پرداخت الکترونیکی صورت حسابها

همانگونه که از نامش (پرداخت صورتحسابهای الکترونیکی ) پیداست مکانیزمی است که پرداخت صورتحساب بصورت الکترونیکی و از طریق اینترنت را میسر می سازد . مشتری با بهره گرفتن از این روش می تواند صورت وضعیت و مانده حسابهایش را روی صفحه رایانه ملاحظه کند و همچنین مروری بر صورت حسابهای الکترونیکی کرده و در صورت تمایل فوراَ پرداختها را همانجا انجام دهد.نظام های  پرداخت الکترونیکی  صورتحسابها موجب تحول در فرایند صدور و پرداخت صورتحسابها از حالت کاغذی به الکترونیکی می شود.

شرکت آب و برق،شرکت مخابرات،بازرگانان و موسسات مالی می توانند  برای  ارسال صورت حسابها و تراز حساب خانوارها  و مشتریان و دریافت و پرداخت وجوه صورتحسابها و تبادل اطلاعات از این نظام استفاده نمایند کل این فرایند توسط اینترنت انجام می شود .

۲-۳۱-۲-اهمیت پرداخت الکترونیکی صورتحسابها

موضوع ارسال و پرداخت صورتحسابها، یک فعالیت اقتصادی پشت صحنه است و به تدریج به فعالیتی بسیار عظیم تبدیل می شود. بر آوردهای انجام شده در چندین گزارش بازرگانی نشان دهنده این واقعیت است که صورتحسابهای دریافت و پرداخت شده توسط خانوارها سالانه بخش عظیمی از مبادلات اقنصادی را در بر می گیرد که شامل صورت حسابهای آب و برق و گاز و تلفن، مسائل بیمه ای، گزارش مانده حسابها و .. است. بخش عظیمی از این پرداخت ها توسط چک های شخصی و اسناد پرداختی دیگر از طریق حضوری و یا از طریق پست انجام می شود .

شرکت های عرضه کننده نرم افزار و سخت افزار رایانه ای تولید کنندگان تجهیزات مخابراتی و موسسات خدماتی پرداخت ، همگی در جستجوی راه هایی هستند که بتوانند از این هزینه قابل توجه سازماندهی صورتحسابهادر هر سال بهره مند شوند .

با توجه به حجم بسیار زیاد صورت حسابها و مزایای عمده ای که پرداخت الکترونیکی صورتحسابها در بر دارد ، لازم است برنامه ریزان کشور که در زمینه بانکداری الکترونیکی و سیستم های پرداخت الکترونیکی فعالت دارند به این امر توجه ویژه مبزول نمایند.

۳۴-۲-بررسی وضعیت بانکداری الکترونیکی در ایران

قبل از بررسی بانکداری الکترونیکی در ایران لازم است به تاریخچه بانکداری در ایران اشاره کوتاهی شود .

