چكیده

فعالیت گردشگری بعنوان فعالیت فرابخشی بطور مستقیم و غیر مستقیم بر سایر بخش های اقتصادی تاثیر گذاشته اند. شهرها با گسترش شهرنشینی توانسته اند از مقصدهای مهم گردشگری محسوب شوند. شهر میبد با داشتن پتانسیل های غنی و ماندگار تاریخی آئین های مذهبی می تواند مقصدی برای گردشگران علاقمند باشد. در این تحقیق به بررسی راه های توسعه توریسم با تاکید آثار تاریخی و جذبی پرداخته است. و از روش تحلیلی- توصیفی و 611 پرسش نامه که همه بین شهروندان میبد و هم گردشگران توزیع گردیده استفاده شد. در قسمت بعد یافته های استنباطی از آزمون خی دو توسط SPSS به ارتباط بین گزینه ها پرداخته شد.

 

واژگان کلیدی: نوسعه گردشگری، توریسم، جاذبه های گردشگری، عوامل موثر بر توسعه گردشگربی

 

 

مقدمه

توسعه گردشگری می تواند توسعه همه جانبه در همه عرصه ها را فراهم آورد. توسعه ای که در یک فرایند ممتاز و معقول سطح زندگی مردم را ارتقا می

 بخشد. بررسی ها نشان می دهد برآورد آماری تقاضای گردشگران با تعدد و تنوع جاذبه ها بستگی دارد. و اگر بتوان به جای یک ویژگی واحد از جاذبه ها مجموعه ای از جاذبه ها را به گردشگران ارائه داد ضریب ماندگاری افزایش و نتیجه توسعه توریسم را در پی خواهد داشت.

شهر میبد با توجه به فرهنگ بالا و اصیل مردم و سخت کوشی مردم شهر و قرار گرفتن در ترانزیت جنوب به شمال کشور و نزدیکی به مرکز استان و پتانسیل غنی و بالا و بی نظیر آثار تاریخی با ثبت ملی و معرفی شدن به عنوان منطقه ویژه گردشگری و توان برگزاری تورهای طبیعت گردی ، تاریخی، مذهبی ، بیابان گردی به طور همزمان می تواند با داشتن یک طرح جامع توسعه گردشگری به عنوان یک منطقه ویژه و مقصد مناسب برای گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد.

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

فصل سوم: ویژگی های جغرافیایی شهر میبد

فصل چهارم: توان ها و عناصر توریستی شهر میبد

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها و پیشنهادات و نتیجه گیری

 

 

1-1- بیان مسئله و ضرورت تحقیق :

گردشگری که به درستی صنعت قرن 21 نام گرفته کسب و کاری بسیار متنوع و در عین حال پیچیده تلقی میشود ،مجموعه فعالیتها وروابطی که در چارچوب گردشگری شکل میگرند در مجموع برای مردم چندان شناخته شده نیستند مسافران ظاهری جذاب و پسندیده از بخش هایی از فعالیت های این صنعت را در عمل ملاحظه می کنند بی آنکه بخش قابل ملاحظه ای از برنامه ریزی ها ،اقدامات و فعالیتهای پشت صحنه را بشناسند ،وبی آن که از ظرفیت و حساسیت های بسیار جدی و البته دقیق این صنعت آگاهی یابند گردشگری لحظه به لحظه همراه با پیشرفت فناوری و تحول در علایق شیوه زندگی و شرایط اجتماعی اقتصادی سیاسی جوامع مبداء و مقصد دیگرگون میشود بنابر این این صنعت نیز میباید بطور سنتی خود را همراه با این تحولات تازه نگه دارد و هر دم نو و تازه شود .(زاهدی ،1386 ،ص 7)

گردشگری آثار و پیامدهای مثبت بسیاری بر وضیعیت اقتصادی طبیعی, اجتماعی, فرهنگی جهانی دارد و توانسته است توجه بخش عمومی و خصوصی را به خود جلب نماید . گردشگری زمینه افزایش فرصتهای شغلی و درآمدهای ارزی درآمدهای مالیاتی را فراهم می نماید.کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته توجه خاصی برای توسعه کشور از طریق امور مرتبط با توریسم دارند. یکی از کشورهای در حال توسعه جمهوری اسلامی ایران می باشد که سیاست گذاران کشور توجه و تلاش بسیاری برای توسعه بخش گردشگری بعنوان عاملی برای معرفی تمدن,میراث فرهنگی, تاریخی و طبیعی به جهانیان و وسیله ای برای دستیابی به توسعه اقتصادی نیز می باشد.منابع و جاذبه های غنی فرهنگی و طبیعی ایران که بسیاری از آنها منحصرد بفرد می باشد باعث شده است که ایران به عنوان یکی از مقصدهای مهم گردشگری محسوب شود.از هنگامی‌که کورش و داریوش هخامنشی، جاده ی 2500 کیلومتری راه شاهی را با ملزمات مورد نیاز ( از جمله میله‌های راهنمایی مسافران، کاروانسرا و چاپارخانه‌های متعدد ، گماردن مأموران مخصوص برای نگهداری جاده و …) احداث کردند، ایرانیان نشان دادند که توجهی خاص به مهمانداری و جهانگردی دارند. احداث جاده‌های متعدد در تاریخ ایران، از جمله جاده ی ابریشم در دوران اشکانیان و جاده ی مشهد

_ کربلا در دوران صفویه ، با امکانات مورد نیاز، مؤید این سخن است . در تاریخ ، ایران یکی از بهترین کشور‌ها برای جهانگردان بوده و این مسأله در سفر نامه ی آنان بخوبی مشهود است . به عنوان مثال شاردن، سیاح مشهور فرانسوی در دوران صفویه ، در قسمتی از کتاب خود می‌نویسد : « در تمام جهان، کشوری مانند ایران برای سیاحت و جهانگردی وجود ندارد، خواه از لحاظ مخاطرات کم و امنیت جاده که مواظبت دقیقی ازآن می‌شود و خواه از جهت هزینه‌های پایین مخارج که معلول کثرت تعداد عمارات عمومی‌مخصوص مسافران در سرتاسر امپراتوری ، سکونت رایگان در آنها و وجود جاده‌های مسطح و پل‌ها در نقاط صعب العبور برای کاروانها و مسافران کشور است. »

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                    صفحه

چکیده . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

فصل اول :کلیات تحقیق

1-1-    بیان مساله . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . .  3

1-2-    سوال تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . .  4

1-3-    فرضیه های تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  4

1-4-    اهداف تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   4

1-5-    روش تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . .  4

1-6-    پیشینه تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  5

1-7-    ضرورت تحقیق . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  5

1-8-    سازماندهی پژوهش . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  6

1-9-    محدودیت ها و تنگناها . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  6

فصل دوم : مبانی نظری

2-1- ژئوپلیتیک . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  8

2 -2 – مفهوم ژئوپلیتیک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  9

2 – 2 – 1 – رابطه ژئوپلیتیک و توسعه . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  12

2 – 2 – 2 – رابطه ژئوپلیتیک و اقتصاد . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  15

2 – 2 – 3 – رابطه ژئوپلیتیک و سیاست . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  16

2 -3 – مفاهیم مرتبط با ژئوپلیتیک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  17

2 – 3 – 1 – مفهوم ژئواکونومیک . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  18

2– 3 – 2 – مفهوم ژئوکالچر . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  23

2 – 3 – 3 – مفهوم ژئوپلیتیک انتقادی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  27

2 -4 – نقش دریاها در توسعه اقتصادی . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  32

2– 4 – 1 – مفهوم ساحل و ویژگی های آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  32

2 – 4 – 2 – مفهوم بندر و ویژگی های آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  34

2– 4 – 3 –  انواع بنادر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  35

2 – 4 – 4 – پیشینه بنادر ایران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  42

2 – 4 – 5 – مهمترین بنادر ایران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  47

فصل سوم : مشخصات جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

3-1- موقعیت جغرافیایی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  52

3-2- وسعت . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  53

3-3- توپوگرافی . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  53

3-4- جمعیت و تنوع قومی . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .  54

3-5- ویژگی جغرافیایی دریاچه کاسپین . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  57

3-5-1- ویژگی سواحل . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  58

 

 

3-5-2- ویژگی بنادر . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  61

فصل چهارم : یافته های تحقیق

4-1- نقش بنادر گیلان در توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . .  64

4-2- نقش بنادر گیلان در توسعه ژئواکونومی کشور . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  65

4-3-چشم انداز ژئوپلیتیک بنادر استان گیلان . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  69

4-3-1- پیشینه تاریخی . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  69

4-3-2- وضعیت موجود . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  70

4-3-3- چشم انداز آینده . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  71

4-4- نقش بنادر گیلان در شرایط خاص ژئوپلیتیک ایران . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .  73

4-4-1- رابطه ایران و کشورهای حوزه قفقاز . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  73

4-4-2- رابطه ایران و کشورهای آسیای مرکزی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  78

4-4-3- رابطه ایران و روسیه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  83

4-5- تحلیل ژئوپلیتیک مشکلات و تنگناهای توسعه بنادر استان گیلان . . . . . . .. . . . . . . . . . .  86

فصل پنجم : نتیجه گیری و ارزیابی فرضیه ها

5-1- مقدمه . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  90

5-2- ارزیابی فرضیه اول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  90

5-3- ارزیابی فرضیه دوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  91

5-4- نتیجه گیری . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  92

منابع و مآخذ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  93

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                              صفحه

جدول شماره 2-1- تفاوت های ژئوپلیتیک سنتی و ژئوپلیتیک انتقادی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

جدول شماره 3-1-  جمعیت شهرستان بندرانزلی برمبنای سرشماری های 35 الی 85  . . . . . . . . . . . . . . 55

جدول شماره 3-2-  مشخصات بخش های مختلف ساحل ایران در دریای کاسپین   . . . . . . . . . . . . . . 60

جدول شماره 4-1- تعداد کشتی های وارده به تفکیک بنادر طی سالهای 75 الی 88 . . . . . . . . . . . . . . 64

جدول شماره 4-2- وزن و ارزش كالای تجاری وارده به سرزمین اصلی از مناطق آزاد در سال 1390  . . . . . . . . . . 68

جدول شماره 4-3- وضعیت انبار و محوطه بندری . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

جدول شماره 4-4- تعداد و مشخصات اسکله ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

جدول شماره 4-5- میزان صادرات و واردات ایران و آذربایجان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

جدول شماره 4-6- میزان صادرات و واردات ایران و ترکمنستان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

جدول شماره 4-7- میزان صادرات و واردات ایران و قزاقستان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

جدول شماره 4-8- تبادلات تجاری ایران و روسیه بر اساس آمارهای اداره فدرال گمرك روسیه  . . . . . . . . . . . . 85

جدول شماره 4-9- میزان صادرات و واردات ایران و روسیه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

 

 

فهرست اشکال و نمودار ها  

عنوان                                                                                                                              صفحه

نمودار شماره 2-1- روابط متقابل جغرافیا، قدرت و سیاست . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  12

نمودار شماره 2-2- رابطه مستقیم ژئواکونومی با قدرت و جغرافیا . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . .  19

شکل شماره 3-1- طبقه بندی سواحل ایرانی دریای کاسپین و نیمرخ های فلاتقاره آن  . . . . . . .  . . . . . 58

نمودار شماره4-1-  نمودار مقایسه ای کشتی های وارده به بندرانزلی و کل کشور طی سالهای 75 الی 88 . . . . .  . . . 65

نمودار شماره 4-2- مقایسه ارزش كالای تجاری وارده به کشور ازطریق مناطق آزاد و منطقه آزاد انزلی  . . . . . . . . . 68

شکل شماره 4-1- کشورهای حوزه دریای کاسپین . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . 73

نمودار شماره 4-3- میزان صادرات و واردات ایران و آذربایجان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  76

نمودار شماره 4-4- میزان صادرات و واردات ایران و ترکمنستان. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

نمودار شماره 4-5- میزان صادرات و واردات ایران و قزاقستان . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

نمودار شماره 4-6- میزان صادرات و واردات ایران و روسیه  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

 

 

چکیده

امروزه با توجه به تغییر رویه کشورها از رویکرد نظامی به رویکرد اقتصادی در رقابت های جهانی برای نیل به اهداف سیاسی و کسب قدرت، گسترش تجارت خارجی، ایجاد اتحادیه های اقتصادی منطقه ای و فرا منطقه ای، جذب بازارهای بیشتر در صحنه ی سیاسی در صدر برنامه های کشور ها قرار گرفته است. دراین راستا بنادر بعنوان مولفه ای تاثیرگذار، همیشه در توسعه ژئواکونومیک کشورها و مناطق مطرح بوده اند نقش پررنگتری بخود گرفته اند. در ایران نیز بنادر استان گیلان بعنوان بازوی اقتصادی در شمال کشور عهده دار این نقش می باشند.

