چکیده

هدف توسعه، رشد و تعالی همه جانبه­ی جوامع بشری است. از این­رو، در فرایند برنامه ­ریزی توسعه، شناخت و درک شرایط و مقتضیات جوامع انسانی و نیازهای آنان در ابعاد مختلف از جمله اقدامات ضروری محسوب
می­گردد. از طرفی،  با توجه به آن­که زیربنا و اساس هر کشوری، روستا و جمعیت روستایی است، برای ارتقای کیفیت زندگی و معشیت این جمعیت باید استراتژی‌های خاص و متناسب با شرایط اقلیمی و فرهنگی- اجتماعی آنها اتخاذ گردند. بنابراین، برای رسیدن به توسعه­ روستایی باید نخست امکانات، تنگناها و ظرفیت­ها­ی موجود هر روستا مشخص شوند و بر اساس آن برای هر روستا یا مجموعه ­ای از روستاها برنامه ­ریزی دقیق صورت پذیرد. به عبارت دیگر، با پی بردن به علل توسعه­نیافتگی روستاها، می­توان برنامه ­ریزی مناسبی برای دست­یابی به توسعه پایدار داشت. لذا، هدف مطالعه­ حاضر بررسی علل توسعه­نیافتگی مناطق روستایی بخش مارگون در شهرستان بویراحمد بود. به این منظور از دو رویکرد کمّی و کیفی بهره گرفته شد. در بخش کمّی به تعیین و تفکیک روستاهای توسعه­یافته و توسعه­نیافته از طریق سطح­بندی پرداخته شد. برای این بخش پژوهش از روش اسکالوگرام گاتمن استفاده به عمل آمد. نتایج حاصل از اسکالوگرام نشان داد که روستاهای درصحه، بیدک، باغچه، رتین، نسه‌مورغم، دربید، یورک علیا، زیرنا، کلوار، بالرود، موشمی‌علیا، گهورمرده، له­فرخ موشمی، سرچال، تاکسیسه­سفلی، قلعه سقاوه در سطح پنجم توسعه‌یافتگی و در سطح اول اولویت برنامه ­ریزی قرار گرفتند. جوبریز، شهنیز و موشمی­سفلی نیز در سطح  اول توسعه­یافتگی و در سطح پنجم اولویت برنامه ­ریزی بودند. به این ترتیب روستاهای سطح پنجم، در گروه توسعه‌نیافته‌ترین روستاها و در سطح اول از نظر اولویت برنامه ­ریزی توسعه قرار گرفته که باید مورد توجه بیشتری باشد. همچنین روستاهای سطح اول توسعه­یافتگی (جوبریز، شهنیز، موشمی سفلی) در بهترین وضع بودند. با توجه به این­که در سطح پنجم توسعه­یافتگی بیشترین روستاها (17 از 47 روستا) قرار داشتند، چنین استنباط می‌گردد که روستاهای این بخش بسیار توسعه­نیافته می­باشند. همچنین در این پژوهش علل توسعه­نیافتگی روستاهای بخش مارگون نیز بررسی شد. به منظور جمع­آوری داده ­ها در این قسمت، از پرسش­نامه و به منظور تجزیه و تحلیل آنها از تحلیل عاملی و مقایسه میانگین­ها بهره گرفته شد. در این زمینه ابتدا به منظور اندازه‌گیری انسجام درونی داده‌ها برای بهره‌گیری از تکنیک تحلیل عاملی از آزمون KMO و آماره بارتلت استفاده شد. محاسبات انجام شده نشان داد که انسجام درونی داده‌ها برای بهره‌گیری از تکنیک تحلیل عاملی مناسب (KMO برابر با 712/0) و آماره بارتلت نیز در سطح یک درصد معنی‌دار بود. در