نتایج حاصل از آزمون ANOVA و آزمون Tukey نشان می­دهد که در میان عامل متغیر نوع گره، بهترین نتایج در تعیین شاخص های درصد افت ضخامت و درصد فشردگی مربوط به نمونه های بافته شده با گره فارسی و مطلوب ترین نتایج در تعیین شاخص های ثبات ابعادی و استحکام گره، مربوط به نمونه های بافته شده با گره ترکی بود. در مورد متغیرهای تعداد لای نخ پرز و جنس نخ چله، نخ پرز 8 لا و چله پشمی در تعیین تمام شاخصه های مورد مطالعه،  نتایج بهتری داشته اند.

کلمات کلیدی: فرش دستباف – خواص عملکردی – نوع گره – تعداد لا – جنس نخ تار

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                 صفحه

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1  مقدمه. 2

1-2 طرح تحقیق.. 2

1-2-1 بیان مسأله. 2

1-2-2 اهداف.. 3

1-3 ضرورت انجام تحقیق.. 3

1-3-1 پیشینه تحقیق.. 3

1-3-2 سؤالات پژوهشی.. 3

1-3-4 فرضیات.. 4

1-4 روش تحقیق.. 4

1-5 شرح خلاصه ای از پایان نامه. 4

فصل دوم:ادبیات تحقیق

1-2 مقدمه. 6

2-2 طبقه بندی الیاف در صنعت نساجی.. 6

2-2-1 الیاف طبیعی.. 6

2-2-2 الیاف بشر ساخت.. 6

2-3 مواد اولیه مصرفی در تولید فرش دستباف.. 7

2-3-1 پنبه. 7

2-3-1-1 طبقه بندی پنبه از لحاظ کیفیت.. 7

2-3-1-2 ترکیب شیمیایی.. 8

2-3-1-3 ویژگی های فیزیکی پنبه. 8

2-3-1-4 جذب رطوبت.. 8

2-3-1-5 خواص حرارتی.. 8

2-3-1-6 ساختمان داخلی لیف پنبه. 8

2-3-1-7 موارد استفاده پنبه در تولید فرش دستباف.. 8

2-3-1-8 روش شناسایی الیاف پنبه به کمک روش سوزاندن. 9

2-3-2 پشم. 9

2-3-2-1 ساختمان داخلی لیف پشم. 9

2-3-2-2 ویژگی های فیزیکی پشم. 9

2-3-2-3 خواص شیمیایی پشم. 10

2-3-2-4 واکنش های پشم در مقابل مواد شیمیایی.. 10

2-3-2-5 درجه مرغوبیت الیاف پشم مصرفی در فرش دستباف.. 11

2-3-2-6 چگونگی شناسایی الیاف پشم. 11

2-3-3 ابریشم. 11

2-3-3-1 انواع الیاف ابریشم مصرفی درقالی بافی: 11

2-3-3-2 ویژگی ها و قابلیت های ابریشم. 12

2-4 اجزای تشکیل دهنده فرش دستباف.. 12

2-4-1 مشخصات ساختمانی فرش دستباف.. 13

2-4-2 انواع گره در بافت فرش… 13

2-4-3 سیستم پودکشی.. 14

2-4-4 رجشمار یا تراکم طولی و عرضی.. 14

2-4-5 مشخصات و خواص نخ های مصرفی در تولید فرش دستباف.. 15

2-5 خواص کیفیتی فرش… 15

2-5-1- طبقه بندی خواص فیزیکی فرش ها 15

2-6 خواص عملکردی فرش… 16

2-6-1 حفظ ظاهر فرش… 16

2-6-2 راحتی قدم زدن بر روی فرش… 17

2-6-3  دوام بلند مدت فرش… 17

2-6-4 خواص فشاری فرش… 17

2-6-4-1  بارگذاری فشاری فرش… 18

2-6-4-1-1 قدم زدن عابرین بر روی فرش در مسیر یا راهروی مخصوص پرتردد. 18

2-6-4-1-2 بارگذاری استاتیکی.. 18

2-6-4-1-3 بارگذاری دینامیکی.. 19

 

 

2-6-4-1-4 بارگذاری فشاری ارتعاشی.. 20

2-6-4-1-5 بارگذاری فشاری با نرخ ثابت ازدیاد فشردگی.. 20

2-6-4-2 خواص فشاری فرش ها 21

2-6-4-2-1 درصد فشردگی.. 21

2-6-4-2-2 انرژی فشردگی.. 22

2-6-4-2-3 درصد بازگشت پذیری.. 22

2-6-4-2-4 انرژی بازگشت الاستیک… 23

2-6-4-2-5 درصد ارتجاعیت.. 23

2-6-4-2-6 انرژی اتلافی.. 23

2-6-4-2-7 درصد افت ضخامت.. 24

2-6-4-2-8 مدولفشاری.. 24

2-7 سایر خواص مورد انتظار فرش ها 25

2-7-1 زیردست فرش… 25

2-7-2 خواص اصطکاکی فرش… 25

2-7-3 خواص خمشی.. 25

2-7-4 پایداری ابعادی.. 25

2-7-5 نیروی بیرون کشیدن پرز از ساختار فرش… 26

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 تهیه مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز. 29