در این تحقیق با این سوال که ، نقش بنادر استان گیلان در توسه استراتژی ملی کدامند؟ سعی برآن شده که به بررسی توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه و همچنین توسعه ژئواکونومی کشور از طریق بنادر استان گیلان پرداخته و با بررسی و اثبات فرضیه هایی چون ، بنادر استان گیلان از پتانسیل هایی بالایی برای نقش آفرینی در عرصه مبادلات تجاری ایران برخوردار می باشند و با توجه به ارزش ژئواکونومیک کشورهای حوزه کاسپین نقش فعال بنادر استان گیلان موجب پیوند راهبردی میان ایران و کشورهای حوزه کاسپین است، نقش ژئوپلیتیک  بنادر استان گیلان در نیل به اهداف توسعه پایدار ملی و منطقه ای مورد بررسی قرارداده  و در جهت بالفعل نمودن فرصت ها و کنترل تهدیدهای احتمالی پیشنهاداتی را برای رفع مشکلات و تنگناهای توسعه بنادر این استان ارائه شده است.

 

واژگان کلیدی: ژئوپولیتیک بنادر ،گیلان، ژئواکونومیک

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………….. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 2

فصل اول- کلیات تحقیق

1-1.بیان مساله……………………………………………………………………………………………….. 4

1-2.سوال تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 4

1-3.فرضیه……………………………………………………………………………………………………. 4

1-4.اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………… 5

1-5.ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………….. 5

1-6.هدف كاربردی…………………………………………………………………………………………. 5

1-7.روش كار……………………………………………………………………………………………….. 5

1-7-1-نوع روش تحقیق………………………………………………………………………………….. 5

1-7-2.قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………….. 6

1-7-3.روش گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………… 6

1-7-4.ابزار گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………….. 6

1-7-5.روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………… 6

1-8.واژه ها و مفاهیم……………………………………………………………………………………….. 6

1-8-1.ماهیت و قلمرو جغرافیای سیاسی……………………………………………………………… 6

1-8-2.نظریه حكومت محلی……………………………………………………………………………… 7

1-8-3.كاركرد حكومت محلی……………………………………………………………………………. 9

21-8-4.الگوها و مدلهای خودگردانی حكومت محلی……………………………………………… 9

1-8-5.رابطه حكومت محلی با حكومت مركزی……………………………………………………… 10

1-8-6.رابطه حكومت محلی با شوراهای اسلامی……………………………………………………. 13

1-8-7.رابطه شوراهای اسلامی و شهرداری……………………………………………………………. 15

1-8-8.مكان و فضای جغرافیایی………………………………………………………………………… 16

1-8-9.رویكردهای تقسیماتی نظامهای حكومتی……………………………………………………… 16

1-8-10.نظام حكومتی بسیط یا متمركز………………………………………………………………… 17

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

1-8-11.نظام های حكومتی فدرال………………………………………………………………………. 18

1-8-12.نظامهای حكومتی ناحیه ای…………………………………………………………………….. 19

1-8-13.نظام حكومتی محلی…………………………………………………………………………….. 20

1-8-14.تقسیمات كشوری و مدیریت نواحی سیاسی………………………………………………. 21

1-8-15.تقسیمات كشوری و مدیریت اداری…………………………………………………………. 21

1-8-16.مفاهیم مرتبط با تقسیمات كشوری…………………………………………………………… 22

1-8-17.شاخص های موجود در تقسیمات كشوری ایران…………………………………………. 24

1-8-18.مفاهیم مرتبط با مدیریت سیاسی فضا……………………………………………………….. 25

1-8-19.سازماندهی سیاسی فضا…………………………………………………………………………. 26

1-8-20.عوامل شكل گیری روابط فضایی…………………………………………………………….. 27

فصل دوم – مرور منابع

2-1-نظریه های ناحیه بندی و تقسیمات كشوری……………………………………………………. 29

2-2-مروری بر سازماندهی سیاسی فضا در ایران…………………………………………………….. 32

2-3- ژئوكالچر به­عنوان زیربنای ژئوپلیتیک (ژئوپلیتیک فرهنگی)……………………………….. 36

2-4-تقابل جغرافیای فرهنگی انقلاب اسلامی با جغرافیای سیاسی غرب………………………. 37

2-5-روند تکوین و شکل گیری جغرافیای فرهنگی ………………………………………………… 41

2-6-نظریه نظام جهانی …………………………………………………………………………………… 41

2-7-تعریف نظام جهانی………………………………………………………………………………….. 42

2-8-انواع نظام بین الملل………………………………………………………………………………….. 43

2-9-تمایزات دو نظام……………………………………………………………………………………… 43

2-10-تاریخچه پیدایش نظام جهان سرمایه داری…………………………………………………….. 44

2-11-مناطق سه گانه در نظریه نظام جهانی…………………………………………………………… 44

2-12-چگونگی پیدایش نابرابری در سه منطقه……………………………………………………….. 47

2-13-تناقضات نظام جهانی………………………………………………………………………………. 47

2-14-فرهنگ؛ راه حل کاهش تناقضات……………………………………………………………….. 48

2-15-جنبش های ضد نظام………………………………………………………………………………. 50

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

2-16-نقد و بررسی………………………………………………………………………………………… 50

2-17-رویکردهای جدید به تحولات بین‌المللی……………………………………………………… 52

2-18-پارادایم جهانی شدن در تحولات نظام بین‌الملل……………………………………………… 54

2-19-وضعیت جدید جهانی: ابعاد و ویژگی‌ها …………………………………………………….. 57

2-20-دیدگاه ژئوکالچر ……………………………………………………………………………………. 60

2-21-ژئوکالچر و ژئو پلیتیک…………………………………………………………………………….. 60

2-22-ژئوكالچر به­ عنوان زیربنای ژئوپلیتیک (ژئوپلیتیک فرهنگی)……………………………….. 65

2-23-بررسی ابعاد فرهنگی نظریه جهانی شدن والرشتاین: با تاکید بر آثار اخیرتر……………. 69

2-24-بررسی و نقد آثار والرشتاین : با تاکید بر مقایسه تطبیقی آثار اولیه و اخیر…………….. 72

2-25-نقاط قوت …………………………………………………………………………………………… 78

2-26-نقاط ضعف………………………………………………………………………………………….. 78

2-27-تعریف شورا…………………………………………………………………………………………. 80

2-28-تاریخچه درآمد شوراها و حقوق شهروندی…………………………………………………… 80

2-29-انقلاب اسلامی و شوراها………………………………………………………………………….. 81

2-30-بررسی ابعاد فرهنگی نظریه جهانی شدن والرشتاین…………………………………………. 81

2-31-موقعیت ژئو كالچر ایران در جهان امروز………………………………………………………. 89

2-32-سوابق تحقیق………………………………………………………………………………………… 93

 

فصل سوم – روش اجرای تحقیق

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 96

3-2- داده ها و روش کار…………………………………………………………………………………. 96

3-2-1- داده ­ها………………………………………………………………………………………………. 96

3-2-2-روش کار…………………………………………………………………………………………… 96

3-3-بررسی عوامل طبیعی شهر انزلی…………………………………………………………………… 97

3-3-1-موقعیت جغرافیایی شهر بندر انزلی…………………………………………………………… 97

3-3-2-توپوگرافی………………………………………………………………………………………….. 99

3-3-3-زمین شناسی……………………………………………………………………………………….. 99

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

3-3-4-منابع آب …………………………………………………………………………………………… 99

3-3-5-خاک…………………………………………………………………………………………………. 100

3-3-6-پوشش گیاهی و جانوری………………………………………………………………………… 101

3-4-ویژگی های اجتماعی جمعیتی…………………………………………………………………….. 101

3-4-1- جمعیت و خانوار………………………………………………………………………………… 101

3-4-2- بعد خانوار…………………………………………………………………………………………. 101

3-4-3-میزان رشد و افزایش جمعیت………………………………………………………………….. 102

3-4-4- تراکم جمعیت…………………………………………………………………………………….. 104

3-5- بررسی ویژگی های اقتصادی…………………………………………………………………….. 105

3-5-1- زراعت …………………………………………………………………………………………….. 105

3-5-2- باغداری……………………………………………………………………………………………. 106

3-6-سیاسی………………………………………………………………………………………………….. 107

3-6-1-دیدگاه ها ………………………………………………………………………………………….. 109

3-6-2-هدف ……………………………………………………………………………………………….. 109

3-6-3-خط مشی…………………………………………………………………………………………… 110

3-6-4-فعالیت های گروه…………………………………………………………………………………. 110

فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1- تحلیل پرسشنامه……………………………………………………………………………………… 112

4-1-1-مشخصات فردی………………………………………………………………………………….. 112

4-1-2-سوالات اصلی……………………………………………………………………………………… 118

فصل پنجم – بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1.بحث……………………………………………………………………………………………………… 142

5-2.نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………… 142

5-3.آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………… 145

5-4.پیشنهادات………………………………………………………………………………………………. 145

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………….. 146

پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………… 149

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                 صفحه

جدول شماره 3-1 تعداد جمعیت و خانوار و بعد خانوار طی سالهای (1385-1365)……….. 102

جدول شماره 3-2 تعداد و تراکم جمعیت شهرستان بندرانزلی (سالهای 1365 تا 1385)……. 104

جدول شماره 3-3 تغییرات مساحت کاربری اراضی زراعی و باغی در بندرانزلی طی

سالهای 81-1379………………………………………………………………………………………….. 106

جدول شماره 3-4 بهره برداری های کشاورزی بر حسب نوع محصول، تعداد و میزان

تولید در شهرستان بندرانزلی سال زراعی 1381  ( محصولات درختی)………………………… 107

جدول شماره 4-1 جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………….. 112

جدول شماره 4-2 وضعیت تاهل پاسخ دهندگان…………………………………………………….. 113

جدول شماره 4-3 سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………….. 114

جدول شماره 4-4 میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………….. 115

جدول شماره 4-5 وضعیت اشتغال پاسخ دهندگان…………………………………………………… 116

جدول شماره 4-6 نوع دین پاسخ دهندگان……………………………………………………………. 117

جدول شماره 4-7 ارزیابی شورا توسط پاسخ دهندگان……………………………………………… 118

جدول شماره 4-8 وابستگی به شهرداری ……………………………………………………………… 119

جدول شماره 4-9 ترویج هویت ملی…………………………………………………………………… 120

جدول شماره 4-10 رابطه شهر های حومه توسعه فرهنگی…………………………………………. 121

جدول شماره 4-11 رابطه کشور های همسایه با توسعه فرهنگی………………………………….. 122

جدول شماره 4-12 مقوله های اجتماعی……………………………………………………………….. 123

جدول شماره 4-13 ساختار فرهنگی …………………………………………………………………… 124

جدول شماره 4-14 ساختار سیاسی – مدیریتی ……………………………………………………… 125

جدول شماره 4-15 مدیریت شهری…………………………………………………………………….. 126

جدول شماره 4-16 سازمان های دولتی…………………………………………………………………… 127

جدول شماره 4-17 فرهنگ سازی………………………………………………………………………. 128

جدول شماره 4-18 آموزش شهروندی…………………………………………………………………. 129

جدول شماره 4-19 مشارکت مردمی……………………………………………………………………. 130

جدول شماره 4-20 مدارس……………………………………………………………………………….. 131

فهرست جداول

عنوان                                                                                                 صفحه

