عنوان                                                                                                            صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

فصل  اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله. 4

1-2- سوال تحقیق.. 4

1-3- اهداف تحقیق.. 4

1-4- بیان فرضیه. 5

1-5- پیشینه تحقیق.. 5

1-6- روش تحقیق و مراحل آن. 7

1-7- روش گردآوری اطلاعات… 7

1-8- ابزار گردآوری اطلاعات… 8

1-9– تجزیه و تحلیل اطلاعات… 8

1-10- قلمرو تحقیق.. 8

1-11- تنگناها  و  محدودیت های  تحقیق.. 11

1-12- مفاهیم و واژه ها 11

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- انسان و طبیعت… 14

2-2- انواع مناطق طبیعی.. 14

2-3- مفهوم گردشگری.. 14

2-4- جغرافیای گردشگری.. 15

2-5- انواع توریسم. 15

2-6- توسعه پایدار و گردشگری پایدار. 16

2-7- گردشگری بر پایه طبیعت ( اکوتوریسم ) 17

2-8- ارکان اصلی اکوتوریسم. 17

2-9- مفهوم ژئوتوریسم. 17

2-10- قلمرو ژئوتوریسم. 18

2-11- شکل های جالب زمین.. 18

2-12- فرایندهای زمین.. 18

2-13- ژئوسایت ها 19

2-13-1- ژئوسایت های اولیه. 19

2-13-2- ژئوسایت های ثانویه. 19

2-14- نمونه ای از ژئوسایتهای ایران و جهان. 19

2-15- مفهوم ژئوپارک.. 20

2-16- مفهوم ژئوپارک از دیدگاه یونسکو. 20

2-17- چشم انداز یا Landscape. 20

2-18- پتانسیل بالقوهٌ ژئوپارک های ایران. 20

2-19- گونه های مختلف ژئوتوریسم. 21

2-20- ژئوتوریسم ماجراجویانه. 22

2-21- ژئوتوریسم پایدار. 23

2-22- ابزارهایى مورد استفاده در تفسیر ژئوتوریسم و ژئوسایت ها 23

2-23- مزیت ها واثرهاى مثبت ژئوتوریسم و ژئوپارک.. 25

2-24- سیاست گذاری های کلان کشور بر روند توسعه ژئوتوریسم. 26

2-25- حفاظت از محیط زیست… 27

2-26- طرح پایدار و اقامتگاه های طبیعی.. 27

2-27- نوشتن طرح اکوتوریستی برای منطقه. 27

2-28- ظرفیت قابل تحمل.. 27

2-29- نقش مناطق حفاظت شده در توسعه پایدار. 27

2-30- دشواری طرح ریزی در مناطق حفاظت شده 28

2-31- وظایف گردشگران طبیعت… 29

2-32- وظایف دولت برای طبیعت گردی.. 29

2-33- انواع طبیعت گردها 29

2-34- منطقه بندی پارك ها و طرح های مدیریتی.. 30

فصل سوم: بستر طبیعی تحقیق

3-1-موقعیت… 32

3-2-  توپوگرافی.. 32

3-3- زمین شناسی.. 33

3-3-1- سازند شمشك Js 37

3-3-2- سازند فجن PEF. 39

3-3-3- سازند زیارت EZ. 40

3-3- 4 سازند كرج EK.. 40

3-3-5- سازند قرمز بالایی M.. 41

3-3-6- نهشته‌های كواترنری Q.. 41

3-4- واحدهای ژئومورفولوژیكی.. 43

3-5- تیپهای ژئومورفولوژیكی.. 43

3-6- رخساره‌های ژئومورفولوژیك… 45

3-7- بررسی اشكال و پدیده‌های ژئومورفولوژیكی منطقه. 47

3-8- بررسی تغییرات ژئومورفولوژیكی در حوضه. 48

3-9- بررسی نقش رسوبزایی هر یک رخساره‌های ژئومورفولوژیكی.. 49

3-10- تعیین شیب خالص، ناخالص وشیب متوسط وزنی آبراهه. 50

3-10-1- شیب خالص آبراهه. 50

3-10-2- شیب ناخالص آبراهه. 51

3-10-3- شیب متوسط وزنی آبراهه. 51

3-11 ـ روش انجام مطالعه (متدولوژی) 55

3-12-جمع آوری آمار و اطلاعات ایستگاه های آب سنجی موجود در منطقه. 56

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1- وضعیت عمومی تنگه واشی.. 72

