چکیده

به هدف بررسی تاثیر مواد آلی بر رشد و عملکرد ارقام سیب‌زمینی به هدف تولید محصول پاک آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در منطقه سراب نیلوفر استان کرمانشاه اجرا گردید. تیمارها شامل دو رقم سیب‌زمینی مارفونا و سانته به عنوان سطوح فاکتور اول و 7 سطح کودی به عنوان سطوح فاکتور دوم شامل بدون مصرف کود، مصرف کود شیمیایی (بر اساس آزمایش خاک)، کود مرغی گرانوله (به مقدار یک تن در هکتار)، کود دامی معمولی، ورمی کمپوست و کمپوست  هر کدام به مقدار 20 تن در هکتار و کمپوست چای (به صورت غوطه‌وری غده‌ها در محلول و 3 مرتبه محلول‌پاشی) بودند. تجزیه واریانس مشخص نمود که تاثیر رقم بر عملکرد و اجزای آن معنی‌دار نگردید اما سطوح مختلف کودی برای صفات تعداد غده در بوته و در سطح برداشت در سطح احتمال 5 درصد و برای صفات عملکرد غده در بوته و هکتار در سطح احتمال 1 درصد دارای تفاوت معنی‌داری بودند. بر اساس مقایسه میانگین، بالاترین عملکرد غده در هکتار (حدود 35 تن) مربوط به تیمار کود مرغی  بود که  نسبت به دیگر تیمارها دارای برتری معنی‌دار بود و تفاوت‌ آن با دیگر تیمارها حدود 10 تا 18 تن در هکتار به ترتیب در کود ورمی کمپوست و بدون مصرف کود بود. تجزیه واریانس برای صفات بیوشیمیایی غده شامل درصد ماده خشک، پروتئین خام، روغن، فیبر و نشاسته نشان داد که هیچ کدام از این صفات تحت تاثیر رقم  قرار نگرفتند؛ اما اثر کود برای درصد نشاسته در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار گردید و اثر متقابل رقم و کود برای درصد ماده خشک در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار شد. اثر رقم برای درصد فسفر و اثر کود برای درصد قند نیز در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار گردیدند. بر اساس مقایسه میانگین بالاترین درصد نشاسته (حدود 80 درصد) در کود مرغی گرانوله و ورمی کمپوست به دست آمد که نسبت به دیگر سطوح تیمارها دارای برتری معنی‌داری بودند.

کلمات کلیدی: مارفونا، سانته، کود مرغی، ورمی کمپوست، عملکرد سیب زمینی، صفات کیفی غده

فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………………….صفحه

مقدمه……………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول

کلیات

1-1- سیب زمینی…………………………………………………………………………………………………..5

   1-1-1- گیاه شناسی سیب زمینی………………………………………………………………………..5

   1-1-2- ارزش و اهمیت خوراکی سیب زمینی………………………………………………………………………………5

   1-1-3- اهمیت سیب زمینی از نظر اقتصادی………………………………………………………………………………..6

   1-1-4- میزان تولید و سطح زیر کشت سیب زمینی ……………………………………………………………………..8

   1-1-5- نکات زراعی پرورش سیب زمینی…………………………………………………………………………………10

1-2- اهمیت کودهای آلی و زراعت سیب زمینی…………………………………………………………………………….11

فصل دوم

بررسی منابع

2-1- مروری بر تحقیقات انجام شده در مورد تاثیر کودهای آلی در سیب زمینی و محصولات دیگر………15

2-2- تحقیقات مرتبط با تاثیر کودهای آلی و شیمیایی در ارقام سیب زمینی………………………………………..29

