چکیده

 

با توجه به اهمیت زیاد هزینه ها در سازمان، شرکت ها به منظور بقا خود و ماندن در بازارهای رقابتی امروزه بیش از پیش به بحث کاهش هزینه ها اهمیت می دهند. لذا بدین منظور پژوهش حاضر با عنوان بهینه سازی هزینه در سازمان خدماتی در یکی از شرکت های کشتیرانی انجام گردیده.

در این پژوهش با توزیع دو مرحله ای 40 پرسشنامه بین 40 نفر از متخصصان و خبرگان سازمان و پس از مشخص شدن اهمیت شاخص ها و معیارهای هزینه به شناسایی گزینه های مؤثر در کاهش هزینه پرداخته شده است.

با کمک روش AHP فازی ارجحیت معیارهای هزینه و گزینه های کاهش هزینه کشف شده و به منظور تحلیل آماری داده ها با کمک روش رگرسیون به رتبه بندی هزینه ها پرداخته شده است و سپس به کمک آزمون t-student گزینه های ارجح در کاهش هزینه ها شناسایی شده است.

 واژگان کلیدی: سازمان خدماتی، بهینه سازی، روش AHP، رگرسیون، آزمون

 

فصل اول : کلیات پژوهش

• مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………1
• تشریح و بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………..2
• اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………..2
• اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………4
• پرسش های پژوهش………………………………………………………………………………………………………….4
• فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………….4
• قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….5
• روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………5
• روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………….5
• ابزار گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………….6
• روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………..6
• محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………….6
• تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی……………………………………………………………………………….7

 

فصل دوم : مبانی نظری پژوهش

• • مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….10
  • تعریف خدمت……………………………………………………………………………………………………………….11
  • خدمت در بازار کالا و خدمات…………………………………………………………………………………………12
  • سازمان های خدماتی………………………………………………………………………………………………………12
  • استراتژی عملیاتی به کار رفته در سازمان های خدماتی……………………………………………………….13
  • هزینه کیفیت در سازمان های خدماتی……………………………………………………………………………….14
  • هزینه…………………………………………………………………………………………………………………………….15
  • ساختار هزینه………………………………………………………………………………………………………………….15
  • انواع هزینه ها…………………………………………………………………………………………………………………16
  • فصول هزینه…………………………………………………………………………………………………………………..16
  • بهینه سازی…………………………………………………………………………………………………………………….21
  • کنترل هزینه……………………………………………………………………………………………………………………22
  • عدم کارایی قطع هزینه ها در سازمان…………………………………………………………………………………23
  • قابلیت های کلیدی در شرکت………………………………………………………………………………………….23
  • کاهش هزینه ها……………………………………………………………………………………………………………..23
  • ابعاد نگرش به کاهش هزینه…………………………………………………………………………………………….24
  • روش های کاهش هزینه………………………………………………………………………………………………….25
  • دشواری کاهش هزینه ها بعد از طراحی…………………………………………………………………………….27
  • هزینه های قابل
  • 
  •  کاهش…………………………………………………………………………………………………….28
  • روش فازی……………………………………………………………………………………………………………………30
  • رگرسیون………………………………………………………………………………………………………………………34
  • تاریخچه کشتیرانی………………………………………………………………………………………………………….34
  • تحقیقات انجام شده……………………………………………………………………………………………………….39

 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

• • مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….44
  • فرضیات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..45
  • روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………45

3.1-3   تحلیل رگرسیونی داده ها……………………………………………………………………………………………….46

3.2-3   روش فازی…………………………………………………………………………………………………………………..47

3.2.1-3  روش AHP در رتبه بندی……………………………………………………………………………………………..47

• معرفی شاخص ها و گزینه ها…………………………………………………………………………………………..51
• متدولوژی پژوهش………………………………………………………………………………………………………….52
• روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………53
• روایی و اعتبار پرسشنامه………………………………………………………………………………………………….53
• دوره زمانی و مکانی………………………………………………………………………………………………………..55
• شیوه تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………….55
• الگوریتم پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….56

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

• • مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………..57
  • هدف اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………………58
  • آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………………58
  • آمار استباطی…………………………………………………………………………………………………………………62
  • فازی……………………………………………………………………………………………………………………………73

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

• • مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………..79
  • نتایج پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..80
  • پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………….82
  • پیشنهادات در پژوهش های آتی………………………………………………………………………………………82
  • محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………83

 

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………………………..84

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

 

 

 

• مقدمه

امروزه واحدهای تجاری فعالیت های تولیدی و خدماتی و بازرگانی خود را در شرایطی انجام می دهند که تغییرات در جوامع تجاری سریع بوده و رقابت در سطح بالایی صورت می گیرد.  بنابراین مدیران شرکتها برای برنامه ریزی و کنترل واحد تجاری باید با جنبه ها و ابعاد مختلف فعالیت شرکت آشنایی کامل داشته باشند. برنامه ریزی که یکی از وظایف مدیران می باشد، یعنی بهترین راه حل از بین چندین راه حل موجود انتخاب شود و قبل از عملیات انجام می شود. (نظری، 1384) مدیریت از طریق برنامه ریزی صحیح می تواند به اهداف تعیین شده در یک واحد تجاری دست یابد. هدف عمده واحدهای تجاری اجرای تعهدات اجتماعی می باشد که در کنار اجرای این تعهدات عامل سود آوری جهت جلوگیری از ورشکستگی واحد تجاری نیز مورد توجه قرار گیرد.

سخن گفتن از رشد و توسعه اقتصادی بدون برنامه ریزی و بسترسازی مناسب برای گسترش شبکه حمل و نقل، عملاً فاقد ارزش اجرایی می باشد. تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به هزینه ها که در واقع یکی از اقلام اساسی تعیین کننده سود واحد تجاری می باشند، جهت بودجه نمودن هزینه های از پیش تعیین شده مربوط به مواد، حقوق و دستمزد، سایر هزینه های توزیع و فروش و عمومی و اداری در مرحله برنامه ریزی مورد نیاز مدیران می باشد. این اطلاعات جهت بررسی سودی که در نتیجه وجود چنین هزینه ها و مخارجی بدست می آید، مورد استفاده قرار می گیرد. مدیران هزینه های از پیش تعیین شده یا هزینه های آتی را بایستی مشخص و تعیین نمایند تا بتوانند در جهت تأمین، کمینه کردن و یا حذف آنها از سبد هزینه های سازمان اقدام نمایند.

مدیران بیان می دارند باید از مجموعه امکانات کشتیرانی ارزیابی دقیقی صورت گیرد تا گلوگاه ها دقیق تر شناسایی و برای رفع آنها اقدام شود. (سعادتی، 1382)

پژوهش حاضر در پی آن بوده که نگرش کلیه مدیران عالی، میانی و سرپرستی و کارشناسان ارشد کلیه واحدهای شرکت کشتیرانی را نسبت به کاهش هزینه ها در شرکت بررسی نماید. زیرا این نگرش ها هستند که از مبانی اساسی تحقق نظام های تغییر رفتار سازمانی و عملکرد بهینه سازمان می باشند.

 

 

 

• تشریح و بیان مسئله

فشار رقابتی دنیای امروز موجب توسعه مدل هایی شده است که این مدل ها به کاهش هزینه و افزایش سطح خدمت به مشتریان می پردازد. (نوری، 1390) به طوریکه کم کردن هزینه هدف مهم اکثر شرکت ها و سازمان ها شده است،

زمستان 93

 

 

 

 

 

چکیده

در حال حاضر پیچیدگی و پویایی روزافزون محیط‌های تولیدی، کاربرد مدل‌های تحلیلی را در ارزیابی و تصمیم‌گیری آن‌ ها با محدودیت‌های قابل توجهی روبه‌رو نموده است. لذا استفاده از شبیه‌سازی رایانه‌ای به‌عنوان ابزاری که قابلیت گسترده‌ای در فرموله‌نمودن سیستم‌های فوق دارد، به‌طور وسیع مورد استقبال قرار گرفته است. با این وجود، ارائه بهترین راه‌حل همواره یکی از چالش‌های اصلی این حوزه است.

در این راستا، پژوهش پیش رو به چگونگی حل مشکل برنامه‌ریزی خط تولید کاشی کارخانه مورد مطالعه پرداخت. مسئله تعیین تعداد بافرهای تخصیصی به هر خط بود. با بهره گرفتن از ترکیب تکنیک شبیه‌سازی رایانه‌ای و الگوریتم بهینه‌سازی ژنتیک، تعداد بهنیه بافرهای تخصیصی مشخص شد و زمان توقف کوره به حداقل ممکن خود رسید. ابتدا، سیستم تولیدی با بهره گرفتن از تکنیک شبیه‌سازی مدل شد و سپس از ترکیب آن با الگوریتم بهینه‌سازی ژنتیک، جواب‌های بهینه حاصل شدند.

بطور خلاصه، می‌توان هدف از انجام این پژوهش را این‌چُنین بیان کرد:

کاهش زمان توقف کوره از طریق تخصیص بهینه بافرها به خطوط تولیدی از طریق ترکیب تکینک شبیه‌سازی و الگوریتم بهینه‌سازی ژنتیک.

 

 

کلمات کلیدی: بهینه‌سازیِ شبیه‌سازی، الگوریتم‌های فراابتکاری، الگوریتم ژنتیک، برنامه‌ریزی تولید

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول کلیات پژوهش 1

1-1- مقدمه 2

1-2- بیان مسئله 3

1-3- ضرورت انجام پژوهش 4

1-4- سوالات پژوهش 4

1-5- اهداف پژوهش 5

1-5-1- اهداف کلی 5

1-5-2- اهداف خاص و مصداقی 5

1-6- قلمرو پژوهش 6

1-7- تعریف واژگان کلیدی 6

1-8- جمع‌بندی 7

فصل دوم ادبیات تحقیق 9

2-1- مقدمه 10

2-2- مدیریت تولید و سیستم‌های تولیدی 11

2-2-1- پارادایم‌های تولید 11

2-1-1-1- تولید دستی 12

2-1-1-2-تولید انبوه 12

2-1-1-3- تولید ناب 12

2-1-1-4- تولید چابک 13

2-3- انواع سیستم‌های تولیدی 13

2-4- دسته‌بندی سیستم‌های تولیدی 14

2-5- آشنایی با فرایندهای تولید و انواع آن 16

2-6- نقش شبیه‌سازی در مسائل برنامه‌ریزی تولید 18

2-7- تهیه برنامه زمان‌بندی توسط برنامه شبیه‌ساز 19

2-7-1- شبیه‌سازی برای تنظیم پارامترهای الگوریتم‌های ابتكاری 20

2-7-2- شبیه‌سازی برای ارزیابی راهكارهای متفاوت زمان‌بندی 21

2-7-3- شبیه‌سازی برای تقلید رفتارهای تصادفی سیستم 22

2-8- درنگی بر مفاهیم شبیه‌سازی 23

2-8-1- سیستم 23

2-8-2- مدل 23

2-8-3- اجزای یک مدل شبیه‌سازی 24

2-9- کاربردهای شبیه‌سازی در اداره واحدهای تولیدی 25

2-10- محاسن کاربرد شبیه‌سازی در صنعت 25

2-11- انواع نرم‌افزارهای شبیه‌سازی 26

2-12- بهینه‌سازیِ شبیه‌سازی 27

2-13- روش‌های بهینه‌سازی شبیه‌سازی 27

2-14- معرفی انواع الگوریتم‌های فراابتکاری 30

2-14-1- الگوریتم نزول 30

2-14-1-1- مراحل اجرای الگوریتم نزول 31

2-14-1-2- نقاط ضعف الگوریتم نزول 31

2-14-2- شبیه‌سازی تبرید تدریجی 31

2-14-2-1- تاریخچه و زمینه پیدایش 31

2-14-2-2- خط سیر الگوریتم تبرید تدریجی 32

2-14-3- جستجوی ممنوع 32

2-14-3-1- تاریخچه و زمینه پیدایش 33

2-14-3-2- خط سیر الگوریتم جستجوی ممنوع 33

2-14-4- الگوریتم مورچگان 34

2-14-4-1- تاریخچه و زمینه پیدایش 34

2-14-4-2- خط سیر الگوریتم مورچگان 34

2-14-4-3- گونه‌های مختلف الگوریتم مورچگان 35

2-14-5- الگوریتم ژنتیک 35

2-14-5-1- تاریخچه و زمینه پیدایش 35

2-14-5-2- خط سیر الگوریتم ژنتیک 36

2-15-5-3- مفاهیم و سازوکارهای الگوریتم ژنتیک 37

2-14-5-4-کاربردهای الگوریتم ژنتیک 39

2-15- نرم‌افزارهای مورد استفاده در پژوهش 42

2-16- پیشینه پژوهش 43

2-16-1- بخش اول: مروری بر پژوهش‌های کاربرد شبیه‌سازی در سیستم‌های تولیدی 43

2-16-1-1- پیشینه پژوهش‌های داخلی 43

 

2-16-1-2- پیشینه پژوهش‌های خارجی 44

2-16-2- بخش دوم: مروری بر پژوهش‌های انجام شده در جهت تعیین اندازه انبارهای میانگیر 46

2-16-2-1- پیشینه پژوهش‌های داخلی 46

2-16-2-2- پیشینه پژوهش‌های خارجی 46

فصل سوم روش تحقیق 51

3-1- مقدمه 52

3-2- نوع تحقیق 52

3-3- مراحل تحقیق 54

3-3-1- گام‌های اساسی در ایجاد و اجرای یک مدل شبیه‌سازی 54

3-4-1- آشنایی با سیستم و اتفاقات جاری آن 54

3-4-1-1- روش تولید کاشی و سرامیک 55

3-4-1-2- معرفی خط تولید کاشی 56

3-4-1-3- جریان مواد 57

3-3-1-4- نمودارهای فرایند جریان 58

3-4-2- تعریف مسئله 62

3-4-3- تعیین اهداف و طرح کلی پژوهش 64

4-3-4- مدل‌سازی 64

3-4-4-1- روش مدل‌سازی 65

3-4-4-2- انتخاب نرم‌افزار برای شبیه‌سازی سیستم 67

3-4-5- گردآوری داده‌ها 67

3-4-5-1- تجزیه و تحلیل داده‌های ورودی به مدل 68

3-4-5-2- جامعه آماری، حجم ‌نمونه، روش‌های نمونه‌گیری: 70

3-4-6- پیاده‌سازی مدل روی نرم‌افزار 70

3-4-7- تأیید مدل 72

3-4-7-1- تکنیک‌های تأیید مدل 72

3-4-8- اعتبارسنجی مدل 73

3-5- ترکیب مدل شبیه‌سازی شده با الگوریتم ژنتیک 73

فصل چهارم اجرای مدل و تحلیل نتایج 75

4-1- مقدمه 76

4-2- ورودی‌های مدل 76

4-2-1- کارایی ایستگاه‌های کاری 76

4-2-2- اجزای یک مدل شبیه‌سازی 76

4-2-3- زمان‌سنجی 80

4-3- اجرای مدل 82

4-3-1- تایید مدل 82

4-3-2- اعتبارسنجی مدل 83

4-3-3- اجرای مدل 85

4-4- خروجی های مدل 85

فصل پنجم نتیجه‌گیری و پیشنهادات 89

5-1- مقدمه 90

5-2- نتایج 90

5-3- پیشنهادات کاربردی 91

5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آتی 92

منابع 93

 

