1  روش نمونه برداری.. 58

3-2-1-1 نمونه برداری از عوامل محیطی.. 58

3-2-1-1-1 عوامل فیزیوگرافیک… 58

3-2-1-1-2 عوامل خاکی.. 58

3-2-2 روش آماربرداری و اندازه گیری پارامترهای مورد بررسی درختان رویشگاه 58

3-2-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 58

3-2-4 روش مطالعه زادآوری.. 59

3-2-5 روش مطالعه گونه‌های کف رویشگاه 59

:

4- نتایج. 61

4-1 نتایج کمی.. 61

4-1-1 فلور منطقه. 61

4-1-2 ترکیب گونه ای توده 66

4-1-3  قطر برابر سینه. 67

 

4-1-4  ارتفاع کل. 70

4-1-5  ارتفاع تنه. 72

4-1-6  ارتفاع تاج پوشش… 73

4-1-7  نتایج سطح مقطع. 74

4-1-8  حجم. 75

4-1-9 بررسی سطح تاج پوشش… 76

4-1-10  بررسی زادآوری.. 78

4-1-11 بررسی پوشش کف جنگل. 79

4-2 نتایج کیفی.. 81

4-2-1 سلامت تاج. 81

4-2-2 سلامت تنه. 82

4-2-3 بررسی وضعیت تنه بلحاظ صاف و سیلندریک بودن. 83

4-3 نتایج بررسی‌های خاک شناسی.. 84

4-3-1 آنالیز ارتباط خاک با رویشگاه 87

4-3-2 نتایج مقایسه مولفه های خاک در دو منطقه شاهد و لرگ.. 87

:

5-1 بحث و نتیجه گیری.. 91

5-2 مشکلات و معضلات تهدید کننده منطقه. 97

5-3 پیشنهادات.. 100

منابع و مأخذ. 102

چكیده انگلیسی.. 113

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                             صفحه

جدول 1-2 : تقسیم بندی مناطق رویشی جهان توسط بروکمن.. 20

جدول 3-1: لیست PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران موجود در منطقه. 52

