چکیده………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
فصل اول:کلیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………
1-1 بیان مسئله…………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
1-2ضرورت پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1
1-3اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………2
1-4 سئوالات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..2
1-5 فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………2
1-6 روش گرد آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2
1-6 1 تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2
1-6-1.جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3
1-8 حجم نمونه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3
1-9- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3
1-9 موانع ومشکلات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3 فصل دوم:مبانی نظری …………………………………………………………………………………………………………………………….4 2-1پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….5
2-1 مشارکت……………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….8
2-1-1 انواع مشارکت………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9
2-1- 1- 1 مشارکتبراساسسطوح مشارکت……………………………………………………………………………………………………………..9
2-1-1-2 مشارکت بر حسب چگونگی دخالت مردم………………………………………………………………………………………………………………………….9
2-1-1- 3 مشارکت بر حسب نوع سازماندهی………… …………………………………………………………………………………………………………………………..9
2-1-1- 4 مشارکت بر حسب چگونگی عضویت(کیفیت دخالت مردم…………………………………………………. ) ………………………………………………….9
2-1-1- 5 مشارکت بر حسب موضوع…………………………………………………………………………………………… …………………………………………………….10
2-1- 1- 5-1 مشارکت سیاسی…………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………….10
الف
- 1-1- 5- 1-1 پیشینه ادبیات مشارکت سیاسی در جهان……………………………………………………………………………… ……………………………12
2-1- 1- 5-1- 2 پیشینه ادبیات مشارکتی در ایران…………………………………………………………………………… ………………………………………………………13
2-1- 1- 5-1- 3 اهمیت مشارکت در انقلاب اسلامی……………. ………………………………………………………………………………………………………………..16
2- 1-1- 5- 1-4 انواع مشارکت سیاسی……………………………………………………………………………………………………………………………………..17
- 1- 1-5- 2 مشارکت اقتصادی……………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………….17
2-1- 1-5-3 مشارکت اجتماعی……………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………17
2-1- 1- 7 پیامدهای میزان مشارکت شهروندان در انتخابات ریاستجمهوری……………………………………………………………………… ………………………18
2-1- 1- 7-1 در صورت مشارکت حداکثری………………………………………………………………………………………………………………………………………….19
2-1- 1- 7-1- 1 در سطح داخلی………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..19
2-1- 1- 7-1- 1- 1 از بعد سیاسی…………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………..19
2-1- 1- 7-1- 1- 2 در حوزه اقتصادی………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………….19
2-1- 1- 7-1- 1- 3 در حوزه نظامی-امنیتی………………………………………………………………………………………………… …………………………………………..19
2-1- 1- 7-1- 1- 4 در حوزه روانی- اجتماعی…………………………………………………………………………………………… …………………………………………..20
2-1- 1- 7-1- 2 در سطح منطقهای ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..20
2-1- 1- 7-1- 2- 1 در حوزه سیاسی………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………19
2-1- 1- 7-1- 2- 2 در حوزه اقتصادی……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………19
2-1- 1- 7-1- 2- 3 در حوزه نظامی-
امنیتی………………………………………………………………………………………………………………………………………….20
2-1- 1- 7-1- 2- 4 در حوزه روانی- اجتماعی……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………..20
2-1- 1- 7-1- 3 حوزه فرامنطقهای…………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………..20
2-1- 1- 7-1- 3- 1 از بعد سیاسی……………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………….20
2-1- 1- 7-1- 3- 2 در حوزه اقتصادی……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………20
2-1- 1- 7-1- 3- 3 در حوزه نظامی-امنیتی…………………………………………………………………………………….. …………………………………………………….20
2-1- 1- 7-1- 3- 4 در حوزه روانی- اجتماعی………………………………………………………………………………… ……………………………………………………..20
ب
2-1- 1- 7-2 مشارکت محدود و حداقلی شهروندان…………………………………………………………………………………. ………………………………………. ..2
- انتخابات…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..23
2- 2-1 انواع انتخابات……………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………24
2- 2- 1-1 انتخابات مستقیم و غیر مستقیم………………………………………. ……………………………………………………………………………………………….24
2- 2- 1-2 انتخابات محدود و همگانی……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………..24
- 2- 1-3 انتخابات اکثریتی یک مرحله ای (ساده )ودو مرحلهای………………………………………………………….. …………………………………………..24
2-2- 1- 4 انتخابات علنی و مخفی…………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………….25
2- 2- 1-5 انتخابات اختیاری واجباری………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………25
2- 2- 1-6 انتخابات فردی یا جمعی……………. …………………………………………………………………………………………………………………………………..25
2- 2- 1-7 انتخابات لیست بسته ولیست باز…………………………………………………… …………………………………………………………………………………..25
2- 3 انتخابات در جمهوری اسلامی ایران……………………………………………………………………… ………………………………………………………………..26
2- 3-1 انتخابات مجلس شورای اسلامی…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………26
- 3- 2 انتخابات شورای شهر……………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………..28
2-4 هدف از انتخابات ریاستجمهوری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………28
2-4- 1 مسئولیت اجرای قانون اساسی اصل 113………………………………………………………………………………………………………………………………………29
2-4- 1- 1 نظریه مسئولت گسترده…………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………..29
