فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                      صفحه

فصل اول:کلیات

1-1 مقدمه. 2

1-2 بیان مسئله. 3

1-3 اهمیت موضوع تحقیق. 5

1-4 هدف های تحقیق. 6

1-5 پرسش های تحقیق. 6

1-6 پیش فرض ها یا فرضیه های اصلی.. 6

1-7 پیشینه تحقیق. 6

1-8 قلمرو تحقیق. 10

1-9 روش تحقیق. 11

1-9-1 جامعه آماری.. 11

1-9-2 روش نمونه گیری.. 11

1-9-3 شیوه گردآوری اطلاعات.. 11

1-9-4 ابزار گردآوری اطلاعات.. 11

1-9-5 شیوه تجزیه و تحلیل یافته ها 12

1-10 محدودیت های تحقیق. 12

فصل دوم:چارچوب نظری پژوهش(ادبیات تحقیق)

2-1 مفاهیم و اصطلاحات.. 14

2-1-1 تعریف توریسم. 14

2-1-2 برخی مفاهیم مرتبط با گردشگری.. 15

2-1-3 عوامل عمده تأثیرگذار در صنعت توریسم. 17

2-1-4 اهمیت گردشگری.. 17

2-1-5 نوع شناسی توریسم. 18

2-1-5-1 توریسم عادی.. 18

2-1-5-2 توریسم طبیعت گرا 19

2-1-6 اکوتوریسم(Ecotourism) 22

2-1-7 تعریف اکوتوریسم. 22

2-1-8 اصول اکوتوریسم. 24

2-1-9 ویژگی های اکوتوریسم. 24

2-1-10 چند تقسیم بندی از اکوتوریسم. 26

2-1-11 گردشگری و توسعه اشتغال. 26

2-1-12 توسعه پایدار. 28

2-1-13 اکوتوریسم پایدار. 29

2-1-14 راهکارهای عملی اکوتوریسم پایدار. 30

2-1-15 انجمن بین المللی اکوتوریسم. 31

2-1-16 اکوتوریسم در ایران و جهان. 31

2-2 مبانی نظری ( مدل ها ، نظریات تحقیق وتئوریها) 33

2-2-1 نگرش سیستمی به گردشگری.. 33

2-2-2 عناصر صنعت گردشگری.. 34

2-2-3 بازار طبیعت گردی.. 36

2-2-4 اثرات اقتصادی اکوتوریسم. 37

2-2-5 طبیعت گردی هم فرصت است و هم تهدید. 39

2-2-5-1 طبیعت گردی به عنوان فرصت.. 39

2-2-5-2 طبیعت گردی به عنوان تهدید. 40

2-2-6 بیانیه کبک در خصوص اکوتوریسم. 41

2-2-6-1 توصیه های بیانیه کبک به دولت ها در سطح ملی، منطقه ای و محلی.. 41

2-2-7 دیدگاه سازمان جهانی گردشگری.. 43

2-2-8 دید گاه گان. 44

2-2-9 دیدگاه رای.. 45

2-10 دیدگاه بویونز، نجیدا و مورالس… 46

2-11 دیدگاه کاسپار. 47

2-12 دیدگاه هولدن. 48

2-2- 13 مدل تحلیلی swot 50

2-2-14-1 ماتریس تهدیدات، فرصت ها، نقاط قوت و ضعف( swot) 50

فصل سوم: ویژگی های جغرافیایی محدوده مورد مطالعه: شهرستان سواد کوه

3-1 ویژگی های جغرافیای طبیعی.. 56

3-1-1 موقعیت سواد کوه 56

3-1-2 زمین شناسی.. 59

3-1-3 توپوگرافی.. 60

3-1-4 اقلیم. 65

3-1-4-1 آب و هوا 65

3-1-4-2 دما 66

3-1-4-3 بارش… 67

3-1-4-5یخبندان. 69

3-1-4-6 تعداد ساعات آفتابی.. 70

3-1-4-7 باد. 72

3-1-5منابع خاک.. 73

3-1-6 منابع آب.. 74

3-1-6-1 منابع آبهای سطحی.. 75

3-1-6-2 منابع آب زیر زمینی.. 75

3-1-7 پوشش گیاهی.. 77

3-1-7-1 جلگه و دشت.. 77

3-1-7-2 بخشی کوهپایه ای.. 77

3-1-7-3 بخش کوهستانی.. 78

3-1-8 حیات جانوری.. 79

3-2 ویژگی های جغرافیای انسانی.. 80

3-2-1 ویژگی های تاریخی و وجه تسمیه شهرستان سواد کوه 80

3-2-2 اجتماعی و جمعیت.. 82

3-2-2-1 جمعیت و ویژگی های آن. 82

3-2-2-2 ساختار جنسی.. 83

 