 

فهرست اشکال

شکل 2-1- دسته‌بندی انواع سیستم‌های تولیدی ]11[ 14

شکل 2-2- خط جریان كارگاهی با انبار میانگیر]6[ 17

شكل 2-3- بخشی از ورودی‌ها و خروجی‌های یک مدل شبیه‌سازی برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید]6[ 19

شكل 2-4- تعبیه بخش تهیه برنامه زمان‌بندی در شبیه‌ساز برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید]6[ 20

شكل 2-5- تنظیم پارامترهای الگوریتم ابتكاری (فراابتكاری) در شبیه‌ساز برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید]6[ 21

شکل 2-6- شبیه‌سازی برای مقایسه عملکرد برنامه‌های زمان‌بندی]6[ 22

شکل 2-7- شبیه‌سازی برای تقلید رفتارهای تصادفی سیستم]6[ 22

شکل 2-8- ساختار كلی بهینه‌سازی شبیه‌سازی]6[ 27

شکل 2-9 – خط سیر الگوریتم ژنتیک]8[ 36

شکل 2-10- جریان کلی الگوریتم ژنتیک]8[ 39

شکل 3-1 – طبقهبندی انواع روش تحقیق]34 [ 53

شکل 3-2– نمایش مراحل تولید کاشی 56

شکل 3-3– نمایش فرایند تولید کاشی 57

شکل3-4- نمایش جریان مواد 57

شکل3-5– نمایش محل انبارهای میانگیر سیستم 63

شکل 3-7- مراحل ارائه مدل معتبر از ورودی‌های سیستم 69

شكل 3-9- روندنمای نرم‌افزار 74

شکل 4-1- نمایش فرضیات خط تولید مسئله 79

شکل 4-2- توزیع جابجایی TGV حاصل از اجرای مدل 82

شکل 4-3- پارامترهای توزیع Lognormal حاصل از اجرای مدل 82

 

 

فهرست نمودارها

نمودار3-1- فرایند جریان واحد پرس 58

نمودار3-2- فرایند جریان واحد لعاب 59

نمودار3-3- فرایند جریان واحد کوره 60

نمودار3-4 فرایند جریان واحد بسته‌بندی 61

 

 

فهرست جداول

جدول 2-1– مقایسه انواع سیستم‌های تولیدی]11[ 15

جدول 2-2- معرفی انواع نرم‌افزارهای شبیه‌سازی]16[ 26

جدول 4-1- کارایی ایستگاه‌های کاری 76

جدول 4-2- عناصر مدل 76

جدول 4-3 –  اطلاعات عددی عناصر مدل 77

جدول 4-4- مشخصات کوره و ویژگی‌های آن 77

جدول 4-5 – اطلاعات عناصر ورودی در کوره 77

جدول 4-6- زمان خالی شدن واگن 77

جدول 4-7- زمان‌ تنظیمات 77

جدول 4-8- درصد ضایعات در هر مرحله 78

جدول4-9 – رویدادهای مدل 78

جدول 4-10- منطق‌های حاکم بر مدل 78

جدول 4-11- منطق تغییر اندازه کوره 80

جدول 4-12- زمان‌سنجی جابجایی TGV در قسمت کوره 81

شکل 4-4 – رویداد در حال وقوع 83

شکل 4-5 – رویدادهای آینده 83

جدول 4-13–  مقایسه نتایج حاصل از اجرای مدل و داده‌های واقعی 84

جدول 4–14-  نتیجه آزمون  T-Test 84

جدول 4–15-  پارامترهای موردنیاز اجرای الگوریتم ژنتیک در تکرارهای مختلف 86

جدول 4-16-  تعداد بهینه واگن‌ها و پالت‌های حاصل از اجرای مدل 86

جدول5-1- خروجی نهایی مسئله 91

 

 

 

 

فصل اول
کلیات پژوهش

 

 

1-1- مقدمه

در فرایند توسعه بشری، همواره سیستم‌های پیچیده‌تری به‌وجود می‌آیند و به همان نسبت مدیریت، نظارت و کنترل آن‌ ها مشکل‌تر می‌شود]1[. پیچیدگی، پویایی روزافزون و ماهیت تصادفی کارکرد سیستم‌ها بیش‌ازپیش بررسی و تحلیل آن‌ ها را دشوار نموده است. محیط‌های تولیدی و صنعتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. از این نقطه‌نظر، به‌کارگیری مدل‌های تحلیلی بدلیل ساده‌سازی و عدم توجه به تمامی ابعاد مرتبط با سیستم، با محدودیت‌های قابل‌توجهی همراه می‎شوند و ارائه بهترین راه‌حل، همواره یکی از چالش‌های اصلی در این رویکرد می‌باشد و تعیین مقادیر بهینه متغیرها از طریق روش‌های رایج امکان‌پذیر نمی‎باشد]2[. برای رفع این معضلات، مدیر ناچار به ارائه راهکارهایی جهت بهبود وضع موجود است. یکی از انواع این راهکارها، بهینه‌سازی شبیه‌سازی است.

خوشبختانه، روش‌های متنوع و گسترده بهینه‌سازی شبیه‌سازی امکان تحلیل مسائل پیچیده را فراهم کرده است. مزیت بارز این روش‌ها در آن است که بدون جستجوی کلیه نقاط فضای موجود، سعی در یافتن جواب بهینه دارند]2[. شبیه‌سازی که به‌عنوان یک تکنیک توانمند تجزیه و تحلیل سیستم‌ها شناخته می‌شود، می‌تواند نقش مهمی را در اداره کارآمد واحدهای تولیدی ایفا کند.

بدلیل تأثیرات متقابلی که قسمت‌های مختلف یک سیستم بر روی‎هم دارند، علم شبیه‌سازی سیستم‌ها به کمک مدیران و مهندسین آمده است تا به مطالعه و بررسی نتایج حاصل از این اثرات بپردازد. در واقع یکی از کارآمدترین و پیشرفته‌ترین ابزارهای نوین عصر صنعتی و اطلاعاتی جهت تجزیه و تحلیل سیستم‌ها، شبیه‌سازی رایانه‌ای می‌باشد]1[.

بهینه‌سازی در علوم ریاضی و رایانه فرایند انتخاب یا یافتن بهترین عضو در مجموعه‌ای از گزینه‌های موجود می‌باشد. هر فرایندی پتانسیل بهینه‎شدن را دارد و مسائل پیچیده می‌توانند در زمینه‌های مختلف مانند علوم مهندسی، اقتصاد و مدیریت به‌صورت مسائل بهینه‌سازی، مدل‎سازی شوند. هدف از مدل‎سازی مسائل بهینه‌سازی، حداقل‌کردن زمان، هزینه و ریسک و یا حداکثر‌کردن سود، کیفیت و اثربخشی است. برخی از مسائل بهینه‌سازی پیچیده هستند و به‌دست‌آوردن جواب‌های بهینه در زمان معقول با روش حل دقیق، دشوار می‌باشد. از این‌رو توسعه روش‌های حل، در این نوع مسائل که بتوانند در زمان معقول جواب‌های بهینه یا نزدیک به بهینه به‌دست آورند، از نظر اقتصادی بصرفه‌تر است. در سالیان اخیر محققان در اکثر مسائل پیچیده بهینه‌سازی با پیاده‌سازی روش‌های فراابتکاری به نتایج مناسبی دست یافته‌اند]3[.

مدل شبیه‌سازی یک سیستم تولیدی به مثابه ابزار تحلیلی دقیقی است که مدیران، طراحان و برنامه‌ریزان یک واحد تولیدی را قادر می‌سازد تا با نگرشی سیستمی به‌سهولت تأثیر تغییر پارامترها و متغیرهای هر یک از زیرسیستم‌های موجود را بر روی عملکرد مجموعه سیستم تولیدی ارزیابی نموده و درجه اهمیت آنان ‌را در فرایند تأثیرگذاری، محک بزند]4[.

در دنیای صنعتی امروز، شبیه‌سازی به‌عنوان یک روش‌شناسی حل مسائل و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. قدرت و توانایی این تکنیک در مدل‌سازی سیستم‌های پیچیده صنعتی و خدماتی، سادگی مدل‌سازی، سهولت درک از یک‌سو و پیشرفت سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای حل مدل‌های ایجاد شده از سوی دیگر، شبیه‌سازی را از تکنیک‌های مدل‌سازی متمایز می‌کند. شبیه‌سازی به‌کاربر آن، امکان آزمایش با سیستم‌هایی را می‌دهد که بدون آن، آزمایش غیرممکن یا غیرعملی است]5[.

1     فصل اول:کلیات تحقیق.. 1

1-1    مقدمه : 1

1-2    بیان مسئله: 1

1-3    انگیزه پژوهشگر: 2

1-4    هدف اصلی تحقیق: 3

1-5    ضرورت و اهمیت تحقیق: 3

2       فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 6

1-2      مقدمه: 6

2-2    ادبیات نظری تحقیق.. 6

. 6

2-2-1-1ابعاد و انواع حمایت اجتماعی.. 7

2-2-1-2منابع حمایت اجتماعی.. 10

2-2-1-3کارکردهای حمایت اجتماعی.. 10

2-2-1-4عوامل مؤثردر بهره مندی از حمایت اجتماعی.. 11

2-2-1-5 نظریه های حمایت اجتماعی.. 12

1.5.1.2.2تئوری های شکل گیری روابط.. 12

1.1.5.1.2.2 رویکرد های مبادله و انصاف : 12

تئوری وابستگی متقابل کلی و تیبات… 13

تئوری انصاف هاتفیلد. 13

مدل سرمایه گذاری راسبالت… 14

2.1.5.1.2.2رویکرد رشد مرحله ای رابطه. 14

 مدل شکل گیری و گسترش رابطه لوینگر و استوک… 14

 تئوری نفوذ اجتماعی آلتمن و تیلور. 15

3.1.5.1.2.2رویکرد علی تعاملی…………………………. 16

مدل علی تعاملی زوجی …. 16

4.1.5.1.2.2رویکرد تقویت… 16

مدل شرطی سازی کلاسیک لات و لات: 16

5.1.5.1.2.2رویکرد هماهنگی شناختی.. 17

تئوری سازماندهی شناختی هایدر. 17

تئوری توازن نیوکامب… 17

2.5.1.2.2 تئوری های حمایت اجتماعی.. 17

1.2.5.1.2.2مدلهای مربوط به میزان تغییر در اندازه و جهت حمایت اجتماعی در دوره های زندگی.. 18

تئوری کناره گیری از رابطه. 18

تئوری بانک حمایتی.. 18

 مدل کمبود………  19

2.2.5.1.2.2مدلهای مربوط به پیامدهای حمایت اجتماعی بر سلامتی.. 19

مدل تأثیر مستقیم( کلی) حمایت… 20

مدل تأثیر غیر مستقیم حمایت( فرضیه سپر/ضربه گیر) 20

3.2.5.1.2.2 مدلهای مربوط به نحوه کسب حمایت اجتماعی بر حسب اولویت در رابطه ، جایگزین های روابط از دست رفته یا توافق در روابط.. 21

مدل سلسله مراتبی- جبرانی.. 21

مدل تخصیص وظیفه. 21

مدل تخصیص کارکردی.. 21

مدل هم چینی مناسب استرس و حمایت اجتماعی.. 22

4.2.5.1.2.2مدلهای مربوط به کاهش یا افزایش حمایت اجتماعی ناشی از تغییر در تعداد پیوندها،عضویت ها و هویت های اجتماعی   22

تئوری انسجام اجتماعی.. 22

فرضیه انباشت هویتی.. 23

تئوری شبکه… 23

. 29

2-2-2-1عوامل مؤثر بر سلامت روان. 30

1.1.2.2.2سن و سلامت روان:. 30

جوانان و سلامت روان. 30

2.1.2.2.2پایگاه اجتماعی- اقتصادی و سلامت روان. 31

3.1.2.2.2شغل و سلامت روان. 32

4.1.2.2.2تأهل و سلامت روان. 33

 

 

2-2-2-2نظریه های سلامت روان. 34

1.2.2.2.2سلامت روان از دید گاه جامعه شناسی.. 34

2.2.2.2.2دیدگاه های روانشناسی:.. 34

دیدگاه روانکاوی.. 34

دیدگاه گشتالتی.. 34

دیدگاه انسان گرایی.. 35

دیدگاه روانی، اجتماعی،زیستی.. 35

دیدگاه شناختی: 37

2-3      ادبیات تجربی تحقیق.. 37

2-3-1                                                                         پیشینه تحقیق در ایران(سوابق پژوهشی داخلی) 37

2-3-2                                                   پیشینه تحقیق درکشورهای خارجی (سوابق پژوهشی خارجی) 39

4-2      چارچوب نظری تحقیق.. 40

2-4-1                                                                                                                   فرضیات پژوهش… 43

3       فصل سوم: روش تحقیق.. 46

3-1      مقدمه : 46

3-2      روش پژوهش…. 46

3-3      جمعیت مورد مطالعه. 47

4-3      روش نمونه گیری و حجم نمونه آماری.. 48

3-5      واحد پژوهش…. 49

3-6      روش جمع آوری داده ها 49

3-7      ابزار پژوهش و اعتبار و روایی.. 49

 

 

8-3      روش تجزیه و تحلیل داده ها 53

3-9      تعاریف مفاهیم اصلی پژوهش…. 54

 

 

 

نشانه های جسمانی(شکایات جسمانی) 58

اضطراب و بی خوابی 59

اختلال در کارکرد اجتماعی.. 60

افسردگی………. 61

 

 

 

 

4       فصل چهارم:تجزیه وتحلیل اطلاعات… 65

4-1      مقدمه. 65

4-2      آمار توصیفی.. 66

4-2-1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-3      آمار استنباطی.. 86

 

 

 

 

 

 

 

 

5       فصل پنجم: نتیجه گیری وپیشنهادات… 119

5-1      مقدمه: 119

5-2      نتایج پژوهش…. 119

 

 

 

 

 

 

 

 

3-5      پیشنهادات پژوهش…. 124

5-3-1                                                                                                                پیشنهادات کاربردی.. 124

5-3-2                                                                                                               پیشنهادات پژوهشی.. 125

5-4      محدودیتهای پژوهش…. 125

    پیوست های تحقیق…………………………………………………………………………………………………….127

 منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………..128

منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………………………………..130

پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………………………………………..131

     چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………..136

1-1         مقدمه :

پیشرفت و اعتلای هر سیستم و نهادی در گرو کارآمدی عناصر و اعضای آن است .کار آمدی و کارایی اعضا نیز در نتیجه سلامت جسمانی و روانی مناسب و متعادل آنها تحقق می یابد.بنابراین می توان گفت بهداشت و سلامت روانی یكی از ضرورتهای اجتماعی است؛ چرا كه عملكرد مطلوب جامعه مستلزم برخورداری از افرادی است كه از نظر سلامت و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند. برهمین اساس نیز یكی از اهداف و برنامه‌های نظام‌های اجتماعی، تلاش برای ارتقاء سطح رفاه و بهزیستی افراد جامعه است . انسان عصر حاضر بیش از گذشته برای غلبه بر فشارهای روانی ، به نظام های حمایتی چون خانواده، دوستان ، همکاران و… نیاز دارد. یکی از راهبردهای مناسب جهت کنارآمدن با فشارهای روانی، جلب حمایت های اجتماعی است . حمایت های اجتماعی که از خانواده و شبکه شخصی دریافت می شود ، برای سلامتی و بهزیستی ضروریست و همچنین نقش تسهیل کنندگی در سازگاری با تنشها دارد و از این رو به عنوان یکی از عوامل مهار کننده اثرات منفی تنش شغلی نیز شناخته شده است .

