فهرست مطالب

1-5-1: محدوده مورد مطالعه ( شهرک تاریخی ماسوله ) 5

1-7-1: ساماندهی.. 8

1-7-2: ساماندهی شهری.. 8

1-7-3: بافت.. 8

1-7-4: شهر. 8

1-7-5: بافت شهر. 9

1-7-6: بهسازی.. 9

1-7-7: نوسازی.. 9

1-7-8: فرسوده: 10

1-7-9: بازسازی (توان بخشی) 10

1-7-10: بافت فرسوده. 10

1-7-11: کاربری.. 10

1-7-12: احیای شهر. 10

1-7-13: سیاست.. 11

2-3-1: مكتب فرهنگ گرایی.. 14

2-3-2: مكتب آرمانگرایی.. 14

2-3-3: اصلاحگرایان.. 15

2-3-4: ترقی گرایان.. 15

2-3-5: کارکردگرایی.. 15

2-3-6: ساختارگرایی.. 16

2-3-7: نگرش احیای تک بناها یا تجزیه گرایی.. 16

2-3-8: الگوی اصالت بخشی بافتهای فرسوده و ناکارآمد. 17

2-3-9: محرومیت زدایی شهری و راهبرد برنامه ریزی اجتماعی.. 18

2-3-10: نگرش موزه ای به بافت شهر. 18

2-4-1: ارسطو. 19

2-4-2: آندره گوتن.. 20

2-4-3: لوکور بوزیه. 20

2-5-1: بریتانیا 21

2-5-2: بارسلون اسپانیا 21

2-5-3: شانگهای چین.. 22

2-6-1: تجربه مجد مشهد. 23

2-6-2: محله جماله اصفهان.. 24

2-6-3: شهر کرد. 25

2-7-1: سیاستها و برنامه های اجرایی قبل از سال 1300 شمسی.. 27

2-7-2: سیاستها و برنامه های اجرای از سال 1300 تا قبل از انقلاب اسلامی.. 28

2-7-3: برنامه و سیاستهای بعد از انقلاب اسلامی.. 30

3-1-1: توپوگرافی.. 35

3-1-2: اقلیم. 37

3-1-3: بارش… 37

3-1-4: رطوبت نسبی.. 38

3-1-5: دما 39

3-1-6: منابع آب.. 40

3-1-7: پوشش گیاهی.. 42

3-2-1: مقدمه. 43

3-2-2: پیشینه تاریخی شهر ماسوله. 44

3-2-3: بافت شهری ماسوله. 45

3-2-4: معماری شهر ماسوله. 46

3-2-5: شبکه معابر. 47

3-2-6: دسترسی و ارتباطات.. 47

3-2-7: نظام فعلی و سیمای عمومی محلات.. 48

3-2-8: قومیت.. 50

3-2-9: زبان.. 50

3-2-10: مذهب.. 51

3-2-11: جمعیت.. 51

3-3-1: وضعیت موجود گردشگری در ماسوله. 55

3-3-2: صنعت.. 56

3-6-1: برق.. 57

3-6-2: شبکه فاضلاب.. 58

 

3-6-3: آب آشامیدنی.. 58

3-6-4: تلفن.. 58

3-6-5: گاز. 58

3-7-1: آموزش و پرورش… 59

3-7-2: کتابخانه عمومی.. 59

3-7-3: تربیت بدنی.. 59

3-7-4: مرکز درمانی.. 59

4-2-1: احیاء ، حفظ و مرمت بناها و بافت تاریخی ماسوله  توسعه كالبدی از درون.. 66

4-2-2: برجسته سازی و سامان دهی عناصر اصلی سازمان فضایی.. 67

4-2-3: حفظ و ارتقای كیفی سیمای شهری.. 67

4-2-4: مناسب سازی مبلمان شهری.. 68

4-2-5: تعیین و تجهیز چشم اندازهایی از اطراف  به ماسوله و بلعکس… 68

4-2-6: اولویت اقدامات مرمت و ساخت وساز. 68

4-3-1: طرح شماره یک : منظرسازی پیرامون رودخانه. 71

4-3-2: طرح شماره دو: برجسته سازی فضاهای عمومی شهـر ( بازار، بام كتابخانه، امام زاده و …) 72

4-3-3: طرح شماره سه : تعیین حرائم قانونی زیست محیطی،چشم اندازی وكالبدی.. 72

4-3-3: طرح شماره چهار : مكان یابی نقاط كانونی و گستره های بصری شهر ماسوله. 74

4-3-5: طرح شماره پنج : پاركینگ ( جانمایی و طراحی ) 74

4-3-6: طرح شماره شش : مناسب سازی مبلمان شهری.. 75

4-3-7: طرح شماره هفت : نورپردازی.. 77

4-8-1: محاسبه ظرفیت گردش پذیری ماسوله. 83

5-2-1: بهسازی بافتهای فرسوده شهری سبب بهبود کالبد و رشد فیزیکی شهر ماسوله شده است. 110

5-2-2: ساماندهی و بهسازی بافتهای فرسوده شهری سبب رونق اقتصادی شهر ماسوله شده است. 111

 

فهرست جداول

 

فهرست اشکال

 

 

فهرست اشکال

 

 

فهرست اشکال

 

چکیده

طرح باززنده سازی یا طرح مرمتی شهر در واقع ایفا کننده ی این وظیفه است که به اتکاء شناخت روند زندگی شهر، راه توسعه ی پدیده های موجود را برای تداوم زندگی مردمان شهر پیش بینی کند. به عبارت دیگر، طرح باززنده سازی شهری – در شرایط موجود و تجارب معمول تر- به کمک روند تکاملی تاریخ شهر می آید. اگر شناخت توسعه ی شهر و نتیجه گیری هایی را که از آن می توان کرد به عنوان فلسفه ی وجودی شهر و مجموعه شرایط واقعی زیست و بقاء آن بنگریم، خود را همیشه به آن ریشه محتاج حس می کنیم و این احساس در مقابل شهرهایی که دارای فرهنگی غنی ترند، قوی تر خواهد بود. نقش سیاستهای بهسازی شهری در باز زنده سازی شهر ماسوله که یکی از بافت های تاریخی و کهن در استان گیلان است، با حفظ اصالت و معرفی آن به عنوان یک نمونه تاریخی در کشورمان حائز اهمیت است. در حفظ و نگهداری بناهای تاریخی و بافت های قدیمی شهر که جزو ثروت های فرهنگی بشمار می آیند، بحث روی ارزشها به میان می آید.در این پژوهش ضمن تحلیل شرایط موجود شهر تاریخی ماسوله نسبت به ارائه پیشنهادات و راهکارهایی جهت بهسازی و باز زنده سازی  با اتکا به تئوری مداخله و سیاست های بهسازی ارائه گردیده است.

کلمات کلیدی : سیاست های بهسازی، باز زنده سازی، ماسوله

 

مقدمه

رشد شتابان شهرنشینی با گسترش بی رویه کالبدی و استقرار نامتعادل جمعیت در مراکز شهری همراه بوده است. جابجایی جمعیت در مراکز شهرها، ظهور و گسترش پدیده اسکان غیر رسمی عمدتاً در حاشیه شهرها و همچنین  ادغام بافتهای روستایی واقع در مجاور کلان شهرها با بافت شهری موجب بروز مسایل جدی در ساختار و سازمان فضایی، کارکردی و اجتماعی شهرها شده اند. نواحی مرکزی شهرهای قدیمی با توجه به تحولات و همچنین بی توجهی مدیریت شهری دچار رکود و فرسودگی شده اند. بسیاری از این بافتها با خروج مالکان و ساکنان قدیمی خود به مقصد مهاجران و اجاره نشینان کم درآمد مبدل گشته اند.

بی توجهی به این بافتها و تخریب آنها نابودی سرمایه ای میشود که افزوده شدن بر ارزش آنها سالها به طول انجامیده است، و این موضوع با هیچ یک از اصول توسعه پایدار سازگار نیست. از سوی دیگر این بافتها اکنون تبدیل به سرمایهای طبیعی و مختص این سرزمین شدهاند. بنابراین فرصتی پدید میآورند که در صورت توجه جدی به آنها و انجام سرمایهگذاریهای لازم بر روی آنها به فرصتی برای کسب و کار و سود آوری پایدار تبدیل خواهد شد. (شهابیان، 1386، ص 22).

بنابراین دستیابی به توسعه موزون، متعادل و پایدار شهری، استفاده از ظرفیتهای کالبدی، اقتصادی و اجتماعی موجود در درون محدوده قانونی شهرها و تعادل بخشی به استقرار جمعیت و جلوگیری از گسترش بیرویه شهرها ( توسعه درونی) و همچنین فراهم کردن امکان زندگی سالم، ایمن و استاندارد برای بخش قابل توجهی از جمعیت شهری که در بافتهای نابسامان و فرسوده ساکن اند؛ از اهداف پیش روی برنامه ریزان  است. تحقیق حاضر مربوط به شهر ماسوله میباشد که به لحاظ بسیاری از شاخصهای مورد ارزیابی با محدودیتهای قابل توجهی مواجه است. مشکلاتی از قبیل نابسامان بودن عرض شبکه معابر، نامناسب بودن آسفالت کف معابر، فرسودگی شدید بناها، آبگرفتگی پارهای از معابر هنگام بارندگی و سایر مشکلات آسیب پذیر بوده و به دلیل سر عت تحولات در بخشهای دیگر شهر نتوانسته خود را با تحولات نوین شهری منطبق سازد، سایر مشکلات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی نیز بر مشکلات آن افزوده است. تحقیق حاضر در صدد است تا با ساماندهی کالبدی این شهر از روند فرسودگی و تخریب بافت جلوگیری کرده و با تجدید حیات و برنامه ریزی به لحاظ کالبدی و توانمندسازی به لحاظ اجتماعی بر حل برخی از مشکلات آن بپردازد.

 

تحقیق حاضر در صدد است تا با ساماندهی و بهسازی بافت فرسوده بر حل برخی از مشکلات آن بپردازد . بدین ترتیب زمینه احیای و ساماندهی بافت مذکور را فراهم آورد و با مناسب نمودن آن با امکانات و شرایط کنونی زندگی را به ساکنین این محله هدیه کند. بر این اساس،

فصل اول: شامل کلیات طرح تحقیق، بیان مسئله و اهمیت آن ، ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، سوالات تحقیق، فرضیه های تحقیق، روش و مراحل و فرایند تحقیق، مشکلات و محدودیتهای تحقیق، تعریف مفاهیم و واژهها و پیشینه تحقیق میشود.

چار چوب فصل دوم به شرح زیر تنظیم شده است.

بخش نخست به بررسی برخی از مهمترین اندیشه های مرتبط با مباحث ساماندهی و توانمندسازی بافتهای کهن شهری از زمان شکل گیری تا زمان حاضر اختصاص یافته است.

در بخش دوم، تجارب علمی مختلف و نمونه های اجرایی و ساماندهی و توانمندسازی در کشورهای مختلف و شهرهای منتخب از ایران مورد مطالعه قرار گرفته است.

در بخش سوم، به تحولات سالهای اخیر در ایران و روند برنامه ریزی و ساماندهی و سیاست گذاریها در بافتهای کهن شهری در ایران پرداخته شده است.

فصل سوم: به بررسی ویژگیهای جغرافیای، طبیعی ، انسانی  و اقتصادی شهر می پردازد.

فصل چهارم: به بررسی  و تحلیل بافت شهر ماسوله  مربوط می شود و نیز به نقد و ارزیابی میپردازد.

فصل پنجم: که آخرین فصل این تحقیق است به بررسی و ارزیابی فرضیات، نتیجه گیری در چارچوب فرضیه های  تحقیق مطرح شده در فصل اول میپردازد و سرانجام با ارائه پیشنهاداتی به پایان رسیده است.

1-1: بیان مسئله

تاریخ شهرنشینی در کشور ما دارای پیشینه ای بسیار دیرین است. شهرهای ایران (و البته تعدادی از روستاها) به دلیل برخورداری از ویژگی هایی ممتاز معماری دارای بافت های باارزش هستند. معمولاً در بافت های شهری چند فعالیت مهم اتفاق می افتد که اصلی ترین آنان سکونت، کسب و کار، تردد و… است.  این بافت ها بنا به شرایط اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی شکل گرفته و ویژگی هر منطقه آن ها را از هم متمایز می سازد. تغییر شکل بافت ها و اساساً شهرسازی در ایران در دوره ی صفوی اتفاق افتاد و در دوره- ی قاجار ادامه یافت.

بافت های فرسوده، بخش قابل توجهی از پهنه بسیاری از شهرهای کشورمان را تشکیل می دهند که به دلیل معضلات خاص خود از گستره حیات شهری خارج گشته و به بخش های مسأله دار شهرها تبدیل شده اند. این بافت ها علاوه بر مسائل و مشکلات کالبدی، ابعاد و کیفیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهر و فضاهای شهری را نیز دچار تنزل نموده و حضور انسان در فضاهای شهری را با معضل روبه رو یا مختل می سازند. بنابراین، زدوده شدن خاطرات جمعی و افول حیات شهری، که به از بین رفتن سرزندگی و نشاط بافت، منجر می گردد، از عواقب افت شاخصه های کیفی در فضاهای شهری این پهنه های فرسوده محسوب می شود. اتخاد تصمیمات صحیح و انتخاب نوع مناسب و متناسبی از مداخله در این گونه بافت ها، که به ارتقاء کیفیت فضاهای شهری در این بافت ها نیز بپردازد، جهت بازگرداندن هویت و حیات شهری ضروری به نظر می رسد.

تجارب کشورهای مختلف نشان می دهد که بهسازی و مرمت بافت های شهری به طور مجزا و مستقل از بناهای تاریخی و به عنوان عنصر شهری، زنده و پویا تا جنگ جهانی دوم هیچگاه مورد توجه کنگره های مرمت قرار نگرفته بود. نخستین سمینار بین المللی که آشکارا به مرمت و حفاظت بافت های شهری توجه کرد، کنگره «گوبینو» در سال 1960 بود. تدوین کنندگان منشور جهانی آمستردام در سال های بعد(1975) خواستار اعمال تغییرات وسیعی در موازین قانونی و مقررات اجرایی شدند به نحوی که بتوانند در آشتی دادن فضاهای کالبدی قدیمی با فضای زندگی مدرن توفیق یابند.