4-2- اقلیم و ژئوتوریسم. 75

4-3- تعیین منطقه آسایش به روش اوانز. 86

4-4- زمین شناسی و ژئوتوریسم. 89

4-5- ژئومورفولوژی وژئوتوریسم. 93

4-6- خاک و ژئوتوریسم. 93

4-7- وضعیت توپوگرافی و ژئوتوریسم. 95

4-8- مخاطرات طبیعی و ژئوتوریسم. 96

4-9- بررسی روش های تخریب انسانی در حوزه و علل و انگیزه های آن. 98

4-9-1- بررسی راهكارهای پیشگیری از تخریب حوضه. 98

4-9-2- تحلیل مصاحبه از گردشگران در تنگه واشی و حوضه جلیزجند. 98

فصل پنجم: نتیجه گیری و پاسخ فرضیه

5-1- نتیجه گیری.. 116

5-2 فرضیه ها 118

5-3 پیشنهادها 120

منابع و مأخذ. 290

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                               صفحه

جدول شماره 3-1 مهمترین ارتفاعات موجود در منطقه مورد مطالعه. 33

جدول شماره3-2 رخساره‌های ژئومورفولوژیكی آبخیز جلیزجند. 46

جدول شماره 3-3 شیب خالص، ناخالص و متوسط وزنی آبراهه اصلی در هر زیرحوضه. 52

جدول شماره 3-4 مشخصات فیزیوگرافی واحدهای هیدرولوژیک منطقه مورد مطالعه. 55

جدول شماره 3-5 برخی خصوصیات ایستگاهای هیدرومتری موجود در اطراف منطقه مورد مطالعه. 57

جدول شماره 3-6 طول دوره آماری و سال های فاقد آمار در ایستگاه های مورد مطالعه. 57

جدول شماره 3-7 مشخصات عمومی ایستگاه‌های مورد بررسی به تفكیک سازمان متبوعه. 61

جدول شماره 3-8  وضعیت دمای ماهانه ایستگاه فیروز کوه 62

جدول شماره 3-9  وضعیت رطوبت نسبی ماهانه ایستگاه فیروزکوه 64

جدول شماره 3-10  میانگین بارندگی ماهانه ایستگاه فیروز کوه 65

جدول شماره 3-11 درصد بارندگی فصلی ایستگاه فیروز کوه 67

جدول شماره 3-12 نحوه تقسیم‌بندی حوضه آبخیز جلیزجند و مساحت هر واحد برحسب هكتار. 68

جدول شماره 4-1 میانگین دما و رطوبت ایستگاه فیروز کوه 77

جدول شماره 4-2  شاخص ها ی TCI و تاثیرات آن در گردشگری.. 78

جدول شماره 4-3  بر آورد شاخص CID درفیروزکوه 80

جدول شماره(4-4 ) بر آورد شاخص CIA فیروزکوه 81

جدول شماره (4-5) مجموع بارش و امتیازات آن. 82

جدول شماره (4-6 ) بر آورد شاخص بارش P در فیروزکوه 82

جدول شماره (4-7 ) برآورد شاخص ساعت آفتابی.. 83

جدول شماره  4-8 بر آورد شاخص ساعت آفتابی (S) در فیروزکوه 83

جدول شماره (4-9)تعیین ضرایب باد در روش TCI 84

جدول شماره (4-10)شاخص سرعت باد (W) در فیروزکوه 84

جدول شماره(4-11) کیفیت نهایی شاخص اقلیم گردشگری، 85

جدول شماره (4-12) نتایج حاصله از اقلیم و گردشگری به روش TCI 85

جدول شماره  4-13عناصر اقلیمی میانگین درجه حرارت و رطوبت نسبی ایستگاه فیروز کوه 87

جدول شماره (4-15)منطقه ی گرمایی آسایش شب و روز با توجه به ماه در فیروزکوه 88

جدول شماره(4-16) وضعیت آب و هوایی در مقیاس سه گانه ی اوانز. 89

جدول شماره4-18 مساحت پراكنش اجزاء واحدهای اراضی در واحدهای هیدرولوژیكی (زیرحوزه‌ها) ـ هكتار 94

جدول شماره 4-19 مشخصات مهم فیزیوگرافی زیرحوزه‌ها و كل آبخیز جلیزجند، شهرستان فیروزكوه 95

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                صفحه

نمودار 2-1- نموداری از زیرشاخه های برجسته صنعت زمین گردشگری.. 22

نمودار 2-2- تقسیم بندی محیط های مناسب فعالیت ژئوتوریسم ماجراجویانه (نکونی صدری، 1388) 22

نمودار شماره 3-1 وضعیت دمای ماهانه ایستگاه فیروز کوه 62

نمودار شماره3-2 وضعیت رطوبت نسبی ماهانه ایستگاه فیروز کوه 64

نمودار شماره3-3 میانگین بارندگی ماهانه ایستگاه فیروز کوه 65

نمودار 3-4 درصد بارندگی فصلی ایستگاه فیروز کوه 67

نمودار 4-1-در جامعه آماری این پژوهش 55% از مصاحبه شونده ها خانم و 45% آقا بودند. 99