این بررسی با توجه به ملاک کیسِر، دَه عامل با مقدار ویژه بالاتر از یک استخراج شد که به نام­های مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی، نگرشی، زیربنایی، رضایتی، فردی، مشارکتی، اخلاقی، و مالی و اعتباری نامگذاری شدند. این عوامل در مجموع 21/73 درصد از واریانس کل عامل­ها را تبیین می­ کنند. همچنین یافته­ های استخراج شده از مقایسه میانگین­ها بین این عوامل در دوگروه روستاهای توسعه­یافته و توسعه­نیافته نشان داد که بین میانگین عامل­های اجتماعی، مالی و اعتباری، مشارکتی، زیربنایی، اخلاقی و فردی بین دو گروه تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین برای تعیین اهمیت هر یک از این عوامل در تفکیک دو گروه از تابع تشخیص استفاده به عمل آمد، که عامل­های عمرانی، مالی و اعتباری، و مشارکتی بیشترین اهمیت را در تفکیک دو گروه داشتند. در بخش کیفی نیز در بررسی و تحلیل علل توسعه­نیافتگی روستایی در بخش مارگون شهرستان بویراحمد، از نظریه­ی بنیادی استفاده شد. نتایج حکایت از آن دارد که عوامل توسعه­نیافتگی روستاها را سه گروه دولت، خود مردم روستا و همچنین مسائل مربوط به محیط روستا به وجود می­آورند که در نهایت این عوامل با توجه به تقسیم ­بندی­های کدگذاری محوری به پنج گروه اجتماعی، اقتصادی، محیطی، فرهنگی، و سیاسی و اداری تقسیم ­بندی شدند. با توجه به مدل ارائه شده و همچنین کدگذاری محوری، عوامل توسعه­نیافتگی مربوط به دولت شامل عدم تخصیص بودجه و اعتبارات لازم به روستاها، وضع قوانین مشابه برای شهر و روستا، مدیریت سلیقه­ای، رابطه در سطح ادارات، اقدامات مقطعی در رسیدگی به روستاها، عمل نکردن به برنامه ­های تدوین شده، بی­ عدالتی دولت مرکزی و عدم پی­گیری مسئولین استانی، اعتقاد نداشتن به روستاها، فساد اداری، کشمکش­های سیاسی، عدم ارائه تسهیلات و قوانین سخت اخذ تسهیلات، بی‌توجهی مسئولین، اختیارات کم مدیریت روستا، و عوامل مربوط به مردم روستا شامل نبود مدیریت آگاه و با دانش، عدم همکاری با مدیریت روستا و نهادهای دولتی، عدم آگاهی از حقوق خود، عدم پی­گیری مردم، مهاجرت، اختلاف­های طایفه­ای، در بُعد محیطی و طبیعی نیز محدودیت اراضی کشاورزی، کمبود آب کشاورزی، واقع شدن روستاها در ارتفاعات، نحوه­ استقرار روستا، ناهموار بودن روستا و زمین‌های کشاورزی بودند. با توجه به نتایج حاصل، در پایان پیشنهاد می­ شود که تأمین خدمات و امکانات مورد نیاز و خدمات­رسانی بر اساس نظام سلسله مراتبی سکونتگاه­های روستایی باید مدنظر قرار گیرد. همچنین انجام مطالعات کارشناسی جهت ساماندهی روستاهای پراکنده، خصوصاً روستاهای کم جمعیت با توجه به وجود حدود 110 روستای زیر 20 خانوار در این بخش، توصیه می­گردد.