در ایران با توجه به پیشینة تاریخی استفاده از خشت و گل در معماری ایران، پوشش خزه و گلسنگ و انواع گیاهان علفی روی بام بناهای مناطق مختلف كشور چون آذربایجان، گیلان و مازندران، بام های خانه های كوهستانی و روستاها استفاده می شده است كه نمونه بارز آن خانه های شهر تاریخی ماسوله است كه در آن بام خانه های پایین تر به عنوان حیاط خانه های بالایی عمل می كنند.

شهر ماسوله یکی از شهرهای ایران و استان گیلان می باشد که در ناحیه کوهستانی شهرستان فومن واقع شده از شمال و شمال شرق به شهرستان ماسال و توابع آن، در جنوب به ارتفاعات و نقاط ییلاقی زنجان و در غرب به ارتفاعات شهرستان خلخال محدود است، شهر ماسوله با موقعیتی که دارا است تنها از طریق یک جاده آسفالته با مرکز شهرستان ارتباط دارد. مجموعه ماسوله به گونه ای بنا شده که با توجه به شیب زیاد زمین و کم بود زمین مسطح، جواب گوی ساکنان آن باشد. شکل پلکانی و مطبق شهر که در امتداد شیب کوه رو به جنوب و در طول خطوط توپوگرافی زمین کشیده شده است، پاسخ گوی فعالیت های روز مره ی شهر ماسوله است. این شهر شامل چهار محله اصلی است که همه ی آن ها حول بازاری چهار طبقه که به منزله ی قلب شهر است، شکل گرفته اند. این امر گویای این حقیقت است که کالبد بازار و حیات اقتصادی آن اصلی ترین معیار در شکل گیری کل شهر بوده است.

بافت ماسوله از نوع بافت های دارای میراث شهری است. بافت های دارای میراث های شهری بافت هایی هستند که در برگیرنده آثار به جای مانده از گذشته و جایگزین ناپذیری هستند که می توانند در آگاهی جوامع از ارزش های فرهنگی و گذشته خود کمک کند. حفظ آن ها علاوه بر، بر انگیختن غرور ملی و ایجاد حس هویت، بر کیفیت زندگی نیز می افزاید. این آثار که به یکی از سه دوره باستان، دوره تاریخی و یا معاصر تعلق دارد، یا به ثبت آثار ملی رسیده اند و یا در لیست میراث های باارزش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار می گیرند. در نتیجه حفظ و مرمت و بهسازی این بافت ها از ارکان حفاظت آنها محسوب می شود. اما در سال های اخیر متروكه بودن مغازه ها و در نتیجه نفوذ آب های نزولی و صعودی به بام و دیوارها و هجوم حشرات وكرم های چوب خوار، در مجموع شرایطی را برای كالبد بازار ماسوله به وجود آورده بود كه بخش هائی از بام به كلی فرو ریخته و بخش های دیگر در شرف تخریب بود. این شرایط در صورت نبود مداخلات مرمتی طی یک سال منجر به تخریب صد در صد بام بنا و در نتیجه آسیب دیدگی كلی تمام ساختمان می شد. از آنجا كه این بخش از بازار تنها بخش دو طبقه باقی مانده از بازار قدیم ماسوله بود، حفاظت و مرمت از آن ضروری و فوری به نظر می رسید، در نتیجه برنامه حفاظتی و بهسازی بنا از همان بدو تخریب اولین بخش بام به گونه ای هماهنگ و طراحی شده ضرورت پیدا كرد.

از آن جا که مصالح به کار رفته در بافت ماسوله نیز عمدتاً از انواع خشتی، و آجر و چوب و یا آجر و آهن بدون رعایت اتصالات افقی و عمودی و فاقد استاندارد بود و به تدریج و با گذر زمان استحکام بناها کاسته شده و رو به فرسودگی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	فهرست جداول	عنوان
25	ضوابط عرض انواع معابر شهری	جدول 2-1
47	تقسیمات سیاسی شهرستان سیاهکل	جدول 3-1
56	متوسط درجه حرارت ماهانه و سالانه ایستگاه دیلمان  بر حسب سانتی گراد	جدول 3-2
57	میانگین حداکثر و حداقل و متوسط درجه حرارت ماهانه در ماه های مختلف سال بر حسب درجه سانتی گراد	جدول 3-3
59	میانگین بارش ماهیانه بر حسب میلی متر	جدول 3-4
61	مقادیر حداکثر رطوبت نسبی ماهانه و سالانه ایستگاه دیلمان طی دوره آماری موجود ( درصد)	جدول 3-5
61	مقادیر حداقل رطوبت نسبی ماهانه و سالانه ایستگاه لاهیجان  طی دوره آماری موجود (درصد)	جدول 3-6
62	میانگین ماهانه رطوبت نسبی در ایستگاه دیلمان ( درصد)	جدول  3-7
63	مقادیر سرعت باد ماهانه ایستگاه دیلمان طی دوره آماری 91-1387	جدول 3-8
64	تعداد روزهای یخبندان در منطقه دیلمان سال 1387	جدول 3-9
66	طبقه بندی اقلیم محدوده مورد مطالعه  بر اساس طبقه بندی دمارتن	جدول 3-10
82	جمعیت و درصد شهرنشینی و روستانشینی در شهرستان سیاهکل طی سالهای85 ـ 1375	جدول 3-11
83	توزیع تعداد خانوار، جمعیت و بعدخانوار  بخش روستایی در سال های  1385 و 1390	جدول 3-12
85	گزارش آمار تصادفات پلیس راهور براساس نوع آب و هوا، 1388	جدول 4-1
86	گزارش آمار تصادفات پلیس راهور براساس نوع آب و هوا، 1389	جدول 4-2
86	گزارش آمار تصادفات پلیس راهور براساس نوع آب و هوا، 1390	جدول 4-3
86	گزارش آمار تصادفات پلیس راهور براساس نوع آب و هوا، 1391	جدول 4-4
87	گزارش آمار تصادفات پلیس راهور براساس نوع آب و هوا، 1392	جدول 4-5
87	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 82	جدول 4-6
87	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 83	جدول 4-7
88	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 84	جدول 4-8
88	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 85	جدول 4-9
88	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 86	جدول4-10
88	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 87	جدول 4-11
89	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 88	جدول 4-12
89	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 89	جدول 4-13
90	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 90	جدول 4-14
91	آمار تحلیلی محور سیاهکل به دیلمان سال 91	جدول 4-15
93	شرایط جاده در ماه های مختلف سال	جدول 4-16

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	فهرست اشکال	عنوان
8	فرایند مطالعات مسیر	شکل 1-1
9	عکس هوایی محور سیاهکل – دیلمان	شکل 1-2
10	نقشه محدوده مورد مطالعه در تقسیمات سیاسی شهرستان، استان و کشور	شکل 1-3
48	موقعیت ارتباطی محور سیاهکل – دیلمان	شکل 3-1
52	نقشه  توپوگرافی در محدوده مورد مطالعه	شکل  3-2
53	نقشه طبقات ارتفاعی محدوده مورد مطالعه	شکل 3-3
56	نمودار متوسط درجه حرارت ماهانه در ماه های مختلف سال بر حسب درجه سانتی گراد	شکل 3-4
57	نمودار میانگین حداکثر و حداقل و متوسط درجه حرارت ماهانه در ماه های مختلف سال بر حسب درجه سانتی گراد	شکل  3-5
58	نقشه هم دمای محدوده مورد مطالعه	شکل  3-6
59	نمودار توزیع بارش ماهانه در ایستگاه باران سنجی سیاهکل	شکل  3-7
60	نقشه هم بارش محدوده مورد مطالعه	شکل  3-8
62	نمودار میانگین حداکثر و حداقل رطوبت نسبی	شکل 3-9
63	نمودار میانگین رطوبت نسبی	شکل  3-10
64	نمودار میانگین درجه سرعت وزش باد در منطقه	شکل 3-11
65	نمودار تعداد روزهای یخبندان در منطقه دیلمان سال 1387	شکل 3-12
67	نقشه طبقه بندی اقلیمی محدوده مورد مطالعه	شکل3-13
70	نقشه کاربری اراضی محدوده مورد مطالعه	شکل 3-14
73	نقشه شبکه آبراهه های محدوده مورد مطالعه	شکل 3-15
78	نقشه راه های ارتباطی محور سیاهکل – دیلمان	شکل 3-16
83	نمودار توزیع تعداد جمعیت شهرستان سیاهکل طی سال های 75، 85 و 1390	شکل 3-17
94	نمایی از محور دیلمان- سیاهکل	شکل 4-1
94	نمایی از وضعیت نامطلوب جاده سیاهکل-دیلمان	شکل 4-2
95	بخشی از جاده سیاهکل- دیلمان	شکل 4-3
96	نمایی از سانحه جاده ای در شب، محور سیاهکل دیلمان	شکل 4-4
99	نمایی از جاده سیاهکل- دیلمان	شکل 4-5
100	نمایی از محور سیاهکل- دیلمان	شکل 4-6
101	نمایی از محور سیاهکل- دیلمان	شکل 4-7
102	نمایی از محور سیاهکل – دیلمان	شکل 4-8
103	پیچ تند در مسیر جاده سیاهکل-دیلمان	شکل 4-9
103	وقوع تصادف در محور سیاهکل-دیلمان	شکل 4-10
107	نمودار تصادفات در هوای صاف	شکل5-1
107	تصادف در جاده دیلمان در یک روز آفتابی	شکل 5-2
108	نمودار نرخ تصادفات در هوای بارانی	شکل 5-3
108	تصادف در محور سیاهکل- دیلمان در یک روز بارانی	شکل 5-4
109	نمودار درصد تصادفات در هوای ابری	شکل 5-5
109	تصادف در جاده دیلمان در یک روز ابری	شکل 5-6
110	نمودار تصادفات در هوای برفی	شکل 5-7
110	رانندگی در جاده دیلمان در یک روز برفی	شکل 5-8
111	نمودار میزان تصادفات در هوای مه آلود	شکل 5-9
111	محور سیاهکل- دیلمان در هوای مه آلود	شکل 5-10
112	نمودار تصادفات در روزهای برفی، یخبندان، آفتابی و بارندگی	شکل 5-11

 

 

 

چکیده

هر کار تحقیقی قطعاً در پی یافتن مشکلی در جامعه صورت می گیرد. زمانی که مسأله در جامعه ای به حدی برسد، انسان احساس می کند باید در پی یافتن راه حلی باشد و به همین سبب به تحقیق و پژوهش می پردازد. جابجایی انسانها  بدلایل پیچیدگی زندگی روزمره و اشتغال افراد و گذران اوقات فراقت از ارکان مهم زندگی محسوب می شود. فاصله مکانی بین مرکز کار و سکونت، تمرکز امور اداری در مراکز استانها، جاذبه های گردشگری در استان گیلان، انتقال محصولات مختلف به مراکز مصرف و اشتیاق به تحصیل جوانان سبب تردد های روزانه، ماهانه و فصلی در محورهای شهرستانهای مختلف می گردد.

این پژوهش نیز به جهت ایمنی حمل و نقل جاده ای و تأثیرگذاری عوامل اقلیم در حمل و نقل جاده ای، به بررسی ارتباط بین کیفیت و حوادث حمل و نقل جاده ای و عوامل اقلیمی در یکی از محورهای ارتباطی شمال کشور یعنی دیلمان- سیاهکل پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش اصلی اقلیم در حمل ونقل جاده ای به منظور بررسی رابطه بین پدیده های اقلیمی و ژئومورفولوژی و حوادث جاده­ای، تعیین نقاط حادثه خیز از نظر عوامل اقلیمی و ارائه پیشنهادات و راهکارها برای بالا بردن ضریب ایمنی و حمل و نقل جاده ای ­می باشد.

 

واژگان کلیدی :  اقلیم، حمل ونقل جاده ای، تصادف

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

کشور ایران بدلیل برخورداری از تمدنی بزرگ و پیشینه تاریخی چند هزار ساله و شرایط اقلیمی مناسب یکی از ده ها کشور باستانی و تاریخی جهان است.

استان گیلان نیز بدلیل برخرداری از آب و هوای معتدل و نیز مناطق ییلاقی مستعد از جمله دیلمان که همواره مورد توجه طبیعت گردان قرار گرفته و شاهد انبوه مسافران در این استان و منطقه می باشیم. و همچنین بدلیل شرایط گوناگون اقلیمی و شکل هندسی راه، شیب، پیچ و خم جاده ای، توپوگرافی، اقلیم و امکانات اقامتی و رفاهی اسکان و ماندگاری گردشگران این قطعه گویای توجه قابل توجه ای می باشد. به هر صورت در دنیای امروز شرایط اقلیمی و حمل و نقل از اهمیت بسزایی برخوردار است بویژه راه های زمینی در تکنولوژی حمل ونقل جاده ای بسیار قابل ملاحظه است زیرا  بسیاری از نقاط دنیا و کشور ما امکان استفاده از حمل و نقل آبی و هوایی وجود ندارد. هزینه جابجایی با هواپیما بالا بوده و در همه شهرها فرودگاه دایر نیست ولی اکثریت مردم می توانند از وسایل نقلیه جاده ای استفاده نمایند. توسعه کارخانجات ساخت اتومبیل های سواری– اتوبوس– کامیون و کامیونت در چند سال اخیر و ارائه تسهیلات بانکی جهت خریداران و تولید بیشتر اتومبیل از یکسو و رواج فرهنگ استفاده از اوقات فراغت  (بخاطر ماشینی شدن زندگی و رشد توسعه شهرها و خستگی روحی) از طرف دیگر ترددهای جاده ای در ایران روز به روز بیشتر کرده است. به رغم افزایش بزرگراه ها و احداث بیشتر هنوز بسیاری از راه های زمینی از امنیت کافی برخوردار نبوده و تصادفات رخداد در محورهای ارتباطی هنوز قابل ملاحظه است. طبق اعلام پزشکی قانونی (در 3 ماه اول 1383 حدود 14700 هزار نفر از مردم دچار سانحه حاصل از تصادف اتومبیل و موتورسیکلت شده اند که حدود 64 درصد آنها از قشر جوان بوده اند). بدیهی است در صورتی که تصادفات منجر به فوت یا جرح شدید افراد شود، بخش قابل توجه ای از نیروی انسانی مملکت از دست رفته و از نظر اقتصادی هزینه های زیادی به بخش دارو و درمان، نیروی کار به بودجه کشور تحمیل        می کند.

