چکیده

این تحقیق تلاشی است برای رسیدن به پاسخ سوالاتی در رابطه با اینکه تماشای انیمیشن های مشوق نقاشی چه تأثیری بر نقاشی های کودکان پیش دبستانی دارد و اینکه آیا به اندازه لازم به تولید و پخش این قبیل برنامه ها پرداخته شده است یا خیر. نکته ای که با توجه به موضوع بین رشته ای این رساله در جمع آوری مطالب حاضر در نظر گرفته شده است این بود که از منظر هنر و انیمیشن به مفاهیم و چالش های این موضوع پرد­­اخته شود. یکی از موارد قابل قبول و توجه در ساختار انیمیشمن در نظر گرفتن مخاطب است با توجه به توانایی های هنری کودکان در دوره های مختلف سنی، تحلیلی دقیق بر شناخت مخاطب کودک و رابطه ای که با شیوه های مختلف باز نمود انیمیشن ها برقرار می کند انجام شده است و در نهایت با اجرای یک آزمون که توسط محقق و در شرایط استاندارد انجام گردیده است، تأثیرات انیمیشن های مشوق نقاشی بر نقاشی های کودکان پیش دبستانی در ارتباط با شش متغیر وابسته رنگ، موضوع، کادر، محتوای آموزشی، بازنمایی شکل و تآکید کودک بر بازنمایی این موارد، به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روش گردآوری اطلاعات دراین پژوهش، کتابخانه ای، میدانی و تجزیه و تحلیل داده ها به روش کمی و کیفی و از طریق نمودارهای دستی و استدلال های منطقی و عقلانی و محاسبات دقیق آماری بوده است. نتایج به دست آمده، تأثیرپذیری نقاشی های کودکان پیش دبستانی از تماشای انیمیشن مشوق نقاشی، در چهار شاخص موضوع، رنگ، بازنمایی شکل و تأکید را مورد تأیید قرار داده و تأثیرپذیری نقاشی های این کودکان را در دو شاخص کادر و درک محتوای آموزشی رد می کند.

کلید واژگان

کودکان پیش دبستانی، تلویزیون، انیمیشن آموزشی، نقاشی کودک، انگیزش، آموزش هنر.

 

فهرست

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….1

 

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1: اهمیت مسئله ……………………………………………………………………….3

1-2: اهداف تحقیق …………………………………………………………………………….8

1-3: سؤالات کلیدی تحقیق ……………………………………………………….9

1-4: روش تحقیق …………………………………………………….10

فصل دوم: انگیزش و یادگیری

2-1: انگیزش …………………………………………………………..12

2-1-1: هدف یا غایت ……………………………………………..13

2-1-2: سائق ……………………………………………………….13

2-2: یادگیری …………………………………………………………………………13

2-3: انگیزش و یادگیری ……………………………………………………………..14

2-4: الگوهای یادگیری ……………………………………………………………15

2-4-1: یادگیری به کمک مشاهده ……………………………………………..16

2-5: نظریه های یادگیری ………………………………………………………………17

2-5-1: نظریه شرطی (رفتارگرایی) ……………………………………………….18

2-5-2: نظریه شناختی …………………………………………………………..18

2-5-2-1: نظریه رشد ذهنی پیاژه ……………………………………………………19

2-5-2-2: مفاهیم اصلی نظریه پیاژه ……………………………………………………….20

2-5-2-3: استفاده عملی از نظریه پیاژه برای بهبود فرایند آموزش – یادگیری ………………………………21