3-2-2-3 شهرنشینی.. 83

3-2-3 ویژگی های اقتصادی شهرستان سواد کوه 83

3-2-3-1 کشاورزی.. 84

3-2-3-2 صنعت.. 85

3-2-4 کالبدی.. 87

3-2-4-1منابع گردشگری سواد کوه 87

3-2-4-1-1 منابع طبیعی.. 87

3-2-4-1-1-1 غار اسپهبد خورشید. 87

3-2-4-1-1-2 غار زنگیان. 88

3-2-4-1-1-3 غار کیجاکچال. 88

3-2-4-1-1-4 غار دیولیلم. 88

3-2-4-1-1-5 دریاچه شورمست.. 88

3-2-4-1-1-6 دریاچه گل پل. 89

3-2-4-1-1-7 آبشار گزو. 89

3-2-4-1-1-8 آبشار شورآب.. 89

3-2-4-1-1-9 آبشار گلناب دره وآبشار شش رودبار. 89

3-2-4-1-1-10 جنگل ترز. 89

3-2-4-1-1-11 جنگل اسلام آباد. 90

3-2-4-1-1-12 جنگل کاشی آباد( جمشید آباد) 90

3-2-4-1-1-13 جنگل خی پوست ( خی بوس) 90

3-2-4-1-1-14 جنگل کسلیان. 90

3-2-4-1-1-15 جنگل چم چم. 90

3-2-4-1-1-1-16 جنگل سرخ کلا.. 90

3-2-4-1-1-17 جنگل پرو. 91

3-2-4-1-1-18 ییلاقات و جاده های گردشگری.. 91

3-2-4-1-1-19 منطقه دراسله. 91

3-2-4-1-1-20 محله قدیمی آلاشت.. 92

3-2-4-1-1-21 جاده شوسه سواد کوه 93

3-2-4-1-1-22 جاده آلاشت.. 94

3-2-4-1-1-23 جاده خطیر کوه 94

3-2-1-1-24 جاده پل سفید، محمود آباد. 95

3-2-4-1-1-25 جاده کسلیان. 95

3-2-4-1-1-26  جاده سرتنگه. 95

3-2-4-1-2 منابع فرهنگی( جاذبه های دست ساخت) 96

3-2-4-1-2-1 اماکن و بقاع مذهبی.. 96

3-2-4-1-2-2 برج لاجیم. 96

3-2-4-1-2-3 برج دیده بانی باوند. 97

3-2-4-1-2-4 قلعه کنگلو. 97

3-2-4-1-2-5کلیسای اوریم رودبار. 98

3-2-4-1-2-6 پل ورسک… 98

3-2-4-1-2-7 پل شاپور. 99

3-2-4-1-2-8 پل داخل شهر پل سفید. 100

3-52-4-1-2-9 پل شاه عباسی روستای ورسک… 101

3-2-4-1-2-10 پل راه آهن اوریم. 101

3-2-4-1-2-11 پل بالو. 101

3-2-4-1-2-12 سه خط طلا.. 101

3-2-4-1-2-13 راه آهن.. 102

3-2-4-1-3 منابع فرهنگ معنوی.. 102

3-2-4-2 بررسی وضعیت زیر ساخت ها در محدوده مطالعاتی.. 104

3-2-4-2-1 اقامتگاه ها( هتل، متل، مهمانپذیر…) و تأسیسات پذیرایی(رستوران، کافی شاپ و انواع غذاهای سنتی و مدرن)  104

