فصل اول: کلیات تحقیق.. 1

مقدمه. …………………………………………………………………………………………………………….1

بیان مسأله. 5

اهداف تحقیق   5

چکیده

قدرت نرم بخشی از سازوکارهای کنش راهبردی بازیگران در روند اثرگذاری بر محیط منطقه­ای و بین ­المللی محسوب می­ شود. اگرچه نظریه­پردازان مختلفی از جمله «سون تزو» در فرایند گسترش ادبیات قدرت نرم تلاش­ های زیادی به انجام رسانده­اند، اما پیامبران نیز در این ارتباط پیشگام سایر نظریه­پردازان در کاربرد قدرت نرم بوده ­اند. پیامبرانی همانند حضرت عیسی(ع) و پیامبراکرم(ص) را باید در زمره افرادی دانست که قدرت نرم را به عنوان تاکتیک و استراتژی مورد استفاده قرار داده­اند.

مطالعة تاریخی زندگی و عملکرد پیامبر اکرم(ص) حاکی از آن است که آن بزرگوار پرچمدار جنبش نرم در جهان می­باشد.هر چند تمام پیامبران فعالیت­ها و اصول اعتقادی و تبلیغی دین خود را بر پایة حرکت نرم گذاشته­اند، لیکن پیامبر اسلام(ص) در همة جنبه­ های شخصی و عمومی با جنبش نرم که خود آن را پایه­گذاری کرده بود زندگی و رفتار می­کرد. بسیاری از صاحب­نظران بر این عقیده می­باشند که با ظهور ادیان به ویژه اسلام و گسترش سریع آن در جهان، نقش قدرت نرم و دیپلماسی برجسته گردیده و به یک عامل سرنوشت­ساز تبدیل شده است، زیرا اسلام نه بر اساس قدرت سخت بلکه بر اساس قدرت نرم گسترش یافت.

بر این اساس احیای دیپلماسی پیامبر اعظم(ص) که در قالب صداقت، صراحت، سادگی، عدم تظاهر به قدرت، قاطعیت، دلیری و شجاعت بود در میان کشورهای اسلامی جهان اهمیت ویژه­ای به خصوص برای جمهوری اسلامی ایران داشته است. انقلاب اسلامی ایران که دارای ماهیتی اسلامی است و جنبه­ های سیاسی، اقتصادی و اعتقادی نیز جزیی از این ماهیت محسوب می­شوند، با ارزش­های بنیادین، ایده­های بدیع و نو، توانمندی­ها و ظرفیت­های فرهنگی، سیاسی، ژئوپلیتیکی، قدرت رهبری بی­بدیل و … قدرت نرم تولید کرد.

به عبارتی انقلاب اسلامی مولود قدرت نرم پیامبر(ص) و جمهوری اسلامی نیز احیاگر دیپلماسی و قدرت نرم آن حضرت می­باشد. جمهوری اسلامی ایران در این مسیر تلاش نموده در قالب استفاده از قدرت نرم در سیاست خارجی، انحطاط تمدن اسلام را خاتمه داده و موجب بروز نوعی بیداری و احیاگری اسلامی آن هم برپایة بازگشت به ایدئولوژی و مکتب اسلام در میان کشورهای منطقه و جهان گردد. در این پایان نامه به نقش قدرت نرم به عنوان کلام انبیاء و راهبرد الهی در سازوکارهای سیاست خارجی ایران به عنوان نمادی از برسازی قدرت نرم پیامبر اسلام(ص) می­پردازیم.

واژگان کلیدی: دیپلماسی پیامبر اعظم(ص)، قدرت نرم، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، صدور انقلاب اسلامی، تنش­زدایی، تعامل گرایی.

مقدمه

آموزه­های دینی بخشی از واقعیت­های راهبردی در سیاست جهانی محسوب می­شوند. آموزه­هایی که پیامبر اسلام در برخورد با محیط پیرامون مورد استفاده قرار داد را باید به عنوان بخشی از سیاست جهانی در ادبیات دینی دانست. کشورهایی همانند ایران در سال­های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش دارند تا از این راهبرد برای اهداف و منافع ملی خود استفاده نمایند. دیپلماسی و قدرت نرم پیامبر(ص) فعالیت­هایی است که آن حضرت به عنوان رییس حکومت و نمایندگان و سفرای منتخب او در راه نیل به مقاصد و ادای وظایف سیاسی دولت اسلامی در میان قبایل و گروه­های دینی و دولت­های غیرمسلمان در خارج از قلمرو حکومت اسلامی انجام می­داده­اند. در حقیقت اهداف عالی و خطوط کلی سیاست اسلام و منافع امت اسلامی بود که دیپلماسی پیامبر(ص) را معین می­کرد.

دستیابی به مقاصد سیاسی، امنیتی و اقتصادی، همواره از مهم­ترین اهداف کشورها در تدوین و اعمال سیاست داخلی و خارجی­شان بوده است. برای تحصیل این مقاصد کشورها به طور سنتی نوعی دیپلماسی مبتنی بر رویکردها و ابزارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی را در پیش می­گیرند. با وجود این­که در نیمه دوم سده بیستم رویکردهای جدیدی در دیپلماسی مطرح شده است ولیکن جمهوری اسلامی ایران در جهت جذب و اثرگذاری بر مخاطبان منطقه­ای و جهانی خود به دنبال احیای دیپلماسی و قدرت نرم پیامبراعظم(ص) می­باشد.