جدول شماره 4-21 دانشگاه………………………………………………………………………………. 132

جدول شماره 4-22 مساجد……………………………………………………………………………….. 133

جدول شماره 4-23 نماز جمعه…………………………………………………………………………… 134

جدول شماره 4-24 خدمات شهری……………………………………………………………………… 135

جدول شماره 4-25 خدمات تفریحی…………………………………………………………………… 136

جدول شماره 4-26 اقتصادی……………………………………………………………………………… 137

جدول شماره 4-27 اماکن تاریخی………………………………………………………………………. 138

جدول شماره 4-28 اماکن زیارتی……………………………………………………………………….. 139

جدول شماره 5-1 عوامل موثر در نقش شورای اسلامی و توسعه فرهنگی……………………… 144

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                 صفحه

نمودار شماره 3-1 تعداد جمعیت شهرستان بندرانزلی طی سال های 85-1365……………….. 102

نمودار شماره 3-2 تعداد خانوار شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85- 1365…………………… 103

نمودار شماره 3-3 بعد خانوار شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85-1365………………………. 103

نمودارشماره 3-4  نرخ رشد جمعیت شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85-1355…………….. 104

نمودار شماره 3-5 تراکم جمعیت شهرستان بندرانزلی طی سالهای 85-1365………………….. 105

نمودار شماره 4-1 جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………….. 112

نمودار شماره 4-2 وضعیت تاهل پاسخ دهندگان…………………………………………………….. 113

نمودار شماره 4-3 سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………….. 115

نمودار شماره 4-4 میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………….. 116

نمودار شماره 4-5 وضعیت اشتغال پاسخ دهندگان…………………………………………………… 117

نمودار شماره 4-6 نوع دین پاسخ دهندگان……………………………………………………………. 118

نمودار شماره 4-7 ارزیابی شورا توسط پاسخ دهندگان……………………………………………… 119

نمودار شماره 4-8 ارزیابی شورا توسط پاسخ دهندگان……………………………………………… 120

نمودار شماره 4-9 ترویج هویت ملی…………………………………………………………………… 121

نمودار شماره 4-10 رابطه شهر های حومه توسعه فرهنگی…………………………………………. 122

نمودار شماره 4-11 رابطه کشور های همسایه با توسعه فرهنگی………………………………….. 123

نمودار شماره 4-12 مقوله های اجتماعی……………………………………………………………….. 124

نمودار شماره 4-13 ساختار فرهنگی …………………………………………………………………… 125

نمودار شماره 4-14 ساختار سیاسی – مدیریتی ……………………………………………………… 126

نمودار شماره 4-15 مدیریت شهری…………………………………………………………………….. 127

نمودار شماره 4-16 سازمان های دولتی…………………………………………………………………… 128

نمودار شماره 4-17 فرهنگ سازی………………………………………………………………………. 129

نمودار شماره 4-18 آموزش شهروندی…………………………………………………………………. 130

نمودار شماره 4-19 مشارکت مردمی……………………………………………………………………. 131

نمودار شماره 4-20 مدارس……………………………………………………………………………….. 132

نمودار شماره 4-21 دانشگاه………………………………………………………………………………. 133

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                 صفحه

نمودار شماره 4-22 مساجد……………………………………………………………………………….. 134

نمودار شماره 4-23 نماز جمعه…………………………………………………………………………… 135

نمودار شماره 4-24 خدمات شهری……………………………………………………………………… 136

نمودار شماره 4-25 خدمات تفریحی…………………………………………………………………… 137

نمودار شماره 4-26 اقتصادی……………………………………………………………………………… 138

نمودار شماره 4-27 اماکن تاریخی………………………………………………………………………. 139

نمودار شماره 4-28 اماکن زیارتی……………………………………………………………………….. 140

نمودار شماره 5-1 عوامل موثر در نقش شورای اسلامی و توسعه فرهنگی……………………… 14

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                 صفحه

نقشه شماره 3-1 نقشه سیاسی و شهرستان بندر انزلی……………………………………………….. 98

 

 

چکیده

ژئوکالچر بیانگر چهارچوب فرهنگی ای هست که نظام ها، مکتب ها و ایدئولوژی ها در محدوده آن عمل کرده و اثر می گذارند و مقدمات و مبانی فکری خود را نه در محدوده ملی و محلی بلکه در یک جغرافیای فرهنگی منتشر می سازند. در ژئوکالچر تمرکز فعالیت ها بر فرهنگ بجای سیاست و اقتصاد است و از مولفه هایی چون دعوت فرهنگی، تبلیغ، نشان دادن کارآمدی، نشان دادن توانایی تولید سرمایه فرهنگی و اجتماعی و رابطه های معنوی و فرهنگی و مقاومت به جای زور و سیطره و استعمار استفاده می شود.

موقعیت ژئوکالچر ایران امروز، عمیقاً متأثر از فرهنگ شیعی ایران است. اگر این فرهنگ نبود، انقلاب اسلامی ایران نیز نبود و حداکثر در حد یک انقلاب ملی رقم می خورد. انقلاب اسلامی ایران، جهان را از حالت دوقطبی درون پارادایم اومانیسم(بشرگرایی) که جهان را به دو قطب، لیبرال کاپیتالیسم غرب و سوسیالیسم شرق تقسیم می کرد، درآورد، و به جهان دو قطبی جامع تر دو قطبی اومانیسم (بشرگرایی) و تئوئیسم(خداگرایی رساند). پس موقعیت ژئو کالچر ایران در جهان امروز مقوم جهان ژئوپارادایم دوقطبی خداگرا بشرگرا است و اگر فرهنگ ایرانی شیعی نبود، نظام دوقطبی نوین در جهان شکل نمی گرفت.

تقابل ژئوکالچر انقلاب اسلامی با ژئوپلتیک غرب در جنبش های جاری جهان اسلام تقابل حقیقت با واقعیت جهان اسلام است. باید پذیرفت اسلام با جنبش های جاری در جهان شکاف بزرگی در الگوهای استبدادی نظام های حاکم بر کشورهای اسلامی بوقوع پیوسته است و دیگر نمی توان با این نظام ها جهان اسلام را کننترل کرد.

حوزه جغرافیایی و عملکردی شورای اسلامی در شهر های ایران متفاوت است. این عملکرد در کلان شهرهای ایران نظیر تهران، کرج، اصفهان، رشت و… بسیار متفاوت تر از شهرهای کوچک تر است.

در این پژوهش، برای نقش شورای اسلامی در توسعه ژئوکالچر شهر بندرانزلی از روش توصیفی – تحلیلی بهره جسته شده و از طریق پرسشنامه به عملکرد شورای اسلامی در شهر با توجه به دیدگاه مردم به بررسی و تحلیل آن پرداخته ایم.

نتایج حاصل نشان دهنده این بوده که شورای اسلامی تاکنون نتوانسته اند تاثیر مستقیمی در توسعه ژئوکالچر شهر ایفا کنند.

کلید واژگان: شورای اسلامی، توسعه ژئوکالچر،سیاست و اقتصاد، بندرانزلی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                         صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1. مقدمه. 2

1-2. بیان مسئله. 5

1-3. سوال تحقیق.. 6

1-4. اهداف تحقیق.. 6

1-5. فرضیات تحقیق.. 6

1-6. سوابق تحقیق.. 6

1-7. قلمرو تحقیق.. 7

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2 -1. سیل.. 10

2-2. جریان رودخانه ای.. 10

2-3. رابطه بین جریان رودخانه ای و متغیر های بستر رودخانه. 10

2-4. عوامل موثر در بروز سیل.. 11

2-5. علل وقوع و تشدید سیلاب… 11

2-5-1. عوامل ناشی از شرایط طبیعی.. 11

2-5-1-1عوامل اقلیمی.. 11

2-5-1-2  شرایط توپوگرافی.. 12

2-5-1-3  عوامل حوضه‎ای.. 12

2-5-1-4 زمین شناسی و خاک شناسی حوضه. 13

2-5-1-5  ویژگی های پوشش گیاهی حوضه. 14

2-6. عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان. 14

2-6-1. بهره برداری نادرست از منابع طبیعی.. 14

2-6-2. تجاوز به حریم رودخانه. 15

2-6-3. برداشت بی رویه شن و ماسه. 15

2-6-4. تخلیه آشغال، زباله و فاضلاب به رودخانه ها 15

2-6- 5. نامناسب بودن سازه ها 15

2-7. انواع سیل.. 16

2-7-1. سیل ناگهانی.. 16

2-7-2. سیل رودخانه ای.. 16

2-7-3. سیل ساحلی.. 17

2-7-4. دلیل انسانی.. 17

2-7-5. سیل ناگهانی شهر. 18

2-7-6. مشخصات سیل. 18

2-7-7. پیش بینی سیل های رودخانه ای.. 18

فصل سوم: داده‎ها و روش‎ها

3-1. داده ها 20

3-1-1. بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی.. 20

3-1-2. بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی.. 21

3-2. روش کار. 22

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1. واحد های ژئومورفولوژی حوضه ذیلکی رود. 24

4-1-1. واحد کوهستانی.. 25

4-1-2. واحد فلات ها و پایکوههای پر شیب: 26

4-2. شیب حوضه. 29

4-3. زمین شناسی حوضه ذیلکی رود. 30

4-4. خاکهای حوضه ذیلکی رود. 33

4-4-1. گروه هیدرولوژیکی خاکها 34

4-5. پوشش گیاهی حوضه ذیلکی رود. 36

4-5-1. تیپ توسکا _ لرگستان. 37

4-5-2. تیپ ممرز. 37

4-5-3. تیپ راش _ ممرزستان. 37

4-5-4. تیپ راش خالص… 37

4-6. فیزیوگرافی حوضه آبریز ذیلکی رود. 40

4-6-1. خصوصیات فیزیکی حوضه ها 40

4-6-2. واحد ژئومورفیکی حوضه ای.. 41

4-6-3. خصوصیات هندسی یا ژئومتری حوضه. 42

4-6-3-1. واحد هیدرولوژیک… 42

4-6-3-2. مساحت حوضه. 42

4-6-3-3. محیط حوضه. 43

4-6-3-4. شبکه رودخانه ها 44

4-6-3-5 شکل حوضه آبخیز. 50

4-6-3-6 ارتفاع حوضه (پستی و بلندی) 53

4-6-3-7. شیب حوضه. 56

4-7. اقلیم. 62

4-7-1.  بررسی شبکه ایستگاه های هواشناسی و هیدرومتری: 62

4-7-2. بررسی داده های بارش… 63

4-7-3. انتخاب پایه زمانی مشترک یا دوره شاخص آماری.. 64

4-7-4. روش های غیرنموداری (روش آزمون همگنی داده های آماری”ران تست”) 64

4-7-5. انحراف معیار بارندگی حوضه. 65

4-7-6. ضریب تغییرات.. 65

4-7-7. بارندگی ماهیانه. 66

4-7-8. توزیع فصلی بارش و رژیم باراندگی.. 67

4-7-9. تغییرپذیری بارندگی حوضه. 68

 

