چکیده:

در دهه ی 1380، سینمای مستند ایران از حیث زیبایی شناسی دچار دگرگونی هایی شد و به تدریج جریان تازه و متفاوتی از سینمای غالبا ًسنتی گذشته پدید آمد. بارقه هایی از این نوگرایی و نوجویی در  برخی از فیلم های دهه های گذشته مشاهده می شود اما کثرت و تعداد آثار واجد چنین گرایشی در دهه ی 1380 منجر به شکل گیری جریان نوین در عرصه ی مستندسازی شده است. در این پژوهش با روش اسنادی  کتاب خانه ای و مشاهده ای و با روش توصیــفی- تحلیلی کوشش شده تا مؤلفه های متمایز کننده ی این آثار از فیلم های قبلی شناسایی شده و مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرد: 1: برجسته شدن نگاه شخصی فیلم ساز و تسری وی به جریان روایت فیلم. 2: تغییر زبان متن گفتار فیلم ها و فاصله گرفتن آن از ادبیات رسمی و پر طمطراق گذشته و نزدیک تر شدن به زبان محاوره ای روزمره. 3 : بازی های فرمی و تلفیق لحن های جدی و غیر جدی در مسیر روایت آثار به گونه ای که این آمیختگی لحن ها به تدریج به یک ویژگی سبکی تبدیل می شود  خصلتی که در اجزایی نظیر تدوین و موسیقی  نیز خود را نشان می دهد و می توان آن را با اصطلاح بازیگوشی توصیف کرد. 4: کم رنگ شدن وجه اسنادی و اطلاع رسانی آثار مستند در این جریان و اولویت وجوه داستانی و تلاش برای وارد کردن هر چه بیشتر مصالح دراماتیک به طوری که جلب همذات پنداری و برانگیختن احساسات مخاطب به یکی از استراتژی های اساسی فیلم ساز در این دهه تبدیل می شود.

کلیدواژه ها:  سینمای مستند – واقعیت- بازنمایی- روایت – راوی- دهه ی80

 

فهرست

عنوان                                                                                                  صفحه

مقدمه  …………………………………………………………………………………………………2-1

فصل اول  : کلیات پژوهش

1-1 بیان مسئله  ………………………………………………………………………………….3

1-2 پرسش های پژوهش ……………………………………………………………………..4

1-3 فرضیه …………………………………………………………………………………………….4

1-4  اهداف و ارزش نظری تحقیق …………………………………………………………5

1-5 پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………..5

1-6 روش و فنون اجرایی پژوهش …………………………………………………………………..6-5

1-7  معرفی جامعه آماری …………………………………………………………………………… 6

1-8 محدودیت های پژوهش ……………………………………………………………………………7

فصل دوم : مبانی نظری پژوهش

مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………8

2- 1  تعریف فلسفی واقعیت ………………………………………………………………………….12-9

2-2  تعریف واقعیت در فیلم داستانی …………………………………………………………14-12

2-3  تعریف واقعیت در فیلم مستند …………………………………………………….15-14

2- 4  تشریح باز نمایی در هنر …………………………………………………………………23-15 

2-5 تشریح باز نمایی در فیلم داستانی ………………………………………….25-23

2-6  تشریح باز نمایی در فیلم مستند ………………………………………………….37-25

2- 7 بیان دراماتیک و زیبایی شناسی مستند …………………………………48-38

2- 8  وجوه دراماتیک در فیلم سازی مستند ……………………………………………49

2 -8-1 صدا در مستند ………………………………………………………………………. 50-49

2-8-2 گفتار متن در مستند ……………………………………………………………51-50

2-8-3  تغییر لحن در گفتار متن ………………………………………………………….52-51

2-8-4  ساختار نظری تحلیل ………………………………………………………………..60-52

2-9  مروری اجمالی بر پیشینه ی مستند سازی در ایران …………………………………….72-61

فصل سوم : روش شناسی و بررسی یافته های پژوهش

   مقدمه  ……………………………………………………………………………………………….76-73

3-1 گاگومان  ………………………………………………………………………………77

3-1-1 شناسنامه ی فیلم ………………………………………………………………….78 

3-1-2 درباره ی  فیلم …………………………………………………………………………….81-79

3-1-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ……………………………………………………………………….83-81

 3- 2 پرنیان ………………………………………………………………………………………..84

3-2-1شناسنامه ی فیلم …………………………………………………………………85

3-2-2 درباره ی فیلم ………………………………………………………………………88-86

3-2-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی …………………………………………………………89-88