2-4- 1- 2 نظریه مسئولیت محدود…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29
2-4- 2 وظایف واختیارات رئیس جمهور……………………………………………………………………………………………………………………………………………….29
2-4- 2- 1 مسئولیت اجرای قانون اساسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………29
2-4- 2- 2 در امور بینالملل…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29
2-4- 2- 2-1 امضاء قرارداد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29
2-4- 2- 2-2- اعزام و پذیرش سفیران…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29
2-4- 2- 3 ریاست و مسئولیت شورای عالی کشور……………………………………………………………………………………………………………………………………29
2-4- 3 وظایف و اختیارات رئیس جمهور در ارتباط با قوای مقننه و قضائیه ………………………………………………………………………………………………….29
2-4- 3- 1 رئیس جمهور و قوه مقننه…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….29
پ
2-4- 3- 1-1 – همهپرسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29
2-4- 3- 1-2 عزل و نصب وزیران…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………30
2-4- 3- 1-3 توقف انتخابات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………30
2-4- 3- 1-4 حضور و احضار در مجلس……………………………………………………………………………………………………………………………………………….30
2-4- 3- 2-رئیس جمهور و قوه قضائیه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………30
2-4- 4 وظایف و اختیارات رئیس جمهور درریاست و اعمال قوه مجریه……………… ……………………………………………………………………………………..30
2-4- 4- 1 ریاست هیئت وزیران…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….30
2-4- 4- 2 نظارت بر کار وزیران…………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………30
2-4- 4- 3 تعیین سرپرست برای وزارتخانه های بدون وزیر……………………………………. ………………………………………………………………………………….30
2-4- 4- 4 هماهنگی تصمیمات وزیران…………………………………… …………………………………………………………………………………………………………….30
2-4- 4- 5 تعیین خط مشی دولت با همکاری وزیران……………………………………. ………………………………………………………………………………………..30
2-4- 4- 6 اعطای نشان دولتی……………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………30
- 4- 7 ریاست عالی سازمان های وابسته…………………………………………………………………………………………………………………………………………….31
- حاکمیت……………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………….31
- گزارش میزان مشارکت مردم در دوره های مختلف انتخابات ریاست جمهوری……….. …………………………………………………………………………….32
- چالشهای انتخابات ریاست جمهوری…………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….36
2-8- 2 انگیزههای مشارکت مردم بر اساس نظریات مختلف………………………………. ……………………………………………………………………………………39
- مشارکت در انتخابات……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………40
2-12 عوامل موثر در مشارکت انتخاباتی…………………………………………. …………………………………………………………………………………………………41
- عوامل محیطی و سیستیماتیک………………………………………………………………………………………………………………………………………………….41
2-12-1- 1 سطح نوسازی……………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………41
2-12-1- 2 عوامل فرهنگی………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 42
2-12-1- 3 گروه های ذی نفوذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….42
ت 2-12-1- 4 شرایط اقتصادی………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………42
2-12-1- 5 آداب و رسوم…………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………..42
2-12-1- 6 نظام حزبی………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..42
2-12-1- 7 تاثیرگذاری شهروندان در انتخابات…………………….. ……………………………………………………………………………………………………………..43
2-12-1- 8 اهمیت انتخابات…………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… 43
2-12-1- 9 رقابتی بودن انتخابات…………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………43
2-12-1- 10 تفاوت آشکار دو کاندیدا………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………..43
2-12-1- 11- هزینه انتخابات……………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………44
2-12-1- 12 حجم تبلیغات……………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….44
2-12-1- 13 تبلیغات انتخاباتی…….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………44
2-12-1- 15 تهدید عوامل بیگانه………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………44
2-12-1- 16 مدت زمان فاصله دو انتخابات….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..44
2-12-1- 17 رایدهی استراتژیک…………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………….45
2-12-1- 18 رسانه ها………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….45
2-12-1- 19 گفتمان سیاسی……………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….47
- عوامل فردی و اجتماعی……………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..47
2-12-2- 1 تعهد مدنی………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………47
2-12-2- 2 هویت حزبی…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….48
2-12-2- 3 خلقیات ایرانی………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..48
2-12-2- 4 احساس تاثیر گذاری سیاسی…………… …………………………………………………………………………………………………………………………………49
2-12-2- 5 اعتماد سیاسی……………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….49
2-12-2- 6 تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..50
22-12-2– شغل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………50
-12- 2- 7 درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 50
ث 2-12- 2- 9 سن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….50
2-12-2- 10 تنوع جنسی………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..50فصل سوم :موقعیت جغرافیایی …………………………………………………………………………………………………52
3-1 موقعیت………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………53