کلمات کلیدی: اسکالوگرام، توسعه­نیافتگی، توسعه­روستایی، نظریه بنیانی، مارگون

فهرست مطالب                                         

عنوان                                                                                                                                            صفحه

 

فصل اول: مقدمه…………………………………………………………………………………1

1-1-اهمیت موضوع………………………………………………………………………………………1

1-2- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………6

1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………7

1-3-1- هدف کلی…………………………………………………………………………………………….7

1-3-2- اهداف اختصاصی…………………………………………………………………………….7

1-4- سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………..7

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش و مرور پیشینه­نگاشته­ها………………………………..8

2-1- تعاریف و مفاهیم…………………………………………………….8

2-1-1- تعریف روستا…………………………………………………………………………………8

2-1-2- تعریف توسعه…………………………………………………………………….8

2-1-3-توسعه روستایی و مفهوم آن……………………………………………………………10

2-1-4- توسعه همه جانبه روستایی……………………………………………………………11

         2-1-4-1- توسعه فرهنگی………………………………………………………. 12

         2-1-4-2- توسعه اجتماعی……………………………………………………..14

         2-1-4-3- توسعه اقتصادی ………………………………………………..14

         2-1-4-4- توسعه سیاسی…………………………………………………………….16

         2-1-4-5- توسعه انسانی…………………………………………………………………17

2-1-5-توسعه پایدار……………………………………………………………………………….17

2-1- 6-توسعه­نیافتگی………………………………………………………………………19

2-2- آثار و پیامدهای توسعه روستایی…………………………………………………………………..21

2-2-1- اشتغال………………………………………………………………………………………………………21

2-2-2- جلوگیری از مهاجرت……………………………………………………………………….22

2-3- تاریخچه توسعه روستایی در ایران……………………………………………………..22

2-4- موانع توسعه روستایی در ایران……………………………………………………………………..26

      2-4-1- موانع ساختی…………………………………………………………………………….26

   2-4-1-1-فقدان سیستم اصلاحات اراضی شایسته……………………………………………………….26

   2-4-1-2- مشکلات اداری اجرایی برنامه ­های عمرانی…………………………………………………..27

2-4-2- موانع اجتماعی……………………………………………………………………………………………….27

     2-4-2-1 کاهش میزان روستانشینی و جمعیت روستاها………………………………………………….27

     2-4-2-2-کمبود فرصت­های شغلی در مناطق روستایی و پایین بودن سطح درآمد روستاییان……………………27

2-4-3- کشاورزی و اقتصاد……………………………………………………………………….28

  2-4-3-1-عدم گسترش بخش­نوین اقتصادی…………………………………………………28

2-4-4- تله محرومیت………………………………………………………………………………………….28

2-5- جایگاه توسعه روستایی در برنامه ­های توسعه ایران……………………………………………………29

  2-5-1- جایگاه توسعه روستایی در برنامه ­های توسعه پیش از انقلاب………………………………………..29

  2-5-2- توسعه روستایی در برنامه ­های توسعه پس از انقلاب………………………………………………… 32

2-6- راهبردهای توسعه روستایی ………………………………………………………………………………34

   2-6-1- راهبرد نیازهای اساسی……………………………………………………………………………….34

   2-6-2- راهبرد روستا شهر…………………………………………………………………………………..35

   2-6-3- الگوی عبیدالله خان……………………………………………………………………36

2-7- نظریه­ های توسعه نیافتگی……………………………………………………………………………………..36

   2-7-1- نظریه نوسازی……………………………………………………………………………………..36

       2-7-1-1-نظریه­پردازان نظریه نوسازی……………………………………………………………….37

       2-7-1-1-1-نظریه ساخت اجتماعی و رشد هوزلیتز……………………………………………….38

      2-7-1-1-2- نظریه لرنر…………………………………………………………………………………………….38

 

مقالات و پایان نامه ارشد

 

