فهرست منا بع

عنوان                                                                                                                                                                                                                        

چکیده : 1

فصل نخست کلیات پژوهش.. 2

1-1مقدمه. 3

1-2 بیان مساله. 4

1-3  ضرورت و اهمیت تحقیق. 6

1-4  اهداف تحقیق. 7

1-4-1هدف کلی.. 7

1-5 فرضیه های پژوهش… 7

1-6 تعاریف واژه ها واصطلاحات: 8

1-6-1 تعریف نظری.. 8

1-6-2 تعریف عملیاتی.. 9

فصل دوم ادبیات و پیشینه پژوهش.. 10

2-1 : مقدمه. 11

2-2: فناوری اطلاعات و ارتباطات.. 12

2-3: اینترنت.. 14

2-4: وب (شبکه) 15

2-5 جامعه اطلاعاتی.. 15

2-6: شکاف دیجیتالی.. 16

2-7 : تاریخچه شکاف دیجیتالی.. 18

2-8: سطوح شکاف دیجیتالی.. 19

2-9: شاخص های شکاف دیجیتالی.. 20

2-10: عوامل موثر بر شکاف دیجیتالی.. 22

2-10-1: درآمد و اقتصاد: 22

2-10-2: نسل و شکاف دیجیتالی.. 24

2-10-3: جنسیت  و شکاف دیجیتالی.. 25

2-10-4: سواد رایانه ای.. 27

2-10-5: مهارت و شکاف دیجیتالی.. 27

2-10-6: نگرش نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات.. 29

2-10-7:میزان تسلط بر زبان انگلیسی.. 30

2-10-8: دسترسی به فناوری اطلاعات وارتباطات.. 30

2-10-8-1 انواع  دسترسی. 31

2-11: جهان و شکاف دیجیتالی.. 33

2-12: ایران و شکاف دیجبتالی.. 34

2-13 : وضعیت ایران درجهان: 35

2-14: تئوری های کاهش شکاف دیجیتالی.. 36

2-15: اضطراب.. 36

2-16: اضطراب رایانه. 38

2-17: سطوح اضطراب رایانه: 40

2-18: عوامل موثر بر اضطراب رایانه. 41

2-18-1: خودکار آمدی و اضطراب رایانه. 41

2-18-2: نگرش و اضطراب رایانه. 42

2-18-3: آموزش واضطراب رایانه. 43

2-19: پیشینه ی پژوهش شکاف دیجیتالی و اضطراب رایانه. 44

2-19-1: تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 44

2-19-2: تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 48

2-20 نتیجه گیری.. 53

فصل سوم روش شناسی پژوهش.. 87

3-1 مقدمه: 88

3-2 روش شناسی پژوهش… 88

3-3 قلمرو مکانی و زمانی پژوهش: 88

3-4 جامعه آماری: 89

3-5 نمونه آماری ، حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 89

3-6 روش گرد آوری داده ها: 91

3-7 ابزار گرد آوری داده ها: 91

3-8 روایی و پایایی پرسشنامه: 94

3-8-1 روایی پرسشنامه. 94

3-8-2 پایایی پرسشنامه. 94

3-9 روش اجرای پژوهش… 95

3-10 روش تجزیه و تحلیل داده ها 95

3-10-1 روش توصیفی: 95

3-10-2 روش استنباطی: 95

فصل چهارم تجزیه وتحلیل داده ها.. 96

4-1 مقدمه. 97

4-2 آمار توصیفی.. 97

4-2-1 توصیف متغیرهای جمعیت شناختی: 97

 