4-7-10. ضریب تغییرات ماهانه بارش… 69

4-7-11. احتمال وقوع ودوره بازگشت باران در حوضه ذیلکی رود. 70

4-7-12. حداکثر بارندگی 24 ساعته حوضه. 71

4-7-13. حداکثر بارش محتمل. 72

4-7- 14. فرسایندگی باران در حوضه ذیلکی رود. 72

4-7-15. رژیم حرارتی حوضه. 73

4-7-16. روند تغییرات میانگین ماهانه دما 74

4-7-17. تغییرات روزانه و فصلی دما 75

4-7- 18. رژیم فصلی دما در حوضه. 75

4-7-19. تعداد روزهای یخبندان حوضه. 76

4-7-20. پتانسیل حرارتی (درجه _ روز) 77

4-7-21. رطوبت.. 78

4-7-22. تبخیر. 78

4-7-22-1. تبخیروتعرق پتانسیل به روش تورنت وایت (etiaW htnrohT) 79

4-7-22-2. تبخیر و تعرق واقعی.. 80

4-7-23. نوع اقلیم حوضه ذیلکی رود. 80

4-7-23-1. روش دمارتن اصلاح شده 81

4-7-23-2. سیستم طبقه بندی آمبرژه 82

3-8-24. نمودارهای اقلیمی.. 82

4-7-24-1. منحنی آمبروترمیک… 82

4-8. هیدرولوژی.. 83

4-8-1. بررسی آبدهی ماهانه حوضه ذیلکی رود. 83

4-8-2. بررسی آبدهی فصلی حوضه ذیلکی رود. 84

. تداوم جریان رودخانه ای.. 85

. حجم آب جاری شده 86

. ارتفاع آب جاری شده 87

4-8-6. برآورد دبی حداکثر سیلاب حوضه ذیلکی رود…………………………………………………………. 87

4-8- 7. توزیع گامبل (Cumble) 88

4-8-8. تعیین ضریب روانآب و نگهداشت حوضه. 90

4-8-9. بررسی پدیده سیل و اثرات آن در حوضه آبریز ذیلکی رود. 94

4-8-10. اثرات سیلاب در حوزه آبریزذیلکی رود. 94

4-8-11. اندازه گیری دبی سیل. 95

4-8-12. محاسبه و تحلیل دبی متوسط سیل. 96

4-8-13. بررسی رابطه دبی سیلاب با مساحت حوضه. 96

4-8-14. برآورد حداکثر دبی سیلاب در حوضه آبریز ذیلکی رود. 97

4-8-15. برآورد دبی میانگین سیلاب بر مبنای عوامل محیطی در حوضه آبریز ذیلکی رود. 98

4-8-16. بررسی پارامترهای موثر مستقل. 99

4-8-17. بررسی رابطه بین ارتفاع و پوشش گیاهی و سیل. 101

4-8-18. پوشش جنگل و جلوگیری از سیل در شمال ایران. 101

4-8-19. نحوه استفاده از اراضی و پوشش گیاهی منطقه. 101

4-8-20. عوامل زمین شناسی.. 102

4-8-21.  بر آورد دبی حداکثر دبی لحظه ای (دبی پیک) 102

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1. آزمون فرضیه ها 106

5-2. نتیجه گیری.. 107

5-3. پیشنهادها 113

منابع و ماخذ. 115

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                         صفحه

جدول 3-1 مشخصات ایستگاه های محدوده مورد مطالعه و اطراف آن. 21

جدول 3-2 مشخصات جغرافیایی ایستگاه هیدرومتری  اوستا قاسم محله در رودخانه ذیلکی.. 21

جدول 4-1 طبقات شیب و درصد مساحت مربوط به هر طبقه. 30

جدول 4-2 گروه های هیدرولوژیکی خاکها 34

جدول 4-3  مشخصات کلاس های مختلف در حوضه ذیلکی.. 36

جدول 4-4  مشخصات رتبه بندی آبراهه ها در حوضه آبریز ذیلکی رود. 47

جدول 4-5  مشخصات تعداد انشعابات آبراهه ها در حوضه آبریزذیلکی رود. 48

جدول 4-6  مشخصات ایستگاه های محدوده مورد مطالعه و اطراف آن. 63

جدول 4-7  برآورد متوسط بارش ماهانه و سالانه حوضه ذیلکی رود از سال (1386_1357) 66

جدول 4-8   توزیع فصلی بارش حوضه و درصد آن به کل سال. 67

جدول 4-9  تغییرات میانگین سالانه ایستگاه های اطراف حوضه. 68

جدول 4 -10 تغییرات ماهانه بارندگی (V. C) و انحراف معیار (D. S) حوضه ذیلکی رود. 69

جدول 4-11 احتمال وقوع بارندگی سالانه و دوره برگشت حوضه ذیلکی رود به روش  ویبول. 70

جدول 4-12 نتایج تحلیل بارندگی 24 ساعته واحتمال وقوع بارندگی درحوضه ذیلکی رود. 71

جدول 4-13 فرسایندگی باران در ماه های مختلف سال در حوضه ذیلکی رود به روش فورنیه. 73

جدول 4-14 داده های درجه حرارت حوضه ذیلکی رود. 73

جدول 4-15 روند تغییرات ماهیانه دما، انحراف معیاروضریب تغییرات حوضه ذیلکی رود. 74

جدول 4-16 رژیم فصلی و درصد حرارت حوضه آبریزذیلکی رود. 75

جدول 4-17 تعداد روزهای یخبندان بر حسب ماه های سال در حوضه ذیلکی رود. 77

جدول 4-18 محاسبه درجه _ روز و مقداررذوب برف در حوضه آبریز ذیلکی رود. 77

جدول 4-19 میانگین رطوبت نسبی حوضه ذیلکی رود. 78

جدول 4-20 مقادیر تبخیر و تعرق پتاسیل حوضه آبریز ذیلکی رود به روش تورنت وایت.. 79

جدول 4-21 میانگین تبخیر از طشت در ایستگاه درازلات.. 80

جدول 4-22 طبقه بندی اقلیمی و محدوده ضریب خشکی به روش دمارتن.. 81

جدول 4-23 جریان ماهانه و متوسط سالانه حوضه آبریز ذیلکی رود ایستگاه شیرآباد در دوره 30 ساله. 84

جدول 4-24 میانگین فصلی دبی ایستگاه شیرآباد. 85

جدول 4-25 برآورد حجم جریان ماهانه و متوسط سالانه حوضه آبریز ذیلکی رود در ایستگاه شیرآباد در دوره 30 ساله  86

جدول 4-26 برآوردارتفاع متوسط روانآب ماهانه و سالانه حوض ذیلکی ایستگاه شیرآباد به میلیمتر. 87

جدول 4-27 دوره برگشت های سالانه از دبی های حداکثر لحظه ای سالیانه. 88

جدول 4-28 برآورددبی حداکثرلحظه ای به روش گامبل دردوره برگشت 2تا100ساله ایستگاه ذیلکی رود. 89

جدول 4-29 برآورد ضریب روانآب ماهانه و سالانه حوضه ذیلکی رود. 91

جدول 4-30 برآورد ضریب نگهداشت ماهانه و سالانه حوضه ذیلکی رود. 92

جدول4-31 آبدهی ایستگاه شهر بیجار با دوره برگشتهای مختلف و توزیعهای مختلف آماری (مترمکعب بر ثانیه) 96

جدول 4-32 روابط رگرسیون آبدهی با مساحت برای ماه های مختلف سال و متوسط آبدهی سالیانه. 97

جدول 4-33  نتایج تحلیل فراوانی سیلاب در ایستگاه شهر بیجار ذیلکی رود برحسب مترمکعب بر ثانیه. 98

جدول 4-34 دبی پیک ایستگاه سیاه جعفر لیسار در دوره اماری مشترك (1374-1388) 103

جدول 4-35 حداکثر دبی آبدهی اوج حوضه آبریزذیلکی رود با دوره بازگشت های مختلف به متر مکعب بر ثانیه (سال آبی 1374-1388) 104

جدول 4-36  دبی ویژه سیل به روش هورتون  (متر مکعب در ثانیه در کیلو متر مربع) 104

جدول 4-37  مقادیر دبی حداکثر سیلاب حوزه با بهره گرفتن از روش دیکن (مترمکعب بر ثانیه) 104

جدول4-38 مقادیر دبی پیک سیلاب حوزه ذیلکی به روش فولر با دوره های بازگشت مختلف… 104

جدول 4-39 مقادیر دبی ویژه حوزه ذیلکی رود (متر مكعب بر ثانیه بر كیلومتر مربع) 104

جدول 5-1  گروه های هیدرولوژیکی خاکها 111

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                         صفحه

نمودار 1-1 دلیل طبیعی سیل. 17

نمودار 4-1 روند کاهش و افزایش متوسط باراندگی ماهانه حوضه ذیلکی رود. 67

نمودار 4-2 توزیع درصد بارش فصلی در حوضه آبریز ذیلکی رود. 68

نمودار 4-3 رژیم حرارتی حوضه ذیلکی رود. 74

نمودار 4-4 رژیم فصلی و متوسط دما حوضه آبریز ذیلکی رود. 76

نمودار 4-5 نمودار آمبروترمیک حوضه ذیلکی رود. 83

نمودار 4-6 توزیع ماهانه دبی در ایستگاه شیرآباد. 84

نمودار 4-7 توزیع فصلی جریان آب به درصد ایستگاه شیرآباد. 85

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                         صفحه

شکل 4-1  تعیین تعداد دنباله های مجاز به روش آزمون ران تست حوضه ذیلکی رود. 64

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                         صفحه

نقشه 4-1 توپوگرافی حوضه ی ذیلکی.. 28

نقشه 4-2 زمین شناسی  حوضه ذیلکی.. 32

نقشه 4-3 خاک حوضه ی ذیلکی.. 35

نقشه 4-4  کاربری اراضی و پوشش گیاهی حوضه ذیلکی.. 39

نقشه 4-5 شبکه آبهای حوضه آبریز ذیلکی رود. 45

نقشه 4-6 رتبه بندی حوضه ذیلکی.. 49

نقشه 4-7  نقشه هیپسومتری.. 55

 

چکیده

سیل یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی است که معمولاً با خسارت های جانی و مالی فراوانی همراه است. سیل همه ساله در گوشه و کنار کشور خسارات زیادی را به منابع اقتصادی وارد می آورد. وقوع  سیل و خسارات ناشی از آن در ایران طی سال های اخیر روند افزایشی داشته است؛ حال آن که به آن توجه زیادی نشده است. هر ساله بخشی از بنا ها و تاسیساتی که در پایین دست رودخانه های کشور قرار دارند به دلیل وقوع طغیان های فصلی و آزاد سازی جریان های بزرگ تر از ظرفیت سالم رودخانه ها متحمل خسارات فراوانی می شوند. وقوع سیل در یک حوضه آبریز تابع متغیرهای زیادی است این متغیرها هر ساله از شرایط و مقدار ثابتی برخوردار نیستند. در این تحقیق سعی شده تا تاثیر ویژگی های ژئومرفولوژیک به خصوص شیب و پوشش گیاهی در سیل خیزی از طریق مقایسه میزان تاثیرگذاری متغیرهای مؤثر در حوضه مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. روش تحقیق بر پایه روش تحلیلی استوار بوده است و تکنیک کار، کمیت پذیری هر یک از متغیرهای مؤثر در سیل خیزی (پوشش گیاهی، شیب، و…) بوده است. با بررسی شرایط طبیعی ملاحظه می شود که زمینه های طبیعی بسیار مساعدی برای وقوع سیل وجود دارد. با این وجود در حوضه ذیلکی رود به دلیل شیب زیاد و نیز غلبه سا یر متغیر های مورد بررسی، نیروی برشی آب زیادتر شده و در نتیجه قدرت فرسایشی جریان افزایش می یابد و از اینرو سیل خیزی در این حوضه زیاد می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که حوضه ذیلکی رود از نظر ویژگی های مرفومتریک به شکل دایره نزدیک ترمی باشد و بدیهی است این حوضه از قابلیت سیل خیزی نیز برخوردار است.