فصل سوم

مواد و روش‌ها

3-1- محل و زمان اجرای تحقیق………………………………………………………………………………………………….36

3-2- طرح آزمایشی و تیمارهای مورد استفاده………………………………………………………………………………..37

3-3- عملیات تهیه زمین، کاشت، داشت و برداشت محصول…………………………………………………………….38

3-4- صفات اندازه‌گیری شده……………………………………………………………………………………………………….41

   3-4-1- صفات فیزیولوژیک……………………………………………………………………………………………………..41

      3-4-1-1- فلوروسانس کلروفیل……………………………………………………………………………………………41

      عنوان ………………………………………………………………………………………صفحه

3-4-1-2- میزان کلروفیل نسبی (عدد اسپد)………………………………………………………………………………….42

   3-4- 2- صفات مرفولوژیک…………………………………………………………………………………………………….42

      3-4-2-1- قطر و تعداد ساقه………………………………………………………………………………………………..42

      3-4-2-2- ارتفاع بوته………………………………………………………………………………………………………….42

      3-4-2-3- قطر غده…………………………………………………………………………………………………………….42

   3-4-3- عملکرد و اجزا آن………………………………………………………………………………………………………42

        3-4-3-1- تعداد غده در واحد سطح…………………………………………………………………………………..42

       3-4-3-2- وزن غده در واحد سطح……………………………………………………………………………………..43

       3-4-3-3- تعداد و وزن غده در بوته…………………………………………………………………………………….43

       3-4-3-5- عملکرد غده در هکتار………………………………………………………………………………………..43

       3-4-3-6- ماده خشک کل در واحد سطح…………………………………………………………………………….43

      3-4-3-7- شاخص برداشت در واحد سطح……………………………………………………………………………43

   3-4-4- صفات بیوشیمیایی و کیفی ………………………………………………………………………………………….43

       3-4-4-1- پروتئین خام و نیتروژن……………………………………………………………………………………….44

       3-4-4-2-  فسفر و پتاسیم………………………………………………………………………………………………….44

       3-4-4-3- نشاسته……………………………………………………………………………………………………………..44

       3-4-4-4- روغن خام، قند و فیبر…………………………………………………………………………………………44

       3-4-4-5- درصد ماده خشک …………………………………………………………………………………………….45

3-5– نرم افزارها و روش‌های تجزیه آماری مورد استفاده…………………………………………………………………45

فصل چهارم

نتایج و بحث

4-1- نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین…………………………………………………………………………………47

    4-1-1- تجزیه واریانس  و مقایسه میانگین صفات مرفولوژیک …………………………………………………..47

    عنوان ………………………………………………………………………………………………………………صفحه  

   4-1-2- تجزیه واریانس صفات فیزیولوژیک………………………………………………………………………………51

4-1-3- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین عملکرد و اجزای عملکرد ………………………………………………52

    4-1-4- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات کیفی و بیوشیمیایی…………………………………………..61

4-2- تجزیه همبستگی ساده برای صفات اندازه‌گیری شده……………………………………………………………….69

نتیجه‌گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………………75

منابع مورد استفاده……………………………………………….. …………………………………78

مقدمه

       تولید محصولات کشاورزی ارگانیک (پاک) یک اصل بنیادین در کشاورزی پایدار است و جلوگیری از آلودگی بیش از حد آب و خاک  به سموم و کودهای شیمیایی در راستای تولید غذای سالم برای هر کشوری از اهمیت زیادی برخوردار است. مواد غذایی ارگانیک  موادی هستند که در آنها  میزان سموم کشاورزی حاصل از آفت کش‌ها و کودهای شیمیایی کمترین مقدار را داشته و میزان عناصر غذایی آنها زیاد باشد (Lairon, 2009). تولید  محصولات ارگانیک کشاورزی از دو جنبه بهداشت و سلامت انسانی و حفظ محیط زیست اهمیت بسیار زیادی دارد. محصولات  غیرارگانیک آلوده به  مواد  مضر سرطانزایی مثل نیترات‌ها هستند. در تحقیقات سال‌های اخیر، تجمع نیترات در سبزیجات غده‌ای مثل سیب زمینی افزایش بیشتری نشان داده است (UN, 2003).

