چکیده پژوهش

بازار الکترونیکی سیستم اطلاعاتی بین­سازمانی است که به خریداران و فروشندگان شرکت­کننده در برخی از بازارها، مستقل از طرف سوم، اجازه می­دهد اطلاعات و پیشنهادهایی در مورد قیمت و محصول ارائه دهند. به­كارگیری این نوآوری جدید توسط شركت­ها چه كوچك و چه بزرگ موجب خلق مزایای متعددی شده و این مزایا سبب تقویت انگیزه شركت­های كوچك و متوسط به این پدیده شده است. شركت­های كوچك و متوسط به دلیل نقش مهم در اقتصاد كشور ایران درصورت به­كارگیری بازار الكترونیكی می­توانند بهره­وری و كارآیی كل سیستم اقتصادی را ارتقاء بخشند. اما چنانچه این شرکت­ها از آمادگی کافی برای ورود به بازارهای الکترونیکی برخوردار نباشند با شکست رو به رو خواهند شد و سیستم اقتصادی را دچار مشکل خواهند کرد. لذا ارزیابی آمادگی آنها از اهمیت ویژه برخوردار است. از این رو در این  پژوهش تلاش می­ شود تا به شناسایی عوامل ارزیابی آمادگی شرکت­های کوچک و متوسط در استفاده از بازار الکترونیکی پرداخته شود. بدین منظور بر اساس تحقیقات قبلی و مطالعه ادبیات مرتبط با موضوع، عوامل فنی، سازمانی و بین سارمانی، به­عنوان عوامل كلیدی شناسایی شده­ و مولفه­ها و شاخص ­های مرتبط با هر یک از آنها ارائه شده ­اند. پرسشنامه 41 سوالی با طیف لیكرت هفت نقطه­ای طراحی شده است. ضریب پایایی كلی پرسشنامه با بهره گرفتن از روش آلفای كرونباخ معادل 76/0محاسبه گردید. حجم نمونه در این پژوهش 52 می­باشد. تایید آزمون تی نشان داد عوامل فنی، سازمانی و بین­سازمانی (3فرضیه اصلی) به همراه كلیه زیر عوامل مرتبط (13فرضیه فرعی) همگی تایید شده ­اند. آزمون فریدمن نیز حاكی از اهمیت عوامل فنی بیش از عوامل سازمانی و بین­سازمانی می­باشد. در پایان آمادگی 5شرکت کوچک و متوسط فعال در صنعت فرش ارزیابی گردید.

واژه­ های كلیدی: عوامل فنی، عوامل سازمانی، عوامل بین­سازمانی، بازار الکترونیکی، شرکت­های کوچک و متوسط

 

عنوان                                                     فهرست مطالب                                                  شماره صفحه

