عنوان                                                                                                صفحه

چكیده………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه و معرفی موضوع…………………………………………………………………………… 3

1ـ2- اهداف و فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………. 6

1-2-1- اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………… 6

1-2-2- فرضیات تحقیق ………………………………………………………………………………………………6

1-3- اصطلاحات تحقیق ……………………………………………………………………………………………..7

1-3-1- مدیریت زنجیره تأمین ……………………………………………………………………………………..7

1-3-2- مدیریت زنجیره تأمین سبز ……………………………………………………………………………….8

1-3-2-1-طراحی فرایند کلی زنجیره تأمین سبز………………………………………………………………9

1-3-2-1-1- طراحی سبز…………………………………………………………………………………………….9

1-3-2-1-2- مواد سبز………………………………………………………………………………………………..10

1-3-2-1-3- تولید سبز ……………………………………………………………………………………………..10

1-3-2-1-4- بازاریابی سبز …………………………………………………………………………………………11

1-3-2-1-5- مصرف سبز……………………………………………………………………………………………11

1-3-2-1-6- بازیافت سبز ………………………………………………………………………………………….12

1-3-2-2- مزایای زنجیره تأمین سبز……………………………………………………………………………..12

1-3-2-3- موانع اجرای مدیریت زنجیره تأمین سبز…………………………………………………………13

1-3-2-4- گام های سبز نمودن مدیریت زنجیره تأمین…………………………………………………….14

1-3-3- برنامه ریزی خطی چند هدفه……………………………………………………………………………15

1-3-4- تئوری مجموعه های راف………………………………………………………………………………..15

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2ـ1ـ  مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 18

2ـ2-  معیار های انتخاب تأمین کننده………………………………………………………………….. 19

2ـ3- تکنیک های ارزیابی و انتخاب تأمین کننده……………………………………………………. 21

2-3-1- مدل های وزن دهی خطی……………………………………………………………………. 22

2ـ3-2- مدل هزینه کل مالکیت…………………………………………………………………………. 24

2-3-3- مدل های آماری…………………………………………………………………………………. 25

2ـ3-4- مدل های مبتنی بر هوش مصنوعی…………………………………………………………… 25

2-3-5- مدل های برنامه ریزی ریاضی (ساده و ترکیبی)…………………………………………. 26

2ـ4- ارزیابی تأمین کننده سبز……………………………………………………………………………. 31

2ـ 5- جمع بندی ادبیات…………………………………………………………………………………. 33

فصل سوم: برنامه ریزی ریاضی چند هدفه

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 36

3-2- شکل ریاضی مدل های چند هدفه………………………………………………………………. 36

3-3- معرفی مفاهیم اولیه…………………………………………………………………………………. 37

3-4- روش های ارزیابی یک مدل چند هدفه……………………………………………………….. 38

3-4-1- روش موجود بدون کسب اطلاعات از تصمیم گیرنده………………………………….. 39

3-4-1-1- توابع سازگار…………………………………………………………………………………. 40

3-4-2- روش های موجود با بهره گرفتن از کسب اطلاعات اولیه از تصمیم گیرنده…………….. 41

3-4-2-1-روش های مربوط به کسب اطلاعات در مورد یک هدف خاص…………………. 41

3-4-2-1-1- روش های موجود از تابع مطلوبیت و تابع ارزشی …………………………….. 41

3-4-2-1-1-1- روش وزن دهی به اهداف………………………………………………………… 42

3-4-2-1-1-1-1- روش اسمارت………………………………………………………………….. 43

3-4-2-1-1-1-2- تکنیک سووینگ………………………………………………………………… 43

3-4-2-1-2- روش های مربوط به اهداف حد دار……………………………………………….. 44

3-4-2-2- روش های مربوط به کسب اطلاعات از تصمیم گیرنده به صورت مخلوط …… 45

3-4-2-2-1- برنامه ریزی آرمانی…………………………………………………………………….. 45

3-4-2-2-1-1- ایده اصلی برنامه ریزی آرمانی…………………………………………………… 46

3-4-2-2-1-2- مفاهیم برنامه ریزی آرمانی……………………………………………………….. 46

3-4-2-2-1-3- ساختار برنامه ریزی آرمانی………………………………………………………. 47

 

 