2-5-3: نظریه یادگیری اجتماعی ……………………………………………………..22

2-5-3-1: نظریه برونر …………………………………………………………………………..23

2-5-3-2: کاربرد نظریه برونر در تولید انیمیشن آموزشی ………………………………………………………………..25

فصل سوم:آموزش هنر به کودکان

3-1: آموزش هنر ……………………………………………………………………….27

3-2: آموزش هنر به کودکان …………………………………………………………………..27

3-3: نقش بزرگسالان در نقاشی کودک …………………………………………..28

3-4: نقش مدرسه در نقاشی کودک ……………………………………………….29

3-5: ابزار ……………………………………………………………………………………..31

3-6: غلط گیری ………………………………………………………………………32

3-7: نسخه برداری……………………………………………………………………………..32

3-8: نکات کلیدی در آموزش نقاشی به کودک …………………………………………………………………………………33

3-9: اهداف آموزش هنر به کودکان …………………………………………………………………………………………………..34

3-9-1: اهداف شیوه آموزشی های – اسکوپ ……………………………………………………………………………………36

3-10: آموزش هنر به کودکان پیش دبستانی ……………………………………………………………………………………37

3-10-1: مفاهیم بصری ……………………………………………………………………………………………………………………..37

3-10-2: مفاهیم ارتباطی …………………………………………………………………………………………………………………..38

3-10-3: مفاهیم ابزاری ……………………………………………………………………………………………………………………..38

3-11: کاربرد هنر در آموزش …………………………………………………………………………………………………………….38

3-11-1: رشد اجتماعی – عاطفی …………………………………………………………………………………………………….41

3-11-2: رشد شناختی ……………………………………………………………………………………………………………………..41

3-11-3: رشد اجتماعی – فرهنگی …………………………………………………………………………………………………..42

3-11-4: پیشرفت تحصیلی ……………………………………………………………………………………………………………….42

3-11-4-1: نوشتن …………………………………………………………………………………………………………………………….43

3-11-4-2: املاء ………………………………………………………………………………………………………………………………..43

3-11-4-3: انشاء ……………………………………………………………………………………………………………………………….44

3-11-4-4: آموزش فلسفه ………………………………………………………………………………………………………………..44

3-11-4-5: ریاضی و حساب …………………………………………………………………………………………………………….45

3-12: نقش تربیتی هنر

 …………………………………………………………………………………………………………………….45

3-12-1: ایجاد آرامش ……………………………………………………………………………………………………………………….45

3-12-2: توانایی پالایش و شگفتی و هیجان …………………………………………………………………………………….46

3-12-3: داشتن نقش اصلاحی غیرمستقیم ……………………………………………………………………………………..46

3-12-4: شکوفایی ارزش های اصیل انسانی …………………………………………………………………………………….47

3-12-5: ایجاد خلاقیت و اعتماد به نفس …………………………………………………………………………………………47

3-13: تأثیر هنر بر ناتوانی های یادگیری ………………………………………………………………………………………….48

 

فصل چهارم: کودکان پیش دبستانی

4-1: کودکی ……………………………………………………………………………………..51

4-2: کودکی اول (نوزادی، شیرخوارگی) ……………………………………………………………………………………………52

4-3: کودکی دوم (کودکی میانه) ………………………………………………………………………………………………………52

4-3-1: نموّ بدنی ……………………………………………………………………………………..53

4-3-2: تحول شناختی………………………………………………………………………………………………………………………..53

4-3-3: تحول عاطفی…………………………………………………………………………………………………………………………..56

4-3-4: تحول اخلاقی …………………………………………………………………………………………………………………………57

4-3-5: اجتماعی شدن ……………………………………………………………………………………………………………………….58

4-3-6: تحول اجتماعی در ارتباط با همسالان …………………………………………………………………………………..59

4-3-7: تحول زبانی …………………………………………………………………………………………………………………………….61

4-4: کودک سوم (کودک پایانی) ……………………………………………………………………………………………………….61

 

فصل پنجم: نقاشی کودکان

5-1: تاریخچه ……………………………………………………………………………………………….64

5-2: اهمیت توجه به نقاشی کودکان …………………………………………………………………………………………………68

5-2-1: خلاقیت ………………………………………………………………………………………………….70

5-2-2: ارزش های بیانی نقاشی …………………………………………………………………………………………………………71

5-2-2-1:  نیاز طبیعی در خدمت تکامل انسان ………………………………………………………………………………..71

5-2-2-2: ارزیابی رشد ذهنی کودک و آزمون هوش ………………………………………………………………………..71

5-2-2-3: شناخت و تحلیل مسائل عاطفی و روانی ………………………………………………………………………….72

5-2-2-4: برون ریزی هیجانات …………………………………………………………………………………………………………72

5-2-3: هنر درمانی …………………………………………………………………………………………………………………………….73

5-3: مراحل تکامل  …………………………………………………………………………………………………………………………….78

5-4: نقاشی از دیدگاه کودک  ……………………………………………………………………………………………………………83

5-5: انگیزه کودک از کشیدن نقاشی  ………………………………………………………………………………………………..86

5-6: تفاوت های فردی  ……………………………………………………………………………………………………………………..90

5-7: نقاشی کودکان به مثابه هنر ………………………………………………………………………………………………………92

5-8: هنر کودکان در مقایسه با بزرگسالان  ………………………………………………………………………………………97

5-9: تقویت درک هنری کودک ………………………………………………………………………………………………………100

 