3-2-4-2-2 راهنمایان گردشگری.. 105

3-2-4-2-3 دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی.. 105

3-2-4-2-4 شبکه ارتباطی ، پایانه ها و ایستگاه های حمل و نقل. 105

3-2-4-2-5 امکانات مخابراتی و اطلاعات و اخبار. 107

3-2-4-2-6 بانک… 107

3-2-4-2-7 تأسیسات و امکانات شهری.. 107

3-2-4-2-8 امکانات ورزشی تفریحی.. 108

3-2-4-2-9 بررسی و تحلیل تقاضای گردشگران منطقه سواد کوه: 108

3-2-4-2-9-1 بازار تقاضای گردشگران درون استانی( ساکنان محلی) 108

3-24-2-9-2 بازار تقاضای ملی( دیگر استان ها) 109

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده ها

مقدمه. 111

4-1معرفی اجمالی منطقه. 111

4-2 منابع و جاذبه های موجود در منطقه. 112

4-3 استفاده از مدل SWOT برای تعیین راهبرد توسعه گردشگری.. 114

4-4 تحلیلSWOT از منابع زیر ساختمانها ، مدیریت و نیروی انسانی مرتبط با اکوتورسیم منطقه مورد مطالعه  114

4-4-1 عوامل  درونی.. 114

4-4-2 عوامل بیرونی.. 117

4-5 استراتژی ها و راهبردها در بخش منابع ، زیر ساختمانها، مدیریت و نیروی انسانی. 121

فصل پنجم:نتیجه گیری

5-1 نتیجه گیری.. 130

5-2 پیشنهادات و راهکارها 131

منابع و ماخذ. 133

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                      صفحه

جدول شماره 2-1 میزان اشتغال در صنعت مسافرت و جهانگردی.. 27

جدول شماره (2-1) عناصر صنعت گردشگری(سی سا) 35

جدول شماره (2-2) عناصر صنعت گردشگری(سینکلر و استبلر) 36

جدول 2-3 اثرات مثبت حفاظت  و توسعه اکوتوریسم. 40

جدول شماره 2-4. 52

جدول شماره 3-1 مشخصات عمومی شهرستان سواد کوه بر اساس تقسیمات کشوری تا پایان سال 1391  58

جدول3) متوسط دما در منطقه مورد مطالعه. 66

جدول4) میزان بارندگی در منطقه مورد مطالعه. 68

جدول5) تعداد روزهای یخبندان در منطقه مورد مطالعه. 69

جدول6) تعداد  ساعات آفتابی در منطقه مورد مطالعه. 70

جدول7) رطوبت نسبی در منطقه مورد مطالعه. 71

جدول8) حداکثر سرعت باد در منطقه مورد مطالعه (متربرثانیه) 72

جدول شماره 3-2 مساحت جنگل ها و پارک های جنگلی، فضای سبز و ذخیره گاه های جنگلی سال 1390 ( واحد : هکتار)  77

جدول 3-3 جمعیت شهرستان سواد کوه به تفکیک نقاط شهری و روستایی.. 82

جدول 3-4 مقایسه ساختار جنسی جمعیت شهرستان سواد کوه طی سالهای 1375 ، 85-90 (درصد) 83

جدول 3-5 جمعیت شهرهای شهرستان سواد کوه سال 1390. 83

جدول شماره 3-6 تعداد پایانه سفر و مسافر جابجا شده برون استانی از طریق پایانه مسافربری : 1392. 106

جدول 3-7 محورهای موجود در شهرستان سواد کوه به تفکیک نوع راه و پوشش در سال 1390. 106

جدول 3-8 انواع راه هایی روستایی زیر پوشش اداره کل راه  و ترابری استان ( کیلومتر)  1390. 107

جدول شماره 3-9 تعداد واحدهای بانکی در پایان سال 1392. 107

جدول 1-4 منابع (جاذبه های ) طبیعی.. 112

جدول 4-2 منابع فرهنگی و تاریخی (جاذدبه های ساخت بشر) 113

جدول4-3 لیست اهم منطق، پدیده ها و محیط های طبیعی با جاذبه طبیعت گردی سوادکوه 113

جدول 4-4 ماتریس راهبردها و راهکارهای در برنامه ریزی توسعه اکوتوریسم سوادکوه 123

فهرست  نمودار

عنوان                                                                                                                                                                      صفحه