با توجه به خصوصیات فیزیکی حوضه مثل مساحت، شیب زیاد، نفوذ پذیری کم، پایین بودن زمان تمرکز، به همراه عوامل موثر دیگر نظیر قطع بی رویه جنگل ها، تخریب اراضی مرتعی بر اثر چرای مفرط و… بویژه در سالهای اخیر باعث شده تا ارتفاع رواناب حوضه درحد بالای قرار گیرد و هر از چند سال سیلابهای مخرب باعث بوجود آوردن مشکلاتی برای حوضه آبخیز ذیلکی رود گردد. با بهره گرفتن از روش‎های برآورد سیلاب، دبی سیلاب با دوره بازگشت‎های بیش از10 سال حجم سیلاب زیادتری تولید می کند.

 

واژگان کلیدی: حوضه آبخیز، سیل، حوضه ذیلکی رود، عوامل محیطی، پوشش گیاهی، شیب

 

فصل اول کلیات تحقیق

 

 

 

 

1-1. مقدمه

اهمیت آب در حیات موجودات زنده و بوجود آمدن تمدنها ی بشری بر کسی پوشیده نیست. آب به عنوان یکی از فراوانترین ودر عین حال یکی از گرانبهاترین عناصر آب و هوایی همیشه مطرح بوده است. بارندگی نیز از تغییرپذیرترین پارامترهای اقلیمی در هر منطقه آب و هوایی می باشد که کمبود درازمدت آن می تواند خشکسالی و ریزش شدید و یا طولانی مدت آن می تواند سیل را بوجود آورد. از طرف دیگر نه تنها خصوصیات بارندگی می تواند بر خصوصیات سیل و یا آبدهی یک رودخانه موثر باشد بلکه سایر عوامل اقلیمی نیز می توانند در خصوصیات سیل و آبدهی یک رودخانه موثر باشند. بنابراین بررسی تغییرات آبدهی یک رودخانه در طول زمان و یا بررسی تغییرات زمانی وقوع سیل می تواند اثرات وجود تغییر و یا عدم تغییر در شرایط اقلیمی یک منطقه و بخصوص بارندگی را مشخص نماید.

در طی تاریخ، دره های رودخانه ها مملو از جمعیت شده اند، ولی انسانها همچنان با بلایایی نظیر سیل و فرسایش رودخانه، روبرو هستند. انسانها از زمین های حاصل خیز جلگه ای سیلابی رودخانه ها که محل‎هایی مناسب برای کشاورزی هستند استفاده می کنند. رودخانه ها، آب آشامیدنی کافی و فراوانی برای مصرف انسان، جانوران اهلی وحتی وحشی، آبیاری زمین ها و دیگر استفاده های انسان درصنعت فراهم می‎کند. بیشتر سیل ها بلایی با منشا طبیعی محسوب می شوند، ولی تغییرهایی که انسان در کانال رودخانه‎ها و شهر نشینی در کف دره ها ایجاد کرده، به نوسان وشدت بسیاری از سیل ها افزوده است، به عبارت دیگر این بلایا با عامل انسانی نیز مطرح اند. در کنار رود خانه های بزرگ، آب کافی برای مصارف شهری و روستایی، صنعتی و آبیاری مزارع وجود دارد. از این رو سهم زیادی از پیشرفت مراکز توسعه یافته شهری، صنعتی و کشاورزی واقع در امتداد رودخانه ها  ناشی از جریان آب رودخانه ها می باشد. وقوع سیلاب‎های مهیب در رودخانه، تهدیدی برای تاسیسات احداث شده در مجاور آن محسوب می گردد. گرچه امروزه بخش مهمی از سیلاب رودخانه های مهم مهار شده اند اما هنوز، سیل خسارات جانبی و مالی فراوانی را به جوامع بشری و سرمایه های آنها وارد می سازد (خالدی، 1383، ص 195).

تغییر اقلیم یکی از معضلات کنونی جامعه بشری می باشد و تهدید و بلایی برای سیاره زمین به شمار می‎رود (براتیان و رحیم زاده، 1377). این پدیده دارای دامنه زمانی و مکانی وسیعی نیز می باشد. (عشقی، 1378). علاوه بر نقش عوامل طبیعی در تغییرات اقلیمی، بشر نیز در شدت و وسعت تغییرات آب و هوایی نقش موثری دارد به گونه ای که امروزه وقتی مباحث تغییر اقلیم مطرح می شوند بیشتر نظرها به نقش انسان و انجام فعالیتهایی که سبب این تغییرات شده و یا دامنه زمانی و مکانی آنرا وسیعتر می نماید معطوف می‎شود. این امر به طور عمده به علت افزایش مصرف سوختهای فسیلی، شهرنشینی، جنگل زدایی، بیابانزایی و غیره می باشد.

رخداد سیلاب یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده منابع آب و خاک کشور محسوب می شود. حفظ آب، خاک ومنابع طبیعی از استراتژی ها و اهداف مهم و عمده آب خیزداری است. حفاظت از خاک و جلوگیری از فرسایش لازمه حفظ و احیاء منابع طبیعی تجدید شونده و توسعه همه جانبه آب خیزهاست. خسارات و خطرات ناشی از فرسایش جابجایی توده های خاک در حوضه های آبخیزاز مهم ترین مسائل و مشکلاتی است که به طور همه جانبه احیاء آبخیزها را تحت تاثیر قرار داده است. شدت فرسایش و جابجایی توده‎های خاک تابعی از عوامل محیطی، طبیعی و زمین شناسی است و به اشکال مختلف موجب جدایی ذرات و جابجایی آنها به سوی مناطق پست و کم ارتفاع می گردد (شریعت جعفری، 1376، ص124).

ویژگیهای وقوع این پدیده در ایران نیز شناخته شده است. به عبارتی طی نیم قرن اخیر از نظر تعداد، حجم و خسارت، روند رو به افزایش داشته است و در طی چهل سال گذشته بیش از 3700 واقعه مهم سیل در کشور ثبت شده است که 52 درصد آن مربوط به 10 سال اخیر می باشد. تعداد سیل در دهه 80-1370 حدود 5 برابر دهه 40-1330 بوده است (شریفی و نوروزی، 1381).

گیلان از جمله بخشهایی از کشور است که در سالیان اخیر، اثرات خشکسالیها و سیلابهای ناگهانی را تجربه کرده است پدیده های فوق به تخریب منابع طبیعی که مسبب اصلی آنها، فعالیتهای بشری و بهره برداریهای نادرست می باشد، نسبت داده می شود.

در نقاط مرطوب پوشش گیاهی از فرسایش و جابجایی های شدید ذرات بخصوص خاک جلوگیری می کند و همین امر اهمیت حفظ پوشش گیاهی را در سطح های شیب دار نشان می دهد.

بدیهی است قدرت مقاومت در مقابل فرسایش، شرایط طبیعی از جمله میزان بارندگی و مقدار نفوذ آن، شیب وپوشش گیاهی، نوع سنگها، آب وهوا و فصل و… . ونیز فعالیت انسان بستگی دارد و غالباً بیشترین مقدار رسوب از بارندگی اولیه بعد از فصل کم بارانی حاصل شده و بخصوص بارندگیهای شدید و تند و ناگهانی در افزایش و دبی جامد نقش عمده دارد. در هیدرولوژی تعیین حجم و زمان بزرگترین سیل اهمیت دارد و این موضوع از نظر ژئومورفولوژی نیز اهمیت دارد، زیرا با وقوع سیل، خصوصیات آبراهه دستخوش تغییر و تحولات می شود (معتمد، 1379، ص 184).

عوامل گوناگونی در جاری شدن سیل دخالت دارند که از جملۀ آن: شدت بارندگی، شیب حوضه، نفوذ پذیری زمین، شرایط توپوگرافی، ویژگی های پوشش گیاهی و درجه اشباع شدن خاک را می توان به عنوان عوامل مؤثر در جاری شدن

 

واژه های كلیدی: تغییرات کاربری ، اراضی کشاورزی، توسعه فیزیكی شهر، دهستان پیربازاررشت

 

 

مقدمه:

امروزه تغییرات گسترده اراضی کشاورزی، بدلیل احیاء نشدن آنها نگرانیهایی را در بخش تولیدات و دگرگونیهای زیست محیطی به همراه داشته است . دلیل اصلی توجه فوق از دست دادن توانهای بالقوه طبیعی محیط است، که تهدیدهای متاثر از تغییرات اقلیمی ، جنگل زدایی و کاهش تولیدات کشاورزی می باشد . یکی از عوامل موثر در بروز تغییرات یا کاهش کاربری زمین ، که این تحقیق بدان تاکید دارد . توسعه فیزیکی یا کالبدی شهرهای بزرگ است و از اینرو توسعه بی رویه فیزیکی شهرها به همراه سیاستها و سلایق گوناگون بهره برداری از کاربری های اراضی را منجر خواهد شد. بنابراین عدم برنامه ریزی که توسعه بی برنامه را به همراه خواهد داشت،  پیامدهای زیست محیطی ، اقتصادی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت . در واقع از بین رفتن اراضی مطلوب کشاورزی یا خارج کردن آنها از چرخه تولید آسیب بزرگی به اقتصاد کشاورزی وارد می نماید ، از طرف دیگر افزایش شدید قیمت زمین و مسکن بدلیل تقاضا زیاد در این بخش(زمین و مسکن) پیدایش قیمت های کاذب و بورس بازی زمین بعنوان یکی دیگر ازپیامدهای توسعه شهری یا سکونتگاهی می باشد. دهستان پیر بازار در بخش مرکزی شهرستان رشت یکی از دهستان هایی است، که در سالهای اخیر بدلیل وجود محور ارتباطی رشت به آستارا و اردبیل و نزدیکی به شهر های رشت (مرکز استان) ، تولم و غیره دچار تحولات شدیدی ازنظرتغییرات کاربری اراضی شده

 است این تحقیق با توجه به موارد فوق درصدد بررسی روند تغییرکاربری اراضی کشاورزی دهستان پیربازار با تاکید بر توسعه فیزیکی شهر رشت در دو دهه اخیر شده و براین اساس در پنج فصل تنظیم گردیده است.

فصل اول: كلیات تحقیق

فصل دوم: مبانی  نظری تحقیق

فصل سوم: ویژگی ها جغرافیایی منطقه

فصل چهارم: یافته های تحقیق

فصل پنجم: نتیجه گیری، آزمون فرضیه ها، پیشنهادها می باشد .

 

فصل اول كلیات تحقیق

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………. ز

مقدمه………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………. 4

1-2- اهمیت و ضرورتتحقیق…………………………………………………………………………………. 4

1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 5

1-4- سئوال تحقیق……………………………………………………………………………………………… 5

1-5- فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………. 5

1-6- روش تحقیق و مراحل انجام آن……………………………………………………………………… 5

1-7- ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 6

1-8- محدوده مورد مطالعه و مقطع زمانی تحقیق………………………………………………………… 8

1-9- محدودیت ها و تنگناهای تحقیق…………………………………………………………………….. 8

1-10- اهداف کاربردی بهره وران تحقیق………………………………………………………………….. 8

1-11- جنبه نو آوری تحقیق………………………………………………………………………………….. 8

1-12- واژه ها و مفاهیم……………………………………………………………………………………….. 9

1-12-1- توسعه…………………………………………………………………………………………………. 9

1-12-2- ژئوپلیتیک…………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-3- منافع ملی…………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-4- روابط بین الملل……………………………………………………………………………………. 9

1-12-5- همگرایی …………………………………………………………………………………………….. 9

1-12-6- ارمنستان …………………………………………………………………………………………….. 10

1-12-7- جمهوری اسلامی ایران …………………………………………………………………………… 10

1-12-8- قفقاز………………………………………………………………………………………………….. 10

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2-1- مفهوم ژئوپلیتیک…………………………………………………………………………………………. 13

2-1-1- تعریف و ویژگی ها…………………………………………………………………………………. 13

2-1-2- عوامل تاثیر گزار بر ژئوپلیتیک…………………………………………………………………….. 13

2-1-2-1- عوامل ثابت………………………………………………………………………………………… 14

2-1-2-2- عوامل متغیر………………………………………………………………………………………… 16

2-2- موقعیت ژئوپلیتیک کشورها……………………………………………………………………………. 17

2-2-1- موقعیت محصور در خشکی……………………………………………………………………….. 18

2-2-2- موقعیت دسترسی به دریاها و اقیانوس ها………………………………………………………. 18

2-3- موقعیت ژئوپلیتیک شوروی (سابق…………………………………………………………………… 19

2-3-1- جمهوری های حوزه بالتیک……………………………………………………………………….. 20

2-3-2- جمهوری های قفقاز…………………………………………………………………………………. 20

2-3-3- جمهوری های آسیای مرکزی……………………………………………………………………… 25

2-4- موقعیت جمهوری های قفقاز پس از فروپاشی شوروی (سابق………………………………… 25

2-4-1- استقلال جمهوری های قفقاز………………………………………………………………………. 27

2-4-2- تحلیل نقش ایران در جمهوری های قفقاز……………………………………………………… 28

2-4-3- تحلیل نقش ترکیه در جمهوری های قفقاز……………………………………………………… 30

2-4-4- تحلیل نقش روسیه در جمهوری های قفقاز……………………………………………………. 32

2-5- تحلیل بحران های مختلف در قفقاز…………………………………………………………………. 33

2-6- تحلیل چشم انداز ژئوپلیتیک جمهوری های قفقاز……………………………………………….. 35

 

فصل سوم : تحلیل ژئوپلیتیک جمهوری ارمنستان

3-1- تاریخ جغرافیای ارمنستان………………………………………………………………………………. 37

3-1-1- دین و فرهنگ………………………………………………………………………………………… 39

3-1-2- موقعیت ژئوپلیتیک ارمنستان……………………………………………………………………….. 41

3-1-2-1- موقعیت ارمنستان قبل از شوروی (سابق…………………………………………………….. 42

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

3-1-2-2- موقعیت ارمنستان در زمان شوروی (سابق…………………………………………………… 44

3-1-2-2- 1- مناقشه قره باغ………………………………………………………………………………… 44

 

3-1-2-3- موقعیت ارمنستان پس از فروپاشی شوروی (سابق………………………………………… 46

3-1-2-3- 1- موقعیت جغرافیایی ارمنستان………………………………………………………………. 49

3-1-2-3- 2- موقعیت نسبی ارمنستان…………………………………………………………………….. 49

………………………………………………………………………………………………………………………. 3-1-2-3-3- وسعت و شکل………………………………………………………………………………………………………………… 50

3-1-2-3-4- توپوگرافی و مرزهای سیاسی………………………………………………………………. 51

3-1-2-3-5- اقوام و جمعیت……………………………………………………………………………….. 52

3-1-2-3-6- فرصتها و تهدیدهای ژئوپلیتیک……………………………………………………………. 53

3-3- تحلیل چشم انداز ژئوپلیتیک ارمنستان………………………………………………………………. 57

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1-نقش ارمنستان در پیوند ایران با قفقاز………………………………………………………………… 60

4-1-1- پیوند ایران با گرجستان……………………………………………………………………………… 61

4-1-2- پیوند ایران با بالکان………………………………………………………………………………….. 64

4-1-3- پیوند ایران با روسیه…………………………………………………………………………………. 68

4-2- نقش ارمنستان در عدم یکپارچگی پان ترکیسم……………………………………………………. 70

4-2-1- عدم یکپارچگی اقتصادیارمنستان………………………………………………………………….. 72

4-2-2- عدم یکپارچگی سیاسی و نظامی ارمنستان……………………………………………………… 73

4-2-3- عدم یکپارچگی فرهنگی اجتماعی ارمنستان……………………………………………………. 75

4-3- جایگاه ایران در استراتژی جمهوری ارمنستان……………………………………………………… 76

4-3-1-حجم مبادلات تجاری ایران و ارمنستان………………………………………………………….. 80

4-3-2-جایگاه ژئواکونومیک یارمنستان…………………………………………………………………….. 83

4-3-3- جایگاه ژئوکالچر ارمنستان………………………………………………………………………….. 84

4-3-4-جایگاه امنیتی ارمنستان……………………………………………………………………………….. 85

4-3-5-جایگاه زیست محیطی……………………………………………………………………………….. 87

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

4-4- چشم اندازروابط ژئوپلیتیک ایران و ارمنستان در منطقه و قفقاز……………………………….. 89

 

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها ونتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………….. 96

5-2- بررسی سئوالات تحقیق و پاسخ به فرضیات………………………………………………………. 97

5-3- پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………….. 101

5-3-1- پیشنهادت مبتنی بر یافته های پژوهش…………………………………………………………… 101

5-3-2-1- تلاش برای ارتقاء هر بیشتر روابط سیاسی بین دو کشور………………………………… 101

5-3-2-2- توسعه روابط تجاری بین دو کشور…………………………………………………………… 101

5-3-2-3- همکاری در بخشهای نظامی فنی و علمی…………………………………………………… 101

5-3-2-4- فعالتر نمودن رایزنهای فرهنگی و بازرگانی در جمهوری ارمنستان…………………….. 102

5-3-2-5- حمایت مالی و اعتباری دولت ایران در زمینه خدمات فنی و مهندسی از شرکتهای داخلی جهت حضور قوی در بازار کشورهای منطقه و………………………………………………………………………………………… 102

5-3-2-6- پیشنهاد به سایر محققین………………………………………………………………………… 102

فهرست منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………….. 104

 

چکیده:

پایان نامه حاضربه مطالعه نقش جمهوری ارمنستان درتوسعه ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در حوزه قفقاز پرداخته و در این مسیر ضمن بررسی رویکردهای مختلف در زمینه روابط بین الملل و قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به مطالعه ویژگی های ، ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی منطقه وروابط سیاسی، تجاری، امنیتی، فرهنگی و …فی مابین جمهوری اسلامی ایران وجمهوری ارمنستان و سایر کشورهای حوزه قفقاز می پردازد.تحولات ساختار نظام بین‌الملل درسال 1991 و تغییر نظام دو قطبی، معادلات جهانی را به خصوص دربرخی مناطق اصلی جهان به گونه‌ای بنیادین تغییر داد.بیشترین این تأثیر در منطقه اورآسیا که زمانی قلمروی شوروی محسوبمی گردید، رخ داد.ظهور واحدهای مستقل، گذشته از تغییر نقشه جغرافیایی جهان، محاسبات ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی جدیدی برای منطقه از جمله حوزه قفقاز جنوبی به دنبال داشت.قفقاز، منطقه اتصال اروپا وآسیا و محل تلاقی تمدن‌های بزرگ، یکی از مناطق مهم ژئوپولیتیکی وژئواکونومیکی جهان به شمارمی‌رود. روسیه با نگاه امنیتی درصدد تثبیت موقعیت سیاسی،‌اقتصادی و نظامی گذشته خود در قفقاز است و ایالات متحده نیز با سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و راهبری ژئوپولیتیک انرژی به دنبال توسعه نفوذ و منافع خود می باشد. همچنین قفقاز عرصة فعالیت بازیگرانی چون ترکیه، اسرائیل و اتحادیه اروپا است که با اهداف اقتصادی و سیاسی وارد این منطقه شده‌اند. در این میان، عوامل درون منطقه‌ای از جمله معادلات انرژی، بحران‌ها و مناقشات قومی، تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای این حوزه و بی‌ثباتی اقتصادی درگذار به اقتصاد آزاد نیز زمینه‌های مساعدی برای رقابت‌های شدید منطقه‌ای و جهانی فراهم آورده است. جمهوری ارمنستان یکی ازکشورهای حوضه قفقاز جنوبی و دارای مرز مشترک با ایران است.این کشورعلیرغم عدمدسترسی به آبهای آزاد و محاصره اقتصادی توسط دو کشور همجوار (جمهوری آذربایجان و ترکیه)، دارای موقعیت ژئوپلیتیک خاصی درمنطقه بوده و روابط دوستانه ای نیز با جمهوری اسلامی ایران دارد. دراین پایان نامه با هدف تبیین نقش ارمنستان درتوسعه ژئوپلیتیک ایران در منطقه و تحلیل عوامل واگرا و همگرا درروابط دو کشور از طریق بررسی اطلاعات گردآوری شده اینگونه استدلال شده استکه توسعه فعالیت های دیپلماتیک ، تجاری ، امنیتی و… فی ما بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان ، سبب ایجاد ثبات ، امنیت و توسعه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه گردیده واز سوی دیگر به استناد چنین استدلالی، توسعه روابط بین دو کشور سبب کاهش دخالت و ایجاد تنش توسط قدرت های منطقه ای نظیر ترکیه (در اجرای اهداف بلند پروازانه خود (پان ترکیسم))،خواهد گردید.

کلید واژه: ژئوپلیتیک، قفقاز،جمهوری اسلامی ایران،ارمنستان ، پان ترکیسم.

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                       صفحه

جدول 2-1-مشخصات سیاسی کشور های حوزه آسیای مرکزی……………………………………… 26

جدول 4-1- فهرست اسامی استان ها و مناطق خود مختار گرجستان……………………………….. 62

جدول 4-2- مبادلات بازرگانی ایران و ارمنستان…………………………………………………………. 80

جدول 4-3- آمارصادراتسال 1392 کشور ارمنستان به جمهوری اسلامی ایران…………………….. 81

جدول 4-4- آمار صادرات سال 1392 جمهوری اسلامی ایران به کشور ارمنستان………………… 81

جدول 4-5- مهمترین اقلام وارداتی ارمنستان از جهان…………………………………………………. 81

جدول 4-6- مهمترین اقلام صادراتی ایران به ارمنستان…………………………………………………. 82

جدول 4-7- مهمترین اقلام وارداتی ایران از ارمنستان………………………………………………….. 82

 

 

 

 

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                       صفحه

نقشه 2-1- تصویر مرز ایران – روسیه تزاری در قفقاز پیش از پیمان نامه گلستان وترکمانچای.. 34

نقشه 3-1- موقعیت ارمنستان…………………………………………………………………………………. 38

نقشه 3-2- موقعیت جغرافیایی قره باغ…………………………………………………………………….. 46

نقشه 3-3- توپوگرافی جمهوری ارمنستان…………………………………………………………………. 51

نقشه 3-4-  نقشه سیاسی ارمنستان………………………………………………………………………….. 53

نقشه 4-1- نقشه عمومی کشور گرجستان………………………………………………………………….. 64

نقشه 4-2- نقشه عمومی شبه جزیره بالکان………………………………………………………………… 67

مقدمه:

 

منطقه قفقاز به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک ، ژئواستراتژیک و ژئواکونومی و دارا بودن ذخایر انرژی برای قدرت های منطقه ای (ایران ، ترکیه) و فرامنطقه ای (روسیه ، ایالات متحده آمریکا و..) از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.تحولات و شرایط بوجود آمده پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در این منطقه ، نظیر ختلافات قومی، بحران‌ها، بی‌ثباتی و مشکلات اقتصادی سبب گردید تا فرصت مناسبی برای نفوذ قدرت‌ های منطقه ای و فرامنطقه ای جهت بهره‌برداری از اوضاع نابسامان کشور های تازه استقلال یافته مستقر در این منطقه و اعمال سیاست‌های امنیتی و اقتصادی مورد نظر آنها فراهم گردد.

