چکیده………………………………………. م

فصل اول: کلیات………………………………. 1

1-1)مقدمه…………………………………… 2

1-2)بیان مسئله………………………………. 3

1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق………………………. 6

1-4)چارچوب نظری تحقیق………………………… 7

1-4-1) مدل مفهومی تحقیق………………………. 8

1-5) اهداف تحقیق…………………………….. 8

1-6) پرسش های تحقیق………………………….. 9

1-7) فرضیه های تحقیق…………………………. 9

1-8) تعریف متغیرها…………………………… 10

1-8-1)تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق……………… 10

1-8-2) تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق……………. 11

1-9) قلمرو تحقیق…………………………….. 12

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق………………… 13

2-1) مقدمه………………………………….. 14

2-2) صادرات و اهمیت آن……………………….. 15

2-3) تجزیه و تحلیل روند تجارت خارجی ایران………. 21

2-4) موانع، مشکلات و محدودیت های صادراتی………… 22

2-5) ارائه چارچوبی جامع برای توسعه صادرات ……… 26

2-6) عملکرد صادراتی………………………….. 28

2-7) ابعاد عملکرد صادراتی و معیارهای اندازه گیری آن 30

2-8) مشوق ها و محرک های صادراتی……………….. 36

2-9) عملکرد صادراتی و مشوق های صادراتی…………. 39

2-9-1) اهداف مالی……………………………. 39

2-9-2) هدف ارتباط با سهامداران………………… 40

2-9-3) اهداف استراتژیک……………………….. 41

2-9-4) اهداف یادگیری سازمانی………………….. 41

2-10) ابزارها و مشوق های صادراتی دولت………….. 42

2-10-1) دانش ذهنی……………………………. 42

2-10-2) دانش عملی……………………………. 43

2-11)مدل مفهومی تحقیق………………………… 44

2-12) تحقیقات مرتبط………………………….. 48

2-12-1) تحقیقات داخلی………………………… 48

2-12-2) تحقیقات خارجی………………………… 49

2-13)نتیجه گیری……………………………… 51

فصل سوم: روش تحقیق…………………………… 52

3-1) مقدمه………………………………….. 53

3-2) روش تحقیق………………………………. 53

3-3) جامعه آماری…………………………….. 53

3-4) روش نمونه گیری………………………….. 54

3-5) روش و ابزار گردآوری اطلاعات……………….. 55

3-6) روایی و پایایی پرسشنامه………………….. 58

3-6-1) روایی………………………………… 58

3-6-2) پایایی……………………………….. 59

3-7) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………. 60

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها………………. 61

4-1) مقدمه………………………………….. 62

4-2) توصیف متغیرهای جمعیت شناختی پاسخ دهندگان…… 63

4-3) توصیف متغیرهای تحقیق…………………….. 85

4-4) بررسی نرمال بودن متغیرهای تحقیق…………… 91

4-5) بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق……………….. 92

4-6) آزمون فرضیه های تحقیق……………………. 93

فصل پنجم: نتیجه گیری…………………………. 96

5-1) مقدمه………………………………….. 97

5-2) نتایج آمار توصیفی……………………….. 97

5-3) نتایج آمار استنباطی و نتیجه گیری………….. 98

5-4) پیشنهادهایی در راستای تحقیق………………. 100

5-5) پیشنهادهایی برای محققین آینده…………….. 101

5-6) محدودیت های تحقیق……………………….. 102

منابع و پیوست……………………………….. 103

منابع………………………………………. 104

پیوست………………………………………. 108

پیوست 1: پرسشنامه …………………………… 109

پیوست 2: میزان آلفای متغیرهای تحقیق …………… 113

چکیده انگلیسی……………………………….. 117

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول ها…………………………………….. صفحه

جدول 2-1) موانع و مشکلات صادراتی……………….. 25

 