یکی از عوامل مهم تصادفات، عوام طبیعی نظیر (پستی و بلندی و شیب نقاط کوهستانی، گردنه ها– وقوع سیل– زلزله، عناصر اقلیمی مانند باران – برف، مه گرفتگی، تابش شدید نور خورشید، تاریکی شب و کاهش دید و …) می باشد. عوامل دیگر را می توان جزو عوامل انسانی محسوب نمود. مثل بی­احتیاطی رانندگان، مشکل مدیریت جاده ای، کمبود علائم جاده ای و نقص وسایل نقلیه و غیره. استان گیلان یکی از استان های پرجمعیت کشور می باشد. و به دلیل برخورداری از عناصر محیطی زیبا، جاذبه های توریستی زیادی دارد. بدین لحاظ تردد در محورهای استان قابل ملاحظه می باشد. محورهای درون شهری و برون شهر شهرستان دیلمان بعنوان نقطه اتصال شرق به غرب گیلان است. به همین سبب در این تحقیق، عوامل تصادفات آن مورد بررسی قرار می گیرد. تأکید این رساله بر نقش و اثر عوامل اقلیمی بر تصادفات این محورهای دیلمان می باشد. چون عناصر اقلیمی، هر یک می تواند به نحوی بر تصادفات جاده ای تأثیر داشته باشد. در این تلاش شده تا ترتیب اولویت هر یک از عناصر (براساس داده های موجود) مشخص گردد.

که بر همین اساس این پایان نامه برای ارائه راهکارها و کاهش و کنترل تصادفات در 5 فصل تدوین یافته فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم مبانی نظری تحقیق، فصل سوم مشخصات جغرافیایی محدوده مورد مطالعه، فصل چهارم  یافته

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                           صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1بیان مسئله و ضرورت تحقیق.. 4

1-2 سوال تحقیق.. 5

1-3 اهداف تحقیق.. 5

1-4 فرضیه‌های تحقیق.. 5

1-5 قلمرو تحقیق.. 5

1-6 محدودیتهای تحقیق.. 7

1-7 واژه ها و مفاهیم. 7

فصل دوم: مرور منابع، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1 مرور منابع و پیشینه تحقیق.. 10

2-2  ادبیات تحقیق.. 13

2-2-1 تقسیم بندی نظریات مربوط به گردشگری.. 13

2-2-2 تئوری ها و الگوهای تعیین کننده توسعه گردشگری.. 13

2-2-3 مراحل و فرایند های توسعه گردشگری براساس مدل باتلر. 15

2-2-4 رویکرد های متنوع درباره صنعت گردشگری.. 17

2-2-5 رویکردهای سازمانی در صنعت گردشگری.. 18

2-2-6 رویکردهای مدیریتی در توسعه صنعت گردشگری.. 20

2-3 امنیت و توریسم. 21

2-4 امنیت توریسم در ایران. 22

2-5 موانع اصلی توسعه جهانگردی در ایران. 23

2-6 آشنایی با مأموریت ها و وظایف معاونت راهنمایی و رانندگی.. 24

2-7 آشنایی با مأموریت ها و وظایف پلیس راه استان ها و شرح وظایف و مشاغل پاسگاه‎های درون شهری و برون شهری  26

2-8 وظایف فرمانده و پرسنل موجود در پاسگاه برون شهری.. 28

2-8-1 شرح وظایف فرمانده پاسگاه راهنمایی و رانندگی.. 28

2-8-2 شرح وظایف مسئول کنترل ترافیک و توزین.. 29

2-8-3 شرح وظایف مشترک رانندگان. 30

2-9 تجزیه و تحلیل وضعیت سازمان و وظایف راهور. 31

2-9-1 اداره كل امور فنى.. 33

2-9-2 اداره كل امور انتظامى.. 33

2-9-3 اداره كل امور عمومى.. 33

2-9-4 اداره كل امور حمل و نقل و خدمات… 34

فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش

3-1 مواد. 36

3-2 روشها 40

3-2-1 روش تحقیق.. 40

3-2-2 روش گردآوری اطلاعات… 40

3-2-3 ابزار گردآوری اطلاعات… 41

3-2-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 41

3-2-5 جامعه آماری و حجم نمونه تحقیق.. 41

3-2-6 متغیر های تحقیق.. 43

3-3 ویژگیهای طبیعی.. 43

3-3-1 موقعیت… 43

3-3-2 زمین شناسی.. 45

3-3-3 توپوگرافی.. 45

3-3-3-1 نوار ساحلی.. 45

3-3-3-2 نواحی جلگه ای.. 46

3-3-3-3 نواحی کوهپایه ای.. 46

3-3-3-4 نواحی کوهستانی.. 46

3-3-3-5 نواحی کوهستانی ومراتع ییلاقی.. 46

3-3-4 اقلیم. 47

3-3-4-1 بارندگی ماهانه و سالانه. 47

3-3-4-2 دما 47

3-3-4-3 حداکثر و حداقل دما 47

3-3-4-4 رطوبت… 47

3-3-4-5 حداکثر و حداقل رطوبت… 48

3-3-5 منابع آب… 48

3-3-6 خاک.. 49

3-3-6-1 تیپ کوهها 49

3-3-6-2 تیپ اراضی دشت های رسوبی.. 50

3-3-6-3 تیپ اراضی پست وشور. 51

3-3-6-4 تیپ اراضی شن های روان: 51

3-3-7 پوشش گیاهی.. 51

3-3-7-1 طبقه بندی پوشش جنگلی ناحیه غرب استان گیلان. 52

3-3-8 ویژگی های اجتماعی- جمعیتی.. 53

3-3-9 ویژگی های اقتصادی.. 54

3-3-10 نیروی انسانی و اشتغال. 54

3-3-10-1 شاغیلن بخش های خدمات و صنعت و کشاورزی.. 55

3-3-10-2 تعداد بهره برداران بخش کشاورزی.. 55

3-3-11 کشاورزی.. 55

3-3-12 صنایع. 55

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها، یافته های تحقیق

4-1 جاذبه های گردشگری ناحیه مطالعاتی.. 57

4-1-1 جاذبه های گردشگری شهرستان انزلی.. 57

4-1-2 شهرستان شفت… 73

4-1-3 شهرستان ماسال. 78

4-1-4 شهرستان تالش… 84

4-1-5 شهرستان آستارا 94

4-1-6 جاذبه های گردشگری شهرستان صومعه سرا 106

4- 2 خصوصیات کمی و کیفی گردشگری.. 115

 

4- 3 خدمات و امکانات مرتبط با گردشگری در ناحیه مطالعاتی.. 130

4-4 پایگاه های گردشگری و اقامتگاه های گردشگران درغرب گیلان. 138

4-4-1 نام هتلهای شهرستان بندرانزلی.. 138

4-4-2  هتلها و اقامتگاه های شهرستان تالش… 144

4-4-3 شهرستان ماسال. 146

4-4-4 اماكن اقامتی و تفریحی  شهرستان رضوانشهر. 149

4-4-5 مراکز اقامتی شهرستان فومن.. 149

4-4-6 اقامتگاه شلمه جار سیاهمزگی شهرستان شفت… 150

4-4-7  مشخصات واحدهای پذیرایی و رستورانهای شهر صومعه سرا 150

4-5 پایگاه های راهنمایی رانندگی در ناحیه مطالعاتی.. 158

4-6 دامنه وحدود فعالیتهای راهنمایی ورانندگی.. 158

4-6-1 تناسب بین موقعیت و خدمات ارائه شده 159

4-7 ارزیابی عملکرد پایگاه های راهنمایی و رانندگی در امنیت گردشگری.. 161

4-7-1 احساس امنیت و چگونگی آن از دید گردشگران. 161

4-7-2  چگونگی وضعیت امنیت گردشگری.. 162

4-7-3 نقش پلیس در امنیت گردشگری…………………………………………………………………………… 163

4-7-4  چگونگی وضعیت رعایت مقررات و قوانین راهنمایی رانندگی توسط ساکنین گیلان. 164

4-7-5 چگونگی رفتار پلیس راهنمایی و رانندگی در حوزه غرب گیلان. 165

4-7-6  میزان رضایت از پایگاه های راهنمایی رانندگی در حوزه غرب گیلان. 166

4-7-7 چگونگی برخورد پلیس راهنمایی و رانندگی در حوزه غرب گیلان با شما 167

4-7-8 نقش پایگاه های راهنمایی و رانندگی در امنیت گردشگری.. 168

4-7-9 میزان موافقت با طرح کنترل نامحسوس توسط پلیس راهنمایی و رانندگی.. 169

4-7-10 میزان افزایش پایگاه های راهنمایی رانندگی  و تاثیرآن در افزایش تعداد گردشگر. 170

4-8 میزان تخلفات رانندگی.. 171

4-9 تعداد و پراکنش پایگاه های پلیس… 171

4-9-1 پایگاه پلیس راه در ملاسرا (فومنات) 172

4-9-2 توزیع زمانی خدمات پلیس راه 172

4-10 نقش امنیت در رونق گردشگری ناحیه مطالعاتی.. 172

4-10-1 میزان نقش ورود گردشگر در تخریب مناطق طبیعی و بکر. 174

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 بحث و نتیجه گیری.. 176

5-2 پاسخ فرضیه ها 179

5-3 پیشنهادات… 183

منابع و مآخذ. 184

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                          صفحه

جدول 3-1 تقسیمات سیاسی شهرستان های مورد مطالعه به تفكیک بخش، دهستان و مساحت… 37

جدول 3-2 بارندگی ماهانه و سالانه ایستگاه های منتخب ( 1378-1388) 38

جدول 3-3 متوسط دمای ماهانه ایستگاه های منتخب( 1378-1388) 38

جدول 3-4 میانگین ماهانه  رطوبت در ایستگاه های منتخب (1378-1388) 39

جدول 3-5 تعداد و درصد جمعیت… 39

جدول 3-6 حداکثر تعداد  نمونه روش مورگان. 42

جدول 4-1 جاذبه های زیارتی – مذهبی شهرستان شفت… 77

جدول 4-2 نوع جنسیت پاسخ دهندگان. 115

جدول 4-3 گروه های سنی پاسخ دهندگان. 116

جدول 4-4 میزان تحصیلات پاسخ گویان. 117

جدول 4-5 تعدادافراد خانوار. 118

جدول 4-6 میزان درآمد ماهیانه. 119

جدول 4-7 دلیل انتخاب گیلان به عنوان مکان گردشگری.. 120

جدول 4-8 نقش عوامل  تاثیر گذار در اقامت گیلان. 121

جدول 4-9 مکان  اقامت گردشگران. 122

جدول 4-10 طول زمان اقامت به روز. 123

جدول 4- 11 چگونگی وضعیت دسترسی مناطق گردشگری در گیلان. 124

جدول 4- 12 میزان رضایت از سفر به گیلان. 125

جدول 4-13 مشکلات موجود در گردشگری حوزه غرب گیلان. 126

جدول 4-14 میزان ترغیب دوستان و بستگان برای سفر به این منطقه. 127

جدول 4-15 میزان ضعف های موجود در زمینه گردشگری حوزه غرب گیلان. 128

جدول 4-16 علت اصلی ضعف گردشگری در حوزه غرب گیلان. 129

جدول 4-17 برخورداری از آب لوله کشی در شهرستانهای مورد مطالعه. 131

جدول 4-18 برخورداری از گاز در شهرستانهای مورد مطالعه. 132

جدول 4-19 برخورداری از برق در شهرستانهای مورد مطالعه. 133

جدول 4-20 تعداد و نوع مراکز آموزشی شهرستان های مورد مطالعه. 134

جدول 4-21 برخورداری از خدمات فرهنگی ورزشی در شهرستانهای مورد مطالعه. 135

جدول 4-22 برخورداری از خدمات سیاسی و اداری در شهرستانهای مورد مطالعه. 136

جدول 4-23 برخورداری از خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستانهای مورد مطالعه. 137

جدول 4-24 گزارش آماری از ظرفیت ماهانه واحد های اقامتی استان گیلان (به تفكیک شهرستان) – سال 1391  154

جدول 4-25گزارش اقامت کنندگان در مراکز اقامتی ثابت و موقت غرب گیلان به تفکیک از( 25 اسفند تا 15 فرودین) 1393  155

جدول 4-26 درصد اشغال تخت مراکز اقامتی ثابت (تحت پوشش اداره کل ) 29 اسفند 1392 الی15 فروردین 1393  155

جدول 4-27 گزارش مقایسه ای اقامت كنندگان در مراكز اقامتی استان گیلان – نوروز 92 و 1393. 156

جدول 4-28گزارش آماری از گردشگران ورودی به واحدهای اقامتی(تحت پوشش اداره كل)استان گیلان طی سال 86-1391  156

جدول 4-29 گزارش آماری از گردشگران ورودی به واحد های اقامتی(تحت پوشش اداره كل)استان گیلان طی سال 86-1391  157

جدول 4-30 مناسب بودن مکانیابی پایگاه های راهنمایی رانندگی در گیلان. 159

جدول 4-31 مناسبت و کافی بودن  خدمات جاده ای.. 160

جدول 4-32 احساس امنیت از گردشگری در گیلان. 161

جدول 4-33 چگونگی وضعیت امنیت گردشگری.. 162

جدول 4-34 نقش و میزان توانایی پلیس راهنمایی و رانندگی حوزه غرب گیلان در امنیت گردشگران. 163

جدول 4-35 چگونگی وضعیت رعایت مقررات و قوانین راهنمایی رانندگی توسط ساکنین گیلان. 164

جدول 4-36 چگونگی رفتار پلیس راهنمایی و رانندگی در حوزه غرب گیلان…………………………… 165

جدول 4-37 میزان رضایت از پایگاه های راهنمایی رانندگی در حوزه غرب گیلان. 166

جدول 4-38 چگونگی برخورد پلیس راهنمایی و رانندگی در حوزه غرب گیلان با شما 167

جدول 4-39 نقش پایگاه های راهنمایی و رانندگی در امنیت گردشگری.. 168

جدول 4-40 میزان موافقت با طرح کنترل نامحسوس توسط پلیس راهنمایی و رانندگی.. 169

جدول 4-41 میزان افزایش پایگاه های راهنمایی رانندگی  و تاثیرآن در افزایش تعداد گردشگر. 170