فصل اول :.. 1

1-1. مقدمه.. 2

1-2. بیان مسئله.. 3

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

1-4. اهداف تحقیق.. 6

1-4-1. هدف اصلی.. 6

1-4-2. اهداف فرعی.. 6

1-5. سوالات تحقیق.. 6

1-5-1. سوالات و فرضیات اصلی.. 6

1-5-2. سوالات و فرضیات فرعی.. 7

1-6. مدل مفهومی پژوهش.. 9

1-7. قلمرو زمانی و مکانی تحقیق.. 10

1-7-1. قلمرو موضوعی.. 10

1-7-2. قلمرو مکانی.. 10

1-7-3. قلمرو زمانی.. 10

1-8. تعاریف اصطلاحات و متغیرهای تحقیق.. 10

فصل دوم :.. 12

2-1. مقدمه.. 13

2-2. تجارت الکترونیکی.. 14

2-2-1. منافع تجارت الکترونیکی.. 15

2-3.  بازار الکترونیکی.. 18

2-3-1.  اجزای تشکیل دهنده بازار الکترونیکی.. 20

2-3-2. انواع بازار الکترونیکی.. 20

2-4.  آمادگی الکترونیکی.. 21

2-4-1. لزوم آمادگی الکترونیکی.. 23

2-4-2. اهداف آمادگی الکترونیکی.. 24

2-4-3. ارزیابی آمادگی الکترونیکی.. 25

2-5. بنگاه های کوچک و متوسط.. 29

2-6.  بکارگیری بازار الکترونیکی توسط بنگاه های کوچک و متوسط.. 32

2-6-1. کسب وكارهای كوچك.. 32

2-6-2.  كسب وكارهای متوسط.. 32

2-7. صنعت فرش.. 34

2-7-1. فرش و بازار الکترونیکی.. 36

2-8. نمونه ای از بازارهای الکترونیکی عمومی.. 37

2-8-1. ebay. 37

2-8-2. علی بابا.. 38

2-8-3. بازار الکترونیکی ایران.. 39

2-9. جمع بندی ادبیات موضوعی.. 40

2-10. پژوهش های پیشین.. 42

2-10-1. تحقیقات داخلی.. 42

2-10-2.  تحقیقات خارجی.. 45

فصل سوم :.. 54

3-1. مقدمه.. 55

3-2. روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش.. 55

3-2-1.  روش تحقیق از منظر هدف پژوهش.. 55

3-2-2.  روش تحقیق از منظر فرایند و روش گردآوری اطلاعات.. 57

3-3. متغیرهای پژوهش.. 58

3-3-1. تقسیم بندی متغیرها بر اساس رابطه.. 58

3-3-2. تقسیم بندی متغیرها بر اساس ارزش.. 59

3-3-3. تعریف متغیرها.. 60

3-4. جامعه و نمونه آماری.. 65

3-4-1. جامعه آماری.. 65

3-4-2. نمونه آماری.. 66

3-4-3. نمونه گیری.. 66

3-4-4. برآورد حجم نمونه.. 66

 

3-5. روش گردآوری اطلاعات.. 67

3-5-1.  مقیاس بندی پاسخ سوالات پرسشنامه.. 68

3-5-2. روش توزیع پرسش نامه.. 69

3-5-3. روائی و پایائی ابزار پژوهش.. 69

3-6. تجزیه و تحلیل داده و آزمون فرضیه.. 72

3-6-1. تجزیه و تحلیل داده ها.. 72

فصل چهارم :.. 75

4-1. مقدمه.. 76

4-2. آمار توصیفی.. 76

4-2-1. تحصیلات.. 77

4-2-2. رشته تحصیلی.. 78

4-2-3. سابقه کار.. 79

4-2-4. سمت سازمانی.. 80

4-3. آمار استنباطی.. 81

4-3-1. آزمون فرضیات.. 82

4-3-2. رتبه بندی عوامل.. 96

4-4. ارزیابی آمادگی 5شرکت فعال در صنعت فرش.. 101

فصل پنجم :.. 106

5-1. مقدمه.. 107

5-2. تحلیل نتایج جمعیت شناختی.. 108

5-3. مقایسه نتایج پژوهش با نتایج پژوهش های پیشین.. 108

5-4. ارائه پیشنهادها.. 119

5-5.  محدودیت های پژوهش.. 121

5-6.  پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی.. 122

منابع.. 124

پیوست شماره 1.. 129

پیوست شماره 2.. 132

پیوست شماره 3.. 136

 

 

 

 

 عنوان                                                       فهرست جدول­ها                                                  شماره صفحه

جدول 2-1. عناوین شاخص های مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی.. 27

جدول 2-2.  مقایسه شاخص های الگوهای مذکور با مدل مورد بررسی این تحقیق   28

جدول 2-3. خلاصه ای از پژوهش های مرتبط و یافته های آن ها.. 49

جدول3-1. تعریف عملیاتی.. 61

جدول 3-2 طیف لیکرت.. 69

جدول 3-3. سوالات مربوط به هر متغیر.. 69

جدول 3-4. آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق.. 72

جدول 4-1.  توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب تحصیلات.. 77

جدول 4- 2.  توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی   78

جدول 4-3.  توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب سابقه کار.. 79

جدول 4-4.  توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب سمت سازمانی   80

جدول  4-5. اهمیت عوامل فنی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 83

جدول 4-6. اهمیت بعد قابلیت تبادل اطلاعات برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 84

جدول 4-7. اهمیت بعد زیرساخت الکترونیکی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 85