جدول 3-2: لیست پرندگان موجود در منطقه. 53

جدول 3-3: لیست گونه‌های در حال انقراض منطقه. 54

جدول 3-4: جمعیت مراکز جمعیتی حاشیه ذخیره گاه لرگ.. 56

جدول 3-5: تعداد وانواع دام و طیور مراکز جمعیتی حاشیه ذخیره گاه 57

جدول 4-1: مشخصات فلورستیکی ذخیرهگاه 62

جدول 4-2 : مشخصات درختان لرگ و گونه‌های همراه 66

جدول 4-3: نتایج قطر برابر سینه درختان لرگ در رویشگاه 67

جدول 4-4: نتایج قطر برابر سینه کل درختان ذخیرهگاه لرگ.. 68

جدول 4-5: نتایج قطر برابر سینه برای کل درختان ذخیرهگاه 69

جدول 4-6: نتایج ارتفاع برای درختان لرگ در ذخیرهگاه 70

جدول 4-7: نتایج ارتفاع تمامی‌درختان ذخیرهگاه 71

جدول 4-8: نتایج ارتفاع برای کل درختان ذخیرهگاه 71

جدول 4-9: نتایج ارتفاع تنه درختان لرگ.. 72

جدول 4-10: نتایج ارتفاع تنه درختان ذخیرهگاه به تفکیک گونه. 73

جدول 4-11: نتایج ارتفاع تنه برای کل درختان ذخیره گاه 73

جدول 4-12: نتایج ارتفاع تاج پوشش درختان لرگ.. 73

جدول 4-13: نتایج ارتفاع تاج پوشش درختان ذخیرهگاه به تفکیک گونه. 74

جدول 4-14: نتایج ارتفاع تاج پوشش برای کل درختان ذخیرهگاه 74

جدول 4-15: نتایج سطح مقطع درختان لرگ.. 74

جدول 4-16: نتایج سطح مقطع به تفکیک گونه ها 75

جدول 4-17: نتایج سطح مقطع کل توده 75

جدول 4-18: نتایج حجم درختان لرگ.. 75

جدول 4-19: نتایج حجم به تفکیک گونه ها 75

جدول 4-20: نتایج حجم کل ذخیرهگاه 76

جدول 4-21: نتایج سطح تاج پوشش درخت لرگ.. 76

جدول 4-22: نتایج سطح تاج پوشش ذخیرهگاه به تفکیک گونه. 76

جدول 4-23: نتایج سطح تاج پوشش کل توده 77

جدول 4-24: نتایج قطر متوسط تاج پوشش لرگ.. 78

جدول 4-25: نتایج قطر متوسط تاج پوشش لرگ برای کل توده به تفکیک گونه. 78

جدول 4-26: نتایج زادآوری لرگ در ذخیرهگاه 79

جدول 4-27: نتایج بررسی سلامت تاج درختان لرگ.. 80

جدول 4-28:  نتایج بررسی سلامت تنه درختان لرگ.. 82

جدول 4-29: نتیجه بررسی صاف و سیلندریک بودن تنه لرگ.. 83

جدول 4-30: نتایج آنالیز خاک برای داده هایی که معنی دار نبوده اند در ذخیره گاه لرگ.. 85

جدول 4-31: مقایسه میانگین ها برای داده هایی که معنی دار نبوده اند. 88

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                             صفحه

نمودار 3-1 : نمودار آمبرو ترمیک ایستگاه دره شهر طی دوره آماری (1390 – 1381) 49

نمودار 4-1 : درصد حضور گونه لرگ در کل ذخیره گاه 66

نمودار4-2 : میزان ترکیب و درصد گونه های مختلف در ذخیره گاه 67

نمودار 4-3: پراکنش درختان لرگ در طبقات قطری مختلف… 68

نمودار 4-4: پراکنش درختان ذخیره گاه در طبقات قطری.. 69

نمودار 4-5: پراکنش درختان لرگ در طبقات ارتفاعی.. 70

نمودار4-6: پراکنش کل درختان توده در طبقات ارتفاعی.. 71

نمودار 4-7: منحنی ارتفاع درختان لرگ.. 72

نمودار 4-8: درصد مساحت تاج پوشش درختان ذخیره گاه 77

نمودار 4-9: درصد سلامت تاج درختان لرگ از نظر آفت.. 80

نمودار 4-10: درصد سلامت تنه درختان لرگ بلحاظ پوکی تنه و گره الیافی.. 82

نمودار 4-11: درصد سلامت تنه درختان لرگ بلحاظ صاف و سیلندریک بودن. 82

نمودار 4-12: مقدار پتاسیم آنالیز شده در ذخیرگاه لرگ.. 84

نمودار 4-13: مقدار فسفر آنالیز شده در ذخیرگاه لرگ.. 85

نمودار 4-14: مقدار شوری خاک آنالیز شده در ذخیرگاه لرگ.. 85

نمودار 4-15: مقایسه میزان میانگین پتاسیم در خاک دو منطقه لرگ و شاهد. 87

نمودار 4-16: مقایسه میانگین فسفر در خاک دو منطقه لرگ و شاهد. 87

نمودار 4-17: مقایسه میانگین شوری در خاک دو منطقه لرگ و شاهد. 89

فهرست شكل‌ها

عنوان                                                                       صفحه

شکل 1-1 : نقشه پراکنش لرگ در جهان. 21

شکل 3-1 : موقعیت توده لرگ در دره لارت، بدره، استان ایلام. 46

شکل 3-2: تصویر کلی از منطقه مورد مطالعه. 47

 