جدول 4-42 احساس امنیت در گردشگری و رونق این صنعت در گیلان. 173

جدول 4-43 میزان نقش ورود گردشگر در تخریب مناطق طبیعی و بکر. 174

جدول 5-1 میزان افزایش پایگاه های راهنمایی رانندگی  و تاثیرآن در افزایش تعداد گردشگر. 179

جدول 5-2 نقش پایگاه های راهنمایی و رانندگی در امنیت گردشگری.. 180

جدول 5-3 نقش و میزان توانایی پلیس راهنمایی و رانندگی حوزه غرب گیلان در امنیت گردشگران. 181

جدول 5-4 احساس امنیت در گردشگری و رونق این صنعت در گیلان. 182

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                          صفحه

نمودار 4-1 نوع جنسیت پاسخ دهندگان. 115

نمودار 4-2 گروه های سنی پاسخ دهندگان. 116

نمودار 4-3 میزان تحصیلات پاسخ گویان. 117

نمودار 4-4 تعدادافراد خانوار. 118

نمودار 4-5 میزان درآمد ماهیانه. 119

نمودار 4-6 دلیل انتخاب گیلان به عنوان مکان گردشگری.. 120

نمودار 4-7 نقش عوامل  تاثیر گذار در اقامت گیلان. 121

نمودار 4-8 مکان  اقامت گردشگران. 122

نمودار 4-9 طول زمان اقامت به روز. 123

نمودار 4- 10 چگونگی وضعیت دسترسی مناطق گردشگری در گیلان. 124

نمودار 4-11 میزان رضایت از سفر به گیلان. 125

نمودار 4-12 مشکلات موجود در گردشگری حوزه غرب گیلان. 126

نمودار 4-13 میزان ترغیب دوستان و بستگان برای سفر به این منطقه. 127

نمودار 4-14 میزان ضعف های موجود در زمینه گردشگری حوزه غرب گیلان. 128

نمودار 4-15 علت اصلی ضعف گردشگری در حوزه غرب گیلان. 129

نمودار 4-16 برخورداری از آب لوله کشی در شهرستانهای مورد مطالعه. 131

نمودر 4-17 برخورداری از گاز در شهرستانهای مورد مطالعه. 132

نمودار 4-18 برخورداری از برق در شهرستانهای مورد مطالعه. 133

نمودار 4-19 تعداد و نوع مراکز آموزشی شهرستان های مورد مطالعه. 135

نمودار 4-20 مناسب بودن مکانیابی پایگاه های راهنمایی رانندگی در گیلان. 159

نمودار 4-21 مناسبت و کافی بودن  خدمات جاده ای.. 160

نمودار 4-22 احساس امنیت از گردشگری در گیلان. 161

نمودار 4-23 چگونگی وضعیت امنیت گردشگری.. 162

نمودار 4-24 نقش و میزان توانایی پلیس راهنمایی و رانندگی حوزه غرب گیلان در امنیت گردشگران. 163

نمودار 4-25 چگونگی وضعیت رعایت مقررات و قوانین راهنمایی رانندگی توسط ساکنین گیلان. 164

نمودار 4-26 چگونگی رفتار پلیس راهنمایی و رانندگی در حوزه غرب گیلان. 165

نمودار 4-27 میزان رضایت از پایگاه های راهنمایی رانندگی در حوزه غرب گیلان. 166

نمودار 4-28 چگونگی برخورد پلیس راهنمایی و رانندگی در حوزه غرب گیلان با شما……………….. 167

نمودار 4-29 نقش پایگاه های راهنمایی و رانندگی در امنیت گردشگری.. 168

نمودار 4-30 میزان موافقت با طرح کنترل نامحسوس توسط پلیس راهنمایی و رانندگی.. 169

نمودار 4-31 میزان افزایش پایگاه های راهنمایی رانندگی  و تاثیرآن در افزایش تعداد گردشگر. 170

نمودار 4-32 احساس امنیت در گردشگری و رونق این صنعت در گیلان. 173

نمودار 4-33 میزان نقش ورود گردشگر در تخریب مناطق طبیعی و بکر. 174

نمودار 5-1 میزان افزایش پایگاه های راهنمایی رانندگی  و تاثیرآن در افزایش تعداد گردشگر. 179

نمودار 5-2 نقش پایگاه های راهنمایی و رانندگی در امنیت گردشگری.. 180

نمودار 5-3 نقش و میزان توانایی پلیس راهنمایی و رانندگی حوزه غرب گیلان در امنیت گردشگران. 181

نمودار 5-4 احساس امنیت در گردشگری و رونق این صنعت در گیلان. 182

 

 

فهرست تصاویر

عنوان                                                                                                          صفحه

شکل 4-1 نمایی از پناهگاه حیات وحش سرخانکل.. 58

شکل 4-2 نمایی از بوستان بلوار ساحلی قدس… 59

شکل 4-3 نمایی از موج شکن های شرق و غرب جدید. 60

شکل 4-4 نمایی از مناره انزلی.. 61

شکل 4-5 نمایی از پل غازیان. 62

شکل 4-6 نمایی از ساحل انزلی.. 63

شکل 4-7  نمایی جزئیات کاخ میان پشته. 64

شکل 4-8 ارزش فراغتی و جهانگردی تالاب انزلی.. 65

شکل 4-9 منطقه آزاد بندر انزلی.. 65

شکل 4-10 نمایی از مناطق کوهستانی فومن.. 66

شکل 4-11 نمایی از ییلاق زودلَ سَر. 67

شکل 4-12 نمایی از ییلاق کوربار ماسوله. 68

شکل 4-13 نمایی از ییلاق اندره 68

شکل 4-14 نمایی از قلعه رودخان. 70

شکل 4-15 معماری ماسوله. 71

شکل 4-16 نمایی از آبشار لارچشمه. 72

شکل 4-17 نمایی از آبشار ماسوله. 73

عکس 4-18 نمایی از غار آویشو در شهرستان ماسال. 81

تصویر 4-19 نمایی از دهستان ییلاقی ارده واقع در شمال غرب شهرستان. 81

تصویر 4-20 آبشار ویسادارنمای بالا  وآبشار ویسادارنمای روبرو. 82

تصویر 4-21 نهالستان پیلمبرا در شهرستان رضوانشهر. 83

تصویر 4-22 پارک جنگلی گیسوم در جنگلهای گیسوم. 84

عکس 4-23 نمایی از منطقه سیاه داران شهرستان تالش… 85

عکس 4-24 نمایی از کاخ ییلاقی سردار امجد. 86

عکس 4-25 نمایی از مسجد تاریخی آق اولر. 86

عکس 4-26 نمایی از محوطه باستانی و ییلاق تول. 87

عکس 4-27 نمایی ازحمام قدیمی مریان. 88

عکس 4-28 نمایی ازمنطقه ییلاقی سوباتان شهرستان تالش… 89

عکس 4-29 نمایی از قلعه تاریخی ودیدنی صلصال. 90

عکس 4-30 نمایی از آبشار ورزان در شهرستان تالش… 91

عکس 4-31 نمایی ازآتشکده ایسپیه مزگت در شهرستان تالش… 92

عکس 4-32 نمایی از آبشار زمرد در شهرستان تالش… 93

عکس 4-33  نمایی از بقعه آقا سید علی کیا 94

عکس 4-34  نمایی از بقعه شیخ تاج‌الدین محمد خیوی.. 95

عکس 4-35 نمایی ازامامزاده ابراهیم وقاسم در شهرستان آستارا 96

عکس 4-36 نمایی از قلعه شیندان در شهرستان آستارا 97

عکس 4-37 نمایی از تالاب زیباو دیدنی آستارا 98

عکس 4-38 نمایی از استخر عباس آباد. 99

عکس 4-39 نمایی از آبگرم کوته کومه در شهرستان آستارا 100

عکس 4-40 نمایی از  آبشار لاتون. 101

عکس 4-41 نمایی از پرندگان موجود در باغ پرندگان آستارا 102

فهرست مطالب

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………. 1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-1- بیان مسئله و سوال اصلی تحقیق………………………………………………………………………………… 5

1-2-اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 9

1-3-فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 9

1-4-روش گردآوری تحقیق،ابزار و تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………. 10

1-5-ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 10

1-6-پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 11

1-7- موانع ومشکلات تحقیق…………………………………………………………………………………………. 13

 

2-1- چگونگی شکل گیری شهر ها درجهان……………………………………………………………………… 16

2-1-1- بررسی روند و مراحل شهر نشینی دوره ی جدید در  ایران………………………………………… 17

2-1-2-شهرنشینی بطئی، ازسال 1299-1340 …………………………………………………………………….. 18

2-1-2-1-شهر نشینی از سال 1299-1320………………………………………………………………………… 18

2-1-2-2-شهرنشینی از سال 1320-1340………………………………………………………………………….. 21

2-1-3-شهرنشینی سریع، از سال 1340 به بعد…………………………………………………………………….. 22

2-1-3-1-شهرنشینی از سال 1340-1357………………………………………………………………………….. 22

2-1-3-2-شهرنشینی از سال 1357 تا به امروز……………………………………………………………………. 24

2-2- مفاهیم وواژه ها………………………………………………………………………………………………………………… 25 2-2-1- تعریف شهر…………………………………………………………………. 25

2-2-2- تعریف بافت قدیم یا مرکزی………………………………………………………………………………. 25

2-2-3- تعریف بافت پیرامونی یا حاشیه ای………………………………………………………………………. 25

2-2-4- بخش مركزی…………………………………………………………………………………………………… 26

2-2-5- ویژگی های بخش مركزی شهرها 27

2-2-6- شناخت مرزهای بخش مركزی شهرها……………………………………………………………………. 29

2-3-1- مفهوم حاشیه‏نشینی.. 30

2-3-2 – حاشیه‏نشینی و عناوین جایگزین.. 34

2-3-3- شرایط زندگی در مناطق حاشیه‏نشین.. 34

2-3-4- روند شکل گیری حاشیه نشینی.. 36

2-3-5- مشخصات فیزیکی و ویژگیهای اجتماعی‏ مناطق حاشیه‏نشین……………………………………….. 37

2-3-6- مبانی نظری در مورد شکل گیری حاشیه‏نشینی………………………………………………………….. 38

2-3-6-1- دیدگاه های لیبرالیستی…………………………………………………………………………………… 38

2-3-6-2- دیدگاه های ساختارگرایان……………………………………………………………………………….. 39

2-4- چگونگی گسترش و توسعه کلان شهرها 41

2-4-1- توسعه گسترده یا پراکنده 42

2-4-2- توسعه کهکشانی.. 42

2-4-3- توسعه متراکم. 43

2-4-4- توسعه ستاره ای.. 43

2-4-5- مدل متمرکز و تک مرکزی.. 44

2-4-6- مدل پراکنده با رشد تدریجی خود به خود. 44

2-4-7- مدل خطی و دالان شهری.. 45

2-4-8- مدل شعاعی و پنجه مانند. 45

2-4-9- مدل چند گره گاهی یا مدل منظومه ای.. 45

2-5- چارچوب نظری تحقیق.. 46

 

روش اجرای تحقیق

3-1- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 51

3-2-مراحل تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 51

3-3- روش گردآوری تحقیق………………………………………………………………………………………….. 51

3-4- بررسی جغرافیای طبیعی شهر اردبیل…………………………………………………………………………. 52

3-4-1- موقعیت ریاضی و نسبی  شهر اردبیل…………………………………………………………………….. 52

3-4-2- زمین شناسی شهر……………………………………………………………………………………………… 52

3-4-3- توپوگرافی شهر ……………………………………………………………………………………………….. 52

3-4-4- شاخص های اقلیمی.. 55

3-4-5- روزهای یخبندان. 57

3-5- عوامل محدود کننده طبیعی رشد شهر اردبیل.. 57

3-6- مشخصات جمعیتی (میزان ونحوه توزیع جمعیت ،تفکیک جمعیت شهری وروستایی،میزان رشد ووضع کلی مهاجرت) 58

3-7- خصوصیات اقتصادی.. 59

 

 

های تحقیق

4-1- توسعه فیریکی وکالبدی…………………………………………………………………………………………. 61

4-1-1- توسعه فیزیکی وکالبدی شهر اردبیل.. 61

4-1-2- مفاهیم ودیدگاه های توسعه فیزیکی.. 62

4-1-3- شاخص رشد فیزیکی  و گسترش  مساحت شهراردبیل………………………………………………. 65

4-1-4- الگوی توسعه شهر اردبیل و روند رشد آن. 66

4-1-5- رشد شهر در فاصله زمانی 1370-1360. 67

4-1-6- رشد شهر در فاصله زمانی1390-1370. 67

4-1-7- تحلیل مکانی و فضایی روند رشد فیزیکی شهر اردبیل(قبل وبعد ازتبدیل شدن به مرکز استان)… 71

2-4- کاربری اراضی.. 77

2-4-1- کاربری اراضی شهر اردبیل.. 77

4-2-2- ارزیابی تغییرات کاربری با بهره گرفتن از تصاویر طبقه بندی شده 81

4-2-3- تبدیل و تغییر کاربری ها به اراضی ساخته شده 82

4-2-4- تحلیل پایداری وعدم پایداری(تغییرات)کاربری ها 86

 

4-3- خدمات اجتماعی شهر اردبیل.. 87

4-3-1- بررسی فضای سبزعمومی شهر اردبیل.. 87

4-3-2- آتش‌نشانی شهراردبیل.. 94

4-3-3-جمع اوری زباله یا پسماند شهری………………………………………………………………………….. 95

 

نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1- آزمون فرضیه ها 100

5-1-1- آزمون فرضیه اول. 100

5-1-2- آزمون فرضیه دوم. 100

5-1-3- آزمون فرضیه سوم. 102

5-2- نتیجه گیری.. 103

5-3- پیشنهادات وراهکار ها…………………………………………………………………………………………. 105

منابع و مآخذ. 107

 

 

فهرست جداول

جدول2-1- چهارچوب نظری تحقیق.. 49

جدول 3-1- میانگین ماهیانه دما در شهر اردبیل (1390-1385)………………………………………………. 56

جدول 4-1- تغییرات مساحت و جمعیت شهر اردبیل در طول سالهای 1365-1390. 65

جدول4-2- تغییرات نوع كاربری ها درسال1365 و مقایسه آن با نوع کاربری ها در سال1390. 76

جدول 4-3- نتایج حاصل از مقایسه کاربری اراضی سال های 1365 -1390 (هکتار)……………………. 82

جدول4-4- سرانه جمعیت وفضای سبز  شهر اردبیل سال (1365-1390)…………………………………… 92

جدول4-5- اطلاعات مربوط به امکانات و پرسنلی آتش‌نشانی شهر اردبیل.. 94

جدول4-6- اطلاعات مربوط به جمع اوری زباله در سطح شهراردبیل.. 96

جدول 5-1- انواع اسیب های اجتماعی در مرکز وحاشیه شهر قبل وبعد از استان شدن اردبیل.. 101

 

فهرست نقشه ها

3-1- موقعیت جغرافیایی شهر اردبیل ………………………………………………………………………………. 54

4-1- تفکیک بافت مرکزی از بافت حاشیه ای……………………………………………………………………. 69

4-2- رشد فیزیکی شهر از سال 1360 تا 1390. 70

4-3- تصویر ماهواره ای Land Sat TM شهراردبیل را در سال1986. 72

4-4- تصویر ماهواره ای Land Sat TM شهراردبیل را درسال2011. 72

 4-5- طبقه بندی تصویر ماهواره اییLandsat TM سال1986. 74

 4-6- طبقه بندی تصویر ماهواره ایی LandSat ETM سال2011. 75

 4-7- تصاویر ماهواره ای لندست TMمنطقه مورد مطالعه سال های 1365 ،1375،1385و1390 ازسمت چپ به راست نشان داده شده است…………………………………………………………………………………………………………………… 80

  4-8- رشد اراضی ساخته شده از سال 1365 تا1390در منطقه مورد مطالعه. 83

  4-9- نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال1365. 84

  4-10- نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال1375. 84

  4-11- نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال1385………………… 85

  4-12- نقشه اراضی تغییر یافته از سایر کاربری ها به اراضی ساخته شده در سال1390. 85

  4-13- نقشه پایداری و عدم پایداری کاربری ها از سال1365تا1390. 86

 

فهرست نمودارها

نمودار 3-1- میانگین دمای ماهیانه آب وهوای شهر اردبیل (1385-1390)………………………………….. 56

نمودار 4-1- سرانه فضای سبز شهر اردبیل سال(1365-139)………………………………………………….. 93

نمودار 4-2- سرانه تولید زباله هر نفر برحسب (گرم ) در شهر اردبیل.. 97

نمودار 4-3- میزان تولید سالانه زباله برحسب (تن) در شهر اردبیل.. 97

نمودار 5-1- مقایسه درصد وقوع انواع اسیب های اجتماعی در مرکز وحاشیه شهر اردبیل.. 102

 

چکیده

در سال های اخیر، اراضی بسیاری ازشهرهای ایران مخصوصا اراضی حاشیه شهرها تحت تاثیر روندشهر نشینی ونیاز شهروندان به مسکن جدید،تغییر کاربری داده وبه اراضی ساخته شده تبدیل شده است. با توجه به این که شهر اردبیل نیز که یکی ازمراکزشهرهای اذربایجان شرقی بوده در سال1372 به یکی از استانهای مستقل تبدیل شده و شهر اردبیل به عنوان مرکز استان انتخاب گردیده  مانند سایرشهر ها در سال های اخیر با افزایش جمعیت مواجه بوده،وتوسعه فیزیکی وکالبدی وهمچنین تغییر وتحولات قابل توجهی را در کاربری اراضی شهری حاشیه این شهر شاهد هستیم. تحقیق حاضر در پی مقایسه تطبیقی بافت مرکزی با بافت حاشیه ای شهر از سال1365 تا 1390 می باشد. واز این روبرای پی بردن به نوع ومیزان تغییرات رخ داده در منطقه فوق تصاویر سنجیده لندست TM سال های 1365،1375،1385و1390و همچنین تحولات جمعیتی و مساحتی این شهر بین سال های 1365تا1390مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.و در ضمن به بررسی میزان سرویس دهی وافزایش امکانات خدمات اجتماعی با توجه به افزایش جمعیت وگسترش حاشیه نشینی درشهر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.نتایج بدست امده از این تحقیق نشان می دهد که در طی 25 سال مورد بررسی جمعیت این منطقه درحدود یک ونیم برابر افزایش یافته ودرحدود34 درصد تغییر کاربری صورت گرفته که عمدتا ناشی از فعالیت انسانی بوده که از ان جمله می توان به گسترش سکونتگاه‌ها واراضی ساخته شده برروی اراضی کشاورزی در حاشیه شهر اشاره کرد.

واژگان کلیدی:تحلیل تطبیقی، توسعه فیزیکی و کالبدی شهر ،کاربری اراضی شهری ،خدمات اجتماعی

 

مقدمه

پس از انقلاب کشاورزی، ایجاد شهرها دومین انقلاب بزرگ در تاریخ وفرهنگ بشر ساکن زمین محسوب می شود .تغییر واکنش انسان نسبت به هم و نسبت به محیط ، دگرگونی فضایی منجر شد که نمود عینی آن به صورت پدیده ای نو وشکل خاصی از سکونت تحت عنوان ((شهر))نمایان گردید. صاحب نظران ،شهر را کامل ترین وعالی ترین سکونتگاه برای زندگی بشر ومرحله روی آوردن انسان به زندگی شهری را آغاز تمدن و مهمترین بخش تاریخ بشر قلمدادمی کنند. شهر مهمترین مکان در سلسله مراتب تقسیم بندی سکونتگاه های انسانی است . روند گذشته وامروز زندگی بشر نشان می دهد شهرهای فردا،جایگاه واهمیت ویژه وارزشمندی برای بشر ساکن کره زمین خواهد داشت . در حال حاضر قسمت اعظم جمعیت جهان ساکن شهر ها هستند ، این در حالی است که حدود یک صد سال قبل یعنی در ابتدای قرن بیستم تنها 10درصد معادل 150میلیون نفر از مجموع جمعیت سیاره زمین در شهر ها زندگی می کردند ولی اکنون جمعیت شهر نشین جهان، با بیست برابر افزایش به بیش از 3میلیارد نفر معادل 50درصد رسیده است . به تبع این افزایش شهرها به مهمترین میدان وعرصه اصلی فعالیت وتعاملات انسانی درامورسیاسی،اقتصادی اجتماعی،فرهنگی،هنری و…..بدل شده اند.                                                                                               رشد شهر های ایران از دهه ی40خورشیدی از از این قائده مستثنی نبودند شهر ها با انجام اصلاحات اراضی رشد وگسترش زیادی یافتند . شهر اردبیل هم مثل سایر شهر ها گسترش یافت ولی نقطه اوج پیشرفت شهر نشینی در اردبیل با تبدیل این شهر به مرکز استان در سال1372 بود. وگسترش بی رویه شهر نشینی ودر نتیجه افزایش حاشیه نشینی در شهر اردبیل شاهد هستیم. پژوهش حاضر در زمینه تحلیل تطبیقی بافت شهر اردبیل (نمونه موردی: بافت مرکزی با بافت حاشیه ای)در پنج فصل مورد بررسی قرار گرفته است :

– فصل اول با عنوان طرح تحقیق ، ضمن بیان مسئله و طرح سوالات اصلی تحقیق وفرضیات،به اهداف،ضرورت انجام تحقیق و پیشینه پژوهش های پرداخته شده است.

– فصل دوم با عنوان چهار چوب نظری تحقیق ، چگونگی شکل گیری شهرها در جهان ،مفاهیم ،چگونگی گسترش و توسعه کلان شهرها و نظریه های مربوط به تحقیق اشاره شده است.

– فصل سوم با عنوان یافته های تحقیق که روش تحقیق ،مراحل تحقیق و محدوده مورد مطالعه را مورد بررسی قرار داده است.                                                                                                                   – فصل چهارم با عنوان یافته های تحقیق که از سه بخش تشکیل شده است که به بررسی توسعه فیزیکی وکالبدی، کاربری اراضی شهری اردبیل و خدمات اجتماعی شهر اردبیل می پردازد که به مردم توسط نهاد اداری شهرداری ارائه می شود .                                                                                                         – فصل پنجم با عنوان نتیجه گیری وارائه پیشنهادات، که ضمن آزمون فرضیه، به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و راهکار ها پرداخته شده است

1 بیان مسئله و سوال اصلی تحقیق

پس از انقلاب کشاورزی ایجاد شهرها دومین انقلاب بزرگ درزندگی بشر ساکن سیاره زمین محسوب می‌شود. تغییر واکنش انسانها نسبت به هم ونسبت به محیط بر دگرگونی فضایی منجر شد  که نمود عینی ان به صورت پدیده ای نو که اصطلاحا شهر نامیده می­ شود نمایان گردید.(نظریان 1379:پیشگفتار)   صاحب نظران شهر را کامل ترین و عالی ترین سکونتگاه برای زندگی بشر ومرحله روی اوردن انسان به زندگی شهری را اغاز تمدن و مهمترین بخش تاریخ قلمداد می کنند. روند شهر نشینی و شهر سازی از زمان شکل گیری تا کنون با فراز و نشیب هایی روبه رو بوده است. این دگرگونی ها از یک سو متاثر از عوامل وشرایط زمانی ومکانی بوده و از سوی دیگر باعث ایجاد تغییراتی در شکل وشیوه ی شهر نشینی و شهر سازی شده است. شاید به همین دلیل ارائه ی تعریفی فراگیر وهمه جانبه برای شهر مشکل باشد چرا که هر تعریف در بر گیرنده وضعیت شهر در مقطع زمانی مشخص ویا نقش وشکل ساختاری معینی از ان است(مشهدیزاده دهقانی 1368:پیشگفتار). امروزه ارائه تعریفی جامع که بتواند برای همه شهر های جهان مصداق یابد دشوار است چرا که شهر ها به سیستم های اقتصادی واجتماعی یکسان وابسته نبوده ونکات مشترک چندانی بین انها وجود ندارد کارشناسان رشته های مختلف و جغرافیدانان به زعم خویش تعریفی از شهر ارائه داده اند که اکثر این تعریف بر اساس تفاوتهای شهرو روستا بیان گردیده است اما کلی ترین تعریف از شهر وبه نوعی مقبول ترین ان را این گونه بیان کرد: شهر مکان زیستی بشر است که جمعیت ان بسته به معیار هر کشور از حد معینی بالاتر بوده وشغل غالب ساکنان ان فعالیتهای غیر کشاورزی بوده ودارای مکان اداری مختص خود از جمله شهرداری باشد وبه بیان دیگر شهر موجود زنده و پویا و متحول در بستر زمان وبرپهنه ی مکان متشکل از اجزاء فیزیکی وانسانی و روابط پیچیده میان انها و متبلور از نقش انسان و اندیشه ی والای او متاثر از شرایط اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی – تاریخی – جغرافیایی و سیاسی…..(مشهدیزاده دهقانی 1386: پیشگفتار).  شهر امروز به اصلی ترین و پر اهمیت ترین مرکز مبادلات اجتماعی – اقتصادی – فرهنگی وسیاسی بشر بدل شده است. به قول لوفور: ((سر نوشت بشر نه در میان ستارگان ونه در روستا که در شهر تعیین می شود)). البته شهر وشهرنشینی از گذشته وحتی در قرون قبل از میلاد نیز دارای اهمیت بوده است. نمونه ان شهر های یونان باستان ویا شهر های ایجاد شده توسط امپراطوری های روم باستان و ایران است. انچه اهمیت دارد در طول تاریخ همواره شهر ها با تار و پود تاریخ و سر نوشت بشر پیوند داشته اند، به قول اسوالد اسپنگلر دانشمند المانی که در کتاب افول تمدن غرب می گوید((تاریخ جهان، درواقع تاریخ شهر هاست)). (فرید، 7:1384)

در شهر فرایند برنامه های کاربری اراضی شهر به مثابه زمینه های دیگر برنامه ریزی از درک پدیده ی برنامه‌ریزی (تعریف مسالها مشکل) شروع و پس از تدوین اهداف ونعیین اولویت ها به تولید راهبرد ها و ارزیابی و اجرا منجر می شود واین روند به صورت ممتد ودورانی ادامه می یابد. این شکل فرایند برنامه ریزی کاربری اراضی شهری را به صورت ساده تری متشکل از سه مرحله با طرح سه سوال مطرح می کنند:

1)شناخت وضع موجود 2)تعیین اهداف 3)روش کار(پور محمدی، 6:1390).

توپوگرافی در لغت به معنی شناخت ناهمواریهای روی زمین و از مقوله های مهم مطالعات جغرافیایی است. تاثیرات ویژه شرایط توپوگرافیک در مکان گزینی و استقرار فعالیت های اساسی وشکل و سیمای فیزیکی شهر ها، مطالعه ناهمواری های زمین را جزاولویت ها قرار داده که از موضوعات محوری در برنامه ریزی مربوط به توسعه فیزیکی محسوب می شود. اساسا یکی از از شرایط موثر برشکل گیری شهر، وضعیت توپوگرافی و مورفولوژی زمین است و از انجا که انسان برای ایجاد سکونتگاه های خویش موارد و جوانب متعدد و مختلفی را بررسی می‌کند، کاربری اراضی شهری با مورفولوزی خاص، نتیجه خواست انسان و هدف او از این مکان گزینی است (پور محمدی، 15:1390).

مهاجرت از روستا به شهر که پدیده خاص قرن ماست در سراسر دنیا،شهر نشینی و توسعه شهری را وسعت می بخشد. جریان مهاجرتی همواره از حوزه هایی که امکان اشتغال ودرامد در انها نیست ویا دارای رشد زیاد جمعیت می باشد به مکان هایی که نیروی انسانی و اماده به کار طلب می‌کند صورت  می گیرد. وسبب به وجود امدن مناطق حاشیه نشین در شهرهای جهان سوم می گردد. هنگامی که شهرها قدرت جذب مهاجرین روستائی را در بخش فعالیت های صنعت و خدمات را نداشته باشد ضمن عدم استفاده مطلوب از نیروی کار مهاجرین، بیکاری ومشاغل کاذب در شهر ها افزایش می یابد و معضلات را برای شهر فراهم می اورد که یکی از این معضل ها حاشیه نشینی و به تناسب افزایش اسیب های اجتماعی است(درویشی:1391).

