چکیده

در این پایان نامه ، شخصیت پردازی شر در فیلمنامه نویسی بر مبنای تفکر اسلامی بررسی می شود . هدف از این بررسی ، رسیدن به سبکی در شخصیت پردازی است که با تفکر اسلامی نسبت به شر سازگارتر باشد . روش این تحقیق ، مشاهده و کتابخانه ای و با بهره گرفتن از منابع مربوط ، از طریق فیش برداری انجام گرفت . بررسی شخصیت پردازی از جنبه های متفاوت ، با بهره گرفتن از منابع موجود صورت گرفت .

مورد مطالعاتی این پایان نامه ، مجموعه تلویزیونی معصومیت از دست رفته بود و از آن جا که به نظر می رسید سبک ، نظریات و شیوه های پروپ و گریماس و الگوی کنشگران در شخصیت پردازی به مورد مطالعاتی نزدیک است ، به طور خاص به آن ها پرداخته شد .

نتایج این تحقیق نشان داد که هر چند اختلافاتی بین سبک و روش پروپ و گریماس و تفکر اسلامی در شخصیت پردازی شر موجود است ، اما اشتراکات نیز بسیار است و با بررسی هر دو ، شخصیت های شرور مجموعه تلویزیونی معصومیت از دست رفته را به تصویر کشیدیم .

کلید واژه ها : شخصیت پردازی ، شر ، فیلمنامه ، پروپ ، گریماس .

 

فهرست مطالب

فصل اول.. 2

کلیات تحقیق… 2

1-1 . بیان مسئله. 3

1-2 . ضرورت تحقیق… 4

1-3 . اهداف تحقیق… 4

1-4 . سوالات تحقیق… 5

1-5 . کاربرد تحقیق… 5

1-6 . کلیدواژه ها و تعریف مفاهیم.. 5

1-7 . روش تحقیق… 6

فصل دوم. 8

مبانی نظری تحقیق… 8

2-1 . پیشینه تحقیق… 9

2-2 . چارچوب نظری… 11

2 -2 -1 . تعریف روایت…. 12

2 – 2 – 1 – 1 . تعریف روایت از منظر روایت شناسان ( ژرار ژنت و ژپ لینت ولت ) 12

2-2-2 . ولادیمیر پروپ… 14

2-2-2-1 . نظریه و تعریف روایت از منظر ولادیمیر پروپ… 17

2-2-3 . تودوروف… 18

2-2-4 . گریماس….. 18

2-2-4-1. نظریه و تعریف روایت از منظر گریماس….. 23

2 – 2- 5 . کنش….. 24

2 – 2 – 6 . طرح شناسی… 25

فصل سوم. 29

یافته های تحقیق… 29

3-1. تعریف شخصیت…. 30

3-2 . شخصیت شناسی… 30

3-3 . سیرت اشخاص داستان.. 31

3-4 . ویژگی های منحصر به فرد شخصیت پردازی در سینما 32

3-5 . انواع شخصیت ها و میزان اهمیت آنها 33

3-5-1 . نشانه های شخصیت های اصلی… 34

3-5-2 . شخصیت های داستانی و زندگی واقعی… 35

3-5-3 . اهمیت شخصیت…. 35

3-6 . شخصیت پردازی و حوزه تعریفی آن.. 38

3-6-1 . روند پرداخت خمیره شخصیت…. 38

 