چکیده

هدف از پژوهش حاضر مطالعه شرایط رویشگاهی لرگ (Pterocarya Fraxinifolia (Poir) Spach) در دره لارت در شهرستان بدره- استان ایلام است. بدلیل محدود بودن عرصه تحت پوشش توده لرگ، پس از ثبت موقعیت تمام پایه‌های لرگ در حافظه GPS، آماربرداری صد در صد از مشخصه‌ های کمی‌و کیفی تمامی‌درختان لرگ و گونه­ های همراه از جمله ارتفاع کل، ارتفاع تنه، ارتفاع تاج، قطر برابرسینه، قطرهای بزرگ و کوچک تاج، میزان و نوع زادآوری، بررسی پوشش کف، بررسی­های سلامت تاج و تنه درختان بلحاظ آفات و بیماریها انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده ­های اولیه که در منطقه اندازه ­گیری شده بودند از فرمولها و روابط مخصوص آماربرداری جنگل، نرم­افزارهای Excel و SPSS استفاده گردید. جهت بررسی­های خاک­شناسی، نمونه‌های خاک از عمق 20 – 0 سانتی متری از عرصه تحت پوشش لرگ و منطقه شاهد تهیه و جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده شد. نتایج نشان داد که خاک منطقه دارای بافت رسی لومی‌تا شنی رسی لومی‌است و pH منطقه از 15/7 تا 4/7 متغیر می­باشد. ماده آلی منطقه از 26/1 تا 94/3 درصد در نوسان بود. مقایسه آنالیزهای خاکشناسی در مناطق استقرار لرگ و شاهد، اختلافات معنی داری را در رابطه با پتاسیم، فسفر و میزان شوری نشان داد بنحوی که متوسط میزان هرکدام به ترتیب در منطقه شاهد، 5/2، 2 و 2 برابر منطقه استقرار لرگ بود. سایر آنالیزهای خاک برای دیگر فاکتورها مانند اسیدیته، نیتروژن، ماده آلی، وزن مخصوص ظاهری، درصد ذرات رس، شن و سیلت و بافت خاک، اختلافات معنی داری را نشان نداده و بسیار نزدیک به هم بود. نتایج نشان داد که میانگین، حداقل و حداکثر قطر پایه ها به ترتیب 56/39، 7 و 91 سانتی متر بوده. حداقل و حداکثر ارتفاع درختان لرگ به ترتیب 05/2 و 20 متر می‌باشد. میانگین ارتفاع درختان لرگ به روش لوری برابر 34/14 متر محاسبه گردید. حداکثر و حداقل ارتفاع تنه به ترتیب 12 و 1 متر بود. میانگین حجم درختان و میانگین سطح مقطع به ترتیب 11079/1 متر مکعب و 161471/0 متر مربع اندازه ­گیری گردید. تجدید حیات درختان لرگ بطور متوسط برابر با 5/707 اصله در هکتار  به صورت صد در صد شاخه زاد بوده است. میزان تاج پوشش توده یاد شده نیز 05/30 درصد تعیین شد.

کلمات کلیدی: شرایط رویشگاهی، لرگ، دره لارت، بدره، ایلام.

فصل اول

 

مقدمه و کلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه

جنگل‌های ایران با تنوع زیست محیطی در شرایط متفاوت رویشگاهی، در مناطق مختلف حضور پیدا نموده اند. این حضور برای بعضی از گونه‌های درختی در بعضی از مناطق شگفت انگیز و غیر قابل تصور است. یکی از این مناطق رویشگاه منحصربفرد در زاگرس مرکزی بویژه در استان ایلام است که شامل توده لرگ می­باشد. وجود این گونه در این منطقه برای هر کارشناس، محقق علوم جنگل و اکولوژیست در حوزه رویشی زاگرس سوال برانگیز است. توده حاضر به لحاظ جنبه‌های زیست محیطی و اهمیت ژنتیکی، بدون شک در زمره ذخایر ژنتیکی در عرصه زاگرس و منطقه قرار دارد.