-2          بیان مسئله:

     سلامت روان که حالتی از سلامتی عاطفی و اجتماعی است ،به علت اثرگذاری بر وضعیت و سلامت جسمانی مقوله ای بسیار حائز اهمیت به شمار می آید. سلامت روان در واقع منبعی است که افراد را قادر می سازد ، زندگی خود را به شکل موفقیت آمیزی اداره نمایند. عوامل متعدد محیطی ، اجتماعی و جسمی بر وضعیت سلامت روان اثر گذارند؛ یکی از این عوامل حمایت های اجتماعی است.

     حمایت اجتماعی از جنبه های مختلف احساسی، اطلاعاتی ، مصاحبتی و نظایر آن که در خلال رخدادهای زندگی روزمره یا بحران هایی که فرد با آنها روبه روست ، ظاهر می شود. فقدان یا کاستی حمایت اجتماعی ، موجب آسیب پذیری در مقابل تنیدگی ( فشار یا استرس ) شده و زمینه را برای بروز انواع اختلالات روانی ، به ویژه افسردگی ، اضطراب و اختلال در عملکرد اجتماعی را فراهم می آورد . در واقع به نظر می رسد که یکی از تبعات درک حمایت اجتماعی از سوی افراد، تامین سلامت روان آنهاست . به بیانی دیگر شاید بتوان گفت که حتی هسته اصلی درمان بیماریها و اختلالات روانی ، حمایت و درك خانواده ، جامعه و اطرافیان است.آمارها نشان می دهد که بین  10 تا 40 در صد از جمعیت بالای پانزده سال کشور دچار بیماری روانی هستند و برخی ارقام شیوع افسردگی را تا 30 در صد کل جمعیت کشور برآورد می کنند (قدسی، 3:1382).

     اسمیت و هابس معتقدند، اختلالات روانی ناشی از فروپاشی منابع حمایت اجتماعی به ویژه روابط خانوادگی هستند ؛ به عنوان مثال فقدان حمایت اجتماعی به طور مستقیم و غیر مستقیم موجب افسردگی می گردد. اختلال افسردگی چه از نظر منابع حمایت اجتماعی و چه از نظر تنیدگی های محیطی که بر فرد وارد می شود ، جنبه برون زا و واکنشی به محیط اجتماعی دارد .

     کارشناسان سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده اند که بیش از 150 میلیون نفر از جمعیت جهان از اختلالات عصبی- روانی  و روانی – اجتماعی رنج می برند(حسینی ،1380) .

     در سال های اخیر پژوهش هایی در زمینه رابطه سلامت روان و حمایت اجتماعی  انجام گرفته است . این بررسی ها از یک سو مبین آنست که وجود حمایت اجتماعی تاثیر مستقیم بر سلامت روان دارد و یکی از پیش بینی کننده های سلامت محسوب می گردد ؛ اما از سوی دیگر یافته هایی نیز نشان داده اند که همیشه رابطه ای قوی بین سلامت و حمایت اجتماعی وجود ندارد ، چرا که حمایت تنها یکی از عوامل دخیل در سلامتی است و شواهدی وجود دارد که حمایت اجتماعی در وضعیت سلامت برخی از افراد اثر گذار نمی باشد.

1-3         انگیزه پژوهشگر:

     مطالعه آمارهایی که حکایت از گسترش و شیوع اختلالات روانی در بین جوانان دارد،پژوهشگر را بر آن  داشت تا با توجه به اهمیت نقش جوانان به عنوان نیروهای فعال در سازندگی کشور ، به بررسی سلامت روانی جوانانی که در پیکره مدیریت شهری کلان شهر تهران فعالیت می نمایند، با تأکید بر عامل حمایت های اجتماعی غیر رسمی ( یکی از عوامل دخیل در سلامت روان) بپردازد.

1-4         هدف اصلی تحقیق:

     هدف اصلی در این پژوهش، بررسی نقش ابعاد مختلف حمایت های اجتماعی در میزان سلامت روان جوانان و مقایسه وضعیت سلامت روان در بین جوانانی که از حمایت های اجتماعی بالایی بهره مند هستند و آنها که مراتب ضعیف تری از این حمایتها را دریافت می دارند؛ می باشد. لذا پژوهش  حاضر بر آنست که به این سؤالات پاسخ دهد که :

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی جوانان با میزان سلامت روان آنها رابطه مثبت وجود دارد ؟
2. آیا بین میزان سلامت روان جوانان از نظر تعلق داشتن به پایگاه های اقتصادی- اجتماعی مختلف، تفاوت وجود دارد؟
3. آیا بین میزان حمایت اجتماعی جوانان متأهل و غیر متأهل تفاوت وجود دارد و این تفاوت بر سلامت روان آنها اثرگذار است ؟
4. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان افسردگی جوانان رابطه وجود دارد؟
5. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان اختلال کارکرد اجتماعی جوانان رابطه وجود دارد؟
6. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان نشانه های جسمانی جوانان رابطه وجود دارد؟
7. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان اضطراب و بی خوابی جوانان رابطه وجود دارد؟

1-5         ضرورت و اهمیت تحقیق:

در عصر حاضر به دنبال پیشرفت فناوری و اطلاعات، رقابت بین کسب و کارها نیز شدت یافته است. چگونگی ارائه برندها، محصولات یا خدمات برای اینکه مورد توجه بیشتر مصرف­ کنندگان قرار گرفته و متمایز بودن آنها برجسته گردد تا افراد مجذوب آنان گردند و یا تمایل به خرید آنان داشته باشند، بسیار حائز اهمیت است. به علاوه با نوآوری­های به وجود آمده در فناوری و توسعه اینترنت، تجارت الکترونیک رونق بسیاری پیدا کرده است. با توجه به این امر، تبلیغات به ویژه در بستر اینترنت، عامل مهم و تاثیرگذاری در تجارت الکترونیک می­باشد. بدین ترتیب، تحقیق حاضر به موضوع پاسخ رفتاری کاربران به تبلیغات اینترنتی: تبین نقش اعتماد و نگرش به تبلیغات اینترنتی پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق کلیه کاربران جامعه مجازی ایرانیان است و حجم نمونه 385 نفر می­باشد. نمونه گیری به روش در دسترس انجام شد. کلیه داده ­های پژوهش از طریق پرسشنامه گردآوری شد. جهت سنجش اعتبار پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است و جهت بررسی روایی سازه از شاخص AVE  استفاده گردید که نشان دهنده برخورداری پرسشنامه از روایی مناسب بوده است. تجزیه و تحلیل داده ­ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی با بهره گرفتن از نرم افزارهای SPSS 16 و Warp PLS 3 انجام شد. نتایج نشان داد که بین نگرش به تبلیغات اینترنتی و اعتماد به تبلیغات اینترنتی رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد. همچنین بین اعتماد به تبلیغات اینترنتی و کلیک تبلیغات، کلیک تبلیغات و خرید اینترنتی نیز رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد. اما بین نگرش به تبلیغات اینترنتی و کلیک تبلیغات رابطه­ای یافت نشد. براساس نتایج حاصل از تحقیق پیشنهاد می­ شود که با کنترل متغیرهای تأثیرگذار بر نگرش به تبلیغات اینترنتی و ایجاد نگرش مثبت­تر نسبت به آن، اعتماد مشتریان را افزایش داده تا از این طریق علاقه به کلیک کردن برای دیدن تبلیغات اینترنتی در آنها افزایش یابد و از این طریق میزان خرید اینترنتی که به طور معمول هزینه کمتری را برای شرکت­ها و مشتریان دارد، نیز بیشتر گردد.

 

کلیدواژه

تجارت الکترونیک، تبلیغات اینترنتی، پاسخ رفتاری کاربران، اعتماد به تبلیغات اینترنتی، نگرش به تبلیغات اینترنتی.

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                    صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه 2

1-2-  اهمیت موضوع 2

1-3-  بیان مسأله 3

1-4-  سوالات تحقیق 6

1-5-  چارچوب نظری تحقیق 6

1-6-  فرضیه ­های تحقیق 7

1-7-  اهداف تحقیق 7

1-8-  قلمرو تحقیق 8

1-8-1-   قلمرو مکانی 8

1-8-2-   قلمرو زمانی 8

1-8-3-   قلمرو موضوعی 8

1-9-  تعریف واژگان تخصصی 8

1-10-      خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………………………………….9

1-11-  ساختار کلی تحقیق 9

 

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1-  مقدمه 12

2-2-  تبلیغات 12

2-2-1-   وظایف تبلیغات 13

2-2-1-1-   جلب توجه 13

2-2-1-2-   ایجاد علاقه 14

2-2-1-3-    تحریک تمایل 14

2-2-1-4-   سوق دادن به خرید 14

2-2-2-    اثر بخشی تبلیغات 15

2-2-2-1-    اندازه ­گیری ورودی­ ها 15

2-2-2-2-    اندازه ­گیری خروجی­ها 15

2-2-2-3-    اندازه ­گیری فرایندها 16

2-3-  اینترنت و بازاریابی 16

2-3-1-   تعاملی بودن 17

2-3-2-   کنترل مصرف­ کنندگان 17

2-3-3-   شخصی­سازی 18

2-3-4-   ظرفیت اطلاعاتی 18

2-3-5-   تجارت الکترونیک 18

2-4-  تبلیغات اینترنتی 19

2-4-1-   ویژگی­های مهم تبلیغات اینترنتی 22

2-4-2-   محدودیت‌های تبلیغات اینترنتی 23

2-4-3-   انواع روش­های تبلیغات اینترنتی 23

2-5-  نگرش 26

2-5-1-   عناصر نگرش 29

2-5-2-   نحوه شکل­ گیری نگرش 30

2-5-3-   نگرش نسبت به تبلیغات اینترنتی 30

2-6-  اعتماد 33

2-6-1-   اعتماد و اعتبار به عنوان ساختارهایی مستقل 34

2-6-2-   سه بعد موجود در ذات اعتماد به تبلیغات 35

2-7-  پاسخ رفتاری 36

2-7-1-   کلیک تبلیغات 37

2-7-2-   خرید اینترنتی 38

2-8-  جامعه مجازی 39

2-9-  مروری بر مطالعات صورت گرفته 40

2-9-1-   پژوهش‏های خارجی 40

2-9-2-   پژوهش‏های داخلی 44

 

فصل سوم: روش­شناسی تحقیق

3-1-  مقدمه 48

3-2-  روش تحقیق 48

3-3-  متغیرهای تحقیق و الگوی مفهومی تحقیق 48

3-4-  مراحل انجام تحقیق 50

3-5-  جامعه و نمونه آماری 52

 

3-5-1-   تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری 52

3-6-  ابزار سنجش 53

3-6-1-     تدوین پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………………………….54

3-7-  روایی پرسشنامه 57

3-8-  پایایی پرسشنامه 58

3-9-  روش­های تجزیه و تحلیل داده ­ها 58

3-10-  تحلیل عامل اکتشافی 59

3-10-1-   پیش شرط­های تحلیل عامل اکتشافی 59

3-11-  مدل­سازی معادلات ساختاری 60

3-11-1-   برازش مدل 62

3-11-1-1-   برازش مدل اندازه ­گیری 62

3-11-1-2-   معیارهای ارزیابی برازش بخش ساختاری 63

3-11-1-3-    معیارهای ارزیابی برازش کلی مدل 64

3-11-2-   آزمون فرضیه ­ها 65

3-11-2-1-   بررسی ضرایب معناداری z  یا t-values یا p-values 65

3-11-2-2-   بررسی ضرایب استاندارد شده بار عاملی مربوط به مسیرهای هر یک از فرضیه ­ها 65

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

4-1-  مقدمه 67

4-2-  ویژگی­های جمعیت­شناختی پاسخگویان و جامعه­ آماری 67

4-2-1-   توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 67

4-2-2-   توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن 69

4-2-3-   توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات 70

4-2-4-   توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب درآمد 71

4-2-5-   توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب حدود میزان استفاده از اینترنت در طول هفته 73

4-2-6-   توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب مدت زمان آغاز خرید اینترنتی 75

4-3-  بررسی توزیع نرمال داده ­های تحقیق 76

4-3-1-   آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای توزیع نرمال نگرش به تبلیغات اینترنتی 76

4-3-2-   آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای توزیع نرمال اعتماد به تبلیغات اینترنتی 77

4-3-3-   آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای توزیع نرمال کلیک تبلیغات اینترنتی 77

4-3-4-   آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای توزیع نرمال خرید اینترنتی 77