نمودار شماره 2-1 الگوی اکوتوریسم پایدار. 30

نمودار شماره 2-2 نگرش سیستمی به گردشگری.. 34

نمودار 2-3 اکوتوریسم و بازار گردشگری.. 37

نمودار 2-4 اثرات اقتصادی اکوتوریسم. 38

نمودار 2-5 اکوتوریسم یک فرصت.. 39

نمودار 2-6 اکوتوریسم یک تهدید. 40

نمودار 2-7 دیدگاه سازمان جهانی گردشگری.. 43

نمودار 2-8 دیدگاه گان. 44

نمودار 2-9 سیستم گردشگری از دیدگاه  رای.. 45

نمودار 2-11 دیدگاه کاسپار. 47

نمودار 2-12 دیدگاه هولون. 49

نمودار میله ای 3-1 اوضاع جوی گزارش شده ایستگاه سینوپتیک پل سفید. 67

نمودار میله ای 3-2 :اوضاع جوی گزارش شده ایستگاه سینوپتیک پل سفید. 68

نمودار میله ای 3 -3 :اوضاع جوی گزارش شده ایستگاه سینوپتیک پل سفید. 69

نمودار میله ای  4-3 :اوضاع جوی گزارش شده ایستگاه سینوپتیک پل سفید. 70

نمودار میله ای   5-3 :اوضاع جوی گزارش شده ایستگاه سینوپتیک پل سفید. 71

نمودار میله ای    6-3 :اوضاع جوی گزارش شده ایستگاه سینوپتیک پل سفید. 72

نمودا 4-2 : ابعاد چهارگانه تجزیه و تحلیل SWOT. 120

 

فهرست شکل و نقشه

عنوان                                                                                                                                                                      صفحه

 

شکل 2-1. 46

نقشه شماره 3-1 استان مازندران. 56

نقشه شماره 3-2 شهرستان سواد کوه 57

نقشه شماره 3-3 تقسیمات سیاسی.. 58

نقشه شماره 3-4 زمین شناسی.. 59

نقشه شماره 3-5 سه بعدی.. 60

نقشه شماره 3-6 توپوگرافی.. 62

نقشه شماره 3-7 شیب شهرستان. 63

نقشه شماره 3-8 طبقات ارتفاعی شهرستان. 64

نقشه شماره 3-9 کاربری اراضی.. 74

نقشه شماره 3-10 هیدروگرافی.. 76

نقشه شماره 3-11 شیب شهرستان. 79

1 مقدمه:

امروزه گردشگری به عنوان بزرگ ترین صنعت جهان معرفی شده و در عین حال به عنوان یکی از منابع اصلی مبادله و کسب درآمد ارزی و اشتغال در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. رشد و توسعه گردشگری پیامدی دو جانبه دارد. این صنعت به دلیل قابلیت ذاتی خود، هم می تواند موجب بهبود شرایط اقتصادی ، اجتماعی جامعه گشته و هم اینکه رشد سریع و غیر قابل مهار آن می تواند منجر به تخریب محیط زیست واز بین رفتن هویت بومی و فرهنگ سنتی گردد. اکوتوریسم گرایش نسبتا تازه در صنعت گردشگری است .محیط طبیعی، معیشت و شیوه های زیست سنتی، چم اندازها و مناظر زیبای طبیعت، هدف های اصلی وجاذبه های گردشگر پذیر این نوع از گردشگری هستند به منظور پایداری و توسعه این صنعت، حفاظت از محیط زیست و پاسداری از فرهنگ سنتی در اولویت قرار دارد. اکوتوریست ها که با انگیزه های خاص خود به نواحی طبیعی و بکر کره زمین مسافرت می کنند تجارت سودمندی به دست خواهند آورد. آنان با زمینه های فرهنگی – زیست محیطی ، طبیعت هر منطقه و کشور آشنا شده و به دوستداران وحافظان طبیعت می پیوندند.