اهمیت منطقه قفقاز سبب گردیده است تا از جمله مؤلفه‌های مهم امنیتی ایران بشمار آید. این منطقه که در قرون گذشته تحت سیطره ایران بوده، اینک محیط امنیتی ایران را با مرزهای زمینی مشترک به شدت متأثر کرده است. مرزهای مشترک و اشتراکات تاریخی، فرهنگی، مذهبی و زبانی با بخشی از این منطقه، اگر چه مؤلفه‌هایی مؤثر و غیرقابل انکار در اهمیت نقش‌آفرینی ایران در قفقاز محسوب می‌شوند اما به دلیل تأثیر شرایط خارجی، انتظارات استراتژیک ایران را برآورده نکرده است. ازاین‌رو، جمهوری اسلامی ایران ناگزیر از اتخاذ یک استراتژی مناسب و مبتنی بر واقع‌گرایی جهت تضمین منافع خود نه تنها در سطح کشورهای منطقه قفقاز بلکه در سطح منطقه اصلی اورآسیا و سرانجام در سطح کلان نظام بین‌المللی می‌باشد. منطقه قفقاز و خصوصا شاخه فرعی آن قفقاز جنوبی،هم برای قدرت‌های بزرگ بعنوان محل تلاقی اتحادیه اروپا، ، ناتو ، ترکیه با آسیای مرکزی وهم برای جمهوری اسلامی ایران از لحاظ قومی، مرزی ، سرزمینی وامنیت ملی دارد.لذا تحقیق و مطالعه در مورد مسایل این منطقه و پیامدهای آن برای ایران، و ارائه راهکارهایی در راستای تأمین منافع ملی ایران در قفقاز جنوبی از طریق ایجاد ارتباط مستحکم با جمهوری ارمنستان که پیوندی ناگسستنی از لحاظ تاریخی ، فرهنگی وامنیتی با ایران دارد امری ضروری است .

غرب پس از فروپاشی شوروی با توجه به خلاء قدرت پدید آمده تلاش نمود در منطقه اوراسیا و به طور اخص در حوضه قفقاز ودرچهارچوب اهداف ژئوپلیتیک (تئوری هارتلند و ریملند ) اقدام به ایجاد مناسبات دوجانبه با کشورهای تازه استقلال‌ یافته و نیز شکل‌گیری و تقویت سازمان های منطقه‌ای همسو با اهداف خود نماید.در این میان، آمریکا طی دو دهه گذشته به ویژه پس از یازده سپتامبر توجه بیشتری به آسیای مرکزی و قفقاز از نظر موقعیت استراتژیک آن نشان داده است. روسیه نیز ضمن رصد تلاش غرب برای گسترش نفوذ در عرصه‌های سیاسی و امنیتی به ویژه منابع انرژیمنطقه، سعی بر حفظ نفوذ سنتی خود در منطقهاز طریق بهبود مناسبات ، ایجاد معاهدات تجاری و نظامی

با کشورهای منطقه می نماید. از این رو منطقه قفقاز جنوبی نیازمند آن است که در برهه کنونی با روند رو به رشد منطقه گرایی و جهانی شدن، سیاستهایی را اتخاذ نماید تا ضمن تضمین منافع کشور های منطقه ، زمینه ثبات و به تبع آن پیشرفت ملل منطقه را فراهم آورد. جمهوری اسلامی ایران نیز با داشتن موقعیت ممتاز ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خود در این بین سهم بسزایی را می تواند ایفا نماید.بدین لحاظ در این پایان نامهتلاش گردیده است تا ضمن توصیف وضعیت یکی از مراکز کلیدی تاریخی – جغرافیایی دنیا یعنی حوزه قفقاز جنوبی و تحلیل عناصر موثر در توسعه مناسبات سیاسی، امنیتی و تجاری بین کشور های منطقه، بطور اخص نقش جمهوری ارمنستان در توسعه ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در منطقه را مورد بررسی قرار دهد.

پایان نامه حاضر در پنج فصل تدوین گردیده است :

فصل اول : در این فصل ، بیان مسئله تحقیق ، اهمیت  تحقیق ، اهداف تحقیق ، سئوال و فرضیه های تحقیق ، روش تحقیق ، پیشینه و محدودیت ها ی تحقیق تشریح گردیده است.

فصل دوم : در این فصل ، مفهوم ژئوپلیتیک ، موقعیت ژئوپلیتیک کشورهای منطقه قفقاز و موقعیت روسیه در منطقه مذکور مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل سوم : در این فصل به موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیک ارمنستان در اعصار گوناگون ، فرصت ها و تحدید ها و چشم انداز ژئوپلیتیک این کشور پرداخته شده است.

فصل چهارم : این فصل شامل یافته های تحقیق بوده و نقش ارمنستان در پیوند ایران با منطقه قفقاز، بالکان، روسیه ، جلو گیری از نفوذ پان ترکیسم و همچنین چشم انداز روابط ژئوپلیتیک ایران و ارمنستان در منطقه مورد بررسی قرار

آذر ماه 1392

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه    

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1                                                                         

فصل اول – طرح تحقیق

1-1 بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………….4

1-2 اهمیت و ارزش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..5

1-3  پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………8

1-4 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..12

1-4-1 هدف کلی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..13

1-4-2 اهدف جزیی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….13

1-5  سؤالات پژوهشی…………………………………………………………………………………………………………………………. 13

1-6 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………..13

1-7 کاربرد نتایج تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………….14

1-8  مشکلات…………………………………………………………………………………………………………………………………………..14

فصل دوم – مبانی نظری تحقیق

2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….18

2-2 تعاریف……………………………………………………………………………………………………………………………………………..18

2-2-1 خطر……………………………………………………………………………………………………………………………………………18

2-2-2 مخاطرات طبیعی……………………………………………………………………………………………………………………….19

2-2-3بحران………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

2-2-4مدیریت بحران……………………………………………………………………………………………………………………………20

2-2-5واکنش بحران…………………………………………………………………………………………………………………………….20

2-2-6پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران…………………………………………………………………………………………20

2-2-6-1پایگاه‌های ویژه………………………………………………………………………………………………………………….20

2-2-6-2 پایگاه های چندمنظوره……………………………………………………………………………………………………20

2-2-7مکان یابی………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-2-8 تقسیم بندی کلی بحران ها………………………………………………………………………………………………..21

2-2-9 ارزیابی بحران………………………………………………………………………………………………………………………23

2-2-10 جنبه های اجتماعی و مشارکت در ریسک………………………………………………………………………24

2-2-11 هدف از ایجاد پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران……………………………………………………….26

2-2-12 كاركرد های پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………….27

2-2-13 مدیریت و کارکنان پایگاه های چند منظوره………………………………………………………………….27

2-2-14 سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)…………………………………………………………………………………28

2-3 پویش تاریخی مکان یابی………………………………………………………………………………………………………29

2-4 نظریه های مکان یابی……………………………………………………………………………………………………………29

2-4-1 نظریه ی وان تونن……………………………………………………………………………………………………………30

2-4-2 نظریه مکان یابی بر مبنای مسائل زیست محیطی………………………………………………………….30

2-4-3 تئوری آکتور…………………………………………………………………………………………………………………….30

2-5 کاربرد مدل در جغرافیا………………………………………………………………………………………………………..31

2-6 مدل های مکان یابی……………………………………………………………………………………………………………32

2-6-1 مدل منطق بولین……………………………………………………………………………………………………………33

2-6-2 مدل همپوشانی شاخص ها…………………………………………………………………………………………….33

2-6-3 مدل منطق فازی……………………………………………………………………………………………………………34

2-6-4 مدل احتمالی بیزین………………………………………………………………………………………………………34

2-6-5 مدل های وزن دهی به معیارها…………………………………………………………………………………….35

2-6-6 مدل سطح جاذبه………………………………………………………………………………………………………….35

2-6-7 مدل های روی هم گذاری و ترکیب لایه های اطلاعاتی با هم دیگر……………………………..36

2-6-8 مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) …………………………………………………………………….38

2-6-9 مدل مکانیابی تخصیص…………………………………………………………………………………………………….38

2-7 شاخص های مکان یابی………………………………………………………………………………………………………..39

2-7-1 ماتریس سازگاری…………………………………………………………………………………………………………….39

2-7-2 ماتریس ظرفیت……………………………………………………………………………………………………………….40

2-7-3 ماتریس مطلوبیت…………………………………………………………………………………………………………….40

2-7-4 ماتریس وابستگی…………………………………………………………………………………………………………….40

2-8 توابع GIS…………………………………………………………………………………………………………………………….41

2-8-1 توابع پیوستگی………………………………………………………………………………………………………………..41

2-8-2 عملیات همسایگی…………………………………………………………………………………………………………..42

2-8-3 پلیگون های تیسن………………………………………………………………………………………………………….42

2-9 کاربرد GIS در مدیریت بحران……………………………………………………………………………………………43

2-10 مکان گزینی به روش GIS ……………………………………………………………………………………………..43

 

2-11 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………….44

 

فصل سوم : روش شناسی و ویژگی‌های جغرافیایی

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..46

3-2  سؤالات پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………………..47

3-3  متغیر‌های استفاده شده……………………………………………………………………………………………………47

3-4 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..48

3-4-1  اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………………………..49

3-4-2  مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی………………………………………………………………………..49

3-4-3  مراحل فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………………………….51

3-4-3-1  برپایی یک ساختار و قالب درختی و رده‌ای…………………………………………………………….51

3-4-3-2  تبیین ضریب اهمیت معیارها و زیر معیارها از طریق مقایسه زوجی…………………….51

3-4-3-3  عملیات وزن دهی معیارها………………………………………………………………………………………..52

3-4-3-4  برقراری سازگاری در قضاوت ها………………………………………………………………………………..54

3-5  نرم افزار Expert choice……………………………………………………………………………………………….54

3-6  معرفی قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………….55

3-6-1  ویژگی‌های جغرافیای طبیعی…………………………………………………………………………………………55

3-6-1- 1  وضعیت آب و هوای شهر سمیرم……………………………………………………………………………..55

3-6-1- 2  منابع آب و نحوةتأمین آن برای شهر……………………………………………………………………….56

3-6-1-2- 1  آبهای زیر زمینی…………………………………………………………………………………………………..56

3-6-1-2- 2  آبهای سطحی……………………………………………………………………………………………………….57

3-6-1- 3  توپوگرافی و ژئومورفولوژی شهرستان……………………………………………………………………….57

3-6-1-3- 1 زمین شناسی وضعیت لرزه خیزی در شهرستا……………………………………………………..58

3-6-1-3-2 مهمترین گسل‌های شهرستان سمیرم…………………………………………………………………..60

3-6-1-3-3  زمین‌لرزه‌های ثبت شده ………………………………………………………………………………………61

3-6-1-4 پوشش گیاهی منطقه…………………………………………………………………………………………………62

3-6-2 حدود و وسعت شهر سمیرم…………………………………………………………………………………………….62

3-6-3  ویژگی های جغرافیای انسانی…………………………………………………………………………………………63

3-6- 3-1  جغرافیای تاریخی………………………………………………………………………………………………………63

3-6-3-1-1 پیشینة تاریخی……………………………………………………………………………………………………….63

3-6-3-1- 2  وجه تسمیه…………………………………………………………………………………………………………..64

3-6-3- 2  ترکیب قومی و زبان مردم سمیرم…………………………. ………………………………………………..65

3-6-3- 3  تحولات جمعیتی شهرستان………………………………………………………………………………………65

3-6-3-3-1 ترکیب جنسی جمعیت……………………………………………………………………………………………66

3-6-3-3-2 توزیع جمعیت شاغل در شهر سمیرم سال 1390……………………………………………….67

3-6-3-4  بخش های عمدة اقتصادی شهرستان…………………………………………………………………………67

3-6-3-4-1 کشاورزی………………………………………………………………………………………………………………….67

3-6-3-4-2  خدمات……………………………………………………………………………………………………………………68

3-6-3-4-3  صنعت……………………………………………………………………………………………………………………..69

3-6-3-4-4  معادن………………………………………………………………………………………………………………………69

3-7 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..69

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات جهت مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-2 معرفی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………………….72