4-2-1-1 جنسیت.. 98

4-2-1-2 مقطع تحصیلی. 99

4-2-1-3 رشته تحصیلی. 100

4-3 تحلیل استنباطی یافته ها 106

4-3-1  فرضیه اول:. 106

4-3-2 فرضیه دوم. 107

4-3-3 فرضیه سوم. 107

4-3 -4 فرضیه چهارم. 108

4-3-5 فرضیه اصلی.. 109

4-3-6 فرضیه پنجم. 109

4-3-6-1 فرضیه پنج  الف.. 110

4-3-6-2 فرضیه پنج ب.. 111

4-3-6-3 فرضیه پنج پ.. 112

4-3-6-4 فرضیه پنج ت.. 113

4-3-6-5 فرضیه پنج ج. 113

4-3-6-6 فرضیه پنج چ. 114

4-3-6-7 فرضیه پنج ح. 116

4-3-6-8 فرضیه پنج خ. 117

فصل پنجم نتایج و پیشنهادها.. 118

5-1  مقدمه. 119

5-2 خلاصه پژوهش… 119

5-3 یافته های پژوهش… 121

. 124

. 125

126

5-4 محدودیت های پژوهش… 127

5-4-1 : محدودیت تحت کنترل پژوهشگر. 127

5-4-2 : محدودیت خارج از کنترل پژوهشگر. 127

5-5  پیشنهادهای پژوهش : 127

5-5-2 : مبتنی بر یافته های پژوهش… 127

5-5-1: مبتنی بر تجارب پژوهشگر. 132

5-5-3 : پیشنهاد به پژوهشگران  آینده 134

منابع فارسی: 106

پیوست ها.. 117

Abstract 134

عنوان                                                                                                          

2-9: شاخص های شکاف دیجیتالی.. 20

جدول 3-1: تعداد کل دانشجویان به تفکیک رشته و مقطع تحصیلی.. 89

جدول 3-2: نسبت هر نمونه به جامعه. 90

جدول 3-3 نسبت مقطع تحصیلی به رشته ی تحصیلی و تعداد نمونه ها در هر مقطع. 90

جدول 3-4: ساختار پرسشنامه. 94

جدول (4-1): توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ جنسیت.. 98

جدول (4-2):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ مقطع تحصیلی.. 99

جدول (4-3):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ رشته تحصیلی.. 100

جدول (4-5):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ  نگرش نسبت به کاربرد اینترنت.. 102

نمودار(4-5): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ نگرش نسبت به اینترنت.. 102

جدول (4-6):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ مهارت استفاده از اینترنت.. 103

جدول (4-7):توزیع نمونه مورد مطالعه از میزان  استفاده از اینترنت.. 104

جدول (4-8):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ میزان اضطراب رایانه ای.. 105

جدول شماره(4- 9): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین آشنایی با فناوری اطلاعات و ارتباطات  و اضطراب رایانه ای   106

جدول شماره(4- 10): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین مهارت استفاده از اینترنت  و اضطراب رایانه ای دانشجویان  107

جدول شماره(4- 11): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین استفاده از اینترنت و اضطراب رایانه ای دانشجویان  107

جدول شماره(4- 12): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین نگرش ذهنی نسبت به اینترنت و اضطراب رایانه ای دانشجویان. 108

جدول شماره(4- 13): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین شکاف دیجیتالی و اضطراب رایانه ای دنشجویان  109

جدول(4-14):نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه سن و اضطراب رایانه ای دانشجویان  110

جدول(4-15) : نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه سن و اضطراب رایانه ای دانشجویان. 110

جدول(4-16): نتایج حاصل از آزمون تعقیبی دانکن در مورد مقایسه سن و سطح اضطراب رایانه ای.. 111

جدول(4-17) : نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه شکاف دیجیتالی بر اساس سن دانشجویان  111

جدول(4-18)   : نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه شکاف دیجیتالی  بر اساس سن دانشجویان  112

جدول(4-19): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه اضطراب رایانه بر اساس جنسیت.. 112

جدول(4-20): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه شکاف رایانه ای  براساس جنسیت.. 113

جدول(4-21): نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه رشته تحصیلی و اضطراب رایانه ای دانشجویان  113

جدول(4-22): نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه اضطراب رایانه ای بر اساس رشتۀ دانشجویان  114

جدول(4-23): نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه شکاف دیجیتالی بر اساس رشتۀ دانشجویان  114

جدول(4-24): نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه رشته و شکاف دیجیتالی دانشجویان. 115

جدول(4-25): نتایج حاصل از آزمون تعقیبی دانکن در مورد مقایسه رشته و شکاف دیجیتالی دانشجویان. 115

جدول(4-26): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه اضطراب رایانه بر اساس مقطع تحصیلی.. 116

جدول(4-27): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه شکاف رایانه ای  براساس مقطع تحصیلی.. 117

جدول 1 : جنیست و شکاف دیجیتالی.. 118

جدول 2: طبقه بندی کشورهااز نظر دسترسی به IDI. 119

جدول 3-وضعیت کشورها از نظر دسترسی به شاخص های ICTوسطح  درآمد. 120

جدول 4 : وضعیت ایران در جهان. 121

جدول 5: میزان دسترسی به اینترنت.. 123

جدول 6: میزان ارجحیت و میزان استفاده از اینترنت.. 124

فهرست نمودارها

 

نمودار(4-1):نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ جنسیت.. 98

نمودار (4-2):نمودار توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ دوره تحصیلی.. 100

نمودار(4-3): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ رشته تحصیلی.. 100

نمودار(4-5): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ نگرش نسبت به اینترنت.. 102

نمودار(4-6): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ مهارت استفاده از اینترنت.. 103

نمودار(4-7): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ میزان استفاده از اینترنت.. 104

نمودار(4-8): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ میزان اضطراب رایانه ای.. 105

چکیده :