        سیب‌زمینی (Solanum tuberosum L.) محصولی است که هر ساله در ایران در سطح وسیع کشت  می‌شود (شریفی و همکاران، 1384) که  بعد از گندم دومین غذای اصلی مردم است (پارساپور و لامع، 1383). در دهه‌ های گذشته هر ساله مقادیر زیادی از محصول سیب‌زمینی کشورمان  به کشورهای همسایه از جمله عراق صادر می‌شد که هم‌اکنون به دلیل آلودگی‌های نیتراتی این صادرات متوقف شده و یا به کمترین ‌میزان خود رسیده است (سایت غذا و سلامت، 1391). به جز کیفیت محصول، بازار پسندی و اندازه غده‌های سیب‌زمینی به شدت به مصرف کودهای نیتروژن‌دار وابسته است و کاهش مصرف کود نیتروژن رسیدن و برداشت محصول را  به تاخیر می‌اندازد (Zebarth et al., 2007). بنابراین مدیریت نیتروژن و دیگر عناصر غذایی اهمیت زیادی در این محصول دارد؛ به همین دلیل استفاده از کودهای آلی مناسب که ضمن دارا بودن مقدار کافی نیتروژن و سرعت لازم در اختیار گذاشتن آن برای گیاه، به حفظ بهداشت محیط نیز کمک نمایند از جایگاه مهمی برخوردار شده‌اند (Zebarth et al., 2007).کودهای آلی از تجمع نیترات‌ها در غده سیب زمینی که برای سلامتی انسان مضرند جلوگیری می‌کنند. همچنین سیب‌زمینی یک گیاه صنعتی است زیرا بخش قابل توجهی از سیب‌زمینی تولیدی، در صنایع غذایی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد که توجه به كیفیت سیب‌زمینی از نقطه نظر مصرف صنعتی رو به افزایش است؛ در نتیجه تولید سیب‌زمینی‌هایی كه از نظر صنایع تبدیلی مرغوب باشند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

 مطالعات حاکی از برتری برخی ارقام سیب‌زمینی برای تولید محصول ارگانیک است؛ زیرا این ارقام در مقابل آفات و بیماری‌ها مقاوم‌تر بوده و به فاکتورهای محیطی موثر در رشد مثل کودها پاسخ بهتری می‌دهند (Bradshaw et al., 2007). از آنجایی که اثر متقابل رقم و کودهای آلی و تنوع استفاده از این کودها در تولید محصولات زراعی به‌ خصوص در گیاه سیب زمینی کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است و همین‌طور ضرورت تولید محصول پاک برای صادرات و دیگر مصارف خوراکی و صنعتی در کشور وجود دارد، لذا این تحقیق با اهداف زیر انجام گردید:

1- مقایسه ارقام سیب زمینی از نظر پاسخ به منابع مختلف کود

2- مقایسه کاربرد منابع مختلف کودهای شیمیایی و آلی بر ویژگی‏های رویشی و عملکرد غده

3- ارزیابی ویژگی‏های کیفی غده سیب زمینی در پاسخ به کاربرد منابع مختلف کود

همچنین فرض‌های تحقیق عبارت بودند از:

• بین رقم‌های سیب زمینی از نظر پاسخ به مواد آلی مورد بررسی تفاوت معنی‌دار وجود خواهد داشت.
• بین سطوح مختلف کودهای آلی از نظر تاثیر بر عملکرد سیب‌زمینی تفاوت معنی‌دار وجود خواهد داشت.
• کودهای آلی نسبت به کود شیمیایی برتری معنی‌داری در رشد و عملکرد سیب‌زمینی دارند.
• اثر متقابل کود و رقم برای عملکرد کمی و کیفی سیب‌زمینی معنی‌دار می‌گردد.

فصل اول

کلیات

      1-1- سیب زمینی

         1-1-1- گیاه شناسی سیب زمینی

         1-1-2- ارزش و اهمیت خوراکی سیب زمینی

         1-1-3- اهمیت سیب زمینی از نظر اقتصادی

         1-1-4- میزان تولید و سطح زیر کشت سیب زمینی

         1-1-5- نکات زراعی پرورش سیب زمینی

     1-2- اهمیت کودهای آلی و زراعت سیب زمینی

1-1- سیب زمینی

1-1-1- گیاه شناسی سیب زمینی

سیب زمینی (Solanum tuberosum) از گیاهان زراعی خانواده سولاناسه[1] و چهارمین محصول پراهمیت زراعی دنیا می‏باشد (Etehadnia, 2009). منشا این گیاه کشورهای پرو، شیلی و اکوادور در قاره آمریکا بوده است.  این گیاه از