4-4-  تحلیل عامل اکتشافی 78

4-4-1-   تحلیل عامل اکتشافی انعکاسی بعد شناختی اعتماد 78

4-4-2-   تحلیل عامل اکتشافی انعکاسی بعد احساسی اعتماد 80

4-4-3-   تحلیل عامل اکتشافی انعکاسی بعد رفتاری اعتماد 82

4-5-  آزمون مدل مفهومی تحقیق 83

4-5-1-   برازش مدل­های اندازه ­گیری 83

4-5-2-   برازش مدل­های ساختاری 85

4-5-3-   برازش کلی مدل 87

4-5-4-   آزمون فرضیه 87

4-5-4-1-    نتیجه آزمون فرضیه 87

 

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات

5-1-  مقدمه 92

5-2-  بررسی نتایج تحقیق 92

5-2-1-   نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول 93

5-2-2-   نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم 93

5-2-3-   نتایج حاصل از فرضیه سوم 93

5-2-4-   نتایج حاصل از فرضیه چهارم 94

5-3-  جنبه های نوین پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..94         5-4-           خلاصه و نتیجه ­گیری 94

5-5-  محدودیت 95

5-6-  پیشنهادات تحقیق 95

5-6-1-   پیشنهادات کاربردی 95

5-6-2-   پیشنهادات برای تحقیقات آتی 96

فهرست منابع

الف) منابع فارسی 98

ب) منابع لاتین 101

ضمائم

الف) پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………….107

ب) جدول های مربوط به نتایج آزمون های آماری…………………………………………………………………………111

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                            صفحه

شکل 1-1- مدل مفهومی تحقیق 7

شکل 3-1- مدل مفهومی تحقیق 49

شکل 3-2- مراحل انجام تحقیق 51

شکل 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 68

شکل 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن 69

شکل 4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تحصیلات 71

شکل 4-4- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب درآمد 72

شکل 4-5- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب حدود میزان استفاده از اینترنت در طول هفته 74

شکل 4-6- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب مدت زمان آغاز خرید اینترنتی 76

شکل 4-7- مدل مفهومی تحقیق 86

 

 

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                                                                            صفحه

جدول 3-1- شاخص ­های مطرح شده در تحقیق 54

جدول3-2- میانگین واریانس استخراج شده 57

جدول3-3- ضریب آلفای کرونباخ متغیرها 58

جدول3-4- دلایل استفاده از پی ال اس 61

جدول4-1- فراوانی و درصد جنسیت پاسخگویان 67

جدول 4-2- فراوانی و درصد سن پاسخگویان 69

جدول4-3- فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب تحصیلات 70

جدول4-4- فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب درآمد 71

جدول4-5- فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب حدود میزان استفاده از اینترنت در طول هفته 73

جدول4-6- فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب مدت زمان آغاز خرید اینترنتی 75

جدول4-7- آزمون کولموگروف اسمیرنوف 76

جدول4-8- آزمون کولموگروف اسمیرنوف 77

جدول4-9- آزمون کولموگروف اسمیرنوف 77

جدول4-10- آزمون کولموگروف اسمیرنوف 78

جدول4-11- آزمون بارتلت و کی ام ا 78

جدول4-12- اشتراک مولفه­ها 78

جدول4-13- واریانس کلی بیان شده 79

جدول4-14- ماتریس مولفه­ها 80

جدول4-15- آزمون بارتلت و کی ام ا 80

جدول4-16- اشتراک مولفه­ها 80

جدول4-17- واریانس کلی بیان شده 81

جدول4-18- ماتریس مولفه­ها 81

جدول4-19- آزمون بارتلت و کی ام ا 82

جدول4-20-اشتراک مولفه­ها 82

جدول4-21- واریانس کلی بیان شده 82

جدول4-22- ماتریس مولفه­ها 83

جدول4-23- بارهای عاملی 84

جدول4-24- نتایج سه معیار آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی همگرا 85

جدول4-25- برگرفته از روش فورنل و لارکر 85

4-26- معیار R2 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………86

جدول4-27- معیارQ2 87

جدول4-28- جدول خروجی تحلیل مسیر 88

جدول4-29- جدول خروجی تحلیل مسیر 88

جدول4-30- جدول خروجی تحلیل مسیر 89

جدول4-31- جدول خروجی تحلیل مسیر 89

جدول4-32- نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها 90

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

• مقدمه

امروزه با گسترش روزافزون اینترنت در جهان، تعداد کاربران اینترنتی به صورت فزاینده­ای در حال رشد می­باشد. این امر پتانسیل بالایی را برای تجارت الکترونیک ایجاد کرده، لذا شرکت­ها مجبور به انجام فعالیت­های تجاری از طریق اینترنت شده ­اند.

تبلیغات همواره جزء حوزه های مهم در بازاریابی و دنیای تجارت می­باشد. در بین روش­های مختلف بازاریابی اینترنتی، تبلیغات اینترنتی یکی از مواردی است که بیشترین کاربرد و استفاده را داراست (کاتلر و همکاران[1]، 2012).

در حیطه تبلیغات اینترنتی، نگرش به تبلیغات از اهمیت به سزایی برخوردار است. نگرش، یكی از مهم­ترین مفاهیم درسیستم­های اطلاعاتی و تحقیقات بازاریابی است. در سالهای اخیر، این متغیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ولی متغیر اعتماد به تبلیغات اینترنتی، چندان مورد بررسی محققان قرار نگرفته است و بیشتر تحقیقات، در زمینه اعتماد به تجارت الکترونیک است. این امر در حالی است که مبحث اعتماد به تبلیغات، خود یک عامل تعیین­کننده برای ایجاد پاسخ رفتاری در مشتریان می­باشد. همچنین در حوزه پاسخ رفتاری، کلیک تبلیغات و خرید اینترنتی به عنوان دو متغیر پاسخ رفتاری، قابلیت این را دارند که به صورت مجزایی مورد بررسی قرار گیرند.

تحقیق حاضر به دنبال بررسی پاسخ رفتاری کاربران به تبلیغات اینترنتی با تبیین نقش اعتماد و نگرش به تبلیغات اینترنتی می­باشد. لذا در این فصل به طور خلاصه و با توجه به موضوع تحقیق، ابتدا به ضرورت و اهمیت انجام تحقیق و بیان مسئله پرداخته می­ شود و سپس قلمرو، اهداف، سؤال و فرضیه ­های تحقیق بیان می­گردد. در ادامه به تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق نیز اشاره می­گردد.

 

• اهمیت موضوع

در سالهای اخیر علی رغم فراگیر شدن اینترنت، تبلیغات اینترنتی با توسعه چندانی مواجه نبوده است. یکی از دلایل این عدم توسعه، عدم اعتماد کاربران به تبلیغات اینترنتی می­باشد. این امر در حالی است که امروزه بیشتر واحدهای کسب و کار برای بهره­‌برداری كامل از توانایی­های خود و دسترسی به مشتریان جهانی، بازارهای مجازی را مورد توجه قرار می‌دهند (بیویلیان و تیگر[2]، 2013). بنابراین بهبود و افزایش اثربخشی تبلیغات، تبدیل به یکی از دغدغه­های شرکت­ها و موسسات فعال در فضای مجازی گردیده است.  یکی از راه­های بهبود و افزایش این اثربخشی، کسب اعتماد مشتریان به تبلیغات اینترنتی می­باشد. به نظر می­رسد بتوان با تغییر نگرش مشتریان به تبلیغات اینترنتی، با افزایش اعتماد مشتریان به تبلیغات روبرو گشت (جیانگ و همکاران[3]، 2013).

در کنار این عوامل، درک پاسخ رفتاری مصرف کنندگان بسیار حائز اهمیت است چون پاسخ رفتاری نقش قابل توجهی را در رفتارهای خرید مصرف­ کنندگان ایفا می­ کند. پاسخ رفتاری را می­توان در قالب دو بعد خرید اینترنتی و کلیک تبلیغات مورد توجه قرار داد (انورمیر[4]، 2012). در عصر حاضر، تعداد مصرف­ کنندگانی که از بستر اینترنت برای خرید استفاده می­نمایند به سرعت در حال افزایش است. خرید اینترنتی، دامنه انتخاب وسیعی از فرصت­ها و دسترسی بیشتر و راحت­تر به اطلاعات را فراهم می­نماید. خرید در بستر اینترنت، این امکان را به کاربران می­دهد تا محصولات و خدمات را در سطح جهانی به مقایسه بگذارند (چنگ و همکاران[5]، 2013). علاوه بر خرید اینترنتی، کلیک تبلیغات نیز به عنوان یکی دیگر از ابعاد پاسخ رفتاری، به شدت مبتنی بر عملکرد می­باشد و در عین حال به عنوان شاخصی مهم برای بررسی پاسخ­های رفتاری مصرف­ کنندگان نسبت به تبلیغات اینترنتی مورد استفاده قرار می­گیرد. در واقع این متغیر رفتاری می ­تواند میزان اثربخشی تبلیغات اینترنتی را مورد سنجش قرار بدهد (انورمیر، 2012).

 

• بیان مسأله

ارتباطات بازاریابی شامل اجزاء مختلفی از قبیل: ارتقاء فروش، روابط عمومی، بازاریابی مستقیم و  تبلیغات[6] است که تبلیغات جزء مهمی از بازاریابی، به ویژه بازاریابی الکترونیکی می­باشد (استراوس و فروست[7]، 2001)، به طوری که امروزه شرکت­ها، به دلیل نقش حیاتی تبلیغات در اطلاع رسانی به مشتریان و ترغیب مشتریان به خرید، مبالغ هنگفتی را برای تبلیغات الکترونیکی هزینه می­ کنند (عباسی و محمدیان، 1386).

ظهور اینترنت یکی از بزرگترین تغییرات تکنولوژیکی در تاریخ جهان می­باشد، این ظهور تاثیر عمیقی بر زندگی روزمره افراد در سراسر جهان داشته است (بیویلیان و تیگر، 2013). آمارهای اخیر نشان داده است که بیش از 4/2 بیلیون نفر، در حدود یک سوم جمعیت جهان از اینترنت استفاده می­ کنند (آمار اینترنت جهان[8]، 2013). دسترسی به اینترنت زندگی افراد را آسان­تر نموده است، زیرا تقریبا همه چیز، بدون توجه به زمان و مکانی خاص به صورت بر خط[9]، قابل دستیابی می­باشند. از آنجایی که اینترنت کاربران زیادی را جذب نموده است، شرکت­ها و بازاریابان تمایل دارند تا از این طریق محصولات و خدمات خود را تبلیغ نمایند (بیویلیان و تیگر، 2013).

تبلیغات اینترنتی[10] به عنوان روشی برای انتشار هر چه بیشتر اطلاعات جهت تاثیرگذاری بر خریداران و معاملات تجاری در محیط وب می­باشد. اشلوزر و همکاران[11](1999) تبلیغات اینترنتی را هر نوع محتوا و مضمون تجاری موجود در اینترنت می­دانند که شرکت­ها برای آگاه کردن مصرف­ کنندگان در مورد کالاها و خدمات خود طراحی می­نمایند.

در حال حاضر، تبلیغات اینترنتی یک تجارت بزرگ محسوب می­ شود: درآمد تبلیغات اینترنتی در امریکا به 36.6 بیلیون دلار در سال 2012 رسیده است، که این رقم افزایش 15% در تبلیغات را در مقایسه با سال 2011 نشان می­دهد. درآمد تبلیغات از طریق موبایل به عنوان بخشی از تبلیغات اینترنتی، با رشد 111%، از 1.6 بیلیون دلار در 2011 به 3.4 بیلیون دلار در 2012 مواجه بوده است (گزارش درآمد تبلیغاتی[12]، 2012).

سازمان­های متنوع، به نوبه خود خواهان استفاده هر چه بیشتر از فضای ایجاد شده در بستر اینترنت می­باشند. از سویی با عدم اعتماد مصرف­ کنندگان رو به رو می­باشند، مصرف­ کنندگانی که دارای نگاه­ها و نگرش­های متفاوت به تجارت و تبلیغات اینترنتی هستند (طاهری راویزی، 1390).

یکی از مؤثرترین تئوری­ها در پژوهش­های بازاریابی، نگرش نسبت به تبلیغات[13] می­باشد (برنر و کومار[14]، 2000؛ بیهال و همکاران[15]، 2004؛ مک کنزی و همکاران[16]، 1989). نگرش نسبت به تبلیغات، زمینه برای پاسخ به یک محرك تبلیغاتی خاص، به صورت مطلوب یا نامطلوب طی یک موقعیت نمایشی خاص می باشد (بیهال و همکاران، 2004). در واقع می­توان گفت که نگرش مصرف ­کننده به تبلیغات، منعکس­کننده­ اثربخشی تبلیغات[17] می­باشد. انتظار می­رود که نگرش مثبت مصرف­ کنندگان به تبلیغات، به یادآوری برندی که در تبلیغات نشان داده می­ شود، منجر گردد و بر پاسخ رفتاری[18] افراد تاثیر بگذارد (مهتا[19]، 2000).

پاسخ­های رفتاری به مجموعه فعالیت­هایی مربوط می­گردد که کاربران در طول و یا بعد از روابط متقابلشان با محیط خارجی از خود بروز می­ دهند (تنگ و همکاران[20]، 2011). پاسخ رفتاری در این پژوهش از دو متغیر تشکیل شده است: 1) تعداد دفعاتی که یک کاربر، بر تبلیغات کلیک می­نماید و 2) تعداد دفعات خرید محصولات و برندهای نشان داده شده در تبلیغات توسط کاربر (انورمیر، 2012).

علت انتخاب این دو متغیر در این تحقیق بدین دلیل است که: 1) کلیک تبلیغات[21] به صورت گسترده­ای به عنوان یک شاخص مهم پاسخ­های رفتاری مصرف­ کنندگان نسبت به تبلیغات اینترنتی مطرح می­گردد. 2) خرید اینترنتی[22] به صورت گسترده­ای در تحقیقات مرسوم تبلیغات، به عنوان ابزاری برای اندازه ­گیری اثربخشی تبلیغات به کار می­رود (وانگ و همکاران[23]، 2010).

اثربخشی تبلیغات همواره یکی از دغدغه­های فعالان حوزه تجارت الکترونیک و تبلیغات بوده است. فعالان این حوزه همواره درصدد اندازه ­گیری اثربخشی انواع رسانه ­ها می­باشند تا از این طریق بتوانند حداکثر سودآوری را برای مشتریان خود فراهم آورند. یکی از راه­های افزایش این تاثیر، کسب اعتماد مصرف­ کنندگان می­باشد. از اینرو شناخت راه­های افزایش اعتماد مصرف­ کنندگان، از دیرباز یکی از دغدغه­های شرکت­های تبلیغاتی بوده، و شرکت­ها سرمایه ­گذاری­های کلانی را برای شناخت راه­های افزایش اعتماد مشتری انجام داده­اند.