4-3 شناسایی معیارهای مؤثر در مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران…………………….73

4-3-1 معیار سازگاری…………………………………………………………………………………………………………………….75

4-3-1-1 کاربری مسکونی……………………………………………………………………………………………………………..76

4-3-1-2 بیمارستان……………………………………………………………………………………………………………………….78

4-3-1-3 فضای سبز………………………………………………………………………………………………………………………80

4-3-1-4 کاربری فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………..81

4-3-1-5 کاربری ورزشی……………………………………………………………………………………………………………….82

4-3-1-6 آتش نشانی……………………………………………………………………………………………………………………..82

4-3-1-7 آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………………..84

4-3-2 معرفی زیرمعیارهای ناسازگار………………………………………………………………………………………………85

4-3-2-1 جایگاه توزیع بنزین و گاز……………………………………………………………………………………………….85

4-3-3 معیار دسترسی………………………………………………………………………………………………………………………..85

4-3-4 تراکم جمعیت…………………………………………………………………………………………………………………………87

4-3-5 مساحت کاربری……………………………………………………………………………………………………………………..88

4-3-6 گسل………………………………………………………………………………………………………………………………………88

4-4 معرفی سایر پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران……………………………………………………………………..90

4-4-1 هلال احمر……………………………………………………………………………………………………………………………..90

4-4-2 داروخانه…………………………………………………………………………………………………………………………………92

4-4-3 مرکز پلیس……………………………………………………………………………………………………………………………92

4-5 آماد ه سازی لایه‌های اطلاعاتی………………………………………………………………………………………………..93

4-6 وزن دهی به معیارها و زیر معیارها در مدل AHP…………………………………………………………………94

4-7  تشکیل ماتریس مقایسات زوجی معیارهای مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

4-8 تلفیق AHP با سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS) …………………………………………………………….100

4-9 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..101

فصل پنجم : پاسخ به سؤالات پژوهشی، نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..104

5-2 پاسخ به سؤالات پژوهشی………………………………………………………………………………………………………104

5-3 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………..106

5-4 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………..111

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….113

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………….119

 

 

فهرست جداول

           عنوان                                                                                                               صفحه                                                                                                                                    

جدول 3-1 معیارها و ضوابط مکان یابی مراکز امداد رسانی…………………………………………………………………48

جدول 3-2  طیف درجه بندی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………..52

جدول 3-3 محاسبه وزن ها در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………..53

جدول 3-4 شاخص تصادفی بودن (R.I) ……………………………………………………………………………………………..54

جدول 3-5 نسبت جنسی در شهر سمیرم (1385 – 1335) …………………………………………………………..66

جدول 3-6 توزیع جمعیت شاغل در بخش‌های مختلف اقتصادی در شهر سمیرم سال 1390……….67

جدول 4-1 شعاع دسترسی به تجهیزات مدیریت بحران……………………………………………………………………….73

جدول 4-2 معیارها و ضوابط مکان یابی مراکز امداد رسانی…………………………………………………………………..74

جدول 4-3 ماتریس مقایسات زوجی معیارهای مکان یابی پایگاه های مدیریت بحران………………………95

جدول 4-4 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار کاربری سازگار……………………………………………97

جدول 4-5 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار کاربری ناسازگار…………………………………………98

جدول 4-6 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار دسترسی ………………………………………………….98

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                              صفحه

نقشه 4-1 پراکندگی کاربری مسکونی در شهر سمیرم…………………………………………………………………64

نقشه 4-2 پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران شهر سمیرم……………………………………………………….66

نقشه 4-3 طبقه بندی خیابان ها در شهر سمیرم…………………………………………………………………………77

نقشه 4-4 طبقه بندی انواع تراکم ها در شهر سمیرم…………………………………………………………………..79

نقشه 4-5 مکان های پیشنهادی برای پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران شهر سمیرم……….92

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                 صفحه

نمودار 4-1 نمودار سلسله مراتبی پارامترهای قابل بررسی جهت مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

نمودار 4-2 وزن نسبی معیارهای مکان یابی پایگاه هایپشتیبانی مدیریت بحران…………………………………96

نمودار 4-3 وزن نسبی زیر معیارهای معیار کاربری های سازگار……………………………………………………………97

نمودار 4-4 وزن نسبی زیر معیارهای معیار کاربری های ناسازگار…………………………………………………………98

نمودار 4-5 وزن نسبی زیر معیارهای معیار دسترسی …………………………………………………………………………..99

نمودار 4-6 وزن نهایی عناصر مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………….99

 

مقدمه

بلایای طبیعی همواره به عنوان پدیده ای طبیعی در طول حیات كره زمین وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان و غیره در اغلب موارد اثرات مخربی بر سکونتگاه‌های انسانی و تلفات سنگینی بر ساكنان آن‌ ها گذاشته‌اند. ساختمان‌ها و زیرساخت‌های این گونه مناطق را نابود ساخته و پیامدهای ناگوار اقتصادی و اجتماعی بر شهرها و كشورها تحمیل كرده است. با وجود پیشرفت­های علمی فراوان، هنوز بشر قادر به جلوگیری و مقاومت در برابر این رخدادهای طبیعی نیست (قنواتی و همکاران، 1388: 16).  مدیریت بلایای طبیعی و توسعه پایدار، امروزه به عنوان موضوعی یکپارچه در نظر گرفته می­ شود. با توجه به محدود بودن منابع، توسعه واقعی بدون یکپارچگی با برنامه های کاهش بلایای طبیعی امکان پذیر نخواهد بود(هادیزاده، 1386: 29). زلزله بعنوان یک پدیده طبیعی به خودی خود نتایج نامطلوبی در پی ندارد. آنچه از این پدیده یک فاجعه می‌سازد، عدم پیشگیری از تأثیر و عدم آمادگی جهت مقابله با عواقب آن است. بنابراین، یكی از ضروری‌ترین اقدامات به كارگیری “اصول مدیریت بحران” است(شادی طلب،124:1371). اقدامات مدیریت بحران را می‌توان در سه بخش  1- پیشگیری 2- واکنش 3- بازسازی خلاصه کرد(درابک، 1383: 190) از همین رو عنوان مهم‌ترین بحث در استراتژی کاهش اثرات زلزله است(مك نامارا،689:1387). پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران به ویژه در شرایط بحرانی نقش بسیار مهمی را در سازماندهی و مدیریت بحران بر عهده دارند، لذا لازم است که با بررسی دقیق و مطالعه ای جامع، مکانی مناسب برای احداث این نوع از کاربری ها در سطح شهر سمیرم انتخاب گردد تا در جهت ارتقاء کارآمدی و بهره برداری از آن مؤثر واقع شود. در پهنه بندی خطر زمین لرزه در ایران، شهر سمیرم یکی از شهرهای ایران است که در جایگاه پهنه بندی با خطر نسبی بالایی قرار دارد. گسل شمال غربی – جنوب شرقی سمیرم در مجاورت بلافصل شهر قرار گرفته و در مناطقی نیز، شهر در امتداد این گسل بنا شده است(طرح جامع شهر سمیرم، 1379: 20).

هدف این پژوهش انتخاب مناسب ترین مكان جهت استقرار پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در سطح شهر سمیرم می باشد.

فصل اول این مجموعه شامل طرح تحقیق می باشد. در این فصل به بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف، سؤالات پژوهشی، پیشینه و مشکلات و محدودیت های تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم مفاهیم و مبانی نظری موضوع ذکر شده است. در فصل سوم روش تحقیق استفاده شده در پژوهش و معرفی قلمرو پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم ضمن تجزیه و تحلیل و معرفی معیارهای مؤثر در مکان یابی این پایگاه‌ها به مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم پرداخته شد و در نهایت در فصل پنجم پاسخ به سؤالات پژوهشی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات صورت گرفته است.

 

 

فصل اول

طرح تحقیق

 

1-1 بیان مسأله

حوادث یا مخاطرات طبیعی پدیده هایی هستند که همه ساله در گوشه و کنار جهان رخ می دهند و تبعات زیانباری را به همراه دارند و انسان در وقوع آن نقشی ندارد ولی در کنترل و ایجاد راهکار‌هایی جهت به حداقل رساندن آسیب‌های مادی و معنوی آن نقش به سزایی دارد. مخصوصا در دنیای کنونی که جبر‌گرایی محیطی تقریبا مردود شناخته شده و تمامی انسان‌ها به سوی امکان‌گرایی روی آورده‌اند. انسان‌ها و دستاورد‌های علمی و همچنین نیروی عقلانی او می‌تواند اثرات حاصل از این مخاطرات را به حداقل ممکن برساند.

از این رو کشور ایران جزء یکی از کشورهای بلاخیز دنیا به شمار می رود. همانطور که آمار‌ها نشان می‌دهد از 40 نوع بلایای طبیعی که در جهان رخ می دهد، 31 مورد آن در ایران به وقوع می پیوندد. وجود چنین بلایای طبیعی در کشور باعث شده که ایران جزء 10 کشور نخست در زمینه ی بلاخیزی باشد. این خود عاملی برای تلاش  بیشتر در جهت دستیابی عملی به روش‌ها و راهکار‌هایی منسجم جهت مقابله و برخورد منطقی در به حداقل رساندن ابعاد فاجعه آمیز چنین رخداد‌‌هایی است (شجاع‌عراقی و همکاران،42:1390).

به طور طبیعی اولین اقدام انسان در برخورد با بحران و سوانح عبارت است از نجات و کاهش اثرات واقعه که با وجود زمان بسیار کم نیاز به واکنش سریع دارد، واکنش سریع که بخش بسیار مهم مدیریت بحران را تشکیل می دهد.شامل شناسایی، ارزشیابی، تصمیم گیری و اقدامات اضطراری موقت می باشد که تمام مراحل این واکنش در زمان بسیار کوتاه حتی گاهی در چند ساعت صورت می گیرد (فرجی و قرخلو، 144:1388). بنابر این آمادگی و شناخت بحران یکی از وظایف مدیریت است اما از آن مهم تر، پیش بینی و قدرت نگاه به آینده آن، این بحران خواهد بود که چون طوفانی ما را به هر سو که خواهد می کشاند( رودینی، 66:1383).

با توجه به مسائلی که گفته شد، یكی از وظایف اساسی و مهم برنامه ریزان شهری و ناحیه ای، تخصیص زمین به كاربری های گوناگون شهری با توجه به نقش و كاركرد شهر، اقتصاد شهر و همچنین تاثیر عوامل متقابل كاربری ها بر یكدیگر است (آل شیخ و حسینیان، 2:1385)، موضوع مكان یابی بهینه این پایگاه ها با در نظر گرفتن پارامتر ها و عوامل موثر مكانی در این پژوهش، مورد توجه قرار گرفته است.

در نتیجه انتخاب مکان مناسب برای استقرار پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران، مطالعه و بررسی همه جانبه ای را می طلبد، زیرا احداث پایگاه های مذکور در موقعیت های مناسب، سبب افزایش کارایی و بهره وری بیشتر آن در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر بخصوص در شرایط بحرانی می باشد.