۳۴-۱-۲-تاریخچه بانکداری در ایران

بررسی تاریخی نشان می دهد که کشور ما خیلی دیر پا به عرصه عملیات جدید بانکی گذاشته است. در گذشته عملیات نقل و انتقال پول و ضرب سکه و تغییر و تبدیل پول بوسیله صرافها صورت می گرفت و در واقع سیستم قدیم بانکدار ی ایران را سیستم صرافی تشکیل می داده است. عملیات بانکداری در ایران از سال ۱۸۸۸ میلادی با تاسیس شعبه هایی در تهران و چند شهر بزرگ از طرف دو بانک جدید شرق که مرکز آن در هندوستان بود شروع گردید .سپس در سال ۱۸۸۹ که مطابق با ۱۳۰۶ هجری قمری است با امتیاز بارون ژولیوی روتر  بانک شاهنشاهی  ( شاهی ) ایران تاسیس شد و پس از آن بانکهای دیگر به نام بانک ایران و روس و بانک عثمانی در ایران بوجود آمد. ولی کلیه این بانکها از طرف اتباع خارجی و زیر نفوذ سیاست خارجی و استعماری  کشورهای انگلستان و روسیه تزاری اداره می شد تا اینکه سال ۱۳۰۶ هجری شمسی بانک  ملی ایران تاسیس گردید واز آن تاریخ فعالیت بانکی به معنای واقعی درایران بوجود آمدوعملیات بانکی رسماازطرف خودایرانیان تعقیب شد.عملیات بانکی وانتشاراسکناس ابتداتوسط بانک صورت می گرفت و این بدان سبب بود که امتیاز انحصار اسکناس به بارون ژولیوی روتر به مدت بیست سال در تمام خاک ایران واگذار شده بود. (۱۳۷۷-۱۳۰۶ هجری قمری ) پس از آن  در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی امتیاز انتشار اسکناس از بانک  به مبلغ ۲۰۰ هزار لیره خریداری و به بانک ملی واگذار گردید. عملیات بانک ملی تا قبل از تاسیس بانک مرکزی به دو قسمت نشر اسکناس و عملیات بانکی تقسیم می شد و برای هر قسمت ترازنامه جداگانه تنظیم می شد. بعد از واگذای حق انتشار اسکناس از بانک ملی به بانک مرکزی ، بانک ملی فقط به  عملیات بانکی پرداخت. بانک مرکزی ایران به موجب قانون هفت خرداد ۱۳۳۹ هجری شمسی تاسیس گردید. تاسیس این بانک به منظور حفظ ارز ش پول و تنظیم اعتبارات و انتشار پول بود. این وظایف تا سال ۱۳۳۹ هجری شمسی به عهده بانک ملی بود ولی بانک  ملی به علت وظایف متنوع اغلب موفق به انجام وظایف اصلی خود که حفظ ارزش پول و تنظیم اعتبارات است نمی گردید. از این نظر در سال ۱۳۳۹ وظایف بانک ملی محدود به عملیا ت بانکی شد و انحصار انتشار اسکناس و نظارت در گردش پول به بانک مرکزی واگذار گردید.

۳۴-۲-۲- بانکداری الکترونیکی در ایران

همانگونه که قبلا اشاره شد بانکداری الکترونیکی دو قید و محدودیت خدمات بانکی سنتی یعنی زمان و مکان را از بین برده است. در سیستم سنتی بانکی  گسترش  ساعات بانکی و شعب بانکها عامل تسهیل کننده خدمات رسانی بانکی به شمار می رفت. هم اکنون با گسترش روز افزون بانکداری الکترونیکی این معیار ها اهمیت و ارزش خود را از دست داده است. با توجه به پیشرفت های سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات ، اغلب کشورها با بهره گرفتن از این فناوری نظام بانکداری  خود را الکترونیکی کرده اند. جمهوری اسلامی ایران نیز از دهه های ۶۰  و ۷۰ شمسی تلاش های زیادی را در جهت استفاده از سیستم های رایانه ای در بانکها انجام داده است اما بنا بر دلایل متعدد ایجاد این سیستم ها نتایج قابل قبولی را در بر نداشت و تا کنون با عث حذف دفاتر حسابداری و یا کاهش هزینه های واقعی پردازش اطلاعات نگردیده است .به همین سبب هر چند سیستم های نوینی مانند کارتهای بانکی یا حسابهای هوشمند جدا از حسابهای جاری و یا پس انداز بانکها ایجاد شد ولی ارتباط آن با سیستم سنتی از طریق صدور یک سری سند و به صورت دستی انجام می پذیرد .

