فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                            صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-2 بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-3 اهمیت و ضرورت انجام………………………………………………………………………………………………………….5

1-4 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………5

1-5 فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….5

1-6 روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-7 روش جمع آوری داده ها………………………………………………………………………………………………………..6

1-8 تعریف اصطلاحات و مفاهیم مهم…………………………………………………………………………………………….6

1-8-1 تعریف نرخ ارز…………………………………………………………………………………………………………………6

1-8-2 تعریف تراز تجاری…………………………………………………………………………………………………………….7

1-9 سازماندهی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..7

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….9

2-2 بی ثباتی و نوسان……………………………………………………………………………………………………………………9

2-3 نرخ ارز و بازار ارز……………………………………………………………………………………………………………….10

2-4 بازار ارز و نظامهای ارزی………………………………………………………………………………………………………11

2-4-2 بازار ارز و نظام ارزی ثابت………………………………………………………………………………………………..12

2-5  انواع نرخ ارز………………………………………………………………………………………………………………………13

2-5-1 نرخ ارز اسمی………………………………………………………………………………………………………………….13

2-5-2 نرخ ارز واقعی و محاسبه شاخص آن………………………………………………………………………………….14

2-5-3 نرخ ارز موثر……………………………………………………………………………………………………………………15

2-5-4 بررسی اجمالی تعاریف نرخ واقعی ارز………………………………………………………………………………..17

2-6 سیاست پولی و ابزارهای آن ………………………………………………………………………………………………….18

2-6-1 دیدگاه های مربوط به سیاستهای پولی…………………………………………………………………………………20

2-6-1-1 نظریه ی مقداری پول……………………………………………………………………………………………………20

2-7 سازوکار انتقال پولی……………………………………………………………………………………………………………..22

2-8 کانال های انتقال پولی……………………………………………………………………………………………………………23

2-8-1 کانال مستقیم نرخ بهره………………………………………………………………………………………………………24

2-8-2 کانال قیمت دارایی ها (سهام)…………………………………………………………………………………………….24

2-8-3 کانال نرخ ارز…………………………………………………………………………………………………………………..25

2-8-4 کانال اعتبارات بانکی (کانال وام دهی بانکی)……………………………………………………………………….26

2-8-5 بررسی اثر شوک های پولی بر نرخ ارز………………………………………………………………………………..27

2-9 نگرش پولی به تراز پرداخت های بین المللی…………………………………………………………………………..28

2-10 ابزارهای سیاست پولی………………………………………………………………………………………………………..32

2-11مبانی نظری مجرای وام دهی بانک انتقال سیاست پولی…………………………………………………………….35

2-12 تأثیر کاهش ارزش پول بر تجارت خارجی…………………………………………………………………………….36

2-13- چرخه های تجاری…………………………………………………………………………………………………………..38

2-13-1 رژیم های پولی و چرخه تجاری………………………………………………………………………………………39

2-14 سیاست های پولی و اعتباری و چرخه های تجاری…………………………………………………………………40

2-14-1 تئوری چرخه های تجاری حقیقی (RBC) و مدل های پولی کلاسیکی…………………………………41

2-14-1-1 کارایی چرخه های تجاری…………………………………………………………………………………………..41

2-14-1-2 اهمیّت شوک های فن آوری به عنوان منبع نوسانات اقتصادی………………………………………….42

2-14-1-3 نقش محدود عوامل پولی…………………………………………………………………………………………….42

2-14-2 مدل کینزین های جدید(نئو کینزی): مهم ترین ارکان و ویژگی ها…………………………………………43

2-14-2-1رقابت انحصاری………………………………………………………………………………………………………….44

2-14-2-2عدم خنثایی کوتاه مدت سیاست پولی…………………………………………………………………………….44

 