فناوری اطلاعات و ارتباطات  (ICT) و اینترنت  مهمترین راه برای کسب اطلاعات درجامعه ی ما هستند. متاسفانه همه مردم به فناوری اطلاعات و ارتباطات و اینترنت دسترسی ندارند.(سطح اول شکاف دیجیتالی) .و تعداد بسیاری از آنها نیز  توانایی استفاده از ICT به روش صحیح آنرا ندارند.( سطح دوم شکاف دیجیتالی) . این پژوهش نشان می دهد که اضطراب رایانه می تواند  نقش مهمی در این زمینه داشته باشد.اضطراب رایانه را د ر ساده ترین شکل می توان به عنوان ” ترس ازاستفاده از رایانه ” تعریف کرد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین اضطراب رایانه ای و شکاف دیجیتالی دانشجویان می باشد.این  پژوهش با هدف کاربردی و ، توصیفی از نوع همبستگی انجام شده است . جامعه مورد مطالعه، متشکل از 373 نفر از دانشجویان مقاطع کارشناسی وکارشناس ارشد دانشگاه آزاد شهرستان ساری که در رشته های علوم انسانی،فنی و مهندسی وعلوم پزشکی در سال تحصیلی (91-90 )که به صورت تصادفی از نوع   طبقه ای انتخاب شدند.

ابزار گرد آوری داده ها ازروش پرسشنامه محقق ساخته و استاندارد می باشد  برای تجزیه و تحلیل داده ها وتعمیم نتایج از آزمون ضریب همبستگی پیرسون وآزمونهای تی دو گروه مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه متناسب با متغیر های تحقیق و با کمک نرم افزار spss  استفاده شده است.یافته های پژوهش نشان داد که بین فرضیه های پژوهش ( دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات ، مهارت استفاده از اینترنت ورایانه، میزان استفاده از اینترنت و رایانه، نگرش نسبت به اینترنت ) با اضطراب رایانه رابطه ی معنادارو معکوس وجود دارد. و در مورد فرضیه جمعیت شناختی (سن ، جنس ، مقطع تحصیلی و رشته تحصیلی) با اضطراب رایانه و شکاف دیجیتالی نتایج بدست آمده حاکی از آن است که سن و مقطع تحصیلی در شکاف دیجیتالی مؤثر نیست ولی در اضطراب رایانه مؤثر است. همچنین ،جنسیت و رشته تحصیلی در شکاف دیجیتالی مؤثر است ولی تاثیری در اضطراب رایانه ندارد.

-1مقدمه

فناوری اطلاعات و ارتباطات  (ICT)  مهمترین راه برای کسب اطلاعات د رجامعه هستند. و اینترنت  یکی از مهمترین ابزار دسترسی به اطلاعات در عصر اطلاعات به شمار می رود. متاسفانه همه مردم به فناوری اطلاعات و ارتباطات و اینترنت دسترسی ندارند.(سطح اول شکاف دیجیتالی) .و شگفت آور اینکه تعداد بسیاری از مردم توانایی استفاده از ICT به روش صحیح آنرا ندارند و بنابراین نمی توانند از مزایای آن استفاده و بهره شوند.( سطح دوم شکاف دیجیتالی) بدرستی آیا مردم به رسانه های نوین دسترسی و یا به آن دلبستگی ندارند و یا توانایی استفاده از را ندارند؟ فناوری اطلاعات وارتباطات از اهمیت  فزاینده ای در زندگی اجتماعی و سازمانی برخوردار است.در حال حاضر در تاسیس جوامع اطلاعاتی دسترسی همه مردم به رسانه های جدید و دانستن چگونگی استفاده از این فناوری ها بسیار مهم است بدون دسترسی به اینترنت و وجود مهارت لازم  که همراه با نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات نوین، مردم هرگز نمی توانند به صورت الکترونیکی اطلاعات کسب کنند به همین دلیل است که مسائل مربوط به شکاف دیجیتالی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.(دونات[1]؛ کرسچ باوم[2]،یرند توینر[3] ، 2009 )رشد شکاف دیجیتالی  بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، جوامع شهری و روستایی ، شهروندان ماهر و آموزش دیده و فاقد مهارت  ،جای هیچگونه شک و تردیدی  در رابطه با تدوین استراتژی ها و تبعیت  از سیاست ها و رویکردها ی مناسب برای نیل به یک جامعه  مدرن اطلاعاتی را باقی نگذاشته است. با توجه به اینکه کشور ما از جمله کشورهای در حال توسعه محسوب می شود و گذر از سنت به مدرنیته جز با آموزش مفاهیم  و اصطلاحات و فراهم نمودن زمینه های لازم برای ایجاد ، ارتقا و بومی سازی این مفاهیم از طریق آموزش عالی و دانشگاه ها میسر نیست(سیار،1390: 86).شناخت عوامل  موثر بر شکاف دیجیتالی و عبور  از آنها می تواند  فاصله ها ی دیجیتالی را کاهش دهد.  یکی از عواملی   که می تواند بر شکاف دیجتالی تاثیر بگذارد اجتناب و ترسی است که برخی از دانشجویان در ارتباط با بهره گرفتن از رایانه ها و اینترنت و فناوری اطلاعات وارتباطات با آن مواجه می شوند که به اصطلاح به آن اضطراب رایانه گفته می شود .

این پژوهش ، ضمن بررسی عوامل مؤثر بر شکاف دیجیتالی و رابطه آن با اضطراب رایانه ، به معرفی و تجزیه و تحلیل و دلایل وجود شکاف دیجیتالی در بین دانشجویان پرداخته است.

1-2 بیان مساله

یکی از ویژگیهای جهان جدید، پر اهمیت شدن نقش اطلاعات در جوامع انسانی است . چنین رخدادی با مجموعه ای جدید از مسائل وموضوعات در زندگی روزمره این جوامع پدیدار می سازد .

پیشرفت های شگرف فناوری اطلاعات و ارتباطات و مظاهر عینی آن در قالب ابزارها و شیوه های نوین ارتباطی، تحول عمیقی در سطوح مختلف زندگی اجتماعی و فعالیت های روزمره افراد جامعه ایجاد کرده است. هر چند که به کارگیری دستاوردهای حاصل از فناوری در جوامع امروز امری اجتناب ناپذیر است، آشنایی و علاقمندی آحاد و اقشار مختلف جامعه به این پدیده های نوین و به تبع آن، رواج استفاده از آن ها در میان گروه های جامعه به دلایل مختلف، یکسان نخواهد بود.(حریری ،زمانی راد،1390 )

در فرایند دیجیتالی شدن، اطلاعات حالتی غیر مادی پیدا می کند و میان اطلاعات و حامل آن جدایی ایجاد می شود. این تحول فن شناختی ، پیامدهای مهمی در حوزه روابط اجتماعی با خود به همراه می آورد .در این راستا به عواملی چون نابرابری اجتماعی و فرهنگی در جهان اشاره دارند . برخی این نا برابری را تحت عنوان شکاف دیجیتالی مورد اشاره قرار می دهند.

شکاف دیجیتالی اشاره دارد به نابرابری دسترسی به فناوری و منابع  اطلاعاتی و ارتباطات. دیجیتالی کردن اقتصاد و جامعه ممکن است تفاوتهایی را تولید و شکافی را در میان افراد  و خانواده ها ، کسب و کار و مناطق جغرافیای  کشو رهای غنی و فقیررا به وجود بیاورد.

رای اغلب مفسران، شکاف دیجیتالی در وهله اول به دسترسی به اینترنت مربوط می شود. تحقیقات، همبستگی نزدیکی بین دسترسی به اینترنت و درآمد، اشتغال، نژاد، جنس و آموزش را نشان می دهد اینترنت در تکامل فناوری رسانه‌ای تحولات کیفی بسیار ایجاد و رسانه‌های جمعی را در پروتکل‌های تکنولوژی همسان خود جذب کرده است. یعنی همه آنها را از طریق کامپیوتر قابل دسترسی می‌کند. با در نظر گرفتن این ظرفیت، کامپیوتر می‌تواند در عین حال کتاب، روزنامه، گیرنده رادیو، دستگاه تلویزیون و تلفن تصویری باشد.

با حضور رایانه های شخصی و فناوری آنها در محیطهای علمی و پژوهشی و حتی منازل ، فضای کار و پژوهش دگرگون شده است . در همین حال دانش فنی رایانه با شتاب چشمگیری متحول می شود و رایانه ها  در همه امور زندگی راه می یابد . اما علیرغم این تحول و دگرگونی دانشجویان ، معلمان و حتی متخصصانی وجود دارند که بنابر دلایلی رایانه و قابلیت های آن را طرد می کنند . بسیاری از آنها خود را همگام با سرعت پیش رونده فناوری روز نمی دانند و از کسب مهارتهای لازم به دلیل اضطراب و باورهای غیر منطقی سرباز می زنند . پژوهشگران این حوزه معتقدند عامل اصلی بازدارنده در کار با رایانه را باید در ” اضطراب رایانه ” جستجو کرد.

اضطراب رایانه را توماس ، هاوارد و مورفی[4] (1986) چنین تعریف کرده اند: “ترس از کار اجباری و یا محتمل با رایانه ، که ربطی به تهدید  واقعی  که از سوی رایانه متوجه کاربر باشد ندارد.( نادری و احدی ، 1384 :9 ) اضطراب رایانه به