پژوهش پیش رو با هدف بررسی مقایسه ای سبک های دلبستگی و تمایل به طلاق با کنترل سر سختی روان‌شناختی بین زنان، دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف مواد انجام شد. روش مورد استفاده در پژوهش حاضر توصیفی (از نوع علی – مقایسه ای) بود. جامعه این پژوهش شامل دو گروه زنان متقاضی طلاق که دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف مواد مراجعه کننده به دفاتر شورای حل اختلاف و دادگستری  و زنان خواهان ادامه زندگی مشترک دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف مواد مراجعه کننده به مراکز درمان ترک اعتیاد بودند. از جامعه مورد مطالعه تعداد 120 زن دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف مواد با روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند که از این تعداد 60 نفر متقاضی طلاق و 60 نفر خواهان ادامه زندگی مشترک بودند. روش مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات از نوع میدانی بوده است و هم چنین از دو پرسش نامه سبک های دلبستگی هزن و شیور(1987) و پرسش نامه سرسختی اهواز استفاده شده است که پس از تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه نتایج زیر حاصل شد: بین سبک دلبستگی ایمن در زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال های مصرف مواد خواهان ادامه زندگی با زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف متقاضی طلاق تفاوت  معنی دار وجود دارد. بین سبک دلبستگی اجتنابگر در زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال های مصرف مواد خواهان ادامه زندگی با زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف متقاضی طلاق تفاوت  معنی دار وجود ندارد. بین سبک دلبستگی دوسوگرا در زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال های مصرف مواد خواهان ادامه زندگی با زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف متقاضی طلاق تفاوت وجود ندارد. بین سرسختی روان شناختی در زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال های مصرف مواد خواهان ادامه زندگی با زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف متقاضی طلاق تفاوت وجود دارد. بین سبک دلبستگی ایمن و کنترل سرسختی روان شناختی در زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال های مصرف مواد خواهان ادامه زندگی با زنان دارای شوهر به اختلال مصرف مواد متقاضی طلاق رابطه  معنی دار وجود ندارد. بین سرسختی روان شناختی در سبک های دلبستگی زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال های مصرف مواد خواهان ادامه زندگی با زنان دارای شوهر مبتلا به اختلال مصرف متقاضی طلاق تفاوت وجود ندارد.

کلیدواژه:

سبک های دلبستگی، تمایل به طلاق، سر سختی روان‌شناختی، اختلال مصرف مواد

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

فصل اول طرح تحقیق

1-1- مقدمه                                                                                                     2

1-2- بیان مساله                                                                                                         3

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق                                                                       5

1-4- اهداف تحقیق                                                                                           7

1-4-1-هدف کلی                                                                                             7

1-4-2- اهداف جزئی                                                                                        7

1-5- سوال ها تحقیق                                                                                          7

1-6- فرضیه های تحقیق                                                                                               8

1-7- تعاریف نظری و عملیاتی                                                                              8

1-7-1-تعاریف مفهومی                                                                                                8

1-7-2- تعاریف عملیاتی                                                                                     9

فصل دوم پیشینه ی تحقیق

2-1- پیشینه ی نظری                                                                                         11

2-2- پیشینه پژوهشی                                                                                         50

2-2-1- پیشینه داخلی                                                                                        50

2-2-2- پیشینه خارجی                                                                                       53

فصل سوم روش تحقیق

3-1-مقدمه                                                                                                      59

3-2- روش انجام تحقیق                                                                                               59

3-3-جامعه آماری                                                                                             59

3-4- نمونه آماری و روش نمونه گیری                                                                     60

3-5- ابزار اندازه گیری اطلاعات                                                                                       60

3-6- روش اجرای پژوهش                                                                                  62

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات                                                                       63

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه                                                                                                     65

4-2- آمار توصیفی                                                                                            66

4-3-آمار استنباطی                                                                                           69

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه                                                                                                     75

5-2- بحث و نتیجه گیری                                                                                    75

5-3- محدودیت ها                                                                                            77

5-4- پیشنهادها                                                                                                          78