۳۴-۳-۲-کارتهای بانکی در ایران

استفاده از کارتهای بانکی در ایران قبل از انقلاب به میزان محدودی رواج داشت. این کارتها توسط موسسات بین المللی مثل ویزا و مستر کارت ارائه می شد که جنبه بین المللی نیز داشتند .علاوه بر آن قبل از انقلاب تعداد بسیار محدود ماشینهای ATM   توسط بعضی از بانکها وارد کشور گردیدند ولی عملا مورد استفاده قرار نگرفتند. بنا بر این تا قبل سال ۱۳۶۹ اقدام جدی جهت استفاده از کارت در ایران صورت نگرفت تا آنکه در آنسال مطالعات و بررسی هایی توسط بانک تجارت بخصوص در زمینه تطبیق قوانین موجود بانکی و نحوه استفاده از کارت صورت گرفت و نهایتا در سال ۱۳۷۰ این بانک توانست اولین کارت بانکی را در ایران صادر نماید که به طرح چک کارت بانک تجارت معروف شد.  این کارت ماهیتا یک کارت بدهکاری  می باشد. برای صدور این کارت متقاضی به بانک مراجع می کند و یک حساب سپرده در بانک افتتاح می نماید و به میزان مبلغ واریزی به حساب اعتبار به کارت تعلق می گیرد . پیرو این اقدام  بانک تجارت ، بانک سپه در سال ۱۳۷۱ با نصب ۷ دستگاه ماشین خود پرداز(ATM) کارت بانکی صادر نموده و به ارائه خدمات کارت بانکی پرداخت .پس از آن به تدریج سایر بانکها دست به کار شدند و اقدام به ارائه کارت بانکی نمودند. کارتهایی که تا بحال توسط بانکهای داخلی صادر شده است کارت بدهکار  می باشند زیرا اولا برای  دریافت کارت باید حساب افتتاح نمود و به مبلغ کارت سپرده واریز کرد و ثانیا این کارتها بیشتر برای ماشین های خود پرداز (ATM) کاربرد دارند . به غیر از بانکها ، طی سالهای اخیر مؤسسات دیگری نیز اقدام به تولید و صدور کارتهای بانکی نموده اند که نمونه بارز آن ، کارتهای  موسسه امین و کارتهای ثمین می باشد. کارت تلفن هم نمونه ای از این کارت می باشد که برای پرداخت هزینه مکالمات تلفنی استفاده می شود .

سیستم یکپارچه بانک ملی ایران ( سیبا )  تلفیقی از دو سیستم کارتهای بانکی (ملی کارت) و حساب جاری الکترونیکی می باشد. به عبارت دیگر در این سیستم حساب جاری ( حساب چک ) و حساب کارت مشتری در اصل یک حساب مشترک می باشد.  بنا بر این مشتری هم می تواند  از دسته چک و هم از کارت جهت انجام عملیات بانکی خود استفاده نماید .

کارت ثمین که توسط شرکت ایز ایران تولید شده است . این کارت ۲۰۶ بایت حافظه و یک تراشه ( CHIPS)  را در خود جای دارد.  تهیه  این کارت به این نحو است که افراد کارمند در مؤسسات یا ادارات دولتی و یا سازمانهای معتبر از سازمان خود تقاضای کارت می نمایند موسسه ذیربط مربوطه  همراه با اطلاعات مورد نیاز و تعهدات لازم را برای شرک ایز ایران ارسال می کند. شرکت ایز ایران کارتی حداکثر معادل ۸۰ درصد حقوق فرد صادر می کند. افراد حقیقی نیز می توانند با مراجعه به موسسه های مالی و اعتباری حدود دو برابر مبلغ اعتبار درخواستی را بصورت اسناد مالی  و وثیقه قرار بدهند و با بهره گرفتن از اعتبار آن از موسسه صادر کننده کارت ، کارت دریافت نمایند. پس از دریافت کارت ، دارنده کارت می تواند به فروشگاه های خاصی مراجعه نماید و کالای مورد نظر خود را خریداری نماید و یک تا ۳ ماه بعد بدهی خود را پرداخت نماید در صورت عدم پرداخت بدهی خود ، کارت وی از درجه اعتبار ساقط می گردد. فروشنده نیز پس از انجام معامله پس از دو روز می تواند با ارائه صورتحساب فروش ،مبلغ صورتحساب خود را پس از کسر ۲درصد کارمزد ایز ایران دریافت نماید. در صورت مفقود شدن کارت یا سرقت رفتن آن پس از اطلاع یافتن شرکت ،کارت غیر قابل استفاده خواهد بود.  گسترش استفاده از کارتها در ایران با مشکلات و موانع زیادی روبرو است یک دسته از مشکلات ، مشکلات سخت افزاری می باشد .منظور از سخت افزار دستگاه های خود پرداز (ATM) نقطه فروش( POS)   و سایر دستگاه های مورد نیاز می باشد علاوه بر این موضوع قیمت هنگفت چنین دستگاه هایی سبب شده است که بانکها در کلیه شعب خود این دستگاه ها را نصب ننمایند .

علاوه بر مشکلات سخت افزاری ، مشکلات نرم افزاری نیز در بانکها وجود دارد. بعلت اینکه بانکها از نرم ا فزارهای مشابهی استفاده نمی کنند  تبادل اطلاعات با مشکل مواجه است.