 

 

3-3روایت مرگ نازلی از زبان یک جن گیر عاشق ………………………………………………90

3-3-1شناسنامه ی فیلم ………………………………………………………………………………….91

3-3-2 درباره ی فیلم ………………………………………………………………………………95-92

3-3-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ……………………………………………….98-95

3-4 آقایان پرنده ……………………………………………………………………99

3-4-1شناسنامه ی فیلم ……………………………………………………………………………99

3-4-2 درباره ی فیلم ……………………………………………………………………..106-100

3-4-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی …………………………………..109-106

3-5 رییس جمهور میر قنبر ………………………………………………………………………………….110

3-5-1شناسنامه ی فیلم ………………………………………………………………………………..111

3-5-2 درباره ی فیلم  …………………………………………………………………….115-112

3-5-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی …………………………………………………116-115

3-6 تهران انار ندارد ………………………………………………………………………118-117

3-6-1شناسنامه ی فیلم ………………………………………………………………………………118

3-6-2 درباره ی فیلم …………………………………………………………………………126-119

3-6-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ……………………………………………………….129-126

3-7 سیانوزه ……………………………………………………………………………………………………..130

3-7-1شناسنامه ی فیلم ……………………………………………………………………………………131

3-7-2 درباره ی فیلم ………………………………………………………………………..134-132

3-7-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ………………………………………………136-135

3-8 تینار ………………………………………………………………………………………………….138-137

3-8-1شناسنامه ی فیلم ……………………………………………………………………….. 138

3-8-2 درباره ی فیلم ………………………………………………………………141-139

3-8-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ………………………………………….145-141

3-9 روزهای بی تقویم ………………………………………………………………………..146

3-9-1شناسنامه ی فیلم ………………………………………………………………………..147

3-9-2 درباره ی فیلم ………………………………………………………………..151-148

3-9-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ……………………………………………..153-151

3-10 پیر پسر ……………………………………………………………………………………154

3-10-1شناسنامه ی فیلم ……………………………………………………………………155

3-10-2درباره ی فیلم ……………………………………………………….158-156

3-10-3 تحلیل روایی و روش بازنمایی ……………………………………………….160-158

فصل چهارم : جمع­بندی و نتیجه گیری  …………………………………….166-161

فهر ست منابع و مآخذ  …………………………………………………………..169-167

چکیده انگلیسی

عنوان پایان نامه انگلیسی

 

مقدمه

این پژوهش تلاشی برای مطالعه ی «دگردیسی زیبایی شناسی درسینمای مستند نوین دهه ی 80 ایران» است. دلیل انتخاب این موضوع ناشی از پر رنگ شدن گرایش های سنت شکنانه ای است که در فیلم های این دوره دیده می شود و به تدریج بر رویکردهای کلاسیک پیشین سایه می اندازد. گرایش هایی که در مقایسه با رویکردهای کلاسیک مستند سازی کمتر مجالی برای تجزیه و تحلیل یافته اند؛ و ضرورت نگاهی پژوهش محور و از منظر زیبایی شناسانه به جلوه های این جریان نوین در ایران بسیار احساس می شود.

در مبحث نظری پژوهش به تعریف و تبیین مفاهیم و چارچوب های تئوریک موضوع بر اساس نظریات «جان گریرسون» (1)، «بیل نیکولز» (2)، «پل وارد» (3)، «کراکوئر» (4) و… به مباحثی چون: تعریف واقـعیت و تشریح بازنمایی در فیلم داستانی ومستـند، بیان دراماتیک و زیبایی شناسی و وجـوه دراماتیک در مسـتند می پردازد.

در این فصل علاوه بر تشریح موضوعات و مفاهیم ذکر شده، بر اساس تحلیل و نشانه شناسی بیل نیکولز از فیلم مستند به بررسی و تحلیل فیلم های مورد نظر پرداخته می شود.