5-4-1- پیشنهادهای کاربردی                                                                              78

5-4-2- پیشنهادهای پژوهشی                                                                               79

منابع فارسی                                                                                                     80

منابع انگلیسی                                                                                                   83

پرسش نامه                                                                                                      85

– مقدمه

متخصصان روان‌شناسی خانواده معتقدند که شناخت دقیق‏ زوجین از یکدیگر قبل از ازدواج و جلوگیری از ازدواج‏های‏ خودسرانه و سهل‏انگارانه می‏تواند پیشگیری مناسبی برای پدیده‏ طلاق بعد از آغاز زندگی باشد. طبق آمار ارائه‏ شده 5/47 درصد مردان و 55 درصد زنان شناخت کمی از همسران خود هنگام ازدواج دارند و در این میان تنها 5/27 درصد مردان و 25 درصد زنان در هنگام ازدواج همسران خود را به خوبی می‏شناسند و در بین این دو دسته، دسته‌ی دیگری هم‏ وجود دارد که شناخت نسبی از همسران خود دارند، یعنی 10 درصد مردان و 20 درصد زنان. اگر این آمار به سویی رود که‏ زوجین از هم شناخت کافی داشته باشند، به احتمال زیاد طلاق‏ رشد نزولی خواهد داشت. بررسی ها نشان می‏دهد عدم شناخت صحیح از همسر علت‏ عمده‌ی طلاق‏ها گزارش شده است. غیر از این، شتاب‏زدگی در ازدواج باعث ایجاد زیان‏های غیرقابل جبران شده که برای رفع‏ این معضل می‏توان با مشاوره روان‌شناسی آن را حل کرد؛زیرا با این ارزیابی روان‌شناختی است که آمادگی فرد از لحاظ روحی و روانی برای ازدواج مشخص می‏شود(رستمی و همکاران، 1388).

در روند شناسایی عوامل ایجاد کننده تفاوت های فردی در واکنش به فشارهای زندگی، کوباسا[1](1979)، بیان کرد که سرسختی روان‌شناختی به عنوان یک ویژگی شخصیتی، رابطه بین استرس و بیماری را تحت تاثیر قرار داده، از عوامل اصلی ایجاد تفاوت های فردی در این زمینه است. از آن زمان به بعد، پژوهش های متعدد فرضیه کوباسا را حمایت کرده و نشان داده اند که سرسختی روان‌شناختی به عنوان یک ویژگی شخصیتی رابطه بین استرس و بیماری را تعدیل می کند(شریفی و همکاران، 1384).

نظریه‌ی دلبستگی را بی‏شک بایستی یکی از برجسته‏ترین دست‏ آوردهای روان‌شناسی معاصر به حساب آورد. این نظریه فرایند شکل‏گیری و قطع‏شدن پیوندهای عاطفی را توضیح می‏دهد. مفهوم محوری و اصلی این نظریه به توضیح و تشریح این نکته‏ می‏پردازد که چگونه نوزاد از نظر هیجانی نسبت به شخصی که‏ وظیفه‌ی مراقبت و نگهداری از وی را بر عهده دارد، دلبسته می‏شود و نیز چگونه هنگامی که از این شخص جدا می‏شود دچار تنش‏ و تنیدگی می‏گردد. دلبستگی پیوند عاطفی نسبتا پایداری است‏ که بین کودک و یک یا تعداد بیشتری از افرادی که نوزاد را در تعامل منظم دائمی با آنها می‏باشد، ایجاد می‏گردد. در ایجاد و تعیین کیفیت این پیوند عاطفی دو مفهوم قابل دسترس بودن و پاسخ دهنده بودن، تصویر مادرانه نقشی یگانه و منحصر به فرد ایفاء می‏کنند. زندگی نوزاد انسان، حول محور یک شخص خاص‏ که قابل دسترس است و منظما به نیازهای مراقبتی او پاسخ‏ می‏دهد، می‏چرخد و بدین ترتیب رفتار جست‏وجوی مراقبت‏ نوزاد با پاسخ‏دهی منظم تصویر مادرانه شکل می‏گیرد. در واقع‏ این رفتار جست‏وجوی مراقبت نوزاد است که دلبستگی نامیده‏ می‏شود(رستمی و همکاران، 1388).