مکتب اکولوژی تطبیقی به وسیله اف٬ ال٬ سوتیزر برای اگاهی از ساخت اکولوژی شهر هامطرح شد و مراد از ان بکارگیری مفاهیمی است که به شناخت زندگی مردم در محلات مختلف شهری کمک می نماید. کیفیت مطالعه در اکولوژی تطبیقی، تاکید روی تحلیل تکنیک های جمعیت شناختی، علوم اجتماعی، اقتصادی و اطلاعات مربوط به واحد های مسکونی در یک محله یا یک منطقه شهرهاست(شکوئی٬ 1369،89).

شهرمهمترین مکان در سلسله مراتب تقسیم بندی سکونتگاه های انسانی است. روند گذشته و امروز نشان  می دهد شهرهای فردا جایگاه و اهمیت ویژه و ارزشمندی برای بشر ساکن کره زمین خواهد داشت اما شهر در قرن بیستم ودر قرن حاضر نمود و برجستگی بسیار بیشتری پیدا کرده است. زمانی که قرن بیستم اغاز شد تنها 150میلیون نفر یا 10درصد از مجموع جمعیت کره ی زمین در شهر ها سکونت داشتند حال انکه در پایان قرن جمعیت شهری دنیا به بیست برابر افزایش به بیش از دو میلیارد و نهصد میلیون نفر رسید.(رضویان1:1381٬)

این افزایش هم به لحاظ تعداد وشهر ها و هم به لحاظ درصد شهر نشینی بوده است٬ یعنی افزایش جمعیت شهری منجر به کاهش جمعیت روستائی وعشایری شده است. به دیگر سخن در مقابل افزایش میزان شهر نشینی میزان روستا نشینی کاهش یافته است. به طوری که درصد شهر نشینی از1/13درصد در سال1900 به بیش از 50 درصد در اغاز هزاره سوم رسیده است و پیش بینی می شود که در سال2025 این تعداد به افزون بر 60 درصدجمعیت جهان بالغ گردد. به تبع این افزایش، شهرها به مهمترین میدان وعرصه اصلی فعالیت و تعاملات انسانی در امور سیاسی،اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وهنری….بدل شده است.

بنا به تحقیق نخستین شهر ساز فردی که به بیان اصولی در زمینه شهر سازی می پرداخت هیپوداموس یونانی بود که در حدود 480سال قبل از میلاد می زیست، وی برنامه های خود را در شهر میلی توس پیاده می نمود. اما اولین نشانه های یک برنامه ریزی شهری مدرن را می توان در اقدامات هاسمان در شهر پاریس مشاهده کرد. و در ادامه و در اواسط قرن نوزدهم، ظهور دو مکتب ارمان گرایی و اصلاح گرایی و نظرات منبعث از ان، این روند را تقویت کرد. اما اوج تفکر برنامه ریزی شهری که بسیاری از نظریات متاخر خود را به لحاظ علمی ونظری، متاثر ساخت، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم توسط ابنرز هاورد و با طرح نظریه باغ شهر بیان گشت. وی با طرح نظریه باغشهر در سال 1898 موسسه باغشهر و برنامه ریزی شهری را بنا نهاد و شهر جدید لچ ورث را در 50کیلومتری لندن در سال 1903  و ولوین را در اطراف لندن در سال 1919 ساخت(زیاری، 20:1387).

به بیانی دیگر در کشور ما بین میزان رشد وتوسعه شهری و میزان توسعه اقتصادی هیچ گونه تعادل وتوازنی وجود نداشته است. و از طرفی امر توسعه تاثیر کم رنگ و نا چیزی در حوزه های روستایی وشهر های کوچک برجای نهاده است(شکوئی، 181:1385).

در کشور ما رشد شتابان شهر نشینی از دهه ی1340به بعد و به دنبال سیاست های دولت در اجرای اصلاحات اراضی به وقوع پیوسته است و این روند تا به امروز استمرار داشته است ، به گونه ای که درصد جمعیت شهر نشین کشور از 4/31درصد درسال 1335 به 3/61 درصد در سال 1375 وتعداد نقاط شهری از 199 شهر وطبق امار اعلام شده تا شهریور ماه 1387 تعداد شهر های ایران به 1049 نقطه شهری رسیده است. نکته حائز اهمیت این است که افزایش رو به رشد جمعیت شهر نشین و تعداد شهر ها طی 45 سال اخیر مدیریت شهری کشور و به طور کل ساکنین شهری را با مشکلات و نارسایی های بسیاری رو به رو ساخته است. کمبود تسهیلات وتجهیزات شهری ونارسایی در خدمات رسانی به شهروندان، مشکلات امدوشد، گرانی، تورم افسار گسیخته٬ بورس بازی زمین ومسکن، خدمات وانواع الودگی از جمله این مشکلات است.از طرفی یکی از عوامل تشدید کننده این نارسایی ها این است که کل جمعیت شهر نشین توزیع بهینه ای در کشور نداشته و بخش عمده این جمعیت تنها در چند کلانشهر یا مراکز استان جای گرفته است این امر موجب شده است تا این شهرهابامشکلات مضاعفی مواجه گردد.

با توجه به توضیحات و مسائل ومشکلات شهر ها این پژوهش می کوشد تا با تهیه مطالعه تطبیقی بافت شهری جغرافیدانان را از جنبه های مختلف به افق های تازه ای می کشاند و او را با تضاد ها و گوناگونی های اجتماعی و اقتصادی شهر اشنا می سازد. جغرافیدانان در مطالعه تطبیقی به ریشه های نابسامانی های شهر پی می برند و سیاست گزینی مدیران در حل مسائل شهررا به تحلیل می کشند. به طور کلی در جغرافیا شهری مطالعه تطبیقی که در واقع تحلیل مقایسه ای تطبیقی(تطبیق) نظریه های مختلف در موضوعات ومسائل شهری از چند نظر اهمیت دارد:

1- در مطالعه تطبیقی اگاهی از تضاد ها و پیشرفت ها و در نتیجه ریشه یابی ان ها یک نوع تکامل فرهنگی برای جغرافیدانان غفلت زده محسوب خواهد شد.

2- در مطالعه تطبیقی جغرافیدانان به بهره گیری نظریه ای در موضوع خاص می پردازد. به عبارت دیگر مطالعه تطبیقی به جغرافیدانان این امکان را می دهد که در حل مسائل شهری تضادها ٬ تفاوت ها و واقعیت های موجود را تشخیص دهد و نیاز های اساسی وغیر اساسی  را از هم تفکیک نماید. برای مثال، در موضوع مسکن مطالعه تطبیقی جغرافیدانان را به ان درجه از توانائی های فکری و علمی می رساند که دولتها با بهره گرفتن از انها می توانند سیاستی را در مورد زمین های شهری در پیش بگیرند که منافع اکثریت مردم شهر تامین شود. به عبارت دیگر سیاست گذاری و برنامه ریزی مسکن کدام کشور با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و اقتصادی ثمر بخش خواهد بود. روشن است که همه این نتایج به مقایسه تطبیقی و ارزیابی نظریه های مختلف امکان پذیر است.

3- مطالعه تطبیقی در جغرافیای شهری به تحلیل تطبیقی می انجامد و کاربرد نظریه های اجتماعی را در شناخت مسائل شهری قوت می بخشد. بدون این تحلیل های نظریه ای، جغرافیای شهری به صورت جغرافیای توصیفی در می آید.

با توجه به نظرات بالا٬ در جغرافیای شهری تحلیل تطبیقی نمی تواند فقط یک کشور خاص را شامل شود. زیرا در هر کشور شرایط اجتماعی واقتصادی ویژه ای حاکم است. لذا مطالعه تطبیقی در مجموع در مقایسه میان نظام جغرافیای شهری دو یا چند کشور کاربرد دارد. (شکوئی – موسی کاظمی ٬ 17:1386)

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

 

چکیده: 1

مقدمه: 2

فصل اول: كلیات تحقیق

1-1-بیان مسئله. 4

1-2-سوالات تحقیق: 4

1-3-فرضیه های تحقیق. 5

1-4-اهداف تحقیق. 5

1-5- دلایل انتخاب تحقیق. 5

1-6-ضرورت تحقیق. 6

1-7-روش تحقیق. 6

1-8-محدودیت های تحقیق. 6

1-9-سازماندهی پژوهش… 7

1-10-محدوده مورد مطالعه و مقطع زمانی.. 7

1-11-بهره‌وران. 7

1-12- جنبة نوآوری و جدید بودن تحقیق. 8

1-13-تعریف مفاهیم و واژگان کلیدی.. 8

1-13-1-قومیت: 8

1-13-2-ملت: 8

1-13-3-جغرافیای سیاسی: 8

1-13-4-ناسیونالیزم: 9

1-13-5-مرز تحمیلی: 9

1-13-6-همگرایی: 9

1-13-7-واگرایی: 9

1-13-8-آسمیلاسیون: 10

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

مقدمه. 12

2-1-شناختی کوتاه از مفاهیم مربوط به مرز: 12

2-1-1-تعریف مرز: 13

2-1-2- مرز از نظر پیدایش و تطبیق آنها با گروه های قومی _زبانی: 13

2-2-3- مرزهای پیش از سکونت.. 13

2-1-4-مرز تطبیقی.. 13

2-1-5-مرز تحمیلی.. 13

2-2- شناختی کوتاه از مفاهیم مربوط به قومیت: 14

2-2-1-مفهوم قوم. 14

2-2-2-مفهوم تبار شناسی.. 14

2-2-3-مفهوم اتنیسیتی یا قومیت.. 14

2-3- بررسی دیدگاه های معنایی قومیت.. 15

2-3-1-فرهنگ بین المللی زبان انگلیسی وبستر. 15

2-3-2-فرهنگ جدید جامعه شناسی تئودورسن.. 15

2-3-3-دیدگاه کدوری.. 16

2-3-4-دیدگاه دانشمندان علوم اجتماعی(1970م) 16

2-3-5-دیدگاه دو سوسور. 17

2-4-فلسفه هویت نژادی و قومیت.. 18

2-5-نژاد و قوم با تاملی به گذشته و رهیافتهای آن. 18

2-5-1-سنت قوم شناسی.. 19

2-5-2-سنت کالبد شکافی تطبیقی و انسان شناسی فیزیکی.. 19

2-6-بحث نظری مسئله قومیت و ناسیونالیزم قومی.. 20

2-6-1-مکتب کهن گرایی.. 20

2-6-2-مکتب ابزار گرایی (موقعیت گرایان و نو گرایان) 21

2-7-نظریه های سیاسی قومیت.. 21

2-7-1-نظریه بسیج قومی.. 22

2-7-2-نظریه رقابت بر سر منابع. 22

2-7-3-نظریه استعمار داخلی.. 22

2-7-4-نظریه انتخاب حسابگرانه(عقلایی) 23

2-7-5-نظریه رقابت نخبگان. 23

2-8- رابطه بین هویت و قومیت و ملیت در ایران. 23

2-9- نظریه پردازی در مورد قومیت تالش… 24

2-9-1- دیدگاه پرفسور مارسل بازن. 25

2-9-2-دیدگاه دکتر محمدرضا خلعتبری رییس هیات باستان شناسی تالش… 26

2-9-3-دیدگاه دکترحسین احمدی تاریخ نگار. 26

2-9-4-دیدگاه ژاک دو مرگان باستان شناس در مورد تالش ها 27

2-9-5-دیدگاه دکتر بهرام امیر احمدیان قفقاز شناس… 27

2-10-پیشینه ی تحقیق. 27

فصل سوم:معرفی قوم و سرزمین تالش

… 30

3-1-مقدمه: 30

3-1-1-حدود سرزمین تالش… 30

3-1-2-جغرافیای سنتی گیلان و تالش… 34

3-1-3-تالشستان بیه پیش و بیه پس… 36

3-1-4-جغرافیای طبیعی تالش… 41

3-1-5-شهرستان تالش: 42

 

3-1-6-پیشینه تاریخی قوم تالش… 45

. 49

3-2-1-تحولات قدرت و جغرافیای سیاسی گیلان و تالش از دوره ی صفویه تا قاجاریه. 49

3-2-2-تحولات قدرت و جغرافیای سیاسی تالش در قاجاریه تا تجزیه تالش… 51

3-2-2-1- حکومت خانات تالش در دوره ی قره خان و میر مصطفی خان. 51

3-2-2-2-وضعیت تالش در زمان  تجزیه وعقد عهدنامه های گلستان و ترکمنچای.. 55

3-2-2-2-1- مرزهای ایران و روسیه تزاری بر اساس عهد نامه ترکمنچای1828 (1206 شمسی) 56