2-15 سه دوره ارزی در كشور………………………………………………………………………………………………………47

2-16 تراز تجاری منفی ایران………………………………………………………………………………………………………..48

2-17 رابطه بین نرخ ارز با تراز تجاری در ایران………………………………………………………………………………49

2-18 مطالعات انجام شده در خارج کشور……………………………………………………………………………………..50

2-19 مطالعات انجام شده در داخل کشور………………………………………………………………………………………57

2-20 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….62

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….65

3-2 برخی ویژگی های سری زمانی اقتصادی………………………………………………………………………………….65

3-3 مفهوم ایستایی و آزمون های ایستایی………………………………………………………………………………………66

3-3-1 مفهوم سری های زمانی ایستا…………………………………………………………………………………………….66

3-3-2 آزمون ریشه واحد…………………………………………………………………………………………………………….67

3-3-2-1 آزمون دیکی فولر و دیکی فولر تعمیم یافته……………………………………………………………………..68

3-3-2-2 آزمون فیلیپس پرون……………………………………………………………………………………………………. 71

3-4 روش های همجمعی…………………………………………………………………………………………………………….73

3-4-1 مفهوم اقتصاد همجمعی……………………………………………………………………………………………………..74

3-4-2 تعریف همجمعی براساس مبانی نظری……………………………………………………………………………….75

3-4-3 آزمون های همجمعی…….         …………………………………………………………………………………………………75

3-4-3-1 آزمون دو مرحله ای انگل گرنجر……………………………………………………………………………………75

3-4-3-2 آزمون دوربین واتسن رگرسیون همجمعی……………………………………………………………………….76

3-4-3-3 آزمون الگوی همجمعی به روش یوهانسن- جوسلسیوس………………………………………………….77

3-4-3-4 آزمون تعیین تعداد بردارهای همگرایی…………………………………………………………………………….78

3-5 الگوی خود توضیح برداری (VAR)……………………………………………………………………………………….78

3-5-1 تعیین مرتبه مدل خود توضیح برداری………………………………………………………………………………….82

3-6 آزمون های علیت…………………………………………………………………………………………………………………83

3-6-1 آزمون استاندارد علیت گرنجر…………………………………………………………………………………………….83

3-6-2 آزمون سیمز…………………………………………………………………………………………………………………….84

3-6-3 آزمون علیت گرنجر هشیائو……………………………………………………………………………………………….85

3-6-4 آزمون علیت تودا-یاماموتر…………………………………………………………………………………………….. ..87

3-7  الگوی تصحیح خطابرداری (ECM)………………………………………………………………………………….. ..87

3-8 مزایای استفاده از روش VAR……………………………………………………………………………………………….89

3-8 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………….90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل مدل و نتایج مدل

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….93

4-2تصریح مدل………………………………………………………………………………………………………………………….93

4-3 نتایج توصیف داده ها……………………………………………………………………………………………………………94

4-3-1 بررسی ایستایی متغیرهای مدل……………………………………………………………………………………………94

4-4 آزمون هم انباشتگی………………………………………………………………………………………………………………97

4-5 نتایج برآورد الگوی تصحیح خطابرداری………………………………………………………………………………..100

4-6 بررسی رابطه کوتاه مدت متغیرها در مدل تصحیح خطای برداری……………………………………………..102

4-7 تخمین و تحلیل پویای مدل…………………………………………………………………………………………………104

4-8  تجزیه واریانس (FEVDs)………………………………………………………………………………………………..105

4-9آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………………….107

4-10 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………..107

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….110

5-2 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………111

فهرست منابع

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………….ذ

منابع لاتین…………………………………………………………………………………………………………………………………ز

فهرست جداول پیوست

پیوست (1): نتیجه آزمون دیکی فولر با یک درجه تفاضل تراز تجاری………………………………………………..س

پیوست (2): نتیجه آزمون دیکی فولر با یک درجه تفاضل نرخ بهره……………………………………………………ش

پیوست (3): نتیجه آزمون دیکی فولر با یک درجه تفاضل نرخ تورم………………………………………………….ص

پیوست (4): نتیجه آزمون دیکی فولر با یک درجه تفاضل مصرف بخش خصوصی……………………………..ض

پیوست (5): نتیجه آزمون دیکی فولر با یک درجه تفاضل نرخ ارز واقعی موثر ……………………………………ط

پیوست (6): نتیجه آزمون فیلیپس پرون با یک درجه تفاضل مصرف بخش خصوصی…………………………….ظ

پیوست (7): نتیجه آزمون فیلیپس پرون با یک درجه تفاضل نرخ ارز واقعی ………………………………………..ع

پیوست (8): نتیجه آزمون فیلیپس پرون با یک درجه تفاضل نرخ بهره………………………………………………….غ

پیوست (9): نتیجه آزمون فیلیپس پرون با یک درجه تفاضل نرخ تورم………………………………………………. ف

پیوست (10): تعیین وقفه بهینه با بهره گرفتن از مدل VAR……………………………………………………………………ق

پیوست (11): نتایج آزمون هم انباشتگی میان متغیرهای تراز تجاری و تورم و نرخ ارز موثر واقعی………….ق

پیوست (12): نتایج آزمون هم انباشتگی میان متغیرهای تراز تجاری و مصرف بخش خصوصی و نرخ بهره……………………………………………………………………………………………………………………………………………..ل

پیوست (13): نتایج آزمون تصحیح خطای برداری میان متغیرهای تراز تجاری و مصرف بخش خصوصی و نرخ بهره………………………………………………………………………………………………………………………………………ن

پیوست (14): نتایج آزمون تصحیح خطای برداری میان متغیرهای تراز تجاری و تورم و نرخ ارز واقعی………………………………………………………………………………………………………………………………….. و

پیوست (15)- نمودار  تجزیه واریانس میان متغیرهای تراز تجاری و مصرف بخش خصوصی و نرخ بهره…………………………………………………………………………………………………………………………………………اا

پیوست (16)- نمودار  تجزیه واریانس میان متغیرهای تراز تجاری و تورم و نرخ ارز موثر واقعی………ب ب

 

چکیده:

هدف این مطالعه بررسی تاثیر سیاست های پولی و شوک های نرخ ارز بر تراز تجاری در اقتصاد ایران است. بدین منظور با بهره گرفتن از داده های سالیانه طی دوره 1360 تا 1390 و بهره گیری از الگوی VECM روابط بین متغیرها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که سیاست پولی و نرخ ارز واقعی بر تراز تجاری ایران تاثیر معناداری داشته اند. به طوری که افزایش مصرف به عنوان شاخص سیاست پولی و نرخ ارز واقعی باعث افزایش تراز تجاری در ایران شده است. علاوه بر این، نتایج نشان می دهند که اثر گذاری نرخ ارز واقعی بر تراز تجاری ایران بیش تر از سیاست پولی است.

کلید واژه: سیاست پولی، نرخ ارز، تراز تجاری، مدل تصحیح خطای برداری (VECM).

 

1-1 مقدمه:

رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی، همراه با افزایش سطح اشتغال، کنترل تورم و تعادل در ترازپرداخت ها، همواره از اهداف نهایی اقتصادی کشورها بوده است. بدین منظور ابزارهای سیاست های مالی دولت و سیاست های پولی بانک های مرکزی اهرم هایی هستند که کشورها برای دستیابی به این اهداف مورد استفاده قرار می دهند. به طور خاص سیاست های پولی در حیطه اهداف کلان اقتصادی، به دنبال تثبیت قیمت ها، تعادل در ترازپرداخت ها و کنترل حجم پول یا نقدینگی هستند. در همین راستا، سیاستگذاران پولی برای هدایت موّفق سیاست های خود، باید ارزیابی دقیقی از مدّت و نحوه اثرات آن بر اقتصاد داشته باشند. بررسی «سازوکار انتقال پولی» می تواند سیاستگذاران را در این امر یاری نماید. سازوکار انتقال پولی، مجاری اثرگذاری را معرّفی می کند که از طریق آن، سیاست های پولی تصمیمات بنگاه ها، خانوارها،  واسطه های مالی و سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار داده و به دنبال آن سطح فعالیت های اقتصادی را دچار تغییر می کند.

نرخ ارز و عوامل تأثیرگذار بر آن یکی از محورهای اصلی سیاستهای اقتصاد کلان است. اثر تغییرات نرخ ارز بر متغیرهای کلان اقتصادی یکی از مهمترین بحثها و چالشهای مطرح شده در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده است. تغییرات نرخ ارز بر قیمت کالاهای داخلی در بازار خارجی و همچنین بر قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخلی تاثیرگذار است. به همین دلیل نرخ ارز یکی از اساسی ترین عوامل موثر بر صادرات و واردات، ترازپرداختها، ذخایر ارزی، رشد اقتصادی و اشتغال است (سیلان، 1374).

با توجه به اهمیت نرخ ارز در پیشرفت و توسعه ی اقتصادی هر کشور، بررسی عوامل موثر بر آن، ضروری است. عوامل زیادی مانند عوامل اقتصادی، سیاسی و روانی بر نرخ ارز تاثیرگذار است. از جمله عوامل سیاسی ثبات در سیاست خارجی و عوامل روانی مانند انتظارات مردم از وضعیت آینده ی اقتصادی و سیاسی و عوامل اقتصادی شامل نرخ بهره، نقدینگی و درآمدملی است (انوار، 1381).