علاوه بر معظلات مطرح شده ،مشکل عمده کاربرد کارتها فقدان زیر ساختهای الکترونیکی لازم در بانکها و موسسات مالی است. زیرا بانکها و موسسات مالی از سیستم های سنتی استفاده می کنند در نتیجه استفاده از کارتهای بانکی محدود می گردد. این موضوع سبب شده که بانکها سیستم های کارت کاملاَ مجزا از سیستم بانکی خود تعریف نمایند و همچنین کارت یک بانک در بسیاری از موارد و خدمات توسط بانکهای دیگر قابل پذیرش نباشد .

گسترش و رواج بعضی از کارتها مثل کارتهای اعتباری بعلت قانون بانکداری بدون ربا از لحاظ قانونی و شرعی با مانع روبرو است .

یکی از معظلات مهم دیگر نداشتن قانون جامع برای انتقال الکترونیکی وجوه ( EFT) در کشور می باشد که گسترش این کارتها را با مشکل جدی مواجه خواهد ساخت .

مشکل فرهنگ استفاده ، امنیت کارتها ، تقلب ، سرقت ، شیوه رسیدگی به تخلفات و فرایند قضایی مربوطه از موانع موثر در گسترش کارتها در ایران می باشد. زیرا باعث ایجاد جو عدم اطمینان  و اعتماد در بین مردم می شود.

یکی از استفاده های مهم کارتها در تجارت بین المللی می باشد .کارتهای صادر شده در ایران در سطح ملی و محدود کاربرد دارند. محدودیت کاربرد آنها مانع در گسترش استفاده از این کارت ها می شود .

بعضی از موانع فوق مربوط به عدم دست یابی فناوری پیش رفته اطلاعات و ارتباطات است که به علت تحریم اقتصادی آمریکا بر علیه جمهوری اسلامی ایران تشدید شده است.حال که مشکلات و معظلات کارتها در ایران بررسی شد پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت کارتها ارائه می گردد.

بطور خلاصه برای گسترش استفاده از کارتها اقدامات زیر پیشنهاد می گردد :

• حرکت بانکها از بانکداری سنتی به بانکداری الکترونیکی .
• هماهنگ کردن سخت افزارها و نرم افزارهای بانکها.
• ایجاد زیر ساختهای لازم برای انتقال الکترونیکی وجوه در ایران
• تجدید نظر در قوانین بانکی و وضع قوانین لازم در خصوص انواع کارتهای بانکی
• ایجاد فرهنگ لازم جهت استفاده از کارتها.
• فراهم آوردن امکان استفاده از کارتها در تمامی مکانها ، بانکها و فروشگاه ها
• برقراری ارتباطات بین المللی بانکها و بین المللی کردن استفاده از کارتها .
• ایجاد مرکز تهاتر و تسویه بین بانکی کارتها

۳۴-۴-۲-شبکه تبادل اطلاعات بانکی (شتاب )

یکی دیگر از اقدامات نظام بانکداری ایران برای ایجاد زمینه راه اندازی بانکداری الکترونیکی طرح شبکه تبادل اطلاعات بانکی شتاب  می باشد . از آنجایی که تبادل الکترونیکی وجوه مختص به یک بانک نیست و همانگونه که در شیوه سنتی تبادل وجوه نقدی ، حسابها بین بانکها از طریق اتاق پایاپای انجام می پذیرد برای تبادل الکترونیکی وجوه بین بانکها نیز چنین مکانیزمی بطور الکترونیکی مورد نیاز است. برای این منظور بانکها به شبکه الکترونیکی جدیدی که مانند اتاق پایاپای برای بانکها  عمل کند نیازمند می باشند. وظیفه تبادل اطلاعات بانکی در سطح بین المللی و خارج از کشور به عهده شبکه های بین المللی به خصوص سوئیفت  است. اما در داخل کشور و با توجه به ارتباط بین بانکهای داخلی سوئیفت کارایی و ویژگی های لازم را برای این کار ندارد. به همین منظور شبکه ای به نام شتاب ( شبکه  تبادل اطلاعات بانکی ) در نظر گرفته شده که این خلأ را پر نماید. شرکت خدمات انفورماتیک  به عنوان سازمان اجرایی طرح اتوماسیون سیستم بانکی ، اقدام به طراحی مرکز شتاب با اخذ مجوز از شورای عالی بانکها در سال ۱۳۷۷ کرده است. در این مرکز شرایط ، مقررات ، آیین نامه ها و استاندارد پیامها تدوین گردیده است. محدوده خدمات این مرکز دستگاه های نقطه فروش (POS) ، خود پرداز (ATM) ، PINPAD و همچنین ارائه خدمات تجارت الکترونیکی است.