نمودار 4-2-میانگین رده های سنی طبق نمودار زیر میباشد. 99

نمودار 4-3- در این جامعه آماری 49% از مصاحبه شنونده گان دارای مدرک تحصیلی لیسانس میباشند. 100

نمودار 4-4-از این بین 70% از پارک ملی دیدن نموده اند و 30% خیر. 100

نمودار 4-5-63% معتقد هستند که ژئوپارک در ایران وجود دارد. 101

نمودار 4-6-میزان بازدید کنندگان از ژئوپارک تنها 27% می باشد. 101

نمودار 4-7- میزان آشنایی از منطقه تنگه واشی.. 102

نمودار 4-8- 87% معتقد هستند که منطقه تنگه واشی قابلیت معرفی به عنوان ژئوپارک را دارد. 102

نمودار 4-9- طبق نمودار زیر 81% معتقدند تبلیغات کافی برای معرفی تنگه واشی به عنوان جاذبه ژئو توریستی صورت نگرفته است… 103

نمودار 4-10- در رابطه با توسعه بی رویه گردشگری در منطقه تنگه واشی، 80% نگران آسیب آن به محیط زیست   103

نمودار 4-11- طبق آمار 96% معتقد هستند اقدامات انجام شده برای حفظ محیط زیست منطقه کافی نبوده است   104

نمودار 4-12- توسعه بیرویه گردشگری چه میزان در انباشت زباله ها در منطقه تنگه واشی تاثیر دارد؟. 104

نمودار 4-13- اکثر مصاحبه شوندگان بر این عقیده هستند که امکانات کافی برای جمع آوری زباله ها در مسیر تنگه واشی وجود ندارد. 105

نمودار 4-14- در رابطه با رودخانه تنگه واشی  81% معتقد هستند که ممکن است توسعه گردشگری در این منطقه باعث الوده شدن هرچه بیشتر این رودخانه شود. 105

نمودار 4-15- جهت جلوگیری از تخریب کتیبه ها موجود در منطقه تنگه واشی توسط عوامل طبیعی و انسانی، 91% بر این عقیده هستند که اقدامات لازم از طرف مسئولین صورت نگرفته است… 106

نمودار4-16-انگیزه رفتن به طبیعت واستفاده از پارک‏های ملی و پارک‏های جنگلی به شرح ذیل میباشد. 107

نمودار 4-17- اغلب گردشگران انفرادی به طبیعت نمیروند. 108

نمودار 4-18- فصل بهار مناسب ترین فصل برای گردش در طبیعت می باشد. 108

نمودار 4-19- بکر بودن طبیعت و همچنین تسهیلات متناسب با طبیعت از اهمیت بالایی نزد گردشگران برخوردار است   109

نمودار 4-20- میزان اهمیت حفاظت از پدیده های گوناگون در ژئوپارک به شرح ذیل میباشد. 110

نمودار 4-21- میزان بیشتری از مصاحبه شوندگان مدیریت خصوصی را برای ژئوپارک مناسب میدانند. 111

نمودار 4-22- میزان ظرفیت های موجود در ژئوپارک ها 111

نمودار 4-23- میزان منفعت تأسیس  ژئوپارک‏ها برای مردم محلی.. 112

نمودار 4-24- بهترین شکل اقامتی برای گردشگران به شرح ذیل میباشد. 113

نمودار 4-25- میزان تمایل برای اقامت در اقامتگاه ها در طی سال. 114

نمودار 4-26- 72% موافق اخذ ورودی از گردشگران برای استفاده ازژئوپارک می باشند. 114

نمودار 4-27- میزان تمایل پرداخت ورودی برای مناطق گردشگری.. 115

نمودار 4-28- میزان تاثیر اخذ ورودی از گردشگران برای استفاده عموم از اینگونه پارک‏ها به شرح ذیل می‎باشد  115

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                صفحه

شکل 4-1. 73

شکل 4-2. 75

شکل 4-3-  جدول بیوکلیماتیک اولگی فیروزکوه 77

شکل 4-4- بر آورد شاخص آسایش شبانه و روزانه. 80

شکل 4-5. 90

شکل 4-6. 91

شکل 4-7- کتیبه ای که در زمان فتحعلی شاه قاجار در دل کوه نقش شده 106

شکل 4-8. 107

شکل 4-9. 109

شکل 4-10. 110

شکل 4-11. 112

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                صفحه

نقشه 1-1- نقشه موقعیت عمومی حوضه آبخیز جلیزجند و مقایسه آن با کل حوزه فیروزکوه 10

نقشه 3-1 نقشه شیب… 53

نقشه 3-2 نقشه هیدرولوژی.. 59

نقشه 3-3 نقشه هم دما 63

نقشه 3-4 نقشه هم باران. 66

نقشه 4-1 راه های دسترسی.. 74

نقشه 4-2 ژئومورفولوژی.. 76

نقشه 4-3 نقشه زمین شناسی.. 92

 

 

 

 

 

 

چکیده

این تحقیق با بهره گرفتن از روش توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی به راهکارهای توسعه ژئوتوریسم در تنگه واشی حوضه جلیزجند شهرستان فیروزکوه پرداخته و روش گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد.