      2-7-1-1-3- نظریه مراحل رشد روستو…………………………………………………………………..38

      2-7-1-1-4-شومپیتر………………………………………………………………………………………..39

      2-7-1-1-5- نظریه تفکیک ساختاری نیل اسملسر………………………………………………………………………………….40

      2-7-1-1-6- نظریه خرده فرهنگ راجرز…………………………………………………………………………………………………..40

      2-7-1-1-7- نظریه روانشناختی هوزلیتز و دیگران………………………………………………………………………………….40

2-7-2- نظریه وابستگی…………………………………………………………………………………………..41

     2-7-2-1- نظریه­­پردازان وابستگی…………………………………………………………………………..42

     2-7-2-1-1- فرانک………………………………………………………………………………..42

     2-7-2-1-2- پل باران……………………………………………………………………………..43

     2-7-2-1-3- کاردوزو……………………………………………………………………………………43

     2-7-2-1- 4- نظریه دوسانتوس……………………………………………………………………………….44

2-8- نظریه انگیزه به پیشرفت …………………………………………………………………………………………………..44

2-9- مطالعات تجربی پیرامون علل توسعه­نیافتگی روستاهای ایران………………………………..45

2-10- جمع بندی از مرور پیشینه نگاشته­ها………………………………………………………………48

فصل سوم: مواد و روش­ها…………………………………………………………………………49

3-1- معرفی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………………………………..49

3-1-1- پیشینه­ی تاریخی………………………………………………………………………………….49

3-1-2- جغرافیای طبیعی………………………………………………………………………………………….50

      3-1-2-1- موقعیت جغرافیایی استان کهگیلویه و بویراحمد ………………………………………..50

      3 -1-2-2- شهرستان بویراحمد………………………………………………………………………………..50

      3 -1-2-3- منطقه مارگون………………………………………………………………………….51

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………52

3-2-1- روش مورد استفاده در مرحله اول پژوهش: تعیین و تفکیک روستاهای توسعه­یافته و توسعه­نیافته منطقه مورد مطالعه (بخش مارگون)…………………………………………….52

3-2-1-1 روش­شناسی………………………………………………………………………………………..52

3-2-1-2 جامعه و نمونه مرحله اول پژوهش……………………………………………………………53

3-2-1-3- روش گردآوری داده ­ها در مرحله اول پژوهش…………………………………………………………..55

3-2-2- روش­های مورد استفاده در مرحله دوم پژوهش: بررسی علل توسعه­نیافتگی مناطق روستایی منطقه مورد مطالعه (بخش مارگون)………………………………………………………………………………………………………..55

3-2-2-1- تحلیل عاملی……………………………………………………………………………………………55

3-2-2-1-1- جامعه و نمونه………………………………………………………………………………..56

3-2-2-1-2- ابزار گردآوری دادها……………………………………………………………………………………………………………………..56

3-2-2-1-3- پایایی و روایی پرسش­نامه……………………………………………………………………………………………………………56

3-2-2-1-3-1- اعتبار (روایی)………………………………………………………………………………………………………………………….56

3-2-2-1-3- 2-  اعتماد (پایایی)…………………………………………………………………………………………………………………….57

3-2-2-2- روش کیفی تئوری بنیادی……………………………………………………………………………………………………………………58

3-2-2-2-1- جامعه و نمونه………………………………………………………………………………………………………………………………….62

3-2-2-2-1-1- انواع نمونه گیری در تحقیقات کیفی……………………………………………………………………………………….62

3-2-2-2-2- ابزار گردآوری دادها…………………………………………………………………………………………………………………….63

3-2-2-2-3- اعتبار و پایایی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………63

3-3- نحوه تجزیه و تحلیل داده ­ها در کل مراحل پژوهش……………………………………………………………………………………………..64

3-4- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………..64

3-4-1- روستا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………64

3-4-2- خانوار معمولی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..65

       3-4-3- سرپرست خانوار………………………………………………………………………………………………………………………………………..65

3-4-4- ویژگی­های فردی……………………………………………………………………………………………………………………………………….65

3-4-4- 1- جنس……………………………………………………………………………………………………………………………………………….65

3-4-4-2- سن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………65

3-4-4- 3- وضعیت تأهل………………………………………………………………………………………………………………………………….65

3-4-4- 4- سطح سواد………………………………………………………………………………………………………………………………………65

3-4-4-5- شغل………………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

3-4-3- توسعه……………………………………………………………………………………………………………………..66

3-4-4- توسعه نیافتگی……………………………………………………………………………………………..66

فصل چهارم: یافته­ ها و بحث………………………………………………………………………………………67

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………67

4-2- یافته­ های مربوط به مرحله اول پژوهش: رتبه ­بندی و سطح­بندی مناطق روستایی منطقه مورد مطالعه……………..67

 4-2-1- یافته­ های حاصل از اسکالوگرام …………………………………………………………………………………………………………..67

4-2-1-1- رتبه ­بندی روستاهای بخش مارگون…………………………………………………………………………………………………68

4-2-1-2- سطح­بندی و سلسله مراتب سکونتگاه­های روستایی منطقه مورد مطالعه………………………………………69

4-3- بخش دوم پژوهش: تعیین علل توسعه­نیافتگی روستاهای بخش مارگون…………………………………………………………….70

4-3-1- یافته­ های توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………………………….70