3-1-1 مشخصات نخ های مصرفی.. 29

3-1-2 مشخصات نمونه فرش های بافته شده 29

3-2 بافت نمونه فرش ها 30

3-3 عملیات پرداخت.. 32

3-4-  آزمایش های انجام شده و دستگاه های مورد استفاده. 32

3-4-1- آزمایش بارگذاری استاتیکی.. 33

3-4-1-1- دستگاه های مورد استفاده 33

3-4-1-1-1- دستگاه ارتفاع سنج پرز فرش… 33

3-4-1-1-2- دستگاه بارگذاری استاتیکی.. 33

3-4-1-1-3- روش انجام آزمایش… 34

3-4-2- آزمایش سنجش استحکام گره 36

3-5-2- آزمایش ثبات ابعادی.. 38

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل نتایج

4-1- مقدمه. 41

4-2- درصد فشردگی.. 41

4-2-1- تأثیر نوع گره فرش در تعیین شاخص درصد فشردگی.. 41

4-2-2-تأثیر جنس نخ تار در تعیین شاخص درصد فشردگی.. 43

4-2-3- تأثیر تعداد لای نخ پرز در تعیین شاخص درصد فشردگی.. 46

4-3- درصد افت ضخامت.. 49

4-3-1- تأثیر نوع گره فرش در تعیین شاخص درصد افت ضخامت.. 49

4-3-2- تأثیر جنس نخ تار فرش در تعیین شاخص درصد افت ضخامت.. 51

4-3-3- تأثیر تعداد لای تخ پرز فرش در تعیین شاخص درصد افت ضخامت.. 53

4-4- نیروی بیرون کشیدن پرز. 56

4-4-1- تأثیر نوع گره فرش در تعیین شاخص نیروی بیرون کشیدن پرز از فرش… 56

4-4-2- تأثیر جنس نخ تار فرش در تعیین شاخص نیروی بیرون کشیدن پرز 59

4-4-3- تأثیر تعداد لای تخ پرز فرش در تعیین شاخص نیروی بیرون کشیدن پرز 62

4-5- ثبات ابعادی.. 65

4-5-1- تأثیر نوع گره فرش در تعیین شاخص ثبات ابعادی.. 65

4-5-2- تأثیر جنس نخ تار فرش در تعیین شاخص ثبات ابعادی.. 67

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- مقدمه. 72

5-2- نتیجه گیری کلی.. 72

5-3- پیشنهادات.. 73

مقدمه

ذوق و خلاقیت هنری هر جامعه ای از سنن زندگی و سوابق تاریخی و محیط زیست آحاد آن قوم ریشه و الهام می­گیرد. از جمله هنرهایی که در این سرزمین در مرور زمان به کمال و استادی رسیده و ذوق هنرمند ایرانی در پهنه آن فرصت تجلی وافر یافته، هنر قالی بافی است. دلیل این شکوفایی را علاوه بر خصوصیات ذاتی ایرانیان چون هنردوستی و بردباری باید در وفور مواد اولیه مناسب برای تولید فرش از قبیل پشم های مرغوب و انواع گیاهان رنگزا دانست “حصوری، 1379، ص35”.بشر اولیه در طی قرن ها به روش در هم تنیدن الیاف گیاهی و پوست حیوانات با صنایع نظیر سبدبافی آشنا شده بود. زیراندازهای اولیه متشکل از پوست نرم حیوانات و الیاف نرمگیاهی و بوریا بود “اشنبرنر، 1374، ص1”.با گذر زمان و رشد تمدن بشری هنر و صنعت بافندگی در میان اقوام و تمدن های کهن پیشرفت قابل توجهی کرده و مراحل تولید منسوجات به ویژه فرش از ریسیدن نخ تا رنگرزی و بافت تغییر بسیاری کرده است. در تولید فرش دستباف مواد مختلفی از جمله پنبه، پشم و ابریشم با شماره ها و اندازه های متفاوت برای تار و پود به کار می­رود “توسلی، 1376، ص20”. از بین تمام الیاف، لیف پشم در صنعت فرش دستباف ایران به عنوان الیاف پرز دارای مصرف بیشتری است. در صنایع فرش دستباف، الیاف پشم ضخیم و ظریف با یکدیگر مخلوط و در سیستم ریسندگی پشمی یا نیمه فاستونی ریسیده می­ شود”M.Dayiarya, S. Shaikhzadeh, M. Shamsiba., 2008″