فصل ششم: کودک، رسانه و انیمیشن

6-1: رسانه …………………………………………………………………………………………………………….105

6-2: انواع رسانه ……………………………………………………………………………………………………105

6-3: تلویزیون ……………………………………………………………………………………………………….106

6-4: مخاطب کودک …………………………………………………………………………………………….108

6-5: تأثیر تلویزیون بر کودکان ………………………………………………………………………………………………………..109

6-6: نحوه برقراری ارتباط کودک با تلویزیون ………………………………………………………………………………….113

6-7: علاقه کودکان به تماشای برنامه های تلویزیون ………………………………………………………………………116

6-8: چگونگی و میزان تماشای تلویزیون در دوران کودکی ……………………………………………………………120

6-9: تأثیرات انیمیشن بر کودکان ……………………………………………………………………………………………………124

6-10: کودک و انیمیشن ………………………………………………………………………………………………………………….126

6-11: تاریخچه انیمشن های آموزشی …………………………………………………………………………………………….127

6-11-1: روند تولیدات انیمیشن در سیما ……………………………………………………………………………………….130

6-11-2: روند تولید انیمیشن های آموزشی در صبا ……………………………………………………………………….131

فصل هفتم: انیمیشن و دنیای کودک

7-1: انیمیشن ………………………………………………………………..135

7-2: تاریخچه انیمیشن …………………………………………………..135

7-3: تکامل انیمیشن در جهت سرگرمی کودکان……………………………………………………..136

7-4: جذابیت های انیمیشن برای کودکان…………………………………………..138

7-4-1: تکنیک نقاشی متحرک…………………………………………………………..138

7-4-2: تکنیک عروسکی…………………………………………………………………139

7-4-3: تکنیک مقوای بریده ……………………………………………………..139

7-4-4: تکنیک خمیری…………………………………………………………….139

7-4-5: تکنیک سه بعدی…………………………………………………………………………………139

7-5: ویژگی های مشترک انیمیشن با کودک……………………………………..140

7-6: فواید استفاده از انیمیشن آموزشی …………………………………………………143

 

فصل هشتم: نتایج یک آزمون

8-1: جامعه، نمونه، روش نمونه گیری ………………………………………………………….144

8-2: ابزار یا متغیر مستقل………………………………………………………………………….145

8-: متغیر وابسته …………………………………………………………………………..145

8-4: شاخص های پژوهش …………………………………………………………………….146

8-4-1: موضوع …………………………………………………………………………………….146

8-4-2: رنگ…………………………………………………………………………………147

8-4-2-1: نوع رنگ ……………………………………………………………………….147

8-4-2-2: اشباع ………………………………………………………………………………147

8-4-2-3: درخشندگی …………………………………………………………..147

8-4-3: شکل …………………………………………………………………………………..148

8-4-4: محتوای آموزشی ……………………………………………………………………149

8-4-5: تأکید ……………………………………………………………………….149

8-4-6: کادر ……………………………………………………………………………………..150

8-5: روش اجرا …………………………………………………………………………….150

8-6: یافته ها …………………………………………………………………………………………152

8-6-1: موضوع ………………………………………………….153

8-6-2: رنگ …………………………………………………………………………………..155

8-6-3: شکل ……………………………………………………………………………….157

8-6-4: محتوا ………………………………………………………………………………159

8-6-5: تأکید ……………………………………………………………………………………161

8-6-6: کادر ………………………………………………………………………………………..163

8-7: بررسی جزئیات ……………………………………………………………………………..165

صل نهم: بحث، تحلیل و نتیجه گیری …………………………………………………167

فصل دهم: گزارش پروژه عملی …………………………………………………….190

منابع

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………194

پایان نامه ها …………………………………………………………………………………………….198

منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………199

مقدمه

شرایط زندگی ماشینی امروز، کودکان را از برخی مواهب دوره های گذشته محروم ساخته و در مقابل، شرایط رفاهی و آموزشی بسیار بهتر از کودکان دیروز به آنها بخشیده است. یکی از وظایف رسانه تلویزیون این است که جای خالی بخشی از نداشته ها را تا حدودی برای کودکان پر نماید و نحوه استفاده از داشته های ارزشمند کودکان را به شکلی ظریف و تأثیر گذار به آنان آموزش دهد.           با توجه به تطابق قالب انیمیشن با ساختار ذهنی کودکان، تولید برنامه های انیمیشن در جهت دستیابی به اهداف فوق الذکر،  بسیار حیاتی است.