3-2-2-2-2-تالش قوم یاغی به مفاد عهدنامه: 56

3-2-3-تحولات قدرت و جغرافیای سیاسی تالش شمالی پس از تجزیه تالش… 57

3-2-3-1- از تجزیه تا انقلاب اکتبر 1917. 57

3-2-3-2-تغییرات جغرافیای سیاسی تالش شمالی بعد از 1917 تا فروپاشی شوروی 1991. 60

3-2-3-3-تغییرات جغرافیای سیاسی تالش شمالی بعد از فروپاشی شوروی تا امروز. 67

3-3-2-3-1- ظهور و سقوط جمهوری تالش مغان. 67

3-2-3-3-2-تقسیمات  تالش شمالی بعد از جمهوری تالش مغان. 72

3-2-4- تحولات قدرت و جغرافیای سیاسی  تالش جنوبی پس از تجزیه تالش… 72

3-2-4-1-  پس از تجزیه تا دوره مشروطه. 72

3-2-4-2-تحولات قدرت و جغرافیای سیاسی تالش جنوبی از دوره مشروطه تا 1316. 77

3-2-4-3- تحولات جغرافیای سیاسی تالش جنوبی بعد 1316. 80

3-2-4-4-درخواست تشکیل استان تالش از طرف تالشان ایران. 82

فصل چهارم: یافته های تحقیق

مقدمه: 84

4-1-جنبش فرهنگی و هویتی در تالش شمالی.. 84

4-1-1-بعد عهدنامه گلستان 1828تا انقلاب اکتبر در 1917. 84

4-1-2-از انقلاب اکتبر 1917 تا 1336 کنگره حزب کمونیست.. 85

4-1-3-سال 1936 تا 1986 پروژه محو قوم تالش… 87

4-1-3-1-ترویکا 87

4-1-3-2- نگاهی به سال 50 خفقان و حذف تالشان در آمار های رسمی.. 88

4-1-4-سال 1986 تا امروز. 89

4-2-تشکل های فرهنگی و سیاسی تالش شمالی از 1985 تا امروز. 90

4-3-گروه های هنری و فعالیت های هنری در تالش شمالی.. 93

4-4- مطبوعات در تالش شمالی: 95

4-5-برخی از کتب مهم و تاثیر گذار چاپ شده  توسط تالشان بعد 1989. 99

4-6-تالش های تالش شمالی در فضای مجازی.. 100

4-7-مهاجرت ها در تالش شمالی.. 101

4-7-1-موج اول : میانه جنگهای ایران و روسیه و عهدنامه های ترکمنچای و گلستان. 101

4-7-2-موج دوم: در خلال و بعد از جنگ جهانی اول. 102

4-7-4-موج چهارم : از جنگ جهانی دوم تا فروپاشی شوروی.. 102

4-7-5-موج پنجم: بعد از فروپاشی شوروی.. 103

4-7-5-1-مهاجرات های تحصیلی.. 103

4-7-5-2- مهاجرت های کاری.. 103

4-7-5-3-مهاجرت های سیاسی.. 103

4-8-مذهب در تالش شمالی.. 104

4-8-1-شیعه و سنی.. 104

4-8-2-نورچی ها 104

4-8-3- مسیحیان. 104

4-9-اقتصاد در تالش شمالی.. 105

4-10-توریسم ، اکو توریسم و مکان های زیارتی ، سیاحتی تالش شمالی.. 106

4-11-احزاب در آذربایجان و تالش شمالی.. 106

4-12-جریان های سیاسی در آذربایجان  و در تالش… 107

4-12-1-جریان حاکم. 107

4-12-2-جریان پان ترکیسم. 107

4-12-3-جریان اسلامی.. 108

4-12-3-1-جریان شیعی.. 108

4-12-3-2-جریان سنی.. 108

4-12-4-جریان لیبرال ها و دموکراسی خواهان. 109

4-12-6-جریانهای هویتی تالش در تالش شمالی.. 109

4-12-6-1- گروهی که معتقد به مشارکت سیاسی در کشورند. 109

4-12-6-2-گروهی که معتقد به کار صرفا علمی و فرهنگی اند. 109

4-12-6-3-گروهی که مختاریت فرهنگی می خواهند. 110

4-12-6-4-گروهی که مختاریت سیاسی می خواهند. 110

4-12-6-5- گروهی که استقلال کامل می خواهند. 110

4-13-روابط تالشان تالش شمالی با ملل دیگر. 111

4-13-1-رابطه با ترک ها: 111

4-13-2-رابطه با یراز ها: 111

4-13-3-رابطه با گرآزها: 111

4-13-4-رابطه با کرد ها 111

4-13-5-رابطه با ارامنه. 112

4-13-6-رابطه با روسها 113

4-13-7-رابطه با آوارها و لزگی ها 114

4-13-8-رابطه با تات ها: 114

4-13-9-رابطه با ایرانی ها: 114

4-13-10-رابطه با تالش های ایران. 114

4-13-11-رابطه با گیلک های ایران. 114

4-14-ورزش در تالش شمالی.. 115

4-15-زبان و خط در تالش شمالی.. 116

4-16-لباس، صنایع دستی و میراث معنوی تالشان در تالش شمالی.. 117

4-17-تالشان تالش شمالی و جنگ… 117

4-18-تحولات سیاسی تالش جنوبی در ترکیب ایران. 118

4-19-نهضت جنگل و رویارویی تالشان فومنات و تالشان خمسه توالش… 118

4-20-تالش در دوره پهلوی.. 119

4-21-انقلاب اسلامی.. 121

4-22-فروپاشی شوروی و تحولات منطقه تالش در دو سوی مرز در دو دهه اخیر. 122

4-24- تحولات فرهنگی در تالش جنوبی.. 124

4-24-1-فعالیت مطبوعاتی در تالش جنوبی.. 125

4-24-2- نهادها و ارگانهای فرهنگی و زیست محیطی تالش جنوبی.. 125

4-25-تفاوتهای فرهنگی تالش شمابی و جنوبی در دو سوی مرز. 126

4-26- تاثیر مرز تحمیلی  بر مهاجرتهای قوم تالش… 127

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه : 129

5-2- اثبات فرضیه ها 129

5-3-جمع بندی و نتیجه گیری.. 130

5-4- پیشنهادات.. 135

منابع و ماخذ. 138

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                 صفحه

جدول 3-1-ارتفاع برخی از شهرهای تالش از سطح دریا 43

جدول 3-2- وسعت، جمعیت، تعداد خانوار، درصد جمعیت شهری، تراكم نسبی(نفر در هر كیلومتر مربع) شهرستانهای تالش در جمهوری اسلامی ایران. 44

جدول 3-3- موقعیت جغرافیایی و مساحت شهرستانهای تالش… 44

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

نقشه 3-1- نقشه مناطق تالش نشین استان گیلان و جمهوری آذربایجان. 33

نقشه 3-2-نقشه خانات تالش ماخذ: سایت تالش پرس… 58

نقشه3-3- قضای لنكران كشیده شده توسط ریس… 59

نقشه 3-4- جغرافیای تالش شمالی (جمهوری آذربایجان) 67

نقشه3-5- تقسیمات استانی دوره پهلوی اول. 81

 

فهرست عكس ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

عكس3-1- عكس ماهواره ای گیلان و تالش… 31

عكس 3-2-عكس ماهواره ای سرزمین تالش… 32

عكس3-3- جام زرین تالش در دوره هخامنشی(موزه تبریز، 1390، عكس از نگارنده) 45

عكس 3-4-جمهوری شوروی مغان، 1919. 63

عكس 3-5-جمهوری شوروی مغان. 64

عكس 3-6-جمهوری شوروی مغان. 64

عكس3-7- علی اكرم همت اف، رئیس جمهور تالش مغان…………………………………………………………………….68                                                          عكس 3-8-هلال محمداف- نخست وزیر. 68

عكس 3-9 مجلس ملی تالش مغان. 69

عكس 3-10-فخرالدین عباس زاده- رئیس مجلس… 69

عكس 3-11- كاخ سردار امجد. 76

عكس4-1- ذوالفقار احمد زاده- رهبر جنبش فرهنگی تالش بعد از سال 1917. 86

عكس4-2- آرم تالشی سپی ریشون شورا 93

عكس 4-3- تعدادی از روزنامه های تالشان. 98

عكس4-5- علی اكرم همت اف در كنفرانس ارمنستان. 113

عكس4-6- هواداران تیم خزر لنكران. 116

عكس4-7- حسن خان آلیانی( معین الرعایا) 119

عكس4-8- روسای عشایر تالش… 120

عكس4-9- هلاكوخان رامبد، نماینده 5 دوره مجلس از تالش… 121

 

چکیده:

منطقه تالش منطقه قومی مهمی در شمال ایران است که جایگاه ژئوپلیتیكی ویژه ای دارد. به دلیل اینکه قوم تالش در دو سوی مرز زندگی می کنند این قوم مورد توجه بازیگران منطقه ای است و این موضوع جایگاه امنیتی این منطقه و این قوم را تشدید می کند .تا کنون تحقیقات مستقل اندکی از منظر سیاسی و ژئوپلیتیکی بر روی این قوم و منطقه انجام شده است. بیشتر نگاه تاریخی ،تمدنی و فرهنگی بوده و آگاهی در مورد پتانسیل های سیاسی و استراتژیک این منطقه ناکافی و نا کامل است به همین دلیل بعضا تصمیم گیری ها در حوزه سیاست خارجی در این منطقه دچار اختلال است و نتایج سوء به همراه دارد.مواردی که ذکر شد لزوم تحقیقات دقیق و شناخت همه جانبه این منطقه مرزی را برای برنامه ریزی های راهبردی تبیین می کند.پس از تقسیم ناحیه تالش به دو بخش و قرار گرفتن بخش شمالی تالش در ترکیب روسیه تزاری، قوم تالش در دو سوی مرزی که بر اساس امتداد رود آستاراچای و ارس تعیین گشت سرنوشت تاریخ متفاوتی را تجربه کرده است.در تالش شمالی، تالش ها در تجربه ای مشترک با دیگر اقوام قفقاز دوران امپراطوری تزاری، جنگ جهانی اول، انقلاب کمونیستی اکتبر در روسیه، دوران سرکوب استالینی، جنگ جهانی دوم، فروپاشی شوروی،استقلال آذربایجان وتشکیل و فروپاشی جمهوری تالش مغان و فشار پان ترکیسم را تجربه کردند و در این سوی مرز تالش ها در تداوم پیوند هزاران ساله با سرزمین و اقوام ایران، شرکت فعال در نهضت مشروطیت، نهضت

Abstract

 

The main purpose of this dissertation is to examine Beckett’s three plays Krapp’s Last Tape, Not I, and Endgame in the vein of Gilles Deleuze’s tenets such as becoming, body without organs, smooth space and nomadic character. Deleuze and Guattari’s creation of schizoids has been one of the most controversial projects in during the recent decades in fields such as philosophy, psychology, linguistics and singular modes of art especially cinema. The schizoids create a world of randomness or fortuitous oscillations in which possibility resides everywhere. This chaos, this flow, this body which has lost its organs is able to demolish whatever is in its way; it is however capable of fabricating any new machine by its connection to other machines accessible. The main aim of this thesis is in the first place to investigate the way each individual loses its individuality by becoming and to introduce the main dangers of one constant machinic connection resulting in entropic dullness. In such situations, the lines of flight or deterritorializations provide an exposure by another coherence. Secondly the writer wishes to have a more analytical view on the process of subjectivations produced in each becoming by emphasizing the operation of body without organs.

 

    Key Words:

 

Body without Organs, Deterritorialization, Becoming, Identity, Smooth Space, Lines of Flight.

Table of Content:

 

1. Chapter One: Introduction
2. General Overview . …5
3. Statement of the Problem ….. 10
4. Significance of the problem .. … 12
5. Delimitations .. .. 17
6. Approach and Methodology 19
7. Literature Review … .. .21
8. Definition of the Key-terms .. …23
9. Chapter Two: Deleuze’s tenets in Krapp’s Last Tape .26
10. “Arbre”, “Rhizome”, and “Becoming” in Krapp . ..27

Becoming Imperceptible in Krapp .. . 31

1. Language in Deleuzean perspective in Krapp’s Last Tape. .. ..37
2. Krapp’s Last Tape and Body without Organ . …41
3. Krapp and Smooth Space . .44

III. Chapter Three: Deleuzean perspectives in Not I . 46

1. Not I and Nonsignifying Language . ..46

Regimes of signs … . 53

1. Becoming process in Not I 59

2. 

3.  

4. Not I and Body without Organ (BwO) ..64

Smooth Space 67

1. Negation of Ego- Not I ..70
2. Chapter Four: Deleuzean themes in Endgame .. ..76
3. Endgame and Language 1 .77
4. Endgame and Language 2 .89
5. Endgame and Repetition …96
6. Endgame and Body without Organs (BwO) .99
7. Endgame and Smooth Space 110

Endgame and Nomadic Characters .114

1. Chapter Five: Conclusion
2. Conclusion 117
3. Summing up …121
4. Findings .125
5. Suggestions for Further Reading ..126
6. Bibliography ..128

 

 

Chapter One

 

1.1 General Background

 

Samuel Beckett (13 April 1906 – 22 December 1989) is an outstanding Irish avant-garde novelist, playwright, theatre director, and poet, who lived in Paris for most of his adult life and wrote in both English and French. His work offers a bleak, tragicomic outlook on human nature, often coupled with black comedy and gallows humor. Beckett is widely regarded as among the most influential writers of the 20th century. He is considered one of the last modernists. As an inspiration to many later writers, he is also sometimes considered one of the first postmodernists. Furthermore, he is one of the key writers in the “Theatre of the Absurd”. Besides, Beckett’s work has extended the possibility of drama and fiction in unprecedented ways, bringing to the theater and the novel an acute awareness of the absurdity of human existence_ our desperate search for meaning, our individual isolation, and the gulf between our desires and the language in which they find expression. Beckett was awarded Croix de guerre (France), Medaille de Resistence (France), honorary doctorate from Trinity College (1959-Dublin), International Publishers’ Formentor Prize (1961), Foreign Honorary Member of the American Academy of Arts and Sciences (1968), and in 1969 Nobel Prize in Literature “for his writing, which—in new forms for the novel and drama—in the destitution of modern man acquires its elevation”. Beckett studied French, Italian, and English and he went to Paris while there, he was introduced to a renowned Irish author James Joyce. This meeting had a profound impact on the young man.

 

No doubt the best known of Beckett’s mature efforts written originally in English, Krapp’s Last Tape carries his theatrical experiment one step further, reducing the cast of characters to a single human actor, supplemented by a tape recorder playing back the same voice at a much earlier age, with references to still earlier recordings. Going well beyond the usual dramatic monologue, the interaction of the aging Krapp with his former self (or selves) raises Krapp’s Last Tape to the dimension of full-scale theater. Set “in the future”- tape recorders being relatively new at the time of the play’s composition—Krapp’s Last Tape presents the title character under the strong, merciless light of his workspace. This light is demanded by his increasingly poor eyesight. In this way, light and shadow, sight and blindness figure prominently in Beckett’s attempt to examine. Krapp has apparently intended to surprise himself with memories kept “fresh” on tape, but there are few surprises to be found. Like Vladimir and Estragon, Krapp is rather clownish in appearance and dress, prone to a variety of ailments no doubt inflicted by his lifestyle. A heavy drinker who interrupts the tape more than once to take a nip offstage, Krapp is also hopelessly addicted to bananas, despite chronic constipation. As it could be imagined, dramatization of this play on the stage would expand the boundaries of what can be realized in theatre.