حوزه جلیزجند به دلیل داشتن طبیعت بكر و وجود تفرجگاه تنگه واشی در خود و نزدیكی به تهران از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. بشكلی كه هر سال عدة زیادی از این منطقه بازدید می كنند. محیط تفریحی این حوضه از دو بخش تشكیل شده که عبارتند از:

– مناطق طبیعی مانند تنگه واشی، كوهها، دره های سرسبز، چشمه ها و.. كه بشكل بكر در طبیعت موجود می باشد.

– در این ناحیه مناطق تفریحی كه بوسیله انسان موجودیت یافته و ساخته دست بشر است مانند پاركها، رستورانها، موزه‎ها و بسیار اندک است در حالی که روستاهای اطراف منطقه مورد مطالعه بدلیل نزدیكی به تهران موقعیت بسیار چشمگیری برای جلب گردشگر دارد. با ایجاد رستورانهای سبك و فصلی، خوابگاه هاوکمپینگ های مناسب در اطراف تنگه واشی و آسفالت جاده منتهی به این محل و بالاخره ارائه جذابیت‎های توریستی از طریق تبلیغات كتبی و تیزرهای تلویزیونی می توان از سویی تفریحگاه مناسبی را دراختیار بازدید كنندگان قرار داد و از سوی دیگر درآمد قابل توجهی برای اهالی این روستا و روستاهای اطراف كسب كرد. در مجموع اشكال مختلف برونزد سنگی، گیلویی و پرتگاهی آهكی، الگوی زهكشی موازی، شانه‌ای و شبه‌درختی، حركات توده‌ای دامنه‌ای نظیر زمین ‌لغزشها، واریزه‌ها و سنگ‌ریزشها، چهره‎های مختلف فرسایشی سطحی، شیاری، خندقی، كارستیك، رودخانه‌‌ای و توده‌ای، اشكال مختلف گیلویی، گذرگاه و توفقگاه و بهمن به خصوص در دامنه كوههای سفید آب و رخش و شاه‌تپه ومناطق طبیعی دیدنی از جمله مواردی است که می تواند درتوسعه توریسم و ژئوتوریسم حوضه فیروزکوه و تنگه واشی بسیار اثر گذار باشد.

 

واژگان کلیدی: راهکار، توسعه، ژئوتوریسم، تنگه واشی، فیروزکوه

 

 

 

مقدمه

امروزه با رشد فزاینده جمعیت و آلودگی شهرها مناطق طبیعی با محیط پاک و آرام، پذیرای حجم عظیمی از مسافرانی می باشد که جهت گذران اوقات فراعت از خانه هایشان بیرون می آیند. ژئوتوریسم زیرمجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی كه محل مورد بازدید برای نسلهای آینده هم همانطور باقی مانده و قابل استفاده باشد. ژئوتوریسم این امكان را برای محققان و بهره‌برداران به وجود آورده است كه بتوانند محیط را بهتر و كیفیت بازدید را ارتقاء دهند به طوری كه دخالت انسان در زمین منجر به نشان دادن برجستگی ویژه و تازه‌ای از طبیعت گردد. در ژئوتوریسم تلاش بر این است كه دخالت و تصرفی توسط انسان در محیط صورت نگیرد اما به ناچار اگر اقدامی صورت گرفت این اقدام بایستی منجر به كمال در طبیعت شود. ایجاد تغییر نبایستی ناسازگاری با محیط داشته باشد و چهره منطقه را دگرگون و ناهمگون كند( رحیم‌پور، 1381).

تنگه واشی یا تنگه ساواشی مکانی با جاذبه‌های گردشگری است که در حدود ۱۷ کیلومتری شهرفیروزکوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان‌ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می‎باشد. شاید یکی از جذابترین بخش‌های سفر به تنگه واشی حرکت در رودخانه‌ای است که در بین یک دره سنگی قرار دارد. با توجه به نزدیکی تنگه واشی به شهر تهران، امکان مسافرت یک روزه به این منطقه وجود دارد و بخصوص در تابستان هزاران نفر از ساکنین استان تهران و دیگر استان‌های اطراف به این منطقه مسافرت می‌کنند. در سال‌های اخیر، بسیاری از موسسه های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده‌اند که همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده ‌است. با توجه به موارد فوق این پایان نامه به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:

فصل اول:کلیات تحقیق