3-4-3- روش های موجود با بهره گرفتن از کسب اطلاعات تعاملی……………………………….. 48

3-4-4- روش های مربوط به کسب اطلاعات از تصمیم گیرنده در بعد از حل مسئله……… 49

3-5- برنامه ریزی چند هدفه خطی فازی ……………………………………………………………. 49

3-5-1- نظریه فازی………………………………………………………………………………………. 50

3-5-1-1- مفاهیم اولیه تئوری فازی………………………………………………………………….. 50

3-5-1-1-1- تعریف مجموعه های فازی…………………………………………………………… 50

3-5-1-1-2- نمایش مجموعه های فازی…………………………………………………………… 50

3-5-1-1-3- تعریف اعداد فازی…………………………………………………………………….. 51

3-5-1-1-4- اعداد فازی ذوزنقه ای…………………………………………………………………. 51

3-5-1-1-5- غیر فازی کردن اعداد فازی………………………………………………. 52

3-5-1-1-5-1- روش میانگین……………………………………………………………………….. 52

3-5-2- مدل های برنامه ریزی چند هدفه خطی فازی…………………………………………….. 53

فصل چهارم: روش تحقیق

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 55

4-2- مدل انتخاب تأمین کننده سبز…………………………………………………………………….. 55

4-2-1- اجزای مدل انتخاب تأمین کننده سبز……………………………………………………….. 55

4-2-2- توابع هدف………………………………………………………………………………………. 57

4-2-2-1- تابع هزینه کل……………………………………………………………………………….. 58

4-2-2-2- تابع کیفیت…………………………………………………………………………………… 59

4-2-2-3- تابع سطح خدمت …………………………………………………………………………. 59

4-2-2-4- تابع عملکرد زیست محیطی……………………………………………………………… 60

4-2-3- محدودیت ها……………………………………………………………………………………. 61

4-2-3-1- محدودیت تأمین تقاضا……………………………………………………………………. 61

4-2-3-2- محدودیت ظرفیت تأمین کنندگان………………………………………………………. 61

4-2-3-4- محدودیت متغیر های صفر و یک………………………………………………………. 62

4-2-4- ارائه مدل نهایی………………………………………………………………………………….. 62

4-3- روش های ارزیابی اوزان…………………………………………………………………………. 63

4-3-1- تئوری مجموعه های راف…………………………………………………………………….. 63

4-3-1-1- روش پیشنهادی…………………………………………………………………………….. 64

4-3-2- فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)………………………………………………………. 68

4-3-2-1- فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)…………………………………………. 71

4-3-2-1-1- نحوه محاسبه وزن های فازی ذوزنقه ای در FAHP به روش میانگین هندسی        71

4-3-2-1-2- نحوه تبدیل اوزان فازی به اوزان قطعی……………………………………………. 74

4-3-2-1-3- الگوریتم حل مسئله خطی فازی چند هدفه……………………………………….. 75

4-3-3- تکنیک آنتروپی………………………………………………………………………………….. 78

4-4- مورد کاوی-شرکت سازه گستر سایپا…………………………………………………………… 80

4-4-1-معرفی شرکت……………………………………………………………………………………. 81

4-4-2-پیاده سازی مدل پیشنهادی…………………………………………………………………….. 83

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

5-1- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 99

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………. 101

پیوست ها ……………………………………………………………………………………………………. 104

چكیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 107

چکیده:

با افزایش نظارت دولت ها و توجه روز افزون افکار عمومی به موضوعات محیط زیستی, شرکت ها برای بقا در بازار جهانی نمی توانند از توجه به مسائل محیطی غافل باشند. به همین سبب یک سیستم ارزیابی برای تأمین کنندگان سبز نیاز ضروری شرکت ها است.در اکثر مطالعات مربوط به انتخاب تأمین کنندگان مدل هایی برای ارزیابی و انتخاب ارائه شده است اما در اغلب مدل های فوق مسائل مربوط به محیط زیست در نظر گرفته نشده است.در این تحقیق سعی بر این است تا با بهره گرفتن از مدل ریاضی چند هدفه با اهداف 4 گانه کیفیت، قیمت، سطح خدمت و عملکرد زیست محیطی تأمین کنندگان را ارزیابی و انتخاب کنیم. در ابتدا توسط پرسشنامه های جامع معیار های زیست محیطی کارشناسان شرکت در انتخاب تأمین کننده سبز مشخص شده سپس ضریب عملکرد تأمین کنندگان در هر زیر معیار خاص مشخص می گردد.در ادامه با بهره گرفتن از روش ریاضی تئوری مجموعه های راف تاثیر هر کدام از معیار ها در تابع اثرات زیست محیطی تعیین می شود. تئوری مجموعه های راف یک روش جدید و مناسب برای مواجهه با ابهام, عدم قطعیت و نقص اطلاعات است. البته برای اعتبار سنجی وزن های بدست آمده از روش تئوری مجموعه های راف، با بهره گرفتن از تکنیک آنتروپیوزن های جدید بدست آمده و نتایج مقایسه می شود. مدلی که در این تحقیق ارائه می شود به شرکت ها در انتخاب بهترین تأمین کننده سبز برای همکاری کمک می کند. در نهایت مدل فوق با ارائه یک مثال موردی شرح داده می شود.