اندازه ­گیری اعتماد کاربران و درک این که کاربران چگونه به تبلیغات پاسخ می­دهند، بخصوص این که پژوهش­ها در دهه­های اخیر نشان داده است، که در حدود 70% افراد معتقدند که تبلیغات غیرقابل اعتماد می­باشد و تنها ابزاری برای وادار کردن افراد به خریدن چیزهایی هستند، که در واقع به آنها هیچ احتیاجی ندارند، حائز اهمیت می­باشد (کافی و همکاران[24]، 1994). در واقع اعتماد عامل مهمی برای در نظر گرفتن به عنوان بخشی از درک کاربر از تبلیغات می­باشد (پترسامانسن[25]، 2012).

اعتماد حالتی از عدم اطمینان است حالتی میان دانستن و ندانستن، چون فردی که از تمام جزییات مسئله آگاه است، می ­تواند یک تصمیم منطقی بگیرد و احتیاجی به اعتماد کردن ندارد (بامبرگر[26]، 2012). اگر افراد هیچ گونه اطلاعاتی نداشته باشند، هیچ مبنایی هم برای اعتماد کردن ندارند و در بهترین حالت می­توانند امیدوار باشند. اعتماد هنگامی ایجاد می­ شود که شخص اعتمادکننده، هیچ گونه گزینه­ای برای انتخاب ندارد ولی روی یک نتیجه احتمالی موقعیتی، که اطلاعات محدودی در موردش موجود است، حساب می­ کند، با این حال از اطلاعات در دسترس، برای ارزیابی انتخاب­هایش و ارزیابی اعتماد به اعتمادشونده استفاده می­ کند (پترسامانسن، 2012).

به نظر می­رسد در این مورد، در کشور خلا تحقیقاتی وجود داشته باشد به نحوی که شاهد تبلیغات گسترده با هزینه­ های بسیار زیاد ولی با اثربخشی پایین از جنبه جلب اعتماد مشتریان می­باشیم. این نگاه  موجب می­گردد تا واکنش­های متفاوتی به تبلیغات اینترنتی وجود داشته باشد.

بدین ترتیب در این پژوهش، تلاش بر این است که  با در نظر گرفتن تحقیقات صورت گرفته در حوزه های مرتبط، رابطه­ بین نگرش به تبلیغات اینترنتی، اعتماد به تبلیغات اینترنتی، کلیک تبلیغات و در نهایت خرید اینترنتی را در بین کاربران اینترنتی مورد بررسی قرار دهد و بیان نماید که آیا رابطه­ای بین­شان وجود دارد؟

[1]. Kotler, et al.

[2]. Beauvillain & Tiger

[3]. Jiang, et al.

[4]. Anwar Mir

[5]. Chang, et al.

[6]. Advertising

[7]. Strauss & Frost

[8]. Internet World Stats

[9]. Online

[10]. Internet advertising

[11]. Schlosser, et al.

[12]. Internet Advertising Revenue Report (IAB)

[13]. Attitude toward advertising

[14]. Bruner & Kumar

[15]. Biehal, et al.

[16]. Mackenzie, et al.

[17]. Advertising effectiveness

[18]. Behavioral responses

[19]. Mehta

شهر در محیط جغرافیایی نه بر اساس ظرفیت و امکانات بلکه بر اساس اضطرار و ضرورت­ها گسترش پیدا می­ کند. این مساله در شهرهای امروزی به شدت به­چشم می­خورد نکته­ی قابل توجه آنکه شهر باید در هماهنگی تمام با قرارگاه طبیعی خود قرار بگیرد و ضروری است که انسان بتواند با بستر زمین یک رابطه­ منطقی برقرار کند. از این رو در پژوهش حاضر به بررسی عوامل ژئومورفولوژیک موثر بر توسعه فیزیکی شهر اراک پرداخته شده است و  مدل داده مفهومی برای توسعه­ فیزیکی شهر طراحی شده است، به­گونه­ای که برای سایر شهرها نیز الگو قرار گیرد. واحد کاری بر اساس لندفرم­های منطقه تعریف گردید. مطالعه­ توسعه­ فیزیکی شهر اراک براساس شاخص ­هایی نظیر ارتفاع، فاصله از خطوط گسل، نقشه­ی ژئومورفولوژیکی، کاربری، پیوستگی شهر اراک، لرزه­خیزی، شیب، فاصله­ی مناسب تا کویر میقان و ارتفاع رواناب انجام شد. شاخص ­های مورد نظر بر اساس توابع عضویت فازی استاندارد گردید. سپس روابط شاخص ­ها  بر اساس ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک طرفه (ANNOVA) و خوشه­بندی در واحد­های لندفرم ارزیابی شد. جهت مشخص نمودن اولویت لندفرم­ها برای توسعه­ فیزیکی آتی شهر، مدل تاپسیس اجرا گردید. در راستای اجرای مدل، وزن متغیرها براساس نظرخواهی از متخصصین توسط مدلAHP انجام شد. نتایج تحلیل نشان داد، اولویت اول برای توسعه فیزیکی شهر اراک، در شمال غربی این شهر قرار دارد. بستر فضای پیشنهادی از نظر طبیعی مورد بررسی قرار گرفت.

کلید واژه: ژئومورفولوژی، توسعه­ فیزیکی، مدل داده­ی مفهومی، شهر اراک

فصل اول

1-1………………….. مقدمه…………………….. 2

1-2………………….. بیان مساله………….. 4

فرضیه پژوهش…. 5

1-4………………….. اهداف پژوهش: 5

فصل دوم

2-1………………….. پیشینه­ی پژوهش…. 7

2-2………………….. مبانی نظری مدل داده مفهومی.. 13

2-2-1……… مرور مدل داده………………………………………………………………………………………………….. 13 

2-2-2سطوح انتزاعی مدل داده………………………………………………………………………………………13

2-2-3مدلسازی داده ی مکانی…………………………………………………………………………………….. 14

طراحی مدل داده­ی مفهومی جهت توسعه­ فیزیکی………………………………………….. 15

مدل داده­ی مفهومی……………………………………………………………………………………………….. 16

2-2-6 پایگاه داده­ی مکانی…………………………………………………………………………………………………. 17

فصل سوم

3-1………………….. ویژگی­های طبیعی منطقه. 21

3-1-1 موقعیت جغرافیایی…………………………………………………………………………………………………. 21

3-1-2 زمین شناسی………………………………………………………………………………………………………….. 22

شرایط اقلیمی…………………………………………………………………………………………………………. 26

3-1-4 ناهمواری­ها……………………………………………………………………………………………………………… 30

3-1-5 واحدهای فرم اراضی………………………………………………………………………………………………. 33

3-1-6 زهکشی طبیعی………………………………………………………………………………………………………. 35

جنس خاک……………………………………………………………………………………………………………… 36………………………………………………………………………………………………………………

3-2……………… مواد و روش­ها 36

 

 

3-2-1 منابع داده………………………………………………………………………………………………………………… 36

3-2-2 مراحل پژوهش……………………………………………………………………………………………………….. 37

فصل چهارم

4-1……………… نتایج حاصل از اجرای مدل تاپسیس…. 60

4-2……………… ارزیابی نتایج مدل با روش کمی و مشاهدات میدانی  66

4-3……………… تحلیل منطقه پیشنهادی.. 76

4-4……………… نتایج مدل داده و بحث روی آن.. 77

فصل پنجم

5-1……………… نتیجه گیری.. 83

5-2آزمون فرضیه: 83

5-3 پیشنهادات………….. 84

1-1    مقدمه

«قدرت عمل انسان در محیط طبیعی به اقتضای تعداد فزاینده ی جمعیت و تکامل سریع ابزار و وسایل، روز به روز ابعاد وسیع­تری به خود می­گیرد»(رهنمایی، 1387: 9). «در این شرایط توسعه­ی­ فیزیكی شهرها معمولا بدون توجه به فاکتورهای طبیعی اتفاق می­افتد. از جمله تبعات این نوع توسعه­ های فیزیكی در شهرها: تخریب باغ­ها و زمین­های زراعی به نفع ساخت و سازها، دست­اندازی به حریم رودخانه­ها و ارزش­های زیست محیطی، توسعه در شیب­های تند، همجواری­های نامناسب در كاربری­ها می باشد. برای به حداقل رساندن اثرات نامطلوب زیست محیطی حاصل از چنین فرایندی، لازم است علاوه بر سایر فاكتورهای اقتصادی – اجتماعی و سیاسی به فاكتورهای طبیعی و خصوصیات زمین به عنوان پایه اصلی توسعه فیزیكی توجه كافی مبذول گردد»(کرم و محمدی، 60:1388).

«گسترش بی رویة شهرها یک مشکل جهانی است و پیش ­بینی می­گردد تا سال 2025 افزون بر 65 درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند در عین حال افزایش سریع پراکندگی شهری، اثرات زیان باری در محیط بر جای می­گذارد»(Kaya, 2006:19 ).

«تا زمانی که الگوی رشد شهرها ارگانیک بوده و عوامل درون­زا و محلی تعیین ­کننده­ رشد شهری بوده اند، زمین شهری نیز کفایت کاربری­های سنتی شهری را می­داده و حسب شرایط اقتصادی، اجتماعی و امنیتی شهر، فضای شهر را به طور ارگانیک سامان می­داده است»(ماجدی، 1378: 6)، اما امروزه زمین شهری برای جمعیت سرازیر شده به آن کافی نمی ­باشد و مطالعات اساسی را در زمینه­ زمین و ژئومورفولوژی شهری و یافتن مکان بهینه برای استقرار و توسعه­ فیزیکی شهرها را می­طلبد.

«توسعه­ شهر بر روی سطح زمینی صورت می­گیرد که از مواد و اشکال ویژه­ای به وجود آمده است. این مواد و اشکال ممکن است ذاتأ برای فعالیت­های خاصی مناسب باشند و شهرها را در مراحل مختلف توسعه با مخاطرات روبه­رو سازند. از سوی دیگر بیشتر عوارض زمین با محیط فعلی خود  سازگار نیستند. اغلب آن­ها تحت یک مجموعه­ی آب و هوایی با شرایط متفاوت از قبیل یخچال­ها یا ورقه­های یخی قدیمی به وجود آمده­اند. این عوارض ممکن است تا زمانی پایدار بمانند که با گیاهان پوشیده شوند یا تحت شرایط غالب بارش یا زهکشی قرار گیرند. با وجود این اگر این پایداری برهم بخورد شاید در حالت تعادل با شرایط جدید سازگار شوند. توسعه­ شهر تغییرات تاسف باری را در این شرایط به وجود می­آورد»(روستایی و جباری، 1391: 21).

«بررسی ویژگی های جمعیتی در شهر اراک ضرورت این شهر را به توسعه فیزیکی به صراحت آشکار می­نماید. شهر اراک تا قبل از شروع تحولات صنعتی با رشد پایین جمعیت مواجه بوده است. طی دوره شکل­ گیری شهر تا سال 1335 تنها 89 هزار نفر در این شهر ساکن بوده اند. همانطور که در جدول و نمودار زیر مشاهده می­ شود جمعیت شهر اراک از 71925 نفر در سال 1345 به 484212 نفر در سال 1390 رسیده است. شروع تحولات جمعیتی از اواسط دهه­ 40 شمسی همزمان با صنعتی شدن و پذیرش نقش­های جدید، اتفاق می­افتد و به تبع آن، روند رشد جمعیتی و مهاجرتی به این شهر تا اواسط دهه­70­ شمسی ادامه می­یابد. بعد از این دهه رشد جمعیتی شهر غالباَ بر پایه­ رشد طبیعی جمعیت بوده است.

جدول 1‑1: مقایسه­ رشد جمعیت و مساحت طی دوره­ های 1345- 1390

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سال	1345	1355		1365		1380		1390
جمعیت (هزار نفر)	71925	116832		265349		421692		484212
مساحت (هکتار)	454	1829.1		2256.6		3782.8		4981.1
سرانه ناخالص	63.1	156.5		85.04		89.7		102.8
نرخ رشد جمعیت	3/4		8/5		4/4		1/39

شکل ‎0‑1: مقایسه­ تطبیقی رشد جمعیت و رشد کالبدی شهر اراک

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

با بهره گرفتن از مدل رشد نمایی مشخص شده است که جمعیت شهر اراک تا سال14700 به 526431 نفر خواهد رسید كه نسبت به جمعیت سال 85 معادل 79 هزار نفر افزایش جمعیت خواهد داشت.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                   صفحه

فصل اول: کلیات

1-1 بیان مساله                                                                                                                 1

2-1 اهداف پژوهش                                                                                                           4

3-1 سوالات پژوهش                                                                                                         7

4-1فرضیات پژوهش                                                                                                          7

5-1 تعریف واژه های کلیدی(نظری و عملی)                                                                             8

6-1 پیش فرض ها                                                                                                            9

7-1 محدودیت­های پژوهش                                                                                                  10

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

1-2 چارچوب پژوهش                                                                                                      11

2-2 مروری بر مطالعات انجام شده                                                                                        27

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

1-3 نوع پژوهش                                                                                                               33

2-3 جامعه پژوهش                                                                                                            33

3-3مشخصات واحدهای مورد پژوهش                                                                                    33

4-3 محیط پژوهش                                                                                                            34

5-3 نمونه پژوهش- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری                                                           34

6-3 ابزار گردآوری اطلاعات                                                                                                35

7-3 تعیین اعتبار علمی ابزار                                                                                                 37

8-3 تعیین اعتماد علمی ابزار                                                                                                37

9-3 روش گردآوری اطلاعات                                                                                               37

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها                                                                                         38

11-3 ملاحظات اخلاقی                                                                                                                 39

فصل چهارم: نتایج تحقیق

1-4 یافته های پژوهش                                                                                                        40

2-4 جداول                                                                                                                     41

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته ها

1-5 بحث و بررسی یافته ها                                                                                                 62

2-5 نتیجه گیری نهایی                                                                                                        70

3-5 پیشنهاد برای کاربرد یافته های پژوهش                                                                              73

4-5 سایر پیشنهادات                                                                                                          73

• منابع                          74
• پیوست ها

 

فهرست جداول

شماره و عنوان                                                                          صفحه

جدول شماره 1: توزیع فراوانی مشخصات دموگرافیک واحدهای مورد پژوهش                                    41

جدول شماره 2: میانگین و انحراف معیار نمره احساس ذهنی بهزیستی                                             44

جدول شماره 3: میانگین و انحراف معیار نمره حمایت اجتماعی                                                        45

جدول شماره4: همبستگی بین ابعاد حمایت اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی                                  46

جدول شماره 5: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سن                                                                     47

جدول شماره 6: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سال تحصیلی                                             48

 

جدول شماره7: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب جنس                                                       49

جدول شماره 8: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب وضعیت تاهل                                                         50

جدول شماره 9: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب وضعیت محل زندگی                                    51

جدول شماره 10: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب محل سکونت                                           52

جدول شماره 11: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب شغل مادر                                               53

جدول شماره 12: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب شغل پدر                                                54

جدول شماره 13: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب سطح تحصیلات                                                   55

جدول شماره 14: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب رشته تحصیلی                                          56

جدول شماره 15: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب تحصیلات پدر                                                      57

جدول شماره 16: توزیع احساس ذهنی بهزیستی بر حسب تحصیلات مادر                                         58

جدول شماره 17: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با رضایت از زندگی                                     59

جدول شماره 18: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با عاطفه مثبت                                            60

جدول شماره 19: برآورد ضریب رگرسیونی ابعاد حمایت اجتماعی با عاطفه منفی                                61

چکیده

مقدمه: سلامت بعنوان یکی از­ متاپارادایم­های اصلی نظریه­ های بهداشتی در ­کنار مفاهیم انسان، محیط و پرستار قرار دارد؛ و دارای ابعاد عینی ­و ­ذهنی است که متاسفانه به بعد ­ذهنی آن­ کمتر توجه شده­است. احساس ذهنی بهزیستی، مفهومی کلی و ناشی از نحوه­ ادراک شناختی و عاطفی شخص از کل زندگی است یکی از عواملی که رایطه تنگاتنگی با احساس ذهنی بهزیستی دارد حمایت اجتماعی می­باشد. وجوه مختلف آن، پیش بینی کننده­ های خوبی برای احساس ذهنی بهزیستی هستند. از این رو مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان پیش بینی کنندگی اثر ابعاد حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام گرفته است.

روش کار: مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی-تحلیلی می­باشد که روی 314 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام شد. نمونه گیری به روش طبقه ­بندی تصادفی شده با حجم برابر انجام شد که از هر دانشکده( پرستاری و مامایی، پزشکی، پیراپزشکی، بهداشت، دندانپزشکی) 62 دانشجو انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسش نامه­ای است مشتمل بر سه بخش: بخش اول شامل اطلاعات دموگرافیک، بخش دوم پرسشنامه­ احساس ذهنی بهزیستی شامل: پرسشنامه­ استاندارد رضایت­ از ­زندگی (SWLS)و مقیاس عاطفه مثبت­ و ­منفی(PANAS) و بخش سوم را پرسش­نامه­ی حمایت اجتماعی نوربک تشکیل می­دهد. داده ها با بهره گرفتن از  نرم افزار آماری SPSS نسخه21 و تحت آزمون های آماری توصیفی(توزیع فراوانی و میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون تی مستقل، آنالیز واریانس یکطرفه، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که احساس ذهنی بهزیستی با جنسیت ، سن، وضعیت تاهل و محل سکونت و سال تحصیلی ارتباط آماری معنی داری دارد. ضریب همبستگی پیرسون ارتباط آماری معنی دار را بین حمایت کارکردی کل با تمام ابعاد احساس ذهنی بهزیستی و همچنین بین فقدان کل و عاطفه منفی در دانشجویان را نشان داد(05/0>p). مدل رگرسیون خطی نشان داد که بعد حمایت کارکردی کل(001/0=p) و حمایت ساختاری کل(039/0=p) و تاهل(021/0=p) از پیش ­بینی کننده­ های رضایت از زندگی می باشند و همچنین حمایت کارکردی کل(01/0=p) پیش بینی کننده­ عاطفه مثبت و جنسیت مونث(004/0=p)، سن پایین­­تر(018/0=p) و فقدان کل(012/0=p) به عنوان پیش بینی کننده­ های عاطفه منفی می­باشد.

نتیجه ­گیری: با توجه به اینکه تمام ابعاد حمایت اجتماعی به یک اندازه در پیش بینی کنندگی احساس ذهنی بهزیستی اهمیت ندارند ولی ابعادی مثل حمایت کارکردی تاثیر بسزایی در افزایش احساس ذهنی بهزیستی دارد لذا با توجه به اهمیت احساس ذهنی بهزیستی با لحاظ این بعد از حمایت اجتماعی می توان میزان سلامت را در دانشجویان ارتقا داد.

کلید واژه ها: حمایت اجتماعی، سلامت و تندرستی، دانشجویان

بیان مسئله

سلامت[1] حالتی پویا است که بر اساس آن افراد به طور مداوم خود را با تغییرات محیط داخلی و خارجی سازگار می­ کنند(1). علوم و رشته­های مختلفی به تبیین سلامت پرداخته­اند که از میان آنها علم پرستاری نگاه ویژه­ای بر ابن مقوله دارد.

متاپارادایم­های پرستاری(Metaparadigm)عناصر پایه تئوری­های پرستاری را فراهم می­ کند، در نظریه­ های مختلف پرستاری مفهوم سلامت یکی از چهار متاپارادایم اصلی در کنار مفاهیم انسان، محیط و پرستار قرار می­گیرد. بر اساس فلسفه­ی کل­نگر که اساس بسیاری از نظریه­ های پرستاری است سلامت بصورت طیفی تعریف می­ شود که دو سر آن را مرگ و سلامت مطلق تشکیل می­ دهند و سلامت فرد یا جامعه در نقطه ای پویا از این طیف قرار می­گیرد. از طرفی در نگاه کل نگرانه­ی پرستاری، سلامت متاثر از ابعاد روانی، اجتماعی، جسمی و معنوی می­باشد، لذا برای دستیابی به سلامت نیاز است بطور جامع همه­ی ابعاد سلامتی مورد توجه قرار بگیرند(1). از طرفی سلامت دارای ابعاد عینی و ذهنی می­باشد که به بعد ذهنی آن کمتر توجه شده است. فریش[2] معتقد است که مطالعه­ احساس ذهنی بهزیستی افراد و جوامع و ارتقای آن بزرگترین چالش علمی بشر بعد از افزایش و پیشرفت در زمینه­ تکنولوژی، پزشکی و ثروت است(2). بسیاری از پژوهشگران بر مفهوم احساس ذهنی بهزیستی تاکید کرده ­اند و فقدان بیماریهای روانی و وجود سطوح بالای بهزیستی را به عنوان سلامت تلقی می­نمایند(3). در واقع ویژگی مهمی که فرد واجد سلامت بایستی از آن برخوردار باشد احساس ذهنی بهزیستی است(4). احساس ذهنی بهزیستی[3]، مفهومی کلی و ناشی از نحوه­ ادراک شناختی و عاطفی شخص از کل زندگی است. بهزیستی ذهنی دارای دو جزء شناختی و عاطفی است. بعد شناختی بهزیستی، یعنی ارزیابی شناختی افراد از میزان رضایت از زندگی و بعد عاطفی یعنی برخورداری از حداکثر عاطفه مثبت و حداقل عاطفه منفی(5, 6) . عاطفه مثبت نشان می­دهد که یک شخص تا چه میزان شور و اشتیاق به زندگی دارد و چه میزان احساس فاعلیت و هوشیاری می­ کند، عاطفه مثبت بالا بر انرژی زیاد، تمرکز کامل و اشتغال لذت بخش دلالت دارد در حالیکه عاطفه مثبت پایین بر غمگینی و رخوت دلالت می­ کند. عاطفه منفی یک بعد عام ناراحتی درونی و اشتغال ناخوشایند را نشان می­دهد و حالات خلقی ناخوشایندی مانند خشم، نفرت، بیزاری، گناه، ترس و عصبانیت را شامل می­ شود. عاطفه منفی پایین با آرامش و راحتی همراه است(7).

افراد با احساس ذهنی بهزیستی بالا هیجانات مثبت بیشتری را تجربه می­ کنند و از رویدادها و حوادث پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند و آنها را خوشایند توصیف می­ کنند(8). این افراد احساس مهار و کنترل بالاتری دارند و میزان موفقیت و رضایت از زندگی بیشتری را تجربه می­ کنند(9). بعلاوه این افراد نظام ایمنی سالم­تر و خلاقیت بالاتری دارند(10). در حالی که افراد با احساس ذهنی بهزیستی پایین، رویدادها و موقعیت های زندگی خود را نامطلوب ارزیابی می­ کنند(11).

شواهد تاریخی و نیز تجربه روزمره زندگی حاکی از این است که برجسته ترین و عمده ترین تمایلات بشری رسیدن به بهزیستی[4] و شادمانی است(12). الگوی قدیمی توسعه به شدت بر رفاه اقتصادی به عنوان یک هدف نخست توسعه تمرکز کرده است و سایر جنبه­ های زندگی و جامعه که شامل جنبه های ذهنی و احساس بهزیستی می­باشد را مورد غفلت قرار می­دهد و از اندازه گیری های عینی برای راهنمایی سیاستگذاری­ها استفاده می­کردند ولی اخیراً احساس ذهنی بهزیستی یک چالش برای اندازه گیری پیشرفت و توسعه سیاست های عمومی کشورها شده است و توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است(13)؛ لذا بررسی دقیق احساس ذهنی بهزیستی و باز شناسی عوامل عمده موثر بر آن، ضرورتی غیر قابل انکار است.

عوامل متعددی همچون امیدواری، اضطراب اجتماعی و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی ارتباط دارند که یکی از عواملی که رایطه تنگاتنگی با احساس ذهنی بهزیستی دارد حمایت اجتماعی می­باشد. وجوه مختلف حمایت اجتماعی دریافت شده، پیش بینی کننده­ های خوبی برای احساس ذهنی بهزیستی هستند(14).  کب[5] و توئیتس[6] حمایت اجتماعی را به این صورت تعریف می­ کنند: درک از در دسترس بودن افرادی که احساس می­کنیم به ما اهمیت می­دهند، اطمینان از این که افرادی وجود دارند که بتوان در هنگام نیاز روی کمک آنها حساب کرد که باعث می­ شود احساس خوبی داشته باشیم(12, 15). به طور معمول حمایت اجتماعی سه بعد دارد: بعد وسیله ای، بعد اطلاعاتی و بعد احساسی. حمایت وسیله­ای شامل منابع مادی مانند غذا و پول می­باشد، حمایت اطلاعاتی شامل فراهم آوردن اطلاعات ویا پیشنهادات است و فرد را قادر می­ کند تا با مشکلات و سختی ها کنار بیاید، در نهایت حمایت احساسی در بر گیرنده­ی عشق ورزیدن، اهمیت دادن و درک طرف مقابل است. حمایت احساسی عبارت است از حمایتی که توسط دیگران نسبت به فرد ارائه می­ شود و در واقع به نوعی احساس مورد علاقه واقع شدن و احساس عزت نفس را در فرد تقویت می­ کند، مانند حمایت­های مستمری که انواع همیاریهای نامحسوس بین افراد را در بر می­گیرد(16, 17).

حمایت اجتماعی، احساس ذهنی بهزیستی را از دو طریق متاثر می­سازد. اولین روش تاثیر مستقیم یا تاثیر عمومی حمایت اجتماعی بر احساس ذهنی بهزیستی این است که بر رضایت از زندگی تاثیر می­گذارد، روش دوم شامل تاثیر غیر­مستقیم یا تاثیر میانجی است که از افراد در مقابل اثرات منفی در شرایط استرس زا، محافظت می­ کند(18, 19).

آنچه انجام این پژوهش را مهم و ضروری نشان می­دهد این است که هر چند در مطالعات پیشین روابط این متغیرها بررسی شده است و خیلی از آنها به ارتباط مثبت این دو اشاره دارند(20, 21). گاهی نتایج معکوس هم مشاهده شد برای مثال بندورا بیان می­ کند، حمایت اجتماعی افراطی می تواند ظرفیت­های کنار آمدن افراد را کاهش دهد(22). همچنین اگرچه برخی از مردم، جایگاه اجتماعی، پول و دسترسی به منابع مادی را عامل اصلی احساس ذهنی بهزیستی می­دانند، ولی بعضی از پژوهش­ها این نگرش را تایید نکرده اند. هادیانفر به نقل از آرگیل[7] و رایت[8] و لارسن[9] می­نویسد همبستگی بین وضعیت مالی خوب و احساس ذهنی بهزیستی پایین گزارش شده اند(12).

از طرفی هرچند در بیشتر مطالعات روابط بین این دو متغیر گزارش شده است ولی قدرت پیش بینی کنندگی احساس ذهنی بهزیستی توسط ابعاد حمایت اجتماعی و اینکه هر بعد حمایت اجتماعی چه میزان پیش بینی کننده­ احساس ذهنی بهزیستی است، بیان نشده است.

نکته قابل توجه اینکه در ارزیابی اثرات حمایت اجتماعی بر سلامت دو جنبه مثبت و منفی مد نظر است. پیروی به نقل از لئو بیان می­ کند، بر اساس نتایج مطالعات در شرایطی که حمایت اجتماعی با بی­میلی ارائه شود یا به احساسات فرد گیرنده توجهی نشود، حمایت­های اجتماعی می­توانند اثرات زیان آوری داشته باشند، به عبارت دیگر باعث رنجیدگی خاطر فرد می­گردند و در نهایت اثرات منفی بر سلامت وی خواهند داشت(23).

بعلاوه در این پژوهش برای سنجش حمایت اجتماعی از پرسش نامه­ی حمایت اجتماعی نوربک استفاده شده است. این پرسش نامه ابزاری است که حمایت­های اجتماعی کارکردی، ساختاری و فقدان کل را محاسبه می­ کند. علاوه بر موارد فوق این پرسش نامه داده های توصیفی راجع به ارتباطات حمایتی را که فرد اخیراً(یک سال اخیر) به دلایل مختلفی از دست داده در اختیار ما قرار می دهد که از طریق آنها به راحتی می توانیم به تغییر و تحولاتی که در نظام حمایتی فرد ایجاد شده است پی ببریم. مقیاسNSSQ[10]  نسبت به سایر ابزارهای سنجش حمایت اجتماعی ارجح است برای اینکه دامنه وسیعی از سازه­ها، مفاهیم(از ساده تا پیچیده) و همچنین انواع کارکردی و ساختاری حمایت اجتماعی را در بر می­گیرد و به خوبی آنها را می­سنجد، یک ابزار عمومی برای سنجش حمایت اجتماعی می­باشد، این پرسش نامه داده ­های توصیفی راجع به ارتباطات حمایتی را که فرد اخیراً(یک سال اخیر) به دلایل مختلفی از دست داده در اختیار ما قرار

چکیده:

فرآورده های سوختی نفتی در کنار سایر عوامل تولید ، یک عامل مؤثر در رشد و توسعۀ اقتصادی تلقی می شود و در عملکرد بخش های مختلف اقتصادی نقش مهمی را ایفا می کند. از این رو مسئولان باید تلاش کنند تا با پیش بینی دقیق تر فرآورده های نفتی و برنامه ریزی صحیح در هدایت مصرف ، پارامتر های عرضه و تقاضای انرژی را به نحو مطلوب کنترل کنند. در این پایان نامه مصرف چهار فرآوردۀ سوختی نفتی عمده در ایران مورد بررسی و پیش بینی قرارگرفته است.

در این مطالعه مصرف فرآورده های سوختی نفتی در ایران با بهره گرفتن از سه تکنیک قدرتمند الگوریتم توده ذرّات ، علف های هرز و شبکه های عصبی مصنوعی پیش بینی شده است. برای این بررسی ، از داده های سالانۀ مربوط به مصرف این چهار فرآورده در بازۀ زمانی (1391-1306) استفاده شده است. نتایج ارزیابی نشان داد که الگوریتم علف های هرز با توجه به معیار MAPE دارای دقت بیشتری است اما با توجه به معیار MSE با توجه به مصرف صعودی بنزین و نفت گاز روش شبکه های هوش مصنوعی دارای دقت بالاتری است و در فرآورده هایی همچون نفت سفید تکنیک توده ذرّات خطای کمتری دارد و در نهایت تکنیک علف های هرز در پیش بینی مصرف نفت کوره بر مبنای معیار MSE دارای دقت بیشتری است.

 

کلمات کلیدی: تقاضا – فرآورده های سوختی – الگوریتم علف های هرز – بهینه سازی توده ذرّات – شبکه های هوش مصنوعی

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان

1. فصل اول: کلیّات تحقیق 1

1.1. مقدمه 2

1.2. بیان مسأله 5

1.3. اهمیت پژوهش 6

1.4. اهداف تحقیق 6

1.5. سؤالات پژوهشی 6

1.6. روش تحقیق 7

1.7. قلمرو تحقیق 7

1.7.1. قلمرو موضوعی 7

1.7.2. قلمرو زمانی 7

1.7.1. قلمرو مکانی 7

1.8. شرح واژه و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش (مفاهیم عملیاتی): 7

2. فصل دوم: مبانی‌نظری تحقیق 10

2.1. مقدمه 11

2.2. پیش بینی تقاضای فرآورده های سوختی نفتی 11

2.2.1. پیش بینی تقاضا 11

2.2.2. اهمیت پیش بینی تقاضا 12

2.2.3. سیستم پیش بینی تقاضا 12

2.2.3.1. خروجی های سیستم پیش بینی 13

2.2.3.2. ورودی های سیستم پیش بینی 14

2.2.3.3. محدودیت های سیستم پیش بینی 14

4.3.2.2. تصمیمات سیستم پیش بینی 15

2.2.3.5. معیار عملکرد سیستم پیش بینی 15

2.2.3.6. روش های پیش بینی تقاضا 16

2.2.4. اندازه گیری و کنترل خطای پیش بینی 19

2.3. فرآورده های سوختی نفتی 21

2.4. اهمیت تکنیک های مورد استفاده 22

2.5. سابقۀ تحقیق (مروری بر مطالعات پیشین) 22

2.5.1. مروری بر مطالعات انجام گرفتۀ داخلی 22

2.5.2. مروری بر مطالعات انجام گرفتۀ خارجی 28

2.6. جمع بندی مرور ادبیّات 32

3. فصل سوم: روش تحقیق 33

3.1. مقدمه 34

3.2. روش تحقیق 34

3.3. تکنیک های مورد استفاده در تحقیق 34

3.3.1. الگوریتم بهینه سازی علف های هرز(IWO) 34

3.3.1.1. مقدمه 34

3.3.1.2. اکولوژی تولید مثل علف های هرز 35

3.3.1.3. شبیه سازی رفتار علف های هرز 35

3.3.1.4. جزئیات گام های الگوریتم بهینه سازی علف های هرز 36

3.3.1.5. بررسی مشکلات الگوریتم بهینه سازی علف های هرز IWO 39

3.3.1.6. نوآوری در الگوریتم بهینه سازی علف های هرز 39

3.3.1.7. اجزاء و پارامترهای الگوریتم بهینه سازی علف های هرز 39

3.3.1.8. نحوۀ محاسبه دانه های تولیدی و به روزرسانی انحراف معیار 41

3.3.2. الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات (PSO) 42

3.3.2.1. مقدمه 42

3.3.2.2. تاریخچۀ بهینه سازی توده ذرّات 43

3.3.2.3. هوش ازدحامی 44

3.3.2.4. کاربردهای الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات 45

3.3.2.5. مراحل اجرای الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات 45

3.3.2.6. توپولوژی یا ساختار شبکۀ اجتماعی 46

3.3.2.7. بررسی مشکلات الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات 47

3.3.2.8. معادلات توصیف کنندۀ رفتار ذرّات 48

3.3.2.9. پارامترهای الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات 48

3.3.2.10. مراحل الگوریتم ازدحام ذرات 50

3.3.3. شبکه های هوش مصنوعی (ANN) 50

3.3.3.1. مقدمه 50

3.3.3.2. شبکه عصبی مصنوعی 51

3.3.3.3. شبکۀ MLP 52

3.3.3.4. مدل تک ورودی در شبکه های عصبی 52

3.3.3.5. مدل چند ورودی شبکه عصبی 53

3.3.4. کاربرد شبكه های عصبی مصنوعی 54

3.4. مدل اتورگرسیو مرتبۀ P یا AR(P) 55

3.5. روش گردآوری اطلاعات 55

3.6. تعریف بهینه سازی 55

3.6.1. انواع روش های بهینه سازی 56

 

3.6.1.1. کلاسیک ها 56

3.6.1.2. روش های ابتکاری 56

4. فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده‌ها 57

4.1. مقدمه 58

4.2. جمع آوری داده ها 58

4.3. خطاهای پیش‌بینی 61

4.4. پیشبینی با بهره گرفتن از الگوریتم فراابتکاری علفهای هرز 62

4.4.1. تنظیم پارامترها 62

4.4.2. برآورد وزنهای AR با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 64

4.4.3. مقادیر پیشبینی با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 66

4.5. پیش بینی با بهره گرفتن از الگوریتم فراابتکاری ازدحام ذرّات 69

4.5.1. مقادیر ویژۀ ضرایب الگوریتم PSO 69

4.5.2. تنظیم پارامتر ها 71

4.5.3. مقادیر پیش بینی با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 72

4.6. پیش بینی با بهره گرفتن از شبکه های هوش مصنوعی 76

4.6.1. پیش بینی تقاضا برای بنزین موتور با بهره گرفتن از شبکه های هوش مصنوعی: 76

4.6.1.1. تعداد دوره های ورودی برای پیش بینی بنزین موتور: 76

4.6.1.2. ساختار شبکه های عصبی برای بنزین موتور: 77

4.6.2. پیش بینی تقاضا برای نفت کوره با بهره گرفتن از شبکه های هوش مصنوعی: 79

4.6.2.1. تعداد دوره های ورودی برای پیش بینی نفت کوره: 79

4.6.2.2. ساختار شبکه های عصبی برای نفت کوره: 79

4.6.3. پیش بینی تقاضا برای نفت سفید با بهره گرفتن از شبکه های هوش مصنوعی: 81

4.6.3.1. تعداد دوره های ورودی برای پیش بینی نفت سفید: 81

4.6.3.2. ساختار شبکه های عصبی برای نفت سفید: 82

4.6.4. پیش بینی تقاضا برای نفت گاز با بهره گرفتن از شبکه های هوش مصنوعی: 84

4.6.4.1. تعداد دوره های ورودی برای پیش بینی نفت گاز: 84

4.6.4.2. ساختار شبکه های عصبی برای نفت گاز: 85

5. فصل پنجم بحث و نتیجه گیری 88

5.1. مقدمه 89

5.2. ارزیابی مدل ها پیش بینی 89

5.3. بررسی سوالات پژوهشی 91

5.4. بحث و نتیجه گیری 91

5.5. پیشنهادات کاربردی 92

5.6. پیشنهادات برای تحقیقات آتی 92

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

عنوان جدول

جدول ‎2‑1. خلاصه تصمیماتی که از پیش بینی در افق های مختلف برنامه ریزی تأثیر می پذیرد 13

جدول 2‑2. خلاصه مطالعات صورت گرفتۀ داخلی 27

جدول ‎2‑3. خلاصه مطالعات صورت گرفتۀ خارجی 30

جدول 2‑4. عوامل مؤثر بر پیش بینی تابع تقاضای فرآورده های سوختی 31

جدول ‏3‑1. معرفی پارامترها 41

جدول ‏3‑2. پارامتر های الگوریتم بهینه سازی توده ذرّات 49

جدول ‏4‑1. میزان مصرف بنزین موتور از سال 1306 تا 1391 58

جدول ‏4‑2. به میزان مصرف نفت سفید از سال 1306 تا 1391 59

جدول ‏4‑3. میزان مصرف نفت گاز از سال 1306 تا 1391 59

جدول ‏4‑4. میزان مصرف نفت کوره از سال 1306 تا 1391 60

جدول ‏4‑5. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 62

جدول ‏4‑6. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 62

جدول ‏4‑7. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 63

جدول ‏4‑8. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 63

جدول ‏4‑9. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 63

جدول ‏4‑10. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 63

جدول ‏4‑11. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 63

جدول ‏4‑12. تنظیم پارامتر و مقدار خطای آن در الگوریتم IWO 63

جدول ‏4‑13. میزان پارامترهای الگوریتم IWO 64

جدول ‏4‑14. تنظیم پارامتر تعداد دوره های مورد استفاده برای پیشبینی و مقدار خطای آن 64

جدول ‏4‑15. نتایج حاصل از میزان مختلف بازهها 65

جدول ‏4‑16. مقادیر وزنهای به دست آمده برای مدل AR با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 65

جدول ‏4‑17. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف بنزین موتور با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 66

جدول ‏4‑18. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف نفت سفید با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 66

جدول ‏4‑19. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف نفت گاز با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 66

جدول ‏4‑20. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف نفت کوره با بهره گرفتن از الگوریتم IWO 67

جدول ‏4‑21. مقادیر خطا برای هر فرآورده بر مبنای الگوریتم IWO 67

جدول ‏4‑22. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم PSO 71

جدول ‏4‑23. تنظیم پارامتر  و مقدار خطای آن در الگوریتم PSO 71

جدول ‏4‑24. میزان بهینه پارامترهای الگوریتم PSO 71

جدول ‏4‑25. تنظیم پارامتر تعداد دوره های مورد استفاده برای پیشبینی و مقدار خطای آن در الگوریتم PSO 71

جدول ‏4‑26. نتایج حاصل از میزان مختلف بازه ها در الگوریتم PSO 72

جدول ‏4‑27. مقادیر وزن های بدست آمده برای مدل AR با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 72

جدول ‏4‑29. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف بنزین موتور با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 72

جدول ‏4‑30. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف نفت سفید با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 73

جدول ‏4‑31. مقادیر واقعی و پیش بینی شده مصرف نفت گاز با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 73

جدول ‏4‑32. مقادیر واقعی و پیشبینی شده مصرف نفت کوره با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 73

جدول ‏4‑33. تنظیم پارامتر تعداد دوره ها و مقدار خطای آن برای پیش بینی مصرف بنزین موتور 76

جدول ‏4‑34. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ اول برای پیش بینی مصرف بنزین موتور 77

جدول ‏4-35. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ دوم برای پیش بینی مصرف بنزین موتور 77

جدول ‏4‑36. مقادیر وزن مربوط نرون های لایۀ خروجی برای پیش بینی مصرف بنزین موتور 78

جدول ‏4‑37. ضرایب بایاس برای پیش بینی مصرف بنزین موتور 78

جدول ‏4-38. مقدار واقعی و پیش بینی مصرف بنزین موتور با بهره گرفتن از ANN 78

جدول ‏4‑39. تنظیم پارامتر تعداد دوره ها و مقدار خطای آن برای پیش بینی مصرف نفت کوره 79

جدول ‏4‑40. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ اول برای پیش بینی مصرف نفت کوره 80

جدول ‏4‑41. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ دوم برای پیش بینی مصرف نفت کوره 80

جدول ‏4‑42. مقادیر وزن مربوط نرون های لایۀ خروجی برای پیش بینی مصرف نفت کوره 80

جدول ‏4‑43. ضرایب بایاس برای پیش بینی مصرف نفت کوره 80

جدول ‏4‑44. مقدار واقعی و پیش بینی شده مصرف نفت کوره با بهره گرفتن از ANN 81

جدول ‏4‑45. تنظیم پارامتر تعداد دوره ها و مقدار خطای آن برای پیش بینی مصرف نفت سفید 82

جدول ‏4‑46. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ اول برای پیش بینی مصرف نفت سفید 82

جدول ‏4‑47. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ دوم برای پیش بینی مصرف نفت سفید 83

جدول ‏4‑48. مقادیر وزن مربوط نرون های لایۀ خروجی برای پیش بینی مصرف نفت سفید 83

جدول ‏4‑49.  ضرایب بایاس برای پیش بینی مصرف نفت سفید 83

جدول ‏4‑50. مقدار واقعی و پیش بینی مصرف نفت سفید با بهره گرفتن از ANN 83

جدول ‏4‑51. تنظیم پارامتر تعداد دوره ها و مقدار خطای آن برای پیش بینی مصرف نفت گاز 84

جدول ‏4‑52. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ اول برای پیش بینی مصرف نفت گاز 85

جدول ‏4‑53. مقادیر وزن مربوط به نرون های لایۀ دوم برای پیش بینی مصرف نفت گاز 85

جدول ‏4-54. مقادیر وزن مربوط نرون های لایۀ خروجی برای پیش بینی مصرف نفت گاز 86

جدول ‏4‑55. ضرایب بایاس برای پیش بینی مصرف نفت گاز 86

جدول ‏4‑56. مقدار واقعی و پیش بینی مصرف نفت گاز با بهره گرفتن از ANN 86

 

 

فهرست شکل ها

عنوان شکل

شکل ‏3‑1. شایستگی علف i ام 36

شکل ‏3‑2. 37

شکل ‏3‑3 38

شکل ‏3‑4. 38

شکل ‏3‑5. فلوچارت الگوریتم علف های هرز 42

شکل ‏3‑6. 45

شکل ‏3‑7. تعدادی از ساختار شبکۀ اجتماعی 46

شکل ‏3‑8. ساختار یک نرون تک ورودی 53

شکل ‏3‑9. نرونی با R ورودی 54

شکل ‏4‑1. نمودارپیش بینی مصرف سالیانه بنزین موتور با بهره گرفتن از الگوریتم علف های هرز 67

شکل ‏4‑2. نمودار پیش بینی مصرف سالیانه نفت سفید با بهره گرفتن از الگوریتم علف های هرز 68

شکل ‏4‑3. نمودارپیش بینی مصرف سالیانه نفت گاز با بهره گرفتن از الگوریتم علف های هرز 68

شکل ‏4‑4. نمودار پیش بینی مصرف سالیانه نفت کوره با بهره گرفتن از الگوریتم علف های هرز 69

شکل ‏4‑5. نمودار پیش بینی مصرف سالیانه بنزین موتور با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 74

شکل ‏4‑6. نمودار پیش بینی مصرف سالیانه نفت سفید  با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 74

شکل ‏4‑7. نمودار پیش بینی مصرف سالیانه نفت گاز  با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 75

شکل ‏4‑8. نمودار پیش بینی مصرف سالیانه نفت گاز  با بهره گرفتن از الگوریتم PSO 75

شکل ‏4‑9. ساختار شبکۀ عصبی طراحی شده برای پیش بینی مصرف بنزین موتور 77

شکل ‏4‑10. نمودار مصرف بنزین موتور و مقدار پیش بینی شده با بهره گرفتن از ANN 78

شکل ‏4‑11. ساختار شبکۀ عصبی طراحی شده برای پیش بینی مصرف نفت کوره 79

شکل ‏4‑12. نمودار مصرف نفت کوره و مقدار پیش بینی شده با بهره گرفتن از ANN 81

شکل ‏4‑13. ساختار شبکۀ عصبی طراحی شده برای پیش بینی مصرف نفت سفید 82

شکل ‏4‑14. نمودار مصرف نفت سفید و مقدار پیش بینی شده با بهره گرفتن از ANN 84

شکل ‏4‑15. ساختار شبکۀ عصبی طراحی شده برای پیش بینی مصرف نفت گاز 85

شکل ‏4‑16. نمودار مصرف نفت گاز و مقدار پیش بینی شده با بهره گرفتن از ANN 87

 

1. فصل اول: کلیّات تحقیق

 

 

 

1.1. مقدمه

طی دهه های اخیر از انرژی به عنوان یكی از عوامل مهم تولید یاد شده است، به طوری كه در كنار سایر عوامل تولید، نقش تعیین كننده ای در حیات اقتصادی كشورها داشته و با توسعه و پیشرفت اقتصادی، اهمیت آن به طور فزاینده‌ای افزایش یافته است  وابستگی روزافزون زندگی بشر به انرژی موجب شده است تا این بخش به طور بالقوه و بالفعل در كاركرد بخشهای مختلف  اقتصادی كشورها نیز نقش چشم گیری ایفا كند. “بهبودی و همكاران، 1388”

رشد و توسعه اقتصادی، از اهداف اصلی سیاست گذاران اقتصادی محسوب می شود. پژوهشهای متعدد پژوهشگران در سطح جهان نشان داده است كه سرعت روند رشد و توسعه اقتصادی در كشورهای جهان تا حدود زیادی به سطح مصرف كارآی انرژی بستگی دارد. “مزرعتی، 1378”

بهبود سطح زندگی مردم و مكانیزه شدن تولید به منظور ارتقاء سطح بهره وری كار، افزایش سریع مصرف انرژی را موجب می شود، البته افزایش سریع مصرف انرژی در مراحل اولیۀ رشد اقتصادی اتفاق می افتد. در مراحل بعدی رشد، با پدیدار شدن اثرات سوء زیست محیطی و نیز ارتقای آگاهی ها و حساسیت های عمومی، مباحث رشد پایدار و مسایل زیست محیطی اهمیت بیشتری پیدا كرده و روند افزایش مصرف انرژی به دلیل استفاده بهینۀ آن كاهش می یابد. “بهبودی و همکاران ، 1388”

علی رغم روند رو به رشد و توسعۀ استفاده از انرژی های نو مانند انرژی هسته ای در سطح جهان، هنوز عمده ترین بخش ازتقاضای انرژی سوخت فسیلی تأمین می شود که از جمله مهم ترین آن نفت خام است. پیش بینی تقاضا انواع مختلف حامل های انرژی از مباحثی است که به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم مورد توجه محافل علمی و اقتصادی جهان واقع گردیده است. از اوایل دهۀ 1970 وقتی انرژی توجه سیاستمدران را در نتیجه ی اولین بحران نفتی به خود جلب کرد، تحقیق وبررسی روی تقاضای آن به منظور غلبه بر فهم محدود از ماهیت تقاضای انرژی، به شدت گسترش یافت ” پیندینگ ، 1979″. امروزه نفت به عنوان یک كالای اقتصادی سیاسی نقش مهمی در تحولات جهان ایفا می‌كند و تا زمانی كه منبع انرژی دیگری یافت نشود، هم چنان اثرات دامنه داری بر اقتصاد جهان خواهد داشت و تقریباً تمام مصنوعات بشر در مراحلی از تولید تا توزیع ازمصارف انرژی گرفته تا حمل و نقل، به آن وابسته اند. به گفته دانیل یرگین ، “هنگامی كه به قرن بیست و یكم نگاه می كنیم، یک بشكه نفت، به اندازه پیشرفت در علوم كامپیوتری مایۀ تسلط و برتری است و نفت مانند گذشته هم چنان مولّد ثروت های عظیم برای افراد، شركت ها و تمامی یک كشور است”. از همین رو سیاستگذاری نفتی كشورهای نفت خیز به واقع بخش عمدهای از سیاست گذاری این كشورها را تشكیل می دهد و در این كشورها هرگونه برنامه ریزی مستقیم یا غیرمستقیم متأثر ازسیاست های نفتی است. “اسلامی نژاد،1386”

در دهه هاى اخیر، از انرژى به عنوان یكى از عوامل مهم تولید یاد شده است، به طورى كه دركنار سایر عوامل تولید، نقش تعیین كننده اى درحیات اقتصادى كشورها داشته و با توسعه و پیشرفت اقتصادى، اهمیت آن به طور فزاینده اى افزایش یافته است. وابستگى روزافزون زندگى بشر به انرژى موجب شده است تا این بخش به طور بالقوه و بالفعل، دركاركرد بخش هاى مختلف اقتصادى كشورها نیز نقش چشمگیرى ایفا كند ” بهبودى و همكاران، 1388 “.

تأمین امنیّت عرضۀ انرژی در دنیا ، ازمسائل راهبردى پیش روى همۀ دولت ها است. امروزه درایران ، تلاش ها در بخش مدیریت سمت عرضۀ انرژی متمركز است و كمتر به مدیریت سمت تقاضای انرژی توجه مى شود، درحالی كه مدیریت تقاضای انرژی و تلاش براى استفادۀ بهینه از انرژی در همۀ كشورهای پیشرفته دنیا، از مهم ترین عوامل پیشرفت صنعتی پایدار بوده است ” مبینى دهكردى وهمكاران، 1388″.

ایران از منابع غنی و گسترده انرژی، مخازن بزرگ نفتی و گازطبیعی، معادن عظیم زیرزمینی و پتانسیل بالقوه انرژی برخوردار است، پیش بینى مصرف انرژی مى تواند در تبیین سیاست هاى بخش انرژی، كمك مؤثرى كند. همچنین از آنجایى كه مدتی است موضوع محدود كردن مصرف انرژی به ویژه فرآورده هاى نفتی مانند بنزین، در رأس سیاست هاى اقتصادی دولت قرار گرفته است و مشكلات ناشی از افت فشار گازطبیعی، مانند قطع گاز در استان هاى مختلف یا كاهش تولید برق در كارخانجاتی كه سوخت اصلی آنها، گاز طبیعی است، گاهى در كشور ایجاد می شود و كمبود منابع انرژی دیگر نیز گاهى برای بخش هاى مختلف اقتصاد، مشكل ساز مى شود، پیش بینى و الگوسازى مصرف انرژی، می‌تواند رهنمود مناسبی برای سیاستگذاران بخش انرژی و اقتصاد كشور باشد ” آماده وهمكاران ، 1388 “

از طرفی تأثیر نفت و حامل های انرژی به ویژه بنزین ، گازوئیل و … در اقتصاد کشور برکسی پوشیده نیست، بنابراین تحقق توسعه پایدار ، در گرو آن است که تولید و بهره برداری از انرژی همراه با سایر نهادها نظیر تکنولوژی، منابع انسانی ، مواد اولیه ، منابع مالی و… بطور هماهنگ و هم ساز برنامه ریزی شود. مصرف فراورده هایی همچون نفت سفید[3]  ، نفت کوره[4] ، بنزین موتور[5] و نفت گاز[6] با در نظر گرفتن اهمیّت آن در بخش های مختلف ، نقش اساسی در رشد و توسعۀ اقتصادی کشورها ایفا می‌کند . بررسی مصرف آتی تقاضای فرآورده های نفتی در جهت شناخت دقیق و صحیح از ساختار رفتاری مصرف ، به منظور برنامه ریزی دقیق در راستای تحقق اهداف مورد نظر، امری ضروری است. آگاهی از میزان تقاضای نفت سفید ، نفت کوره و  بنزین موتور و نفت گاز به منظور اتخاذ تصمیمات صحیح برای برنامه ریزی و سیاست گذاری های مناسب از اهمیّت ویژه ای برخوردار است این مقوله در بخش های مختلف (حمل و نقل ، صادرات و….) سهم قابل توجه ای از مصرف این سه نوع محصول را دارد که از اهمیّت به سزایی برخوردار است . از طرفی در تجزیه و تحلیل تقاضای حامل‌های انرژی مدل های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد ، که برخی فقط برای جهت مطالعه حامل های انرژی طراحی شده و برخی ارتباط آنها را با یکدیگر بررسی می کند.

روش هاى آمارى و اقتصاد سنجى، درمورد پیش بینى سرى هاى زمانى عملكرد خوبى داشته است، اما محدودیت هایى نیزدارد، ازجمله اینكه ممكن است در این گونه روش ها، فرم تبعى متغیّرهاى مستقل و وابسته در صورت عدم شناخت كافى به درستى تصریح نشود. علاوه براین، داده هاى پرت ممكن است به تخمین اُریب پارامترهاى الگو بیانجامد. درضمن، بیشتر الگوهاى سرى زمانى، خطّى است و بنابراین در تشریح رفتارهاى غیرخطّى ناتواناست ” ابریشمى و همكاران، 1389 “. درپژوهش هاى اخیر، از الگوهاى هوش مصنوعى به طور متداول به عنوان ابزار تقریبى غیرخطّى استفاده شده است، به طورى كه مى توان با بهره گرفتن از آن بر مشكلات فوق چیره شد.”جوادپور وكناپ، 2003 “.

هدف پژوهش حاضر، كاربرد الگوهاى هوش مصنوعى، یعنى الگوهاى شبكه هوش مصنوعی، الگوریتم توده ذرّات و الگوریتم علف های هرز، در پیش بینى مصرف انرژى بخش حمل ونقل كشور است تا در پایان بتوان میزان كارایى این روش ها را در پیش بینى مصرف انرژى مقایسه كرد.

1.2. بیان مسأله

شاید اغراق نباشد اگر گفته شود که در تمام  دوره های زندگی بشر، نفت ماده شناخته شده ای بوده است. اما در طول چندین دهۀ گذشته ، حیاتی بودن آن برای تداوم زندگی اقتصادی تردید ناپذیر شده است. حدود 75 درصد از کل منابع نفت موجود جهان در خاورمیانه قرار دارد و  ایران یکی از 5 کشور بزرگ مالک ذخایر نفتی در جهان است. نفت از مهم ترین منابع کشور محسوب می شود و مسأله پیش بینی فرآورده های سوختی نفتی در تعیین سیاست بهره برداری از منابع نفتی از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. از طرف دیگر  پیش بینی و الگو های آن  یکی از مباحث مهم و حیاتی مدیریت درزمینه برنامه ریزی و تصمیم گیری است که امروزه علاقه فراوانی در استفاده از سیستم های هوشمند به منظور بهبود کیفیّت تصمیم های مدیریتی و کاهش خطاهای پیش بینی به دلیل قابلیت بالای این سیستم ها بوجود آورده است. ایران از جمله کشورهایی است که اساس اقتصاد آن بر درآمد صادرات فراورده های سوختی نفتی بنا شده است. ارتباط حجم و ارزش صادرات نفت و گاز و رشد اقتصادی به منزلۀ افزایش ظرفیّت های اقتصادی یکی از  موضوعات مهم و قابل توجّه برای مراکز تحقیقاتی و برنامه ریزی است. همچنین در دنیای پیچیدۀ امروز پیش بینی و مدیریت تقاضا نقش مهمی در برنامه ریزی حوزۀ انرژی کشورهای نفت خیز دارد ، این بدان دلیل است که نفت یکی از پارامتر و عوامل بسیار مهم در امنیت اقتصادی این کشورها محسوب می شود. براین اساس تخمین تقاضای نفت و فرآورده های سوختی نفتی و تحلیل آن در طول زمان می تواند نقش قابل توجّهی در نیل به اهداف ایفا کند. از طرفی تخمین و پیش بینی میزان تقاضای فرآورده های سوختی نفتی از مدل و تکنیک های مختلفی می تواند صورت بگیرد. اما با توجه به تکنیک های زیادی که ارائه شده است آیا می توان تکنیکی را برتر ، در دقّت برآوردها شناسایی کرد؟

در سال های اخیر شاهد حضور موفق روش های فرا ابتکاری الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرّات[7] و شبکه های عصبی مصنوعی[8] بوده‌ایم. در این تحقیق سعی شده است تا با بهره گرفتن از روش های جدید و نیرومند به پیش بینی فرآورده های نفتی بپردازیم وکیفیّت این روش ها را با یکدیگر مقایسه نمائیم. همچنین با پیشرفت و توسعۀ روش های غیر خطّی همچون شبکه های عصبی ، شبکه های عصبی فازی[9]، الگوریتم ژنتیک[10]، الگوریتم کولونی مورچگان[11]، الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرّات ، الگوریتم بهینه سازی علف های هرز[12] و … می توان از این روش ها برای پیش بینی تقاضا استفاده نمود.

[1]. Pinding