مرکز شتاب پس از بررسی و مطالعه مراکز سوئیچ کشورهای پیش رفته و بکار گیری تجربیات آنها به وجود آمده است. سیستم نرم افزار بکار گرفته شده بر اساس سیستم عامل  indows,UNIX W با پیروی از پروتکل TCP /IP  بنا شده است و از معماری خادم و مخدوم[۱] با پیکربندی سوپر سرورهای قدرتمند استفاده می نمایند.

۳۴-۵-۲-مرکز هماهنگی تبادل اطلاعات بین بانکی ( مهتاب )

شبکه مهتاب تقریبا مشابه شبکه شتاب است و هدف آن تسهیل تبادلات بین بانکی الکترونیکی و سایر خدمات بانکداری الکترونیکی و انتقال الکترونیکی وجوه در ایران می باشد. این طرح توسط شرکت سداد  دنبال می شود و از سوی بعضی از بانکهای داخلی از قبیل بانک ملی و ملت مورد حمایت قرار می گیرد. هر چند که طرح شبکه مهتاب در کنار طرح شبکه شتاب می تواند موجب افزایش رقابت و بالا بردن کیفیت شبکه گردد ولی در شرایط فعلی با توجه به مشکلات و موانع موجود در راه بانکداری الکترونیکی در ایران تا حدودی باعث نا هماهنگی  و اصراف منابع می گردد.

۳۴-۶-۲-سوئیفت ( SWIFT)

یکی دیگر از اقدامات نظام بانکداری ایران در جهت حرکت بسوی بانکداری الکترونیکی پیوستن به سوئیفت بود. ایران در سال ۱۳۷۱  به عضویت سوئیفت درآمد و در سال ۱۳۷۲ به شبکه سوئیفت متصل شد .

سوئیفت را می توان نقطه شروع بانکداری الکترونیکی در ایران دانست هر چند پیوستن به سوئیفت مزایای شاخص و گسترده ای در پی دارد، مع الوصف از سوی بانکهای ایران با کندی مورد استقبال قرار گرفت. با رواج سوئیفت مفاهیم ارتباط الکترونیکی و ارسال و دریافت پیامهای مالی از طریق به کار گیری فناوری رایانه ای و شبکه مخابراتی مطمئن جای خود را در فعالیت های بانکی ایران باز نمود.

تمامی اعضای سوئیفت در یکی از بانکهای مورد نظر سوئیفت دارای حساب می باشند و حق برداشت از این حسابها توسط اعضاء به مؤسسه سوئیفت  داده شده است. موسسه سوئیفت حق اشتراک سالانه اعضا ، هزینه تجهیزات و جزواتی را که برای اعضا ارسال میدارد را از این حسابها برداشت می نمایند  .

بانکهای ایرانی در حال حاظر از انواع پیام های سوئیفت از جمله  پیامهای مربوط به حواله شخصی ، ارسال منابع بین بانکی ، پیامهای مربوط به وام ، اعتبارات اسنادی ، وصولی ها و پیامهای غیر مالی استفاده می نمایند .

 ۳۴-۷-۲-VSAT[2]

در حال حاضر خط ارتباطی ماهواره ای بانکداری الکترونیکی در ایران توسط VSAT   انجام می گیرد. این شبکه که متولی بر پایی آن شرکت خدمات انفورماتیک ایران است تمام حجم ارتباتاط ماهواره ای تبادل بانکی را انجام می دهد .

پس از تصویب طرح اتوماسیون بانکی در شورای عالی  بانکهای کشور در سال ۱۳۷۱ بررسی های کارشناسی گسترده ای به منظور انتخاب و استقرار بستر مخابراتی مناسب برای این پروژه عظیم ملی ، با در نظر گرفتن مشخصه های اختصاصی شبکه مخابرات بانکی آغاز شد. نتیجه آن پیشنهاد ایجاد یک شبکه