1-2 طرح تحقیق

1-2-1 بیان مسأله

انواع کفپوش ها به ویژه فرش دستباف در طول مدت زمان استفاده از آن ممکن است تحت تأثیر عوامل و شرایط محیطی مختلفی مانند انواع نیروهای فشاری، کششی و خمشی، رطوبت، حرارت و غیره دچار تغییراتی گشته که بر کیفیت و عملکرد نهایی آن اثر بگذارد. از نظر ساختمانی فرش های پرزدار از دو بخش لایه تخت زیرین و لایه نخ های پرز تشکیل شده است که هر بخش دارای مشخصه های ساختمانی متمایزی می­باشند. بخش زیرین (پشت) فرش از درگیری دو سری نخ (تار و پود) در راستای عمود و افق و بخشی از نخ پرز که به دور تارها پیچیده، تشکیل شده است و دارای مشخصات ساختمانی همچون نوع گره، جنس نخ تار، شیوه پود کشی و … می­باشد. بخش لایه پرزها  نیز دارای مشخصاتی مانند ارتفاع پرز، تراکم پرز، نمره نخ پرز ، تعداد لای نخ پرز و … است “نصیری، 1374، ص 35″. به طور کلی فرش­ها در حین استفاده معمولاً درمعرض دو نوع بار استاتیکی(مانند پایه میز و صندلی) و دینامیکی (مانند راه رفتن بر روی فرش) قرار دارند که نخهای پرز فرش در اثر این بارگذاری ها، متراکم شده و هر ساق پرز بطورجداگانه تحت حالتهای مختلف تغییرشکل ناشی از فشار محوری، خمشی، پهنشدن، کشیدگیو برش می­باشد“Carnaby, G.A., Wood, E.J., 1989”. خوابیدگی یا پهنشدن پرزهای فرش بعد از بار فشاری و عدم عملکرد مکانیکی مطلوب خواص فشاری پرزها در قدم زدن باعث كاهش راحتی بشر در طول فعالیت بر روی فرش مانند ایستادن و راه رفتن می­گردد.عملکرد مکانیکی لایه پرزها در راحتی مصرف و راه رفتن بر روی فرش تأثیر بسزایی دارد که از آن جمله می­توان به ارتجاعیت پرزها پس از اعمال بار فشاری (راه رفتن)، عدم تخت شدگی پرزها و حفظ مشخصات نخ پرز(کوتاه و لاغر شدگی نخ) پس از پا خوردگی اشاره کرد. به علاوه شرایط مختلف دما و رطوبت و حتی شرایط توزیع نایکنواخت حرارت(مانند پهن­شدن بر روی لوله­های شوفاژ زیر کف، در مقابل شومینه) بر خواص ابعادی فرش تأثیرگذار می­باشند. لذا رفتار فشاری فرش ها در برابر بارگذاری و همچنین پایداری ابعادی آن­ها در برابر عوامل محیطی، بر عملکرد مکانیکی آن­ها تأثیر گذار است“Wu, J., Pan, N., Williams, K.R., 2007″

فرش دستباف به دلیل سازگاری با محیط زیست و بدن انسان و ویژگی های خاص خود همچون عایق پذیری در برابر سرما و گرما، یکی از کاربردی ترین انواع کفپوش ها در میان مردم است. بنابراین حفظ ساختار فرش و رسیدن به حد مطلوبی از دوام ، جزء مسائل مهمی است که سبب ارتقای کیفیت این محصول شده و ایجاد کننده نوعی اعتماد و اطمینان در مصرف کنندگان می­باشد و در پیشرفت بازارهای فروش آن امری تأثیر گذار است. با توجه به اینکه خواص عملکردی فرش بعنوان یک منسوج با کاربرد پوشش کف براساس خواص و مشخصات مواد اولیه مصرفی بطورمخصوص نخ­های پرز از نظر جنس الیاف، نمره نخ تک لا و چندلا و تاب نخ تک­لا و چندلا، مشخصات ساختمانی فرش از جمله تراکم و ارتفاع پرز، نوع گره و سیستم بافت و حتی نوع تکمیل­های انجام شده بر روی آن تعیین می­گردد“Onder, E., Berkalp, O.B., 2001″، لذا در این پژوهش با آزمودن عملکرد فرش دربرابر عوامل و شرایط محیطی مثل نیروی فشاری، کششی و رطوبت، به بررسی تأثیر عوامل ساختمانی فرش دستباف: تغییر در نوع گره، اختلاف تعداد لای نخ پرز و تغییر در جنس نخ تار بر خواص عملکردی فرش پرداخته می­ شود.