طبیعت گردی معمولا دارای یک مفهوم و محتوای فرهنگی ومحلی با اهمیت است و انسان را به جامعه باز می گرداند و احساس تعهد به منظور حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگ سنتی را در انسان بر می انگیزد. سازمان جهانی گردشگری پیش بینی نموده است در سال 2020 بالغ بر 50 درصد از گردشگران را اکوتوریست ها تشکیل خواهند داد. گردشگری پایدار و بیوتوریسم واژه های متنوعی هستند که برای گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شوند.

اکوتوریسم نوعی از گردشگری است که بر اساس مسافرت به مناطق طبیعی به نسبت بودن آسیب مانده می باشد( سجادیان، مهیار و ناهید، 1388) . این صنعت ابزار قدرتمندی در جهت توسعه اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته به شمار می رود . برای نمونه در فاصله سال های 2000-1990 ، درآمد خالص برخی از این کشورها از محل گردشگری ، سالانه 154 درصد رشد داشته که بیش از دو برابر رشد آن در کشورهای توسعه یافته است.(  هیقام،2007)

معمولا از گردشگری طبیعی به عنوان توسعه پایدار، گردشگری پاک و دوستدار محیط زیست یاد و تفسیر می شود. از نظر انجمن بین المللی اکوتوریسم، طبیعت گردی سفری مسئولانه به نواحی طبیعی است. که به حفظ محیط زیست و پایداری رفاه مردم محلی می انجامد. در ایران نیز بر پایه رویکرد کنش گرایانه اکوتوریسم مبنی بر کاهش آثار منفی گردشگری طبیعت و توجه جدی به افزایش بار مثبت آن، ضرورتا باید به «اکوتوریسم جامعه محور» به عنوان یک راهبرد اساسی در توسعه و ترویج گردشگری طبیعی پرداخته و فرایند سیاستگذاری ها، برنامه ریزی، اجرا و مدیریت طرح ها و پروژه های گردشگری طبیعی طوری سازماندهی وهدایت شوند تا از یک طرف رشد و بالندگی این بخش از صنعت گردشگری همراه با حفظ و ارتقای شاخص های پایداری زیست محیطی در مناطق و محورهای گردشگری طبیعی همراه باشد و از طرف دیگر علی الاصول بایستی کلیه امور اجرا و بهره برداری از جاذبه های گردشگری بر پایه حضور و با محوریت مشارکت فعال جمعیت و جوامع انجام گیرد.

بدون تردید کشور ایران با جاذبه های فراوان طبیعی، گونه های مختلف فرهنگی، تنوع زیستی و اقلیم متناوت و داشتن چهار فصل، درآینده یکی از مقاصد طبیعت گردان خواهد بود، گر چه طبیعت گردی در کشور ایران در آستانه راه است، اما تجارب ارزشمند جامعه جهانی، قوانین ومقررات ، توصیه ها و الزامات بین الملل و دستاوردهای ناشی از تجارب مجموعه ممالک فعال و پیشرو در این حوزه به رایگان در اختیار ماست، این فرصت را باید مغتنم شمرد.

1-2 بیان مسئله

چنانکه می دانیم انسان و طبیعت ترکیبی جدایی ناپذیرند، آدمی در طبیعت به دنیا می آید، در طبیعت زندگی می کند و در طبیعت می میرد تمام جلوه های طبیعی اعم از جنگل های طبیعی، پارک های ملی و حیات وحش، رودخانه ها و طبیعت پیرامون آن ها گستره هایی از قسمتی از جهانگردی( گردشگری در طبیعت) را رقم می زند. اکوتوریسم را به طور خلاصه چنین تعریف می کنند. اکوتوریسم سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که ضمن حفاظت از محیط زیست سلامت جامعه محلی را نیز پایدار سازد. اکوتوریسم به مثابه عرصه ای مشترک برای خلق تشریک مساعی و هدایت مشترک مسیر گردشگرانی که قصد کسب تجربه و یادگیری درباره مناطق طبیعی و فرهنگهای مختلف دارند عمل می نماید. امروزه طبیعت گردی در میان گونه های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه ای و رشد قابل ملاحظه ای برخوردار است ودر بیست سال اخیر شاهد گسترش سریع فعالیت های طبیعت گردی در سراسر جهان بوده ایم و انتظار میرود برشدت این گسترش نیز افزوده شود.