واژه های کلیدی: انتخاب تأمین کننده سبز، تئوری مجموعه راف،تکنیک آنتروپی، مدل ریاضی چند هدفه

 

• فصل اول: کلیات تحقیق

  • مقدمه و معرفی موضوع :

امروزه آلودگی محیط زیست مشکل اصلی در روی زمین است که اگر به آن پرداخته نشود، می تواند منجر به انقراض نوع بشر شود. از این رو انجام اقدام مناسب در مقیاس وسیع تکنولوژیک و تغییرات اجتماعی ، مالی و سیاسی ضروری به نظر می رسد. یکی از فرایند هایی که می تواند در هر سازمانی برای مد نظر قرار دادن این مهم و اعمال آن در کلیه فرایند های کاری موثر واقع شود ، مدیریت زنجیره تأمین(SCM)[1] است. مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت و هماهنگی یک شبکه پیچیده ای از فعالیت های درگیر در ارائه محصول نهایی به مشتری می باشد (نینلوان و همکاران ، 2010)[2]. فراتر از این تعریف با اضافه کردن کلمه سبز، مدیریت زنجیره تأمین سبز((GSCM[3]، که اشاره به تدارکات سبز، تولید سبز، توزیع سبز و لجستیک معکوس دارد معرفی می گردد. مدیریت زنجیره تأمین سبز توسط انجمن پیوهش صنعتی دانشگاه ایالتی میشیگان در سال 1996 معرفی شد که در واقع مدل مدیریت نوینی برای حفاظت از محیط زیست است (وانگ وی و همکاران ، 2007)[4].

   ایده مدیریت زنجیره تأمین سبز از بین بردن یا به حداقل رساندن ضایعات ( انرژی، تولید گازهای گلخانه ای/ شیمیایی خطرناک، مواد زائد جامد) در امتداد زنجیره تأمین است. مسائل محیط زیست تحت قانون و دستورالعمل های مشتری به ویژه در ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ژاپن تبدیل به یک نگرانی مهم برای تولید کنندگان شده است.مدیریت زنجیره تأمین سبزبه عنوان یک نوآوری مهم به سازمان در توسعه استراتژی هایی برای رسیدن به اهداف مشترک سود و بازار، با کاهش خطرات زیست محیطی و بالا بردن راندمان زیست محیطی خود کمک می کند. از طرف دیگر انتخاب تأمین کنندگان از اساسی ترین فعالیت های زنجیره تأمین است که در سال های اخیر به ملاحظه ای کلیدی و استراتژیک مبدل گشته است. هزینه تأمین مواد اولیه و قطعات ترکیبی از طریق تأمین کننده، بخش قابل توجهی از هزینه ی تمام شده ی کالا ها را تشکیل می دهد. به طور متوسط 70 درصد ارزش محصول نهایی کارخانجات را هزینه خرید مواد خام و خدمات دریافتی از بیرون تشکیل می دهد (قبادیان و همکاران ، 1993). این نسبت در شرکت ها با فناوری پیشرفته، حتی به 80 درصد هم می رسد ( وبر و همکاران، 1991)[5]. از این رو انتخاب تأمین کنندگان برای شرکت ها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. به همان مقدار که انتخاب تأمین کنندگان مناسب در تقلیل هزینه ها موثر است و باعث افزایش قدرت رقابت شرکت ها می شود، انتخاب تأمین کنندگان نامناسب نیز می تواند باعث تنزل موقعیت مالی و عملیاتی شرکت ها شود. به همین سبب یک سیستم ارزیابی برای تأمین کنندگان سبز نیاز ضروری استتا شایستگی تأمین کنندگان را برای پیوستن تولید کنندگان مشخص نماید.