همانطور که به نظر می رسد، یکی از کارکردهای تلویزیون استفاده از آن در امر انگیزش و آموزش است. اما دریافت اینکه تلویزیون و انیمیشن ها چگونه می توانند محتوای آموزشی را به کودکان بیاموزند یا آنان را برای پرداختن به مباحث خاصی برانگیزند با رویکردها و مطالعاتی در جهت شناخت مخاطب کودک امکان پذیر خواهد گردید. روشی که کاربرد آن برای گروه های تولیدی برنامه های کودک بسیار مفید خواهد بود، تحقیقی است که به تحقیق مرحله ای شهرت یافته است. مسائلی که در تحقیقات مرحله ای به آنها پرداخته می شود اساسی ترین مسائل برای موفقیت تلاش های     انجام یافته محسوب می شوند. ازجمله مسائل این است که آیا کودکان محتوا را دوست دارند؟ آیا به محتوا توجه نشان می دهند؟ آیا کودکان پیام های خواسته و ناخواسته از برنامه درک می کنند؟     آیا این پیام ها خوشایند هستند یا ناخوشایند؟ آیا تماشای این برنامه ها برای کودکان مفید       خواهد بود؟ برای دستیابی به اهداف چگونه می توان محتوا را تغییر داد؟ سوال های مربوط به تحقیقات مرحله ای نه حاوی سوال های نظری است و نه روش های ایده آلی دارد. اما قطعاً موجب اصلاح برنامه های تلویزیونی که برای کودکان ساخته شده است می شود. هنگامی که تحقیق      مرحله ای با کار افراد ماهر و راهنمایی های مشورتی مناسب متخصصان هماهنگ و ترکیب شود، برنامه ساخته شده برای کودکان جذاب و قابل فهم خواهد بود.

بررسی ارتباط تماشای انیمیشن و انگیزه کشیدن نقاشی توسط کودکان مسئله ای است که باعث      شکل گیری و جمع بندی رساله حاضر گردیده است. در این تحقیق که شامل ده فصل می باشد، نگارنده در پی تحلیلی بر تأثیر تماشای انیمیشن های مشوق نقاشی بر نقاشی های کودکان پیش- دبستانی است. در فصل نخست، چرایی و چگونگی انتخاب موضوع تحقیق و پیشینه ای از تحقیقات مرتبط ارائه خواهد گردید. در فصل دوم بررسی خواهد شد که انگیزش، آموزش و یادگیری به ویژه   در کودکان از چه طرقی صورت می پذیرد. فصل سوم این رساله به روش ها و اصول آموزش هنر      به کودکان می پردازد. در فصل چهارم درجهت شناخت مخاطب، نکاتی پیرامون کودکان بیان گردیده و  به طور خاص به ویژگی های کودکان پیش دبستانی در حیطه های مختلف رشد شناختی، اجتماعی و اخلاقی و… خواهیم پرداخت. در فصل پنجم به شکلی گسترده ویژگی های نقاشی کودکان را     خواهیم شناخت. درفصل ششم مباحثی پیرامون رسانه، تلویزیون و نحوه بر قراری ارتباط کودک با تلویزیون ارائه خواهد گردید. در فصل هفتم میزان علاقه و اشتیاق کودکان را به تماشای انیمیشن        درخواهیم یافت. علاوه بر این با تأثیرات ویژه انیمیشن بر کودک آشنا شده و به اشتراکات بسیار گسترده دنیای ذهنی کودکان و دنیای فانتزی انیمیشن پی خواهیم برد. در فصل هشتم که از نظر اهمیت موضوع، مهم ترین بخش این رساله نیز می باشد، روند اجرا و نتایج به دست آمده از یک آزمون که توسط محقق انجام گرفته است ارائه خواهد گردید. در این بخش به شکل اختصاصی        به تأثیر انیمیشن های مشوق نقاشی بر کودکان پیش دبستانی خواهیم پرداخت و سوالات اصلی و کلیدی تحقیق را پاسخگو خواهیم  بود. در نهایت فصل  نهم، به ارائه نتایج حاصل  شده از این تحقیق می پردازد. فصل دهم به شکلی کاملاً جداگانه، گزارشی درباره بخش عملی پایان نامه در اختیار            خواهد گذاشت.

1-1:  اهمیت مسئله

درباره تأثیر برنامه های تلویزیون بر روی افراد به ویژه کودکان، و نیز درباره نقاشی کودک تحقیقات بسیاری صورت گرفته است.

در سال های اخیر روان شناسان نقاشی را در مقام فعالیتی بغرنج برای کودکان پذیرفته اند و   همراه با این پذیرش، این واقعیت نیز تحقق یافته است که فرایند نقاشی می تواند تأثیری چشمگیر در تصویر تمام شده داشته باشد. کودکان در جریان ساخت تصویر با مسائلی چون برنامه ریزی، جاگذاری و هم راستا کردن اجزای تصویر مواجه می شوند. راه حل های کودکان برای این مسائل را می توان تابع و تحت تأثیر گرایش های ادراکی و کارکردی ایشان دانست. فقط زمانی که تمامی این عوامل بررسی و درنظر گرفته شوند می توانیم به تفسیر نقاشی های کودکان از لحاظ آنچه ممکن است از دنیای ادراکات و احساسات ایشان در معرض دید ما قرار دهند بپردازیم.

فعالیت های هنری به شناخت کودک از دیگران کمک می کنند و موجب آگاهی کودک نسبت به محیط اطرافش می شوند. کودکان در این بین به مشارکت و تبادل نظر و تبیین عقیده پرداخته و    به لزوم تشریک مساعی و همکاری پی