جدول 2-2) عوامل تعیین کننده عملکرد صادراتی……… 31

جدول 2-3) ابعاد عملکرد صادرات از دیدگاه محققان مختلف 35

جدول 3-1) متغیرهای تحقیق و سوالات مربوط به آن……. 56

جدول 3-2) میزان آلفای متغیرهای تحقیق…………… 60

جدول 4-1) جنسیت پاسخ دهندگان تحقیق…………….. 63

جدول 4-2) تحصیلات پاسخ دهندگان…………………. 64

جدول 4-3) سن پاسخ دهندگان…………………….. 65

جدول 4-4)زمان فعالیت شرکت در امر صادرات………… 66

جدول 4-5) نواحی مختلف جغرافیایی شرکت…………… 67

جدول 4-6) توصیف متغیر صادرات شرکت به کشورها ……. 68

جدول 4-7) توصیف متغیر تغییر در تعداد کشورهای صادر کننده  69

جدول 4-8) توصیف متغیر در تعداد محصولات صادراتی شرکت. 70

جدول 4-9) توصیف متغیر اشباع در بازارهای داخلی…… 71

جدول 4-10) توصیف متغیر گم شدن ریسک سرمایه گذاری در بازارهای خارجی…………………………………………… 72

جدول 4-11) توصیف متغیر پیش بینی رشد در بازارهای خارجی    73

جدول 4-12) توصیف متغیر دنبال مشتری بیشتر……….. 74

جدول 4-13) توصیف متغیر دنباله روی از رقبا………. 75

جدول 4-14) توصیف متغیر صادرات بخشی از استراتژی شرکت 76

جدول 4-15) توصیف متغیر ترجیح مدیران ارشد شرکت…… 77

جدول 4-16) توصیف متغیر مشوق های صادراتی………… 78

جدول 4-17) توصیف متغیر بطور تصادفی…………….. 79

جدول 4-18) توصیف متغیر مشکلات مالی……………… 80

جدول 4-19) توصیف متغیر فقدان اطلاعات کافی در مورد صادرات  80

جدول 4-20) توصیف متغیر فقدان وجود هدف………….. 81

جدول 4-21) توصیف متغیر فقدان وجود صداقت در بازار… 81

جدول 4-22) توصیف متغیر تماس با بازارهای هدف…….. 81

جدول 4-23) توصیف متغیر محدودیت های زمانی در بازارهای بین المللی…………………………………………… 82

جدول 4-24) توصیف متغیر عدم آشنایی با رفتار مشتریان در بازارهای هدف………………………………………… 82

جدول 4-25) توصیف متغیر فقدان وجود افراد متخصص در شرکت    83

جدول 4-26) توصیف متغیر عدم حمایت کافی………….. 83

جدول 4-27) توصیف متغیر ابزارها و مشوق های صادراتی . 84

جدول 4-28) توصیف متغیر اهداف مالی……………… 85

جدول 4-29) توصیف متغیر ارتباط با سهامداران……… 86

جدول 4-30) توصیف متغیر اهداف استراتژیک…………. 87

جدول 4-31) توصیف متغیر اهداف یادگیری…………… 89

جدول 4-32) آزمون کولموگروف- اسپیرنوف…………… 90

جدول 4-33) آمار استنباطی آزمون تی متغیرهای تحقیق… 91

جدول 4-34) آمارتوصیفی آزمون تی متغیرهای تحقیق…… 91

جدول 4-35) ضریب همبستگی فرضیه اول……………… 92

جدول 4-36) ضریب همبستگی فرضیه دوم……………… 93

جدول 4-37) ضریب همبستگی فرضیه سوم……………… 94

جدول 4-38) ضریب همبستگی فرضیه سوم……………… 95

 

نمودارها:

نمودار 2-1) موانع و مشکلات صادراتی……………… 29

نمودار 2-2) عوامل تعیین کننده عملکرد صادراتی……. 36

نمودار 2-3) ابعاد عملکرد صادرات از دیدگاه محققان مختلف   41

نمودار 3-1) متغیرهای تحقیق و سوالات مربوط به آن….. 64

نمودار 3-2) میزان آلفای متغیرهای تحقیق…………. 68

نمودار 4-1) جنسیت پاسخ دهندگان تحقیق…………… 63

نمودار 4-2) تحصیلات پاسخ دهندگان……………….. 64

نمودار 4-3) سن پاسخ دهندگان…………………… 65

نمودار 4-4)زمان فعالیت در شرکت در امر صادرات……. 66

نمودار 4-5) نواحی مختلف جغرافیایی شرکت…………. 67

نمودار 4-6) توصیف متغیر صادرات شرکت به کشورها ….. 68

نمودار 4-7) توصیف متغیر تغییر در تعداد کشورهای صادر کننده    69

نمودار 4-8) توصیف متغیر در تعداد محصولات صادراتی شرکت 70

نمودار 4-9) توصیف متغیر اشباع در بازارهای داخلی…. 71

نمودار 4-10) توصیف متغیر گم شدن ریسک سرمایه گذاری در بازارهای خارجی………………………………………. 72