جدول 4-8.  اهمیت بعد استانداردها برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 86

جدول 4-9. اهمیت بعد سازگاری برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 87

جدول 4-10. اهمیت عوامل سازمانی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 87

جدول 4-11. اهمیت بعد زیرساخت تغییر برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 88

جدول 4-12. اهمیت بعد رهبری و مدیریت برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 89

جدول 4-13. اهمیت بعد فرهنگ سازمانی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 90

جدول 4-14. اهمیت بعد زیرساخت مالی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 90

جدول  4-15. اهمیت بعد ساختار سازمانی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 91

جدول 4-16. اهمیت بعد محصول/خدمات برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 92

جدول ‌ 4-17. اهمیت عوامل بین سازمانی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 93

جدول  4-18. اهمیت بعد مشتریان/تامین کنندگان برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 94

جدول  4-19. اهمیت بعد رقبا برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 95

جدول 4-20. اهمیت عوامل محیطی برای آمادگی شرکتهای کوچک و متوسط در بازار الکترونیکی.. 95

جدول ‌4-21. آزمون معناداری تفاوت میانگین رتبه میزان اهمیت ابعاد عوامل فنی در آمادگی سازمانها برای بازار الکترونیکی.. 96

جدول 4-22. میانگین رتبه مرتب شده‌ هر یک از ابعاد عوامل فنی.. 97

جدول 4-23.  آزمون معناداری تفاوت میانگین رتبه میزان اهمیت ابعاد عوامل سازمانی در آمادگی سازمانها برای بازار الکترونیکی.. 97

جدول 4- ‌24. میانگین رتبه مرتب شده‌ هر یک از ابعاد عوامل سازمانی   98

جدول  4-25. آزمون معناداری تفاوت میانگین رتبه میزان اهمیت ابعاد عوامل بین سازمانی در آمادگی سازمانها برای بازار الکترونیکی.. 98

جدول 4-26. میانگین رتبه مرتب شده‌ هر یک از ابعاد عوامل بین سازمانی   99

جدول  4-27. آزمون معناداری تفاوت میانگین رتبه میزان اهمیت ابعاد در آمادگی سازمانها برای بازار الکترونیکی.. 99

جدول 4-28. میانگین رتبه مرتب شده‌ هر یک از ابعاد.. 100

جدول 4-29. آزمون معناداری تفاوت میانگین رتبه میزان اهمیت تمامی مولفه ها در آمادگی سازمانها برای بازار الکترونیکی.. 100

جدول 4-30- میانگین رتبه مرتب شده‌ مولفه ها.. 101

 

 

 

عنوان                                                فهرست شکل­ها و نمودارها                                              شماره صفحه

شکل 1-1. مدل مفهومی پژوهش.. 9

شکل2-1. مدل نهایی پژوهش.. 53

نمودار4-1. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات.. 77

نمودار4-2. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی.. 79

نمودار 4-3 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه کار.. 80

نمودار 4-4. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سمت سازمانی.. 81

شکل 4-5. نتایج مقایسه شرکت ها بر اساس عوامل کلیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 102

شکل 4-6. نتایج مقایسه شرکت ها بر اساس مولفه های عوامل فنی———— 103

شکل 4-7.نتایج مقایسه شرکت ها بر اساس مولفه های عوامل سازمانی      104

شکل 4-8. نتایج مقایسه شرکت ها بر اساس مولفه های عوامل بین سازمانی      105

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

1-1. مقدمه

انسان در عصری زندگی می­ کند که تقاضای بسیار زیادی برای اطلاعات وجود دارد و این امر به طور چشم­گیری توسط اینترنت تسهیل شده است .قدرت ارتباطی قوی از طریق اینترنت، امکان هماهنگی، کنترل، عملیات بهتر و اطلاع رسانی مناسب را فراهم ساخته است و باعث ایجاد فرصت برای سازمان­های متکی بر بازارهای الکترونیکی[1] شده و از طرف دیگر، تهدیداتی را همچون امکان از دست دادن سهم بازار، ورود رقبای جدید و معرفی محصولات جانشین متنوع برای سازمان­هایی که در استفاده از این فناوری­ها دچار تعلل شده ­اند، ایجاد کرده است (فرزام نیا،1387).

