بومی گرایی در شعر آتشی:

منوچهر آتشی، یکی از بالفطره ترین شاعران معاصر است، بر این باور که استفاده از عناصر بومی در شعر آتشی به قدری واضح و بدیهی است که ضمن سلب انگیزه از هر نگارنده ای برای پرداختن مطلبی در این زمینه، در عین آسان گیری اولیه، نویسنده را در ارائه حرف تازه با نوعی دشواری روبرو می سازد، اما به هر حال می توان گفت که شعر آتشی نه تنها اقلیمی و بومی گراست، بلکه شاید بتوان گفت جریان پرفراز و نشیب حیات آتشی از یک سو و از ذهن پویا و نبوغ ذاتی او از سوی دیگر، باعث گردیده تا بومی گرایی در شعرش، تفاوتی بنیادین با نمونه های مشابه آن داشته باشد و همین تلاطم دائمی زندگی او، دستمایه ای فربه بود برای تجربه و شعر شدن آن تجربیات، به طوری که می توان مدعی شد، اشعار آتشی دقیقاً توصیف شاعرانه و انعکاس حیات خود او و پیرامونیانش از آغاز تا پایان است. که این پیرامونیان اعم از انسان، حیوان، درخت، مکان، رویداد و … است.

ریشه نسبی در ایلات کرد زنگنه ی کرمانشاه، تولد و دوران کودکی در پشتکوه دشتستان که یکی از بکرترین نواحی جنوب کشور محسوب می شده، سیراب شدن از آبشخور فرهنگ غنی و پر بار مردم دشتستان و استان بوشهر، سفر و زندگی در کودکی به لامرد فارس، شروع به تحصیل در کنگان و ادامه ی آن در بوشهر و سپس شیراز، بازگشت مجدد به بوشهر و ارتباط با زادگاه در دشتستان، شروع به تحصیل در بندر ریگ و ادمه ی شغل معلمی در بوشهر، تحصیلات عالی در تهران، بازگشت مجدد و تدریس در بوشهر، زندگی با همسری شمالی در جنوب و بعداً در قزوین و بازگشت مجدد به بوشهر و نهایتاً کار در رادیو و تلویزیون در سال های پایانی کار در نشریه ی «کارنامه».

با این اوصاف، گرایش شعر آتشی به عناصر زادبوم (استان بوشهر) نه تنها طبیعی بلکه وقوع خلاف آن می توانست امری غریب و تصنعی باشد. چنان که «محمد حقوقی» در پاسخ پرسشی می گوید: «به طور مسلم شعر شاعری که در دامنه های سرسبز و شرجی و ابری جنگل زندگی می کند، با شاعری که در حاشیه خشک و آفتابی کویر به سر می برد، بسیار تفاوت دارد. چه از نظر نوع تخیل چه از لحاظ نحوه تفکر. مثلاً شعر نیما که قاب کامل انسانی شمالی است، هم چنین شعر آتشی که عرصه طبیعت جنوب و انسان ویژه ی پرورده ی آن جاست» (ر. ک. حقوقی، ۱۳۸۰: ۱۸۲).

عناصر بومی در شعر آتشی دو گونه اند: یکی عنصر زبانی یا به عبارتی واژگان گویش بومی متداول در استان و دیگری غیر زبانی از قبیل نام اشخاص، امکنه، رویدادهای مهم تاریخی منطقه ای و… که با جاگیری هنرمندانه در ساختار شعر آتشی، ضمن حفظ ارزش های فرهنگی منطقه، در غنای فرهنگ عمومی فارسی نیز بی تأثیر نمی باشد:

«عبدوی جط دوباره می آید/ با سینه اش هنوز مدال عقیق زخم/ از تپه های آن سوی گزدان خواهد آمد/ در تپه های آن سوی گزدان/ در کنده تناور «خرگ»ی کهن، از روزگار خون/ ماری دو سر به چله لمیده است/ باد ابرهای خیس پراکنده را/ به آبیاری قشلاق بوشکان می برد» (آتشی، ۱۳۸۶: ۲۴۱ و ۲۳۶).

خرگ یا غرق: درخت اسبرق

در این جا ما نیز برای اجتناب از تطویل ملال آور کلام و آذین بستن، به ذکر نمونه هایی چند از اشعار حاوی «عناصر بومی» استاد می پردازیم:

«تو، غمت را با من قسمت کن/ علف سبز چشمانت را با خاک/ تا مداد من/ در سبخ زار کویر کاغذ/ باغی از شعر برانگیزد «آواز خاک- می توانیم به ساحل برسیم»» (همان: ۱۵۶).

سبخ یا سبوخ: زمین شوره زار

«و در شب های مهتابی/ به روی ترت گندم/ نیمه شب ها/ شروه خواندن/ پای خرمن ها/ غمی دارد»

(همان، ۱۳۸۳ :۱۸۵).

ترت: دپو گندم یا جو

شروه: لحن و آهنگ دو بیتی خوانی در استان بوشهر

«ببین به چادر قشلاق/ فرود جلگه ی دهرود از فراز زمان/ پلنگ تنگه دیزاشکن/ گراز جلگه تلحه/ غزال پهنه ی دشتستان» (همان، دیدار در فلق، ۱۳۸۶: ۹۲).

واژه های مشخص شده نام آبادی ها و گردنه ای در دشتستان هستند.