3-6-2 . انواع شخصیت پردازی… 39

3-6-3 . مجموعه تکنیک های شخصیت پردازی… 39

3-6-4 . درک درست از شخصیت پردازی… 40

3-7 . شخصیت پردازی در فیلمنامه نویسی… 41

3-8 . باور پذیر کردن شخصیت…. 41

3 – 8 – 1 . ابزار های لازم برای باور پذیر کردن شخصیت…. 42

3-8-2 . تغییر پذیری در شخصیت…. 44

3-8-3 . کشمکش و تضاد در شخصیت پردازی… 44

3-8-4 . احساسات مخاطب و شخصیت ها 46

3-8-4-1 . حس همدردی ماندگار نسبت به شخصیت…. 46

3-8-4-2 . حس تنفر نسبت به شخصیت…. 47

3-9 . شخصیت پردازی افراد شرور. 49

3-9-1 . بررسی دو نمونه شخصیت شرور در متون داخل و خارج.. 49

3-9-1-1 .  شخصیت های منفی در شاهنامه. 49

3-9-1-2 . ضد قهرمان های تراژدی های شکسپیر. 51

3-9-2 . نیروی مخالف و شخصیت شرور. 52

3-10 . شخصیت زن افسونگر. 57

3 – 11 . شر و منشا آن.. 57

3 – 11 – 1 . تضاد در عالم و رابطه آن با خیر و شر. 59

3 – 11 – 2 . نقش شرور در خلیفه الله شدن انسان.. 61

3 – 12 . مفهوم خیر و شر در قرآن و روایات… 63

3 – 12 – 1 . شخصیت و شخصیت پردازی در قرآن.. 65

3 – 12 – 2 . شیوه ارائه شخصیت ها در قرآن.. 65

3 – 12 – 2 – 1 . هدایت انسان.. 66

3 – 12 – 2 – 2 . انسان ، آزادی و خلیفه الله شدن.. 67

. 68

فصل چهارم. 80

نتیجه گیری… 80

4 – 1 . مقدمه. 81

4 – 2 . جمع بندی نتایج.. 82

4 – 3 . ارائه راهکارها 83

فهرست شکل ها

الگوی 2 – 1.. 13

الگوی 2 – 2.. 14

تصویر 2 – 1.. 21

الگوی 2 – 3.. 27

تصویر 3 – 1.. 69

تصویر 3 – 2.. 70

الگوی 3 – 1.. 72

الگوی 3 – 2.. 73

الگوی 3 – 3.. 74

جدول 3 – 1.. 75

جدول 3 – 2.. 75

جدول 3 – 3.. 76

جدول 3 – 4.. 77

جدول 3 – 5.. 77

تصویر 3 – 3.. 78

مقدمه

انسان ، به مرور از نقل و روایات قصه ها به سمت نمایش قصه ها پیش رفت و تئاتر را تشکیل داد ، پس از آن به فیلم روی آورد و امروزه اکثر قصه ها را با فیلم نمایش می دهند که فیلمنامه ، مرحله اصلی و مقدماتی آن است و توسط فیلمنامه نویس ، نوشته می شود . حوزه فیلمنامه نویسی نیز به همین منظور به وجود آمد.

ترسیم شخصیت ها از طریق فیلم ، تفاوت های بسیاری با ترسیم شخصیت ها در ادبیات و هنرهای کلامی دارد . در فیلمنامه ، فیلمنامه نویس باید شخصیت ها را وادار کند تا به ما نشان دهند که چه تفکر و احساسی دارند . ترسیم شخصیت ها در سینما به نظر بسیاری از اهل فن ، مشکل ترین نوع شخصیت پردازی است . ( مهرینگ ، 1376 )

شیطان در سینما معمولا مظهر ایجاد وحشت ، وسوسه ، فریب ، پلیدی و گاه نابودی است . یک بستر داستانی دراماتیک ، که میدان نبرد خیر و شر است ، نیاز به قهرمان و ضد قهرمان دارد و به قول خودمان آدم بده و آدم خوبه می خواهد . عموما در فیلم های “شیطان دار”، شیطان آنتاگونیست ماجراست و در این فیلم ها ، نقش بسیار مهم “شر” را دارد .

شیطان و شخصیت های شرور در سینما غالبا از قدرتی بلامنازع برخوردار هستند و این قدرت ، ریشه در ماهیت فرامادی شیطان دارد . گاه درجلد انسان ها و گاه در جلد حیوانات و یا اشیا فرو می رود ، مرزهای زمان و مکان را پشت سر می گذارد و می تواند به هر چهره و شکلی درآید . از این رو ، قهرمان داستان برای مواجهه و مقابله با او و غلبه بر او کار بسیار دشوار و گاه غیرممکنی پیش رو دارد . درعین حال همین ویژگی ها ، شیطان را واجد جذابیت های تصویری و دراماتیک بسیاری می کند که باعث می شود همواره میان فیلمنامه نویسان و فیلمسازان ، مشتری داشته باشد .

این رساله قصد دارد به بررسی شخصیت پردازی شر بر مبنای تفکر اسلامی بپردازد . ابتدا به مباحث شخصیت پردازی از جنبه های متفاوت پرداخته می شود ، سپس رویکرد اسلام نسبت به شناسایی شر بررسی می شود ، که برای این منظور ، روی یک مصداق ؛ مجموعه تلویزیونی معصومیت از دست رفته کار می شود.

تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

1-1 . بیان مسئله

در این پایان نامه قصد داریم تعریفی از شر ، شخصیت پردازی و ترکیب این دو با هم بدهیم و بررسی کنیم شر در فرهنگ دینی ما به چه معناست ، چگونه پدید می آید و در یک اثر هنری چگونه خود را نشان می دهد ، شخصیت یا قهرمان چیست ، شخصیت پردازی چیست ، آیا شخصیت پردازی در یک متن نمایشی با یک فیلمنامه متفاوت است . اصول و روش صحیح برای خلق شخصیتی مناسب ( شر و خیر ) یا قهرمان مثبت یا منفی در فیلمنامه یا یک مجموعه تلویزیونی به چه صورت می باشد . ابتدا مختصات شر از کلام اسلامی و شیعی مورد بررسی قرار می دهیم و مرز بین اختیار انسان ( همان شخصیت های سریال معصومیت از دست رفته ) و شرارت شیطان را معلوم کنیم . می خواهیم ببینیم آیا شر فقط زبان نمادین دارد و آیا ابزارهای دیگری هم برای نشان دادن آن موجود هست یا خیر . برای یافتن شخصیت های شریر در مجموعه تلویزیونی معصومیت از دست رفته از نظریه های گریماس و پروپ استفاده کرده ایم و کارکردهایش را بر اساس همان نظریات مشخص نموده ایم .

شخصیت ها باید در زمینه ای گسترش یابند و آن پیرنگ است . هر شخصیت برای منظور خاصی در  فیلمنامه جای می گیرد . خلق و پی ریزی شخصیت مانند کشف دیدگاه ها ، علایق ، سلیقه ها ، نیازها، الگوهای رفتاری و واکنش های گوناگون است . ( مهرینگ ، 1376 )

قصه را می توان بیان سرگذشت واقعی یا غیرواقعی دانست که مبتنی بر هدف و اندیشه ای است و دارای سه عنصر اصلی موضوع ، شخصیت و گفتگو است . در طول آن معمایی مطرح می شود یا گره ای می آید که در پایان ،  آن معما