بسیاری از بنگاه­ها به­ دلیل اینکه نمی­دانستند چگونه از اینترنت استفاده کنند و نتوانستند خود را با محیط جدید وفق دهند، دچار ورشکستگی شدند. برخی سازمان­ها نیز بدون آماده کردن پیش­نیازهای لازم، به استفاده از بازارهای الکترونیکی روی آورده­اند که باعث ایجاد مشکلات عدیده­ای برای آنها شده است. در مورد بنگاه­های کوچک، چنانچه در استفاده از بازارهای الکترونیکی دچار مشکل شوند، تاثیر این مشکلات بیشتر خواهد بود. بر این اساس لازم است ابتدا میزان آمادگی بنگاه­ها برای شرکت در بازارهای الکترونیکی در ابعاد مختلف سنجیده شود و چنانچه آمادگی لازم برای استفاده از این بازارها را داشتند، اقدام به ایجاد زمینه ­های حضور در بازارهای الکترونیکی نمایند و در صورتیکه آمادگی لازم در برخی ابعاد وجود نداشت، به بهبود و مهیا نمودن پیش­نیازهای لازم بپردازند (Fawzy and Dworski,2010).

بازار الکترونیکی سیستم اطلاعاتی بین­سازمانی است که به خریداران و فروشندگان شرکت­کننده در برخی از بازارها، مستقل از طرف سوم، اجازه می­دهد اطلاعات و پیشنهاداتی در مورد قیمت و محصول ارائه دهند (Gottschalk and Abrahamsen,2002). بازار الکترونیکی، امکان انجام معاملات مرتبط در  محیط­های متعامل و شبکه شده دیجیتالی را فراهم می آورد. این بازارها زیرساخت­هایی ایجاد می­ کنند برای اینکه به تامین­کنندگان و خریداران اجازه دهند که در محیط آن­لاین تعامل کنند (Warkentin,2002).

عمده استفاده از بازارهای الکترونیکی توسط شرکت­ها و سازمان­های بزرگ می­باشد، ولی در سال­های اخیر توجه برخی شرکت­های با مقیاس کوچکتر نیز به سوی این نوع بازارها و مبادلات از طریق آن­ها جلب شده است. بنگاه­های کوچک و متوسط[2] نقش چشمگیری را در اقتصاد بین ­المللی ایفا می­ کنند. بنگاه­های کوچک و متوسط در برقراری اقتصاد پویا و سالم با ملل صاحب صنعت و معرفی ابداعات و نوآوری­ها نقش موثری دارند (Al-Qirim,2004).

به همین دلیل موضوعات و پدیده­هایی که بر عملکرد این نوع سازمان­ها اثرگذار است، اثرات زیادی بر وضعیت کسب و کار در کشورها و ایجاد تغییرات در عوامل اقتصادی محیط­های جهانی دارد. بر این اساس لازم است این گونه سازمان­ها در به­ کارگیری فناوری­ها جدید به بررسی شرایط خود و میزان مهیا بودن پیش­شرط­های لازم در این زمینه بپردازند تا بتوانند استفاده موثری از آن­ها داشته باشند. اهمیت این موضوع در خصوص صنایعی مانند صنعت فرش که شرکت­های کوچک و متوسط در آن دارای اهمیت بالا بوده و در صادرات غیرنفتی نیز سهم قابل توجهی دارند، اهمیت بیشتری دارد.

1-2. بیان مسئله

بنگاه­های کوچک و متوسط، در اکثر کشورها به عنوان عناصر مهم در پیشرفت­های اقتصادی- اجتماعی شناخته شده اند. این بنگاه­ها خصوصاً در ایجاد فرصت­های شغلی با سرمایه ­گذاری های پائین، توسعه­های منطقه­ای، توسعه­های سازمانی شرکت­های متکی بر اصول تکنولوژی، نوآوری محصولات و ایجاد روش­های نوین، اهمیت بسزایی دارند. نگاهی به نظام اقتصادی- اجتماعی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و نو­توسعه یافته جهان نشان می­دهد که ایجاد و حمایت از بنگاه­های کوچک و متوسط یکی از اولویت­های اساسی در برنامه ­های توسعه اقتصادی این کشورها است (تولایی و علیرضایی،1387).