رابطه بین پنج عامل اصلی شخصیت و سبک‏های دلبستگی از زاویه‏ای دیگر نیز قابل‏ بررسی است. در یک سری مطالعه، بوش[2] و همکاران(1986)نشان دادند که‏ بسیاری از سازه‏های شخصیتی می‏توانند به ترکیبی از پنج بعد اصلی کاهش پیدا کنند. این‏ مسئله چالشی را پیش روی مقیاس‌های مربوط به تفاوت های فردی قرار می‏دهد. چنین‏ مقیاس‌هایی باید در صورت امکان در نقشه‏ای که به‌وسیله پنج عامل اصلی ایجاد شده است قرار گیرند(شیپور و برنان‏12، 1992). بنابراین اگر سبک دلبستگی را به عنوان یک سازه تفاوت‏ فردی در نظر بگیریم این فرض مطرح می‏شود که سبک‏های دلبستگی مثل سایر سازه‏های‏ تفاوت های فردی واریانس مشترکی را با ابعاد پنج عامل اصلی شخصیت داشته باشد(بشارت و همکاران، 1385).

1-2- بیان مساله

کانون اصلی فشارهای حاصل از اعتیاد مردان متاهل، همسر و فرزندان آن ها هستند. همسران افراد معتاد برای مبارزه با اعتیاد شوهر از راهبردهای مقابله ای گوناگون مانند اجتناب شناختی، تلاش برای فرار فکری از مشکل، مواجهه فعال با همسر، تهدید به ترک و یا طلاق استفاده می کنند(گل پرور و مولوی، 1380).

در کنار عوامل مختلفی که عموماً برای طلاق عنوان شده‏ است، مثل؛اعتیاد، فقر، ندادن نفقه، زندانی بودن شوهر، داشتن زن‏های دیگر، عدم تفاهم اخلاقی و فرهنگی، اختلاف‏ سنی و فساد اخلاقی و غیره عامل دیگری نیز وجود دارد که‏ شاید تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است و حتی می‏توان‏ گفت که اصلاً به آن توجهی نشده است و آن‏”سبک دلبستگی‏ زوجین‏”می‏باشد. وست وشلدون(1999)، فکر دلبستگی بزرگسالان را به‏ عنوان روابط دو به دویی تعریف می‏کند که همجواری با یک‏ شخص ویژه و ترجیح داده شده منجر به دست یافتن، یا حفظ شدن احساس ایمنی می‏گردد. بحث های فراوانی در خصوص‏ نقش دلبستگی در همسرگزینی وجود دارد. ممکن است بتوان‏ در همسرگزینی نقشی را برای دلبستگی در فرهنگ‏های غربی‏ که با روابط آزاد قبل از ازدواج مشخص می‏شوند-که به نوبه‌ی خود امکان ترک و قطع رابطه را برای هر دو طرف آسان‏تر می‏کند- در نظر گرفت؛زیرا این امر به افراد اجازه می‏دهد تا قبل از ازدواج شناخت بیشتری از همسر خود به دست آورند. اما مشکل‏ به‌توان برای دلبستگی نقش قابل توجهی را در همسرگزینی در فرهنگ‏هایی هم چون ایران که نسبت به روابط پیش از ازدواج‏ و ازدواج رویکرد متفاوتی دارند در نظر گرفت؛زیرا با توجه به‏ فرایند ازدواج در ایران واضح است که زوجین قبل از ازدواج زمان‏ و فرصت کافی برای شناخت کامل یکدیگر را ندارند تا به سبک دلبستگی یکدیگر آگاه شوند یا تحت تأثیر آن قرار گیرند. به‏ همین دلیل هم بسیار بعید است که همسر گزینی در زوج‏های‏ ایرانی، تحت تأثیر دلبستگی باشد؛در حالی که سبک دلبستگی‏ هر فرد موضوع قابل توجهی است که متأسفانه کمتر به آن توجه‏ شده و باعث جفت شدن زوج‏های ناایمن گردیده که روابط زناشویی را تحت تأثیر قرار می‏دهد و باعث