فرایند خرید با در نظر گرفتن موضوعات زیست محیطی بسیار پیچیده تر خواهد شد چرا که در خرید سبز باید به نقش زیست محیطی تامین کنندگان علاوه بر شاخص های معمول مانند قیمت, کیفیت و سطح سرویس تامین کنندگان توجه شود.یک شرکت برای موفقیت طولانی مدت در بازار جهانی تنها نباید بر موارد مالی تامین کنندگان توجه داشته باشد بلکه باید شاخص های مختلفی از جمله دغدغه های زیست محیطی نیز در روابط با تأمین کنندگان مورد توجه قرار گیرد.بنابراین یک روش خرید سبز باید هماهنگ با مشتریان,قوانین و استاندارد ها باشد.

 حال با توجه به مباحثی که مطرح شد ، سوال اینجاست که بر اساس چه معیار هایی می توان به ارزیابی عملکرد زیست محیطی تأمین کنندگان پرداخت؟ و اینکه برای این ارزیابی انتخاب چه روشی کاراتر خواهد بود؟

   ارزیابی تأمین کنندگان بر اساس معیار های مختلفی انجام می شود. دیکسون[6] با ارسال پرسشنامه ای برای 273 کارخانه 23 معیار متداول در ارزیابی تأمین کنندگان را شناسایی کرد. تحویل به موقع، کیفیت و قیمت از جمله معیار های مهم برای ارزیابی تأمین کنندگان در زنجیره تأمین می باشد. در مورد شاخص ها و معیار های زیست محیطی نیز میتوان از چارچوب جامع پبشنهادی توسط هامفریس استفاده نمود مانند میزان آلوده کردن آب، میزان آلوده کردن هوا، وضعیت مدیریت زباله ها و پسماندها و غیره . تصمیم گیری و انتخاب تأمین کنندهاساساً یک مسئله چند معیاره می باشد. ماهیت چنین تصمیم گیری هایی معمولاً پیچیده و ساختار نیافته است. فنون علم مدیریت می توانند در خصوص تصمیم گیری برای این مسائل، راهگشا و کمک کننده باشند. مدل های تصمیم گیری چند معیاره((MCDM[7] به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند؛ مدل های تصمیم گیری چند هدفه((MODM[8] و مدل های تصمیم گیری چند شاخصه(MADM)[9].

روش تسلط[10] ، روش لکسیکوگراف[11] ، روش پرموتاسیون[12] ، روش ELECTRE و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)[13] از جمله روش های تصمیم گیری چند شاخصه ای  در ارزیابی و انتخاب تأمین کنندگان می با شند.

یکی از روش های اصلی مورد استفاده قرار گرفته شده در این زمینه تحلیل سلسله مراتبی(AHP) است که ایراد اصلی این روش نا سازگاری موجود در قضاوت ها و همچنین تفاوت در معیار های انتخاب در کارهای متفاوت می باشد. در این تحقیق سعی براین است تا با یک مدل برنامه ریزی ریاضی چند هدفه مسائل زیست محیطی را به صورت جامع و کامل در ارزیابی و انتخاب تامین کنندگان مد نظر قرار دهیم. در این روش ابتدا متغیر ها تعریف می شوند سپس توابع هدف تعیین شده و در پایان محدودیت ها مشخص می گردند. روش های مختلفی برای حل مسائل برنامه ریزی ریاضی چند هدفه وجود دارند که بسته به زمان و نوع اطلاعاتی که از فرد تصمیم گیرنده (خبره)[14] گرفته می شود متفاوتند که می توان به روش وزن دهی به اهداف[15] ، روش معیار جامع[16] و برنامه ریزی آرمانی ((GP[17] اشاره کرد.برای بدست آوردن میزان تأثیر معیارها در تابع اثرات زیست محیطی نیز از روشی جدید به نام تئوری مجموعه های راف[18] استفاده می شود که روشی نو در برخورد با ابهام و عدم قطعیت است. روش فوق در سال 1982 توسط پاولاک ارائه شد. عدم قطعیت موجود در نطرات خبرگان در این روش توسط مفادیر تقریب بالا و پایین محاسبه می شود. تقریب پایین مجموعه تمام اشیایی است که به طور قطع متعلق به مجموعه بوده و تقریب بالا شامل اجزایی است که احتمالا متعلق به محموعه می باشند. تفاوت میان تقریب بالا و تقریب پایین ناحیه مرزی را مشخص می کند. در واقع عدم قطعیت در این تئوری با بهره گرفتن از ناحیه مرزی توصیف می شود.

• اهداف و فرضیات تحقیق :