این بنگاه­های اقتصادی علی­رغم آنکه به سرمایه ­گذاری کمتری نیاز دارند، بازدهی بیشتری داشته و درایجاد اشتغال، ایجاد بستر مناسب برای نوآوری و اختراعات و افزایش صادرات این کشورها، نقش مهمی دارند. در بسیاری از کشورها این بنگاه­ها، تامین­کنندگان اصلی اشتغال جدید، مهد تحول و نوآوری و پیشرو در ابداع فناوری های جدید بوده اند. از سوی دیگر این صنایع به دلیل ویژگی­های منحصر به فرد خود می ­تواند از جاذبه­های فراوانی برای بخش خصوصی برخوردار باشد، که این امر بسته به شرایط داخلی اقتصادی کشورها، قوانین و سیاست­های حمایتی در کشورهای مختلف به عنوان الگویی موفق برای توانمند­سازی علمی و صنعتی معرفی شده است (تولایی و علیرضایی،1387).

در سال­های اخیر تجارت مبتنی بر اینترنت رواج بیشتری یافته است. اینترنت به شرکت­ها کمک می­ کند تا از راه­های جدید مانند افزودن ارزش افزوده به محصولات و خدمات به ایجاد و جذب سود بپردازند. آنها محصول یا خدمت جدیدی را به مشتری ارائه می­دهند، اطلاعات یا خدمات اضافی را همراه با محصولات یا خدمات سنتی ارائه می­ دهند و محصول یا خدمتی را با هزینه ای کمتر از مدل سنتی فراهم می­ کنند. تجارت آن­لاین به تدریج جایگزین کسب و کارهای متداول می­ شود. اطلاعات بیشتری بخصوص هنگام استفاده از بازارهای الکترونیکی از طریق اینترنت مبادله می­ شود. فرایند تطبیق عرضه و تقاضا در 20سال اخیر پیچیده و مشکل شده است، لذا بازار الکترونیکی نقش حیاتی در مدیریت کسب و کار ایفا می­ کند. بازارهای الکترونیکی نوید بهبود بازدهی بازار، کاهش هزینه مبادلات و ایجاد درآمد جدید را می­ دهند (Zolatan alpar,2010).

به­كارگیری بازار الكترونیكی نیازمند آماده سازی زیرساخت­های ضروری است. آماده سازی زیرساختارهای ضروری به نوبه خود مستلزم ایجاد تغییرات نرم افزاری و سخت افزاری در سازمان است. از جمله تغییرات نرم افزاری می­توان به تغییر نگرش مدیران و كاركنان نسبت به فناوری و تجارت الكترونیكی، كسب مهارت­ های مدیریتی و كاربردی و كارآفرینانه، ریسك پذیری ، تغییر در فرایندهای كاری، تغییر در ساختار سازمانی و …اشاره نمود. تغییرات سخت افزاری شامل مواردی مانند: خرید رایانه و و ایجاد شبكه، تامین مالی و… اشاره نمود (mehrtens et al.,2001) .

با توجه به اینكه صنعت فرش افراد زیادی را به خود مشغول كرده است، می ­تواند عاملی مهم در ایجاد اشتغال­های دائمی و فصلی برای افراد جامعه باشد. همچنین این کالا از دیرباز به عنوان اصلی‌ترین کالاهای صادراتی ایران به شمار می‌رود. به عبارت دیگر مهم­ترین جنبه­ها­ی اقتصادی فرش دستبافت را می­توان در اشتغال­زایی ، تحصیل ارز و کمک به بهبود اقتصاد دانست (صبوری خسروشاهی،1382).

به نظر می‌رسد فروش اینترنتی این کالا می‌تواند تأثیر چشمگیری در میزان فروش آن داشته باشد. ارتباط مستقیم میان خریدار و فروشنده بدون محدودیت زمانی و مكانی، دستیابی سریع به اطلاعات در حجم وسیع، صرفه جویی­های زمانی