3-1- 1 موقعیت نسبی…………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54
3-2- متغیر های تحقیق………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………55
3-3- مواد و روش ها………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………….56
3-2 پیشینه تاریخی………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………..56
3-3 اقلیم (آب و هوا…………) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….58
3-4 منابع آب………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………58
3-5 توپوگرافی……………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………59
3-5- 1 ناهمواری………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………59
3-5- 2 شیب………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………60
3-6 جمعیت……………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………….60
3-6- 1 تعداد جمعیت…………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………60
3-6- 2 توزیع جمعیت……………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….60
3-6- 3 تراکم نسبی………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………..61
3-6- 4 توزیع جنسی……………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….61
3-6- 5 مهاجرت………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………….62
3-6- 6 سطح سواد……………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..63
3-6- 7 اقوام و نژاد…………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….63
3-6- 8 زبان………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………63
3-7 جاذبههای محیطی…………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………..63
3-7- 1 وضعیت اقتصادی…………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………63
ج 3-7- 1- 1 جذب سرمایه…………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………63
3-7- 2 موقعیت ارتباطی……………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………64
3-7- 3 مرکزیت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………64 فصل چهارم :یافته های تحقیق ………………………………………………………………………………………………..66
4-1 توصیف داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..67
4-2 تحلیل داده های میدانی…………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………….99
فصل پنجم :ارزیابی فرضیه ها ……………………………………………………………………………………………………..104
مقدمه………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………….105 5-1 ارزیابی فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………..106
5-1- 1 ارزیابی فرضیه اوّّل……………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………..106
5-1- 2 ارزیابی فرضیه دوّّم……………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………..107
5-2 نتیجهگیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………108
5-3ر پیشنهادها………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………111
فهرست جداول
2-1 تعداد رای دهندگان با میزان مشارکت در انتخابات ریاستجمهوری…………… ………………………………………………………………………………………..22
2-2 میزان مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی از ابتدا پیروزی انقلاب……….. …………………………………………………………………………………..27
2-3 یازده دوره انتخابات در جمهوری اسلامی ایران………………………………………….. …………………………………………………………………………………….35
2-4 – تعداد داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری………………………………………………… ……………………………………………………………………………………36
3-1 آب و هوای تهران………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………..60
3-2 جغرافیای انسانی………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………60
3-3 جغرافیای طبیعی……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………… 60
3-4 آب وهوا……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………….60
ح
فهرست نقشه ها
3-1 نگاره مهواره تهران …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..53
3-2- نقشه شهر تهران………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………54
3-3 نقشه مناطق تهران ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..55
فهرست نمودار
2-1- مشارکت محدود و همگانی…………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………….21
2-2- نمودار یازده دوره انتخابات………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………..34
2-3- آرایش واجدان شرایط رای دادن……………………………………………………………………………………. …………………………………………………………..40
2-4- عوامل موثر بر مشارکت………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………….41
ر
چکیده:
مشارکت در انتخابات و رأیدادن از مولفه های اساسی رفتار سیاسی شهروندان محسوب میشود.رفتار رای-دهی پدیدهای است که به تعداد زیادی مولفه با وزن و تاثیر متفاوت وابسته است پژوهشحاضر ،
در صدداست به این سئوال پاسخ دهد که مولفه های تاثیرگذار بر مشارکت مردم در انتخابات ریاستجمهوری کدامند؟در این راستا،فرضیه های زیر مطرح شدند.
- انتظار میرود میان برخی از مولفه های منابع اجتماعی، با مشارکت شهروندان در انتخابات رابطه معنا داردرجهت مثبت وجودداشته باشد.
- انتظار می رود میان منابع انگیزشی و آموزه های دینی با مشارکت شهروندان درانتخابات همبستگی معنادار در جهت مثبت وجود داشته باشد.
تاثیر برخی از مهمترین مولفه های منابع اجتماعی،آموزه های دینی و عوامل انگیزشی بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاستجمهوری مورد سنجش قرار گرفت.
جهت ارزیابی فرضیه هااز روش پیمایشی در تابستان 93 در شهر تهران استفاده گردید.ازآنجا که جامعه آماری تحقیق 6521547 نفر بود براساس روش خوشه ای و فرمول کوکران پرشسنامه بین حجم نمونه متشکل از 530 نفر واجد شرایط رأی دادن توزیع گردید و بین آنها 530 یرسشنامه صحیح جمعآوری گردید.نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهد. انگیزههای چون حمایت از نظام،تقویت همگرائی و انسجام ملّّی،منافع ملّّی و پیروی از مقام رهبری رابطه معناداری با مشارکت شهروندان تهرانی در انتخابات دارند و پاسخدهندگان انگیزههای مذکور را مهمترین دلایل شرکت در انتخابات عنوان کردهاند.