 

Endgame is a break, from previous on-stage brutalities having a non-linear, freer, more fragmented poetic without any specified stage direction or characters’ movement. It consists of four characters. The setting for Endgame is a bare room with two small windows situated high up on the back wall. This is a shelter for the four characters; the rest of the world is supposed to be dead. Hamm is onstage, seated in chair, and covered with a sheet when the play opens. Clov enters and proceeds to set up a ladder so he can look out both windows. Once he has completed this ritual he leaves the room and goes to his kitchen. Hamm wakes up wanting to play games. He whistles and Clov immediately appears. They discuss Hamm’s eyes, which Clov has never looked at. Hamm asks Clov to put the sheet back over him, indicating that he wants to go to sleep. Clov refuses, and Hamm threatens not to feed him anymore. Clov says that then he will die. Hamm finally asks Clov why he does not leave. Clov indicates that he is trying to leave, and that someday he will. Hamm then wants to know why Clov will not kill him. Their conversation is stunted by the fact that whenever one of them makes a statement, it is countered by the other person. The first speaker then agrees with the counter argument, meaning that

 

عنوان                                                                                                     صفحه        

Contents

چکیده: 1

فصل اول: كلیات طرح تحقیق

مقدمه: 2

1-1-طرح مسئله. 5

1-2-اهداف تحقیق.. 6

1-3-پرسش تحقیق.. 7

1-4-فرضیات… 7

1-5-روش تحقیق.. 7

1-6- موضوع تحقیق.. 7

1-7- زمان تحقیق.. 7

1-8- پیشینه تحقیق.. 7

1-9-اهمیت تحقیق.. 8

1-10-ضرورت تحقیق.. 9

1-11-دلیل انتخاب موضوع. 9

1-12- واژه ها و مفاهیم. 10

1-12-1-ژئوپلتیک : 10

1-12-2-اقلیت… 10

1-12-3-بهائیت… 11

1-12-4-جمهوری اسلامی.. 12

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

 

2-1- انواع نظریه ها 14

2-1-1- نظریه های اندیشمندان و سیاستمداران در مورد فرقه بهائیت… 14

2-1-2-دیدگاه شوقی افندی.. 15

2-1-3- محمد جواد شیخ الاسلامی.. 15

2-1-4-احمد کسروی.. 16

2-1-5-اسماعیل رائین.. 17

2-1-6-فریدون آدمیت… 18

2-1-7-محمدرضا فشاهی.. 19

2-1-8- احسان طبری.. 21

2-1-9-دیدگاه ژاک آتالی.. 22

2-2-دیدگاه های مراجع تقلید و علما در مورد بهائیت… 22

2-2-1- حضرت آیت الله امام خامنه ای.. 22

فصل سوم: تاریخ و خاستگاه جغرافیایی و اجتماعیی بهائیت

3-1-مقدمه. 26

3-2- تاریخ بهائیت… 27

3-3- خاستگاه جغرافیایی بهائیت… 29

3-4-عوامل و زمینه‌های پیدایش بهائیت… 35

3-4-1- عوامل و زمینه‌های داخلی.. 35

3-4-2- عوامل خارجی.. 37

3-5-مشاهیر اصحاب باب… 41

3-6- اصول اجتماعی یا اصول دوازده‌گانه. 44

3-7- جهان وطنی : تئوری “جهان وطنی” به معنای نفی قبح تسلط اجنبی و کفار. 45

3-8-برخی از جزئیات ایدئولوژیک بهائیت: 45

3-9-نتیجه گیری.. 46

فصل چهارم: نقش فرقه بهائیت در ژئوپلتیك

4-1-مقدمه: 50

4-2- اهمیت ژئوپلتیکی جمهوری اسلامی ایران. 51

4-3-چرا به تشکیلات بهائیت فرقه، مسلک و یا CULT می گوییم؟. 53

 

4-4-مخرب ترین دین بهائیت… 54

4-5- پیوند دیرین بهائیت با امریکا و استعمار انگلیس… 66

4-5-1-پیوند دیرین بهائیت با امریكا 67

4-5-2- نقش روس وانگلیس در بهائیت… 71

4-5-3- نقش آمریکا در توسعه بهائیت و تاثیر ان بر ایران. 77

4-5-4- نقش اسرائیل در توسعه بهائیت… 79

4-5-5-نقش یهود در توسعه بهائیت: 82

4-6- عوامل گسترش بهائیت… 85

4-6-1-وضعیت فرهنگی.. 85

4-6-2-وضعیت اقتصادی.. 86

4-6-3-وضعیت اجتماعی.. 87

4-6-4-وضعیت سیاسی.. 87

4-7-2-حضور بهائیان پس از کودتای 1299: 92

4-7-3-کودتای 28 مرداد 1332. 93

4-7-3-تحمیل کاپیتالاسیون ، 13 مهرماه 1342. 93

4-7-3-قطع روابط با ایران، 20 فروردین 1359. 93

4-7-4-حمله نظامی به طبس، پنجم اردیبهشت 1359. 94

4-7-5-تحریم اقتصادی، اول خرداد 1359. 94

4-7-6-توقیف دارای های ایران، 14 تیر، 1359. 94

4-7-7-کودتای نوژه، 21 تیر 1359. 94

4-7-8-تحریک عراق به جنگ علیه ایران، 31 شهریور 1359. 95

4-7-9-ترغیب وهابیان به کشتن زائران ایرانی، 11 مرداد 1366. 95

4-7-10-حمله به کشتی «ایران اجر»، 30 شهریور 1366. 95

4-7-11-حمله به قایق های سپاه پاسداران، 16 مهر 1366. 95

4-7-12-حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس، 12 تیر 1367. 96

4-7-14-تحریم فناوری های هسته ای، خرداد 1377. 96

4-8-فهرستی از توطئه های بهائیت در داخل کشور. 97

4-9-انشعابات جدیدبهائیت… 98

4-10-بهائیت و سیاست… 99

4-11-نتیجه گیری.. 100

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-ارزیابی فرضیه ها 102

5-2-نتایج.. 104

5-3-دیدگاه ها و پیشنهادات… 105

پیوست ها 110

فهرست منابع و ماخذ. 133

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                         صفحه

جدول-3-1-خاستگاه شورش های اجتماعی بهائیان. 48

 

 

 

فهرست اشكال

عنوان                                                                                         صفحه

 

شكل 2-1- سند شماره 1-دستنوشته حضرت آیه الله خامنه ای.. 24

 

چکیده:

بابیت و بهائیت از جمله فرقه هایی هست که در قرن 19 به وجود آمد و رهبران ان مدعیات عجیبی ، از نیابت خاصه امام عصر گرفته تا قائمیت و پیامبری و حتی خدایی، یدک می کشند و این فرقه سلاحی بود در دست استعمارگران برای شکستن اقتدار ملی ایرانیان که از زمان صفویان حول محور تشیع پدید آمد. فتنه باب وبها ازتوطئه های مهمی بود که بر ایران سایه انداخت چرا که منافع قدرتهای استکباری واستعماری در تهدید بود. یهودیان نقش بسزایی در پیدایش، گسترش و رشد فرقه بابیه و بهائیه داشته اند. به گواهی اسناد تاریخی 5 سال پیش از آغاز دعوت علی محمد باب و درست اندكی پس از استقرار كمپانی ساسون در بوشهر وبمبئی، یهودیان مشهد بدون هیچ فشاری به طور دسته جمعی مسلمان شدند و اولین كسانی هم كه در خراسان بابی شدند همین یهودیان جدیدالاسلام مشهد بودند. همچنین ورود بابی­گری به «سیاهكل» توسط میرزا ابراهیم جدید، یهودی جدیدالاسلام ساكن رشت، صورت گرفت.[1]دولت انگلستان به عنوان قدرت طرازاول ومسلط استعماری ان روزگار، برای نفوذدرسرزمینهای اسلامی بویژه ایران، طرح و برنامه­ای مفصل تدارک می­بیند و برای ایجادشکافت دربافت اعتقادی مردم مسلمان و شیعه مذهب ایران بودجه هنگفتی در نظر می­گیرد.[2] در این میان اقلیت بهائیت تاثیر بسیار زیادی در ژئوپلتیک ایران با توجه به اهداف سیاسی بودن این فرقه داشته است. پس از پیروزى جمهوری اسلامى بهائیان فعالیت‏هاى خود را مخفى‏تر و مرموزانه‏تر تداوم بخشیدند و با توجه به وابستگى و سرسپردگى آنان به دشمنان خونخوار و كینه توز اسلام همچون آمریكا، انگلیس و اسرائیل، مورد حمایت‏هاى گسترده سیاسى و تبلیغاتى و اقتصادى آنان قرار گرفته و به گمراه‏سازى و انحطاط آفرینى پرداختند. و از طرف دیگر نقش ستون پنجم و جاسوسان مورد اعتماد را براى كشورهاى استعمارى غرب به ویژه آمریكا ایفا نمودند. این فعالیت‏ها همچنان استمرار یافته است و هم اینك این جمعیت بیگانه پرست در عرصه‏هاى فكرى و سیاسى – چه به صورت تلاش‏هاى تبلیغى و فرهنگى و چه به شكل تفرقه‏افكنى و جاسوسى براى دشمنان – به تلاش‏هاى مرموز و ویرانگر خود ادامه مى‏دهد.

 

واژگان كلیدی:بابیت ،بهائیت،ژئوپلتیک،فرقه،اقلیت،ایران،جمهوری اسلامی ایران

مقدمه:

پیدایش فرقه ها در هر دوره تاریخی، معلول شرایط و عوامل ویژه ای است؛اما با حضور پدیده استعمار در دوره معاصر ایران، دلایل سیاسی بیش از دیگر شرایط در پیدایی این فرقه ها مؤثر بوده است. در این میان محافلی چون انجمن های سری، لژهای فراماسونری و فرقه هایی چون بابیت و بهائیت، نمونه بارزی است که با دخالت مستقیم استعمار تولد و پرورش یافت.

هدف از این اقدام نفوذ در ارکان قدرت از طریق نخبگان وابسته، سنت زدایی و عرفی سازی مناسبات و پیوند‌های اجتماعی و فرهنگی، خنثی سازی عوامل و عناصر پایداری در برابر فرهنگ بیگانه، دست زدن به تعریف‌هایی تازه از دین‌داری و دین‌مداری، جانشین‌سازی برای نهادهای مذهبی و در نهایت سیطره اقتصادی و فرهنگی بر ایران از هدف های عمده استعمار در شکل دادن به این گروه ها بود[3].

در این راستا آنها با مطالعاتی که در مذهب شیعی داشتند، مسئله «مهدویت و موعود آخرالزمان» را بستری مناسب برای درهم شکستن سد استوار مذهب جعفری و تعقیب منافع شوم خویش دانسته و به همین جهت مسئله بابیت و به دنبال آن بهائیت را مطرح می کنند.‌ این حزب سیاسی با بدعت‌های زشت بنیان‌گذاری شد و در دامان بیگانگان پرورش یافت. در دوران حكومت پهلوی جهت انزوای اسلامی شیعی، بهائیت مورد توجه دستگاه حكومت بود و بسیاری از بهائیان به مناصب بزرگ حكومتی رسیدند و بالطبع در تأمین منافع بیگانگان كوشیدند. با پیروزی انقلاب اسلامی كه دیگر مجالی برای تحقق اهداف شوم این فرقه باقی نمانده بود، بهائیان از طریق همدستی با استكبار در تضعیف نظام اسلامی كوشیدند و به انحای مختلف در صدد تبلیغ مرام خود برآمدند

با آغاز تحرك و خیزش انقلابى مردم مسلمان ایران به رهبرى حضرت امام خمینى(ره) سران و بزرگ سرمایه داران بهائى، سرمایه‏هاى كشور را از ایران خارج كرده، یكى پس از دیگرى از ایران گریختند. این گریز با پیروزى انقلاب اسلامى در 22 بهمن 1357 و پس از آن اوج گرفت. بسیارى از بهائیان سال‏هاى آغازین انقلاب خود را به صورت غیرقانونى و به شیوه «قاچاق» و از طریق پول به افرادى كه در نوار مرزى تركیه و ایران و یا نوار مرزى ایران و پاكستان و بنادر متروكه دریاى عمان زندگى مى‏كردند، به خارج از حوزه اقتدار جمهورى اسلامى رساندند و از كشورهاى انگلیس، آمریكا، فرانسه كانادا و…، درخواست پناهندگى كردند و بلافاصله از سوى دولت‏هاى مذكور، به عنوان پناهنده سیاسى پذیرفته مى‏شدند.

همچنین بر اساس «شماره تسجیلى» كه براى هر بهائى صادر مى‏شود و به تأیید «بیت‏العدل حیفا» مى‏رسد، كلیه بهائیان ایران – در هر جاى جهان كه باشند – مى‏توانند از دادگاه‏هاى دولت‏هاى بسیارى از كشورهاى جهان از انگلستان، ایالات متحده آمریكا، كانادا، فرانسه گرفته تا قبرس و چك و اسلواكى و مجارستان درخواست پناهندگى كنند و دادگاه‏هاى تمام این كشورها براساس یک توافق محرمانه فوراً به فرد تقاضا كننده، پناهندگى مى‏دهند و حتى مخارج بین راه او را نیز پرداخت مى‏كنند.

حضرت امام خمینی(ره) در این زمینه می فرمایند: «اسلام و مذهب مقدس جعفری سدی است در مقابل اجانب و عمال دست نشانده آنها و روحانیت که حافظ آن است سدی است که با وجود آن اجانب نمی تواند به نحوی که دلخواه آنهاست با کشورهای اسلامی به خصوص با کشور ایران رفتار کنند، لهذا قرن هاست که با نیرنگ مختلف برای شکستن این سد نقشه می کشند، گاهی از راه مسلط کردن عمال خبیث خود بر کشورهای اسلامی و گاهی از راه ایجاد مذاهب باطله و ترویج بابیت و بهائیت و وهابیت». (خمینی (ره)،1371، 299). تاثیری که بهائیت بر ژئوپلتیک کشور در اقلیت داشته است تاکنون مورد توجه بسیاری از صاحبنطران بوده است که در این پژوهش مورد ارزیابی قرارخواهد گرفت.