رویشگاه زاگرس بخش وسیعی از سلسله جبال زاگرس را شامل می‌شود که از شمال غربی کشور، یعنی شهرستان پیرانشهر شروع و تا حوالی شهرستان فیروزآباد کشیده می‌شود. جنگلهای زاگرس را تحت عنوان جنگلهای نیمه خشک طبقه بندی کرده که بیشترین تاثیر را در تامین آب، حفظ خاک، تعدیل آب و هوا و تعادل اقتصادی و اجتماعی در کل کشور را دارند (ثاقب طالبی و همکاران 1383). جنگلهای منطقه زاگرس به دلیل اهمیت زیاد حفاظتی آب و خاک باید حالت جنگلهای حمایتی، حفاظتی و احیایی به خود گیرند و در این راستا نیز دخالت ها در این جنگلها باید بصورت ملایم و همگام با طبیعت باشد. آنچه در مورد تمام جنگلهای ایران حائز اهمیت بسیار می‌باشد، جلوگیری از روند تخریب کمی‌و کیفی جنگلها است. مساحت جنگلهای زاگرس در گذشته بیش از ده میلیون هکتار بوده که به دلیل بهره برداری بی رویه طی سالیان دراز مساحت این جنگلها دائما سیر نزولی را پیموده و متاسفانه این روند هنوز هم ادامه دارد (مهاجر1385).

88 درصد از مساحت استان ایلام را  عرصه‌های طبیعی شامل جنگل، مرتع ، بیابان و … تشکیل داده است. جنگلهای استان ایلام جزء جوامع جنگلی مناطق خشك و نیمه‌خشك سلسله جبال زاگرس می‌باشد که سهم جنگلهای استان 667/641  هکتار است. از مجموع کل جنگلهای استان حدود 4000 هکتار دست کاشت، 7200 هكتار بیشه زار، 416800 هكتار تنک،  211084  هکتار نیمه انبوه و 2593 هکتار آن انبوه است. تیپ غالب جنگلهای استان، بلوط (90 درصد) وگونه های همراه  شامل بنه، ارژن، بادام کوهی، داغداغان، کنار، کیکم، کهور، پده و … می‌باشد. از جمله گونه‌های نادر گیاهی استان ایلام میتوان به گلابی وحشی، سماق، ارغوان، لرگ، زربین و … اشاره کرد كه  ذخیره گاه‌های استان می باشند. از گونه‌های اقتصادی جنگلهای استان، گونه با ارزش اقتصادی بنه را میتوان نام برد.

نظر به اینكه اكوسیستم ها همانند حلقه های زنجیر به هم مرتبط شده، اكوسیستم جهانی یا Biosphere را به وجود می آورند، در نتیجه انهدام یک اكوسیستم محلی به مانند پاره شدن یكی از حلقه های زنجیره بیوسفر می باشد. بدین ترتیب  تاثیر سوء در این اكوسیستم ها (محلی، منطقه ای، ملی، فراملی و فرامنطقه ای) خواهد گذاشت و در نهایت اكوسیستم جهانی در معرض انهدام قرار میگیرد. امروزه بدلیل افزایش جمعیت، بهره­برداری‌های بی رویه و غیر اصولی از جنگل، چرای دام، خشکسالی ها، کاهش تنوع زیستی، آفات، امراض و بیماری ها، حیات این نعمات خدادادی و ارزشمند در معرض خطر می‌باشد و روند تخریب جنگلها و منابع طبیعی روز به روز سرعت میگیرد. که این موضوع خود گواه بر لزوم کسب آگاهی و شناخت از این مسائل مهم جهت چاره اندیشی و اتخاذ شیوه مدیریتی مناسب و کارآمد، به منظور حفاظت و احیای جنگل هاست.

بوم سازگان دریایی، جنگلی، بیابانی، مرتعی، توندرائی، ساوانی و هنگامی از ثبات كافی برخوردارند كه دارای تنوع زیستی كافی و كامل باشند. تمامی این بوم سازگانها در زندگی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روحی انسانها نقش بسیار