جمهوری اسلامی ایران برای احیای دیپلماسی پیامبر اعظم(ص) تمرکز خود را بر زمینه ­های افزایش تحرک و جهاد علمی، ارتقای دانش و آگاهی عمومی و اعتلای روحیه تحقیق و ابتکار گذارده را فراهم آورده و در سایه گسترش روحیه خودباوری و خوداتکایی، ترویج فرهنگ استقلالی و مشارکتی و نفی فرهنگی تبعی و منفعل به دگرگون سازی مناسبات فرهنگی و زیربناهای فکری و تحول فرهنگی همت گماشت و با احیای خاطره جمعی بر اساس آموزه­های اسلامی و الگوهای سازنده دینی به تقویت هویت فرهنگی، همبستگی امت واحده، همچنین به بازسازی تمدن اسلامی، ارتقای بیداری اسلامی، احیای هویت اسلام پرداخت. جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اقدامات داخلی و منطقه­ای برای پیشبرد دیپلماسی سازنده تمرکز بسیاری بر جریان­های بین ­المللی از جمله تاکید بر عدالت­گرایی و نفی تبعیض، انسان­تر کردن، منصفانه­کردن و عادلانه کردن فضای جهانی و نیز افشای ماهیت سلطه طلبانه، غیرانسانی و غیراخلاقی گفتمان بر روابط بین ­المللی داشت.

انقلاب اسلامی ایران از رهگذر تبیین اندیشه و آرمان عدالتخواهانه خود درصدد برآمد با روش­های غیرمستقیم به نتیجه دلخواه و مطلوب یعنی بیداری اسلامی دست یابد. تأکید ارزش­های انقلاب توسط جنبش­های آزادی­بخش، اشاعه الگوی مردم سالاری دینی، استقبال ملل مستضعف و افزایش اشتیاق آنان به نقش آفرینی جمهوری اسلامی در صحنه بین­المللی، توان متقاعدسازی دیگر از زاویه توانایی شکل دادن ترجیحات و الویت­های آنان، جلب و جذب جهان اسلام به شخصیت رهبری، فرهنگ، ارزش­ها، ساختار سیاسی و اعتبار اخلاقی جمهوری اسلامی ایران و نیز بهره­ گیری از توان اطلاعاتی و ارتباطاتی رسانه ­های سنتی برای انتقال پیام انقلاب به مخاطبان مسلمان و مستضعف را می­توان در زمره مواردی دانست که جایگاه قدرت نرم و دیپلماسی پیامبر(ص) را در فرایند استقرار بنیان­های انقلاب اسلامی ایران مشاهده نمود. استفاده از قدرت نرم و دیپلماسی پیامبر اعظم(ص) در جهت نشان دادن مشروعیت جمهوری اسلامی ایران را می­توانیم در ارزش­هایی نظیر مردم سالاری دینی و کمک­های بشردوستانه به نهضت­های رهایی­بخش و ارتقای توانمندی­های علمی و فرهنگی در سطح داخلی، منطقه­ای و یبن­المللی مشاهده نماییم. از طرفی با توجه با توجه به این­که انقلاب اسلامی ایران مولود قدرت نرم و احیای دیپلماسی و قدرت نرم پیامبر اعظم(ص) است، به عنوان پدیده­ای که بر اساس ارزش­های دینی و اسلامی، شکل گرفت و الگوی جدیدی از مقاومت و مبارزه با استبداد و استعمار مدیریت در عرصه قدرت، سیاست و حاکمیت را متجلی و به نمایش گذاشت و نوعی از جریان احیاگری، بیداری فکری و ایدئولوژیک را سامان و هدایت کرد. باید بر این نکته اذعان داشت که در واقع انقلاب اسلامی ایران، به صورت نمونه ­ای الهام بخش و الگو عمل کرد و تواتست احیاگر دیپلماسی و قدرت نرم پیامبر(ص) در میان کشورهای اسلامی باشد.

بیان مسأله

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در قالب گفتمان نه شرقی و نه غربی جمهوری اسلامی ایران شروع شد و نشان از این دارد که سیاست خارجی کشور همواره تابع پویایی­های فرهنگ انقلاب اسلامی و باورهای ملی است. به همین دلیل ماهیت احیای اسلام ناب و دیپلماسی قدرت نرم پیامبر اعظم(ص) بر هرگونه مرزبندی سیاسی مقدم بوده است.

به بیان دیگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی و شیوه مرزبندی­های سیاسی آن ریشه در تفکر احیای امام خمینی(ره) دارد که ضمن باور به تحول مرزهای سیاسی و ظهور وضعیت­های سیاسی گوناگون در داخل و خارج از کشور ذات وجود هر اندیشه دینی منبعی جوشان و خروشان است که کیان و روح مشروعیت را همواره از غیریت­ها متمایز می­ کند.

گفتمان سیاسی خارجی جمهوری اسلامی ایران در قالب (حکمت و عزت و مصلحت) از تکیه بر مردم و مردم سالاری دینی اسلام و ولایت فقیه و عزت ستیزی و اسلام سیاسی حکایت دارد.

سیاست  خارجی جمهوری اسلامی که در جهت احیا دیپلماسی و قدرت نرم پیامبر اعظم(ص) پی­ریزی شده است درصدد رفع سوء تفاهم­های انباشته شده از گذشته و در تلاش جهت پایان دادن به هر نوع تنازع و کشمکش بین­الملل توجه