1- John Grierson (1898-1972) مستند ساز انگلیسی و پدر سینمای مستند نوین

2- Bill Nichols (1942) نظریه پرداز و مستند ساز فیلم آمریکایی

3- Paul Vard (1968) استاد مطالعات انیمیشن دانشگاه هنر بورنموت انگلستان

4- Siegfried Kracauer (1889-1966) نظریه‌پرداز واقع‌گرای فیلم

برای تحلیل دقیق تر و دست یابی به مؤلفه های متمایز کننده ی آثار مستند نوین دهه ی 80 ایران از پیشینیان تعدادی از فیلم های مستند ایرانی این دهه انتخاب شده و وجوه زیبایی شناسانه ی آن ها مورد توجه قرار گرفته است. درگزینش فیلم ها چند عامل مؤثر بوده است: ابتدا جـوایزی است که اغلب در جشنــواره های تخصـصی کسب کرده اند؛ نظیر: «جشنواره ی مستندکیش» و «جشنواره ی فیلم سینما حقیقت»، «جشن خانه ی سینما»، «جشن مستقل سینمای مستند ایران» و… عـامل مـؤثر بعد عبارت است از: آرا منتقـدان وکارشـناسان پیرامون این مستندها که نقدهای تحسین آمیزی نوشته اند؛ یکی از مهم ترین علل این استـقبال، نوآوری و بداعت های فرمی و سبکی این آثار بوده است. عامل سوم، تمایز خصوصیات این فیلم ها با ویژگی های پذیرفته شده و قراردادی مستند های کلاسیک و سنتی است.

 

  فصل اول: کلیات پژوهش                                                                                                                                                                                   

1-1 بیان مسئله

در مسیر سینمای مستند ایران جریانی نوین شکل گرفته است که مختصات ویژه و متفاوتی از جریان غالب مستند سازی در کشور دارد؛ این جریان نوین هم در برقراری ارتباط با کثرت مخاطب داخلی در جشنواره ها و پاتوق های فرهنگی، هم در جذب نظر مخاطبین آن سوی مرزها بسیار موفق نشان       می دهد. پرسش و مسئله از آن جا آغاز می گردد که بنیان های تئوریک این مسیر نوین در سینمای مستند از کجا نشأت گرفته است؟ لزوم واکاوی و تحلیل دلایل این تغییر مسیر و تحول در ساختار علمی -پژوهشی بسیار مهم و شایان توجه است و باید تفاوت های این جریان تازه با رویکرد های اصلی و سنتی سینمای مستند مورد مطالعه قرار بگیرد تا بتوان به چشم اندازی از ساختار و مؤلفه های سینمای مستند نوین ایران دست یافت. برای دست یابی به این اهداف و پاسخ به مسائل و پرسش های فوق مطالعه ی خصوصیات مستندهای دهه ی 80 ایران به عنوان مقطعی مؤثر و تعیین کننده می تواند راه گشا باشد و چشم انداز روشن گری از این دگردیسی زیبایی شناختی ارائه دهد.

 1-2 سؤالات تحقیق

1) در سینمای مستند دهــه ی 80 ازچه نشانگــاهی برای بازنمــایی واقعیت استفــاده شده است؟

2) ویژگی های متمایز کننده ی مستندهای دهه ی 80 ایـران در مقایسه با آثـار پیشـین چیست؟

3) ریشه های این تغییر مسیر در جریان مستند داستانی در شکـل گیری این جـریان تازه چیست؟

4) نقــش مؤلفــه هـای سینـمای مسـتند داسـتانی در شکــل گیـری این جـریان تـازه چیست؟

 1-3 فرضیه

 فرض ما بر این است که عامل درام و داستان اساس تفاوت بین سینمای مستند دهه ی 80 ایران با آثار پیشین است. اگر چه ردپای درام در فیلم های مستند ایرانی تا پیش از این هم کم نیست؛ اما در آثار نوین، مایه های داستانی غلبه ی بیشتری بر وجوه مستند پیدا کرده است.

 غیر از پر رنگی وجوه دراماتیک در این آثار، یک عامل مهم و شاخص دیگر نیز آن ها را از موارد گذشته متمایز می کند؛ و آن عامل بازیگوشی های جاری در اجرا و عناصر زیبایی شناسانه ی فیلم های مستند این دهه در ایران است؛ در واقع عناصر دراماتیک همراه با این بازیگوشی ها چشم گیرتر و متفـــاوت جلــوه می کند و انسان در کانون فیلم های مستند قرار می گیرد و اجزا و ابزار جزئی تری هم چون موسیـقی روایت متن، گســترش می یابد.

استفاده از عناصر دراماتیک و خصلت بازیگوشی در شیوه های اجرایی و عناصر زیبایی شناسانه عوامل اصلی متمایز کننده ی سینمای مستند دهه ی 80 ایران از آثار پیشین هستند. 

 1-4 اهداف و ارزش نظری تحقیق