پایان نامه: بررسی سواد اطلاعاتی کتابداران شاغل در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

فهرست مندرجات

عنوان شماره صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

فصل سوم: روش پژوهش

فصل چهارم: یافته های پژوهش

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش

5-6-3 پیشنهاد به آموزش عالی 160

پیوستها

عنوان شماره صفحه

جدول مولفه ها و استانداردهای سواد اطلاعاتی در جهان از دیدگاه صاحب نظران 181

پرسشنامه محقق ساخته 182

فهرست جداول

عنوان شماره صفحه

فهرست نمودارها

عنوان شماره صفحه

چکیده:

هدف : پژوهش حاضر، بررسی میزان سواد اطلاعاتی کتابداران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است.سواد اطلاعاتی به مجموعه مهارتهای شناخت نیاز اطلاعاتی، روش یافتن منابع، ارزیابی نتایج جستجو، ترکیب دانش جدید یافت شده با دانش قبلی و ایجاد دانش جدید و استفاده از آن و توجه به روند اخلاقی در این مراحل اطلاق می گردد. بنابراین سواد اطلاعاتی مجموعه مهارت هایی است که فرد را قادر می سازد از مجموعه منابع استفاده شایسته کند و به یادگیرنده مادام العمر تبدیل شود. کتابداران چون بیشترین ارتباط را با منابع دارند از مفهوم سواد اطلاعاتی بیشتر بهره می گیرند. و مفهوم سواد اطلاعاتی تنها مختص رشته کتابداری نیست.

روش شناسی : این پژوهش از رویکرد کمی استفاده کرده و از روش پیمایشی- تحلیلی بهره میبرد. جامعه آماری 250 نفر کتابداران شاغل در سازمان اسناد و کتابخانه ملی با تحصیلات کتابداری و غیر کتابداری است. لازم به ذکر است از میان جامعه تحقیق هیچ نوع نمونه گیری صورت نگرفته و کل

جامعه بررسی شد. ابزار گردآوری داده، پرسشنامه محقق ساخته است.

یافته ها : یافته ها نشان داد که کتابداران فارغ تحصیل در رشته کتابداری فقط در استاندارد اول(شناخت و تعیین ماهیت و گستره نیاز اطلاعاتی)، نسبت به کتابداران فارغ تحصیل سایررشتهها از مهارت سواد اطلاعاتی بیشتری برخوردار هستند. بطوریکه میانگین کل امتیازات فارغ تحصیلان کتابدارای برابر با 51/6و میانگین کل امتیازات فارغ تحصیلان غیرکتابداری برابر با59/5 است. اما در سایر مهارت‏ها هیچ تفاوتی بین دو گروه کتابداری و غیر کتابداری وجود ندارد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر مهارت سواد اطلاعاتی کتابداران بدون در نظر گرفتن رشته تحصیلی آنها را می توان چنین عنوان کرد: از182 نفر کتابدار امتیاز میانگین مقایسه شده(60درصد کل نمرات) در مهارت سواد اطلاعاتی استاندارد دوم برابر با 6/12 است. به عبارتی به شیوه‌ای مؤثر و كارآمد به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا می‌کنند. اما در سایر استاندارها بین میانگین نمرات کسب شده و 60 درصد حداکثر نمرات، تفاوت معنی‏داری از لحاظ آماریوجود دارد.

نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصله از پژوهش حاضر، ضرورت دارد به این امر، بالا بردن سواداطلاعاتی دردوره کارشناسی توجه بیشتری باشد. برگزاری کارگاههای سواداطلاعاتی، کلاسهای آموزشی ضمنخدمت، آموزش زبان انگلیسی برای تقویت مهارت سواد اطلاعاتی بیشترتأکید شود.