4-3-1-1- ویژگی­های سن و جنس افراد………………………………………………………………………………………………………….70

4-3-1-2- سطح تحصیلات……………………………………………………………………………………………………………………………….71

4-3-1-3- شغل افراد مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………………………………72

4-3-1-4- ویژگی­های فردی در روستاهای توسعه­نیافته…………………………………………………………………………………..72

4-3-1-5- ویژگی­های فردی در روستاهای توسعه­یافته……………………………………………………………………………………73

4-3-2- تحلیل عاملی علل توسعه­نیافتگی مناطق روستایی………………………………………………………………………………….74

4-3-3-2- مقایسه میانگین بین دو گروه توسعه یافته و توسعه نیافته…………………………………………………………………77

4-2-3-2-1- عامل اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………………………..77

4-2-3-2-2- مالی و اعتباری…………………………………………………………………………………………………………………………….77

4-2-3 -2-3- فردی (شخصیتی)………………………………………………………………………………………………………………………78

4-2-3 -2-4- مشارکتی…………………………………………………………………………………………………………………………………….79

4-2-3 -2-5-زیربنایی………………………………………………………………………………………………………………………………………79

4-2-3 -2-6-نگرشی (ایستاری) ……………………………………………………………………………………………………………………..80

4-2-3 -2-7- اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………………………….80

4-2-3 -2-8- رضایتی……………………………………………………………………………………………………………………………………….81

4-2-3 -2-9- مدیریتی……………………………………………………………………………………………………………………………………..81

4-2-3-2-10- اقتصادی…………………………………………………………………………………………………………………………………….82

4-2-3 -2- 11- مقایسه عوامل کلی توسعه­نیافتگی…………………………………………………………………………………………82

4-2-3- یافته­ های حاصل از تابع تشخیص: تعیین مدل پیش ­بینی کننده توسعه…………………………………………………84

4-2-4-  یافته­ های حاصل از روش کیفی نظریه بنیادی………………………………………………………………………………………..86

4-2-4- 1- کدگذاری باز……………………………………………………………………………………………………86

4-2-4- 1- کدگذاری محوری…………………………………………………………………………………….87

4-2-4-3- کدگذاری انتخابی و طراحی مدل…………………………………………………………………..89

4-2-4- 4- خط سیر داستانی………………………………………………………………………………………91

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها………………………………………………………………………93

 5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………..93

 5-2- نتیجه ­گیری…………………………………………………………………………………………………94

5-2-1- نتایج مرحله اول:  تعیین روستاهای توسعه­یافته و توسعه­نیافته…………………………………………………………………..94

5-2-2- نتایج مرحله دوم پژوهش: علل توسعه نیافتگی مناطق روستایی منطقه مورد مطالعه………………………………..95

5-2-2-1- نتایج حاصل از تحلیل عاملی……………………………………………………………………..95

5-2-2-2- نتایج حاصل از تابع تشخیص…………………………………………………………………………….95

5-2-2-2- نتایج حاصل از تئوری بنیادی………………………………………………………………………….96

5-3- پیشنهادها………………………………………………………………………………………………97

منابع………………………………………………………………………………………………….100

اهمیت موضوع

توسعه، که به تعبیری می­توان به گرایش بشر به تغییر و دستیابی به سطوح بالاتر و کیفیت بهتر زندگی اتلاق کرد، قدمتی به عمر بشر دارد. از میان زمینه ­های متعدد توسعه، توسعه­­ی روستایی یکی از عمده مباحث در این میان بوده و در بسیاری از کشورهای جهان به­ویژه در کشورهای در حال توسعه که بخش زیادی از جمعیت آنها در روستاها زندگی می­ کنند، مورد تأکید است (قلی­پور، 1385). با وجود این، توسعه ­روستایی در چند دهه اخیر همواره یکی از دغدغه­های اصلی توسعه در ایران و اکثر کشورهای در حال توسعه بوده و در بسیاری از کشورها، توسعه­ ­روستایی راهبردی با اهمیت برای تأمین نیازهای اساسی از جمله غذا است؛ با این وجود هنوز سهم جوامع روستایی جهان سوم از توسعه و پیشرفت بسیار اندک است (یدقار، 1383).

در این راستا، رشد و توسعه از سوی اقتصاددانان، جامعه­شناسان و محققان برخی از علوم به عنوان یک مقوله اجتماعی- اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. از جمله دشواری در بررسی توسعه اقتصادی و دگرگونی اجتماعی، مشخص کردن مفهوم توسعه و رشد بود. توسعه همان رشد اقتصادی نیست، توسعه جریانی چند بُعدی است که خود تجدید سازمان و سمت­گیری متفاوت کل نظام اقتصادی و اجتماعی را بر عهده دارد. به عبارت ساده می­توان گفت با توجه به این­که هدف اصلی توسعه حذف نابرابری­هاست، بهترین مفهوم توسعه، رشد همراه با عدالت اجتماعی است (قرخلو و حبیبی به نقل از هادر، 1375). بنا به تعریف بانک جهانی، توسعه ­روستایی راهبردی است که برای بهبود زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم فقیر روستایی طراحی شده است. از این­رو، باید به نحو مناسبی برای افزایش تولید و بالا بردن بهره­وری تلاش شود (مختاری­حصاری و زارعی‌دستگردی، 1386). توسعه و توسعه‌روستایی به معنا و مفهومی که امروزه از آن استفاده می­ شود، مفهومی با سابقه است، هر چند که از لحاظ محتوا و کارکرد، به طور مداوم تغییر کرده است (فاضل­نیا و همکاران به نقل از یوان، 1389). فرایند بهبود زندگی انسان به وسیله دانش­های گوناگون هم­­چون روانشناسی، بهداشت، اقتصاد محیط ­زیست و جامعه ­شناسی مورد توجه و

بررسی بوده است. در ادبیات اقتصادی، بهبود در کیفیت زندگی به عنوان توسعه تلقی می­ شود (کاستانزا و همکاران، 2007). توسعه اجتماعی و به اصطلاح متداول­تر، عمران جامعه روستایی بر ایجاد تحول و توسعه در تمام سطوح و اقشار اجتماعی و بر عموم زمینه ­های عملیاتی مرتبط تأکید دارد و تغییر و تکامل در نظام­های اجتماعی و سازماندهی امور جامعه را ضروری می­داند. این توسعه به منظور اصلاح و پیشرفت همه­جانبه و یکپارچه منطقه، نیازمندی­ها و تأمین اهداف و آرمان‌های آنی و آتی مردم جهت‌گیری و پی‌ریزی می­ شود (شهبازی، 1388). بنابراین، رشد و توسعه بسیاری از کشورها در گرو ساماندهی عرصه ­های مناطق روستایی است (سعیدی، 1387). همچنین، امروزه از جغرافیای روستایی به عنوان اهرمی در برنامه‌ریزی‌های ملی، منطقه­ای و محلی به منظور توسعه روستایی و در نهایت توسعه کشور استفاده می‌شود (مهدوی، 1377). توجه به رهیافت­ها و تعادل منطقه­ای، کاهش ناهمگونی و نابرابری منطقه­ای و بخشی سیاست­گذاری و برنامه ­ریزی منطقه­ای برای توزیع هدف­ها که بر حسب ویژگی­های ساختاری امکانات و محدودیت­های هر منطقه تغییر می­ کند، مستلزم مطالعه و شناخت خصوصیات هر منطقه با توجه به جایگاه آن در کل نظام منطقه­ای می‌باشد (روزبهان، 1390).

قرن بیست یکم در شرایطی آغاز شد که رشد فزاینده جمعیت و تأمین غذا یکی از دل مشغولی­های جهان به شمار می­رفت. بر اساس برآورد انجام شده تا سال 2025 جهان باید جمعیت 3/8 ملیارد نفری را تغذیه کند. اگر­چه در حال حاضر غذای کافی برای تغذیه تمام افراد تولید می­گردد، اما حدود 800 میلیون نفر به غذای کافی دسترسی ندارند. در چنین شرایطی توسعه­­ی روستایی و کشاورزی با مسائل و مشکلات و چالش­های متعددی مواجه گردیده که باید برای آنها پاسخ

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...