1-2-2 اهداف

هدف اصلی این پژوهش، بررسی عوامل اثر گذاری مانند نوع گره، جنس نخ تار مصرفی و تعداد لای نخ پرز مصرفی در خواص عملکردی فرش دستباف در برابر عوامل محیطی( رطوبت ) و اعمال نیرو( فشاری و کششی )می­باشد.حفظ ساختار فرش و رسیدن به حد مطلوبی از دوام از عوامل مهمی است که به ارتقای کیفیت فرش می­انجامد. جهت تأمین حالت مطلوب عملکرد فرش و ارائه استاندارد در این زمینه، تعیین کردن شاخص هایی کیفی برای مواد اولیه و تکنیک بافت مناسب در فرایند تولید فرش از اهمیت بالایی برخوردار است که کیفیت نهایی و رضایت مندی مصرف کنندگان این محصول را فراهم خواهد نمود.

1-3 ضرورت انجام تحقیق

فرش دستباف به عنوان هنری اصیل در ایران دارای پیشینه ای طولانی در بین هنرهای ایرانی می­باشد و در بین جهانیان بیانگر فرهنگ و اصالت مردم هنردوست ایرانی می­باشد. برخورداری از کیفیتی مطلوب در این محصول علاوه بر تأثیر گذاری در پیشرفت بازار فروش آن، می ­تواند امری مهم در ایجاد اعتماد و اطمینان در مصرف کنندگان باشد. بنابراین در راستای استاندارد سازی فرش دستباف، تعیین کردن شاخص هایی برای کیفیت مواد اولیه آن ضروری می­باشد. نخ پرز به عنوان یکی از مهمترین مواد اولیه در فرش دستباف دارای مشخصاتی چون جنس الیاف، نمره نخ تک لا و چند لا، تاب نخ و غیره می­باشد که در خواص نهایی فرش تأثیر گذار می­باشد. می­دانیم که در رجشمارهای گوناگون نخ های پرز با نمره وتعداد لاهای متفاوت به کار می­رود که ممکن است تفاوت در تعداد لا یا نمره نخ بر عکس العمل مکانیکی لایه پرزها در مقابل نیروهای فشاری اثر بگذارد، لذا تعیین نمره و تعداد لای مناسب برای نخ پرز مورد استفاده برای هر رجشمار می ­تواند در بهبود مقاومت پرزها در مقابل نیروهای فشاری کمک کند و بتواند استانداردی را در این زمینه ارائه نماید. همچنین انتخاب نوع گره به کار رفته در فرش( فارسی و ترکی) و جنس نخ تار( پشمی باشد یا پنبه ای) ممکن است بر دوام ساختاری فرش و ثبات ابعادی آن اثر بگذارد.

امید است نتایج حاصل از این پژوهش بتواند ما را در انتخاب نخ های مورد استفاده در پرز فرش با نمره و تعداد لای مناسب در یک رجشمار مشخص جنس چله مطلوب و نوع گره ای که بتواند بهترین عملکرد را در مقابل نیروهای فشاری وارده به لایه پرزها از خود نشان می­دهند، یاری رساند.

1-3-1 پیشینه تحقیق

1-3-2 سؤالات پژوهشی

• تعداد لای نخ پرز مصرفی در فرش، به چه میزان می ­تواند بر عکس العمل مکانیکی لایه پرزها در برابر نیروهای فشاری مؤثر باشد؟
• آیا جنس نخ تار را می­توان به عنوان عاملی مهم و اثر­گذار بر خواص نهایی فرش مثل ابعاد آن دانست؟
• نوع گره به کار رفته در تولید فرش دستباف، چه تأثیری می ­تواند بر دوام و استحکام نهایی آن بگذارد؟

1-3-4 فرضیات

عواملی چون نمره نخ و تعداد لا که از مشخصه های نخ پرز استفاده شده در فرش دستباف می­باشند، می­توانند در خواص فشاری لایه پرزها در مقابل اعمال نیروی فشاری تأثیر گذار باشند. همچنین عامل نوع گره و جنس نخ تار بر خواص نهایی فرش تأثیر می­گذارد.

1-4 روش تحقیق

این پروژه از لحاظ جهت گیری های پژوهش از نوع کاربردی و از جهت استراتژی های پژوهش از نوع مطالعه موردی و از نظر رویکرد پژوهش استنتاجی و از لحاظ اهداف پژوهش آزمایشی است. همچنین این پروژه دو مقطعی است که از