نمودار 4-11) توصیف متغیر پیش بینی رشد در بازارهای خارجی 73

نمودار 4-12) توصیف متغیر دنبال مشتری بیشتر……… 74

نمودار 4-13) توصیف متغیر دنباله روی از رقبا…….. 75

نمودار 4-14) توصیف متغیر صادرات بخشی از استراتژی شرکت    76

نمودار 4-15) توصیف متغیر ترجیح مدیران ارشد شرکت…. 77

نمودار 4-16) توصیف متغیر مشوق های صادراتی………. 78

نمودار 4-17) توصیف متغیر بطور تصادفی…………… 79

نمودار 4-18) توصیف متغیر مشکلات مالی……………. 80

نمودار 4-19) توصیف متغیر فقدان اطلاعات کافی در مورد صادرات    80

نمودار 4-20) توصیف متغیر فقدان وجود هدف………… 81

نمودار 4-21) توصیف متغیر فقدان وجود صداقت در بازار. 81

نمودار 4-22) توصیف متغیر تماس با بازارهای هدف…… 81

نمودار 4-23) توصیف متغیر محدودیتهای زمانی در بازارهای بین المللی…………………………………………… 82

 

اشکال………………………………………. صفحه

شکل 1-1) مدل مفهومی تحقیق…………………….. 9

شکل 2-1) چارچوب جامع توسعه صادرات …………….. 31

شکل 2-2) مدل مفهومی تحقیق…………………….. 53

 

 

 

فرمول ها……………………………………. صفحه

فرمول 3-1) فرمول کوکران………………………. 61

فرمول 3-2) فرمول آلفای کرونباخ………………… 67

 

 

 

 

چکیده:

بین المللی شدن تجارت در بازارهای جهانی نمود زیادی یافته است. در بازارهای جهانی امروز شرکت هایی که به صادرات روی می آورند بسیار زیاد است، زیرا بازارهای محلی برای شرکت ها و تولید کنندگان اشباع شده است. بحث تجارت خارجی یکی از مهم ترین مباحث در توسعه اقتصادی کشور است. هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر مشوق های صادراتی دولت بر عملکرد صادراتی شرکت ها است. در این تحقیق ابزارها و مشوق های صادراتی به 4 بخش اهداف مالی، اهداف استراتژیک، اهداف یادگیری سازمانی و ارتباط با سهامداران سنجیده شد. جامعه آماری تحقیق را شرکت های عضو بورس اوراق بهادار گیلان تشکیل می دهند. پرسشنامه تحقیق را مدیران ارشد، مدیران میانی و مدیران صادر کننده در شرکت های تولیدی تکمیل کردند. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق همبستگی پیرسون انجام شد و در نهایت تمام فرضیه های تحقیق تایید گردید.

 

واژگان کلیدی: مشوق های صادراتی دولت، اهداف مالی، اهداف استراتژیک، اهداف یادگیری سازمانی، ارتباط با سهامدارن

     

 

 

فصل اول:   کلیات تحقیق

 

 

 

• مقدمه:

بحث تجارت خارجی یکی از مهم ترین مباحث در توسعه اقتصادی کشور است. این بخش منبع تامین درآمدهای ارزی برای سرمایه گذاری و جذب فناوری نوین در جهت افزایش توان تولیدی اقتصاد هر کشوری است. کلاسیک ها معتقدند که تجارت وسیله ای برای گسترش بازار داخلی، تقسیم کار، افزایش کارایی، بهبود بهره وری و رشد و توسعه اقتصادی است و به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی عمل می کند. از سوی دیگر تنوع در صادرات برای کشورهایی مانند ایران که دارای صادرات تک محصولی، نفت، می باشند نیز  دارای اهمیت دو چندان می باشد.صادرات غیر نفتی موجب افزایش درآمدهای ارزی و افزایش سهم در تجارت جهانی و بازارهای بین المللی می شود (خلیلیان و فرهادی، 1381).

در نتیجه افزایش گرایش به اقتصاد جهانی و وابستگی شرکت ها به منابع ، کالاها و خدمات تجاری، کسب و کار بین الملل به طور ویژه به دنبال گرایشات فردی و سازمانی برای ارتقاء سطح عملکرد است. صادرات سریعترین و آسان ترین راه برای ورود شرکت های کوچک به بازارهای جهانی است. در واقع شرکت های کوچک و متوسط برای بقا و رشد طولانی مدت وارد حوزه ی صادرات می شوند. شرکت ها وارد بازار صادرات می شوند تا برای رشد و بقا به مزیت رقابتی برسند. بر طبق نظریه رویکرد مبتنی بر منابع[1]، منابع شرکت، منابع مزیت رقابتی می باشند. بر اساس نظر بارنی[2] (2000) مزیت رقابتی به معنی بکارگیری ارزش ایجاد شده شرکت است به گونه ای که این ارزش توسط دیگر رقبا در همان زمان بکار گرفته نشده باشد (Stoian et al, 2011).

برای بقا سطح مدیریت صادارت دولت ها مشوق های صادارتی را برای صادر کنندگان ارائه می کنند که به صورت های گوناگون در اختیار شرکت ها و افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر این مشوق های صادارتی بر عملکرد صادراتی شرکت ها است. فصل اول در برگیرنده بیان مسئله، اهداف، پرسش های تحقیق، فرضیه ها، اهمیت و ضرورت، چارچوب نظری تحقیق، تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق و قلمرو تحقیق می باشد.

• بیان مسئله:

هدف شرکت های صادراتی از عرضه کالاها به بازارهای خارجی، کسب سود، درآمد مستمر و افزایش رقابت پذیری در طول زمان است. شناسایی عوامل تعیین کننده صادراتی به منظور بهبود عملکرد صادراتی کشور مهمترین عامل ایجاد تعادل بین اقتصاد جهانی است. دهه اخیر به دلیل جهانی شدن و رقابت در کسب و کارها از دهه های قبل متمایز شده است. بازارهای محصولات مصرفی، کالاهای صنعتی و خدمات یا بازارهای منابع همچون سرمایه، مواد و تکنولوژی به شدت در سطح جهانی یکپارچه شده اند. به طور همزمان شکل گیری موافقت های تجاری متنوع و استقرار سیاست های باز تجاری بین کشورها منجر به القای ابزارهای حمایت گرا و رفع موانع تجاری شده است (تحقیقی و همکاران، 1387).

بسیاری از شرکت ها به خاطر فقدان تجربه، منابع محدود یا سایر موانع نمی توانند یا نمی خواهند صادرات را بطور وسیع دنبال کنند. برنامه های توسعه صادرات توسط دولت، تشکل های تجاری و دیگر سازمان ها ارائه می شوند تا به شرکت ها برای غلبه بر این محدودیتها کمک نموده و نقش کلیدی در تشویق فعالیت های تجاری بین الملل ایفا کنند. هر چند بررسی سیستماتیکی وجود ندارد که ارتباط بین برنامه های دولت و عملکرد صادراتی شرکت ها را نشان بدهد و اما گزارش های متعددی وجود دارد که نشانگر تاثیر مثبت استفاده وسیع از مشوق های صادراتی به رشد صادرات شرکت ها است (وظیفه دوست و زرین نگار، 1388).

ابعاد عملکرد صادراتی توسط محققان مختلف به صورت متفاوت بیان شده است، در اکثر  تحقیقات بیشتر بر بعد مالی عملکرد صادراتی شرکت ها تمرکز می کنند. حقیقی و همکاران (1387) عملکرد صادرات را به 2 دسته خارجی و داخلی تقسیم کرده اند که ویژگی صنعت، ویژگی های بازار خارجی و ویژگی های بازار داخلی از جمله عوامل خارجی و استراتژی های بازاریابی صادراتی، ادراک و گرایش مدیریت، ویژگی های مدیریتی و توانمندهای شرکت از جمله عوامل داخلی است. با توجه به ماهیت پیچیده آن، عملکرد صادراتی یکی از ناشناخته ترین بخش ها در کسب و کار بین المللی است. بنابراین جای شگفتی نیست که بیان کنیم هیچ توافق کلی در مورد مفهوم ابعاد عملکرد صادرات وجود ندارد و تحقیقات در این زمینه تاکنون بیشتر بر عملکردهای مالی تمرکز دارند. زائووزو (2002) به میزان تراکم صادراتی تحقیق کردند، همچنین مورگان و همکاران (2004) به حجم فروش، سهم بازار صادراتی و سود مطالعاتی را انجام دادند. در این تحقیق ابعاد عملکرد صادرات به 4 دسته کلی تقسیم می شود:

• دستیابی به اهداف مالی
• دستیابی به هدف ارتباط با سهامداران
• دستیابی به اهداف استراتژیک
• دستیابی به اهداف یادگیری سازمانی

دستیابی به اهداف مالی برای شرکت ها در طولانی مدت بسیار مهم و ضروری است. اما از سویی دیگر عملکرد صادراتی تنها شامل اهداف مالی نمی شود و عناصر دیگری را نیز در بر می گیرد. یکی از ابعاد، اهداف استراتژیک است. شرکت های صارد کننده ممکن است اهداف استراتژیکی مثل توسعه بین المللی فعالیت ها را داشته باشند. علاوه بر آن شرکت ها می توانند موفقیت صادراتی خود را با مقایسه با میزان صادرات شرکت های رقیب اندازه گیری کنند. گذشته از مقیاس های عملکرد مالی، دستیابی به اهداف عملکردی و عملیاتی برای شرکت ها بسیار مهم است.

ارتباط با افراد و سهامدارن متفاوت باید در زمان اندازه گیری عملکرد صادراتی مد نظر قرار بگیرد. سهامداران و مدیران ممکن است رویکرد و دیدگاه های مختلفی در مورد عملکرد صادرات داشته باشند که اندازه گیری عملیاتی آنان نیز بسیار مشکل است. اندازه گیری عملکرد صادرات که در ارتباط با سهامداران است مثلا در میان دیگر گروه ها مانند کارکنان و مشتریان نیز می تواند باشد. از آنجایی که ابعاد قابل قبولی از عملکرد صادرات در میان مححقان وجود ندارد، شرکت ها ابعاد گوناگونی را بکار می گیرند. شرکت هایی که در طولانی مدت به اهداف مالی خود دست نمی یابند احتمالا بازار را ترک می کنند اما در میان آنها شرکت هایی نیز وجود دارد که به یادگیری و مطالعه ویژگی های بازار صادرات می پردازند و مهارتهای جدید را کسب می کنند و با قابلیت های سازمانی خود را ارتقاء می دهند. از این رو اهداف یادگیری سازمانی در بسیاری از شرکت های صادر کننده به بخشی از اهداف آن تبدیل شده است (Durmisogln et al,2012).

عوامل گوناگونی بر عملکرد صادراتی شرکت ها تاثیر گذار است و حتی برای موفقیت در بازار صادرات مورد نیاز آنان می باشد. شرکت ها نیازمند استفاده از منابع و بهینه سازی در فعالیت های صادراتی خود است. مشوق های صادراتی ابزارها و خدماتی است که به شرکت ها کمک می کند تا عملکرد صادراتی خود را بهبود ببخشند. مشوق های صادراتی مقیاس ها و عواملی است که از فعالیت های صادراتی شرکت ها حمایت می کند. مواردی مانند سمینارهای صادراتی، مشاوره، ارائه کتاب هایی در زمینه صادرات و بودجه بندی صادراتی،  مشوق های صادراتی موجب ارتقاء موفقیت در زمینه صادرات نیز می شود. در این تحقیق ابزارها و مشوق های صادراتی به دو قسمت کلی تقسیم می