مولفه های چون دینداری، انجام تکالیف شرعی و عدالت اقتصادی از بین آموزه های دینی و از میان منابع اجتماعی علاقهمندی به سیاست ، اعتماد سیاسی و رسانه ها رابطه معناداری با مشارکت شهروندان تهرانی در انتخابات وجود دارد امّّا تأثیر مولفه های درآمد، تحصیلات مثبت ارزیابی نمیشود.
واژه های کلیدی:انتخابات،رفتار انتخاباتی، مشارکت سیاسی،ریاستجمهوری و رای دادن.
مقدمه
انتخابات از ابزارهایتحقق مردم سالاری و ازمولفه های مشارکتسیاسی است،کهیکی از معیارهای سنجش مردمسالاری بهشمارمیرود.ازجمله دلایل مطاله وتحقیق،بررسی مولفه های تاثیرگذار برحضور شهروندان در پای صندوقهای رای وراه هایافزایش این حضور است.برگزاری انتخابات آزاد ومبتنی برقانون از مهمترین مشخصه های -آزادی و مردمسالاری درکشور وجوامعیکه درآنها نهادهای برخاسته ازمردم ارکان اصلی تصمیمگیری وکارگزاران آنهادرغیاب مردم اجازه ندارندسرنوشتکشورشانرا رقم بزنند.بنابراین یکی ازمولفه های مشروعیت نظامهای سیاسی درسراسر جهان میزان مشارکت سیاسیمردم درآن است،بدون شک انتخاباتمنظومهای است متشکل ازاجزای مختلفکه اراده وخواست یک ملتدرآن تجلی پیدا میکند.در نظام جمهوریاسلامیایران براساسنظر امامخمینی(ره) میزان رای ملت است.از طریق انتخابات است که مردم میتوانند بهصورت مستقیم نظرات خودرادرباره تصمیمات مهم ابراز نمایند علاوه بر این معمولا حضور مردم در پای صندوقهای رای یکی ازشاخصهای توسعه سیاسی درهرکشور استکه نمایانگر تعلق خاطر مردم به کشور و سرزمین میباشد.
رایدهی ومشارکت در انتخابات به عنوان مهمترینعرصه حضورمردم درتصمیمگیری برایتعیین سر نوشت خویش درجوامع مردم سالار شناخته میشود.تا شهروندان افکار وعقاید خود را در اداره امور عمومی واجتماعی اعمال نمایند.اساسیترین عملکرد مشارکت رایدهی فرصت دادن برای جانشینی وانتقال مناصب ومسئولیتها درجامعه است.
با پیروزی انقلاب اسلامی واستقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران مشارکتسیاسی در شکل شرکت در انتخابات بسیار مهم وحساس تلقی شد وحضور گسترده مردم در انتخابات به نقطه قوت نظام درعرصه ملی وبین المللی بدل شد.لذا سیاست مخالفان بهکاهش مشارکت وسیاست نظام بهتشویق احادملت بهمشارکت حداکثری در انتخابات بوده است.در مجموع یازده دوره انتخابات ریاستجمهوری در ایران برگزار شده.از ویژگی مهم این انتخاباتمشارکت بالای پنجاه درصدی رایدهندگان است.
مشارکت بالای هفتادونه درصدی درانتخابات ریاستجمهوری سال هفتادوشش ومشارکت بالای هشتادوچهاردرصدی دهمین دوره اتنخابات ریاستجمهوری وکاهش مشارکتدر انتخابات ششم علاوه بر تغییردرگرایشهای سیاسی واجتماعی رایدهندگان مطالعه وبررسی تعیین مولفه های تاثیرگذار برمیزان مشارکت رای -دهندگان در انتخابات نظام جمهوری اسلامی را به یک موضوع حساسدر جامعهایران بدلکرده است.علیرغم این درجمهوری اسلامی ایران انتخابات عمداً بامشارکت وسیع مردمی برگزار می شود.اولین انتخابات جمهوری اسلامی تنهاچهلوپنج روز پس ازپیروزی انقلاب اسلامی برگزار گردیدکهکوهتاترین زمان برگزاری انتخابات در یک کشور پس از به ثمررسیدن انقلاب درآنکشور محسوب میشود.جمهوری اسلامی ایران مدل و ساختاری از حکومت مبتنی بر مردم سالاری دینی معرفیکردهکه دو شاخص اصلی آن مردم و دین می باشد.این الگو امروز به عنوان رقیبی برای نظام های دمکراتیک غربی درآمده است.بانگاه