کلیدواژه ها : سواد اطلاعاتی، کتابدار، سازمان اسناد وکتابخانه ملی

فصل اول:

کلیات پژوهش

1-1مقدمه

درمکتب ما کتابمان خواندنی و کلمات پیشوایانمان سخن نو نام دارد. دراصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بالابردن سطحآگاهیهای عمومی و همچنین تقویت روحیه بررسی و تتبع و ابتکار در همه زمینه های علمی، فنی، فرهنگی و اسلامی مورد تاکید قرارگرفته است. امروزه در قرن بیست و یکم با توجه به حجم عظیم اطلاعات، افراد به سوی مدیریت اطلاعات هدایت میشوند. اکنون که دسترسی به اطلاعات و استفاده مؤثر از آن برای تمامی قشرهای جامعه به منزله یک اصل اساسی در زندگی اجتماعی و حرفه ای به شمار می رود. سواد اطلاعاتی معنای متفاوتی برای هر فرد دارد.

ازدیدگاه برخی از صاحبنظران این حوزه به مهارت هایی که فرد به منظور ادامه حیات در جامعه اطلاعاتی به آن ها نیازمند است ، سواد اطلاعاتی گفته می شود(ماریز، 1992،ص 75).

باسواداطلاعاتی فردی است که تشخیص میدهد چه زمانی به اطلاعات نیاز دارد وتوانایی جایابی، ارزیابی، و استفاده مؤثرازاطلاعات مورد نیاز راداشته باشد(ALA[2]،1989).

از نظر(دویل[3]،1992) فرد با سواداطلاعاتی نیاز به اطلاعات را تشخیص میدهد؛ تشخیص میدهدکه اطلاعات دقیق و کامل، اساس تصمیم گیری هوشمندانه است، منابع بالقوۀ اطلاعات را تشخیص می‌دهد، استراتژی های جستجوی موفق را طراحی می کند، به منابع اطلاعات،مشتمل بر منابع رایانهای و دیگر فناوریها دسترسی می یابد، اطلاعات را ارزیابی می کند، اطلاعات را برای کاربرد عملی سازماندهی می کند، اطلاعات جدید را در دانش موجود تلفیق می کند، اطلاعات را برای تفکر انتقادی و حل مسأله به کار میگیرد.

باسواد اطلاعاتی‌فردی است که برای فرمولبندی پرسشهای پژوهش،مهارت های‌تحلیلگرانه و انتفادی دارد و نتایج را ارزیابی می کند و برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود، درجستجو و دستیابی به طیف متنوعی از انواع اطلاعات، توانمند است(لنوکس و والکر[4]، 1993).

ازنظر(شپیرو و هاگز[5]، 1996)سواد اطلاعاتی هنر آزاداندیشی جدیدی است که از دانستن در زمینه چگونگی استفاده از رایانهها ودسترسی به اطلاعات برای بازتاب طبیعت خوداطلاعات و تأثیر آن بر جامعه، سخن می گوید. مجموعه قابلیتها و توانایی های تشخیص این مسأله که چه زمانی به وجود اطلاعات نیاز است و چه زمانی نیست. همچنین توانایی جایابی، ارزیابی و استفاده مؤثر از اطلاعات مورد نیاز(رادر[6]، 2000). سواد اطلاعاتی شامل دانش درباره نیاز اطلاعاتی اشخاص، و توانایی تعریف، جایابی، ارزیابی و سازماندهی و استفاده مؤثر و کارآمد از اطلاعات، پیش شرط بنیادی برای سهیم شدن در جامعه اطلاعاتی است. و بخشی‌از حقوق ‌اساسی انسان برای یادگیری مادام المعر محسوب می‌شود(دکلریشن،‌2003). بدون توجه به دیدگاه های متفاوت، تعاریف سواد اطلاعاتی معمولا شامل توانایی دسترسی، ارزیابی‌و استفاده از اطلاعات است(اباذری، 1387).برخی سواد اطلاعاتی را توانایی کاربران در مکان یابی اطلاعات مورد نیاز، بیشترین ربط اعتبار اطلاعات و به کار گیری صحیح آن برای حل مشکلات در هنگام تصمیم گیری می‌دانند و برخی سواداطلاعاتی را فراتر از سواد رایانهای و استفاده از آن دانسته و از آن به عنوان سواد چند رسانه ای نام میبرند(دیانی، 1383).

مجهز شدن به مهارت های سواد اطلاعاتی برای تمام اقشارجامعه، به ویژه کتابداران یک اصل ضروری به شمار می‌رود(رسول آبادی، 1386). درهمه برنامه های توسعه هم که تاکنون تصویب واجرا شده است برترویج کتاب و کتابخوانی و اشاعه اطلاعات تاکیدی ویژه شده است. پژوهش های انجام یافته نیزبیانگراین واقعیت هستند که خواندن و سواد اطلاعاتی زیر ساخت توسعه انسانی درهمه ابعاد آن است. نهادهای مختلفی نیز به این مهم پرداخته وبرنامه هایی را اجرا کرده اند. در عین حال، نتایج بسیاری از پژوهش ها به ویژه پژوهش های انجام گرفته در ایران حاکی از آن است که پژوهشگران، مشکلات عمده ای در شناسایی منابع و نظام های اطلاعاتی، بهره گیری مؤثر از آنها، و دسترسی به اطلاعات دارند(فتاحی، 1383). پراکندگی و غیرمکمل بودن این فعالیت ها ازاثربخشی آن ها کاسته و اصولا گاهی نیز توجه به این امرحیاتی مغفول مانده است. برای ایجاد هم افزایی در توسعه سواد اطلاعاتی لازم است کتابداران به عنوان کارکنان اصلی حوزه اطلاعات با مفهوم سواداطلاعاتی عجین شده و نحوه آموزش آن را نیز فرابگیرند. در این تحقیق اطلاع از وضعیت موجود می تواند زمینه ساز طراحی وضعیت مطلوب و جدید شود.

1-2بیان مسأله

در سالهای اخیر، تحولات شگرفی در همه جنبه‌های زندگیانسانها، ازجمله در حوزه اطلاعات و ارتباطات رخ داده است. یکی از این تحولات که با تولید، انتقال، توزیع، تبدیل و کاربرد اطلاعات ارتباط دارد، سواد اطلاعاتی است. عبارت سواد اطلاعاتی اولین بار در دهه 1970 میلادی به کار گرقته شده. زورکفسکی[7] نخستین کسی بود که سواد اطلاعاتی را به کار برد و چنین تعریف کرد: “افرادی با سواد هستند که درزمینه کاربرد منابع اطلاعاتی برای کار خود آموزش می‌بینند” (نظری،1384،ص.90)

این مهارت به مدد فناوریهای نوین گسترش فوق العادهای یافته است. تا کنون تعاریف متعددی از سواد اطلاعاتی ارائه شده است که در اکثر آنها سواد اطلاعاتی به‌ معنای‌توانایی در اتخاذ رفتار اطلاعیابی‌ مناسب و به منظور شناسایی اطلاعات مورد نیاز برای تأمین نیازهای اطلاعاتی است به طوری که دسترسی به اطلاعات موردنظر به استفاده صحیح اخلاقی و موثر از اطلاعات درجامعه منجر شود. اطلاعات مورد نیازممکن است ازطریق هرکانال یارسانهای که میسر باشد بدست آید. با توجه به تعریف سواد اطلاعاتی باسواد اطلاعاتی کسی که آموخته باشد چگونه بیاموزد. ارزش اطلاعات تشخیص داده و وقتی برای حل مشکلی، به اطلاعات نیازمند است، توانایی پیداکردن و تحلیل آن ها را داشته و قادر است محتوای اطلاعات را با دید انتقادی ارزیابی‌کند، همچنین استفاده از محتوای اطلاعاتی را به درستی و با مهارت انجام دهد و از طرفی، توانایی ایجاد محتوای کیفی را نیز دارد و دسترسی به اطلاعات و استفاده از آن را ازجنبه های اخلاقی و حقوقی موردتوجه قرار می‌دهد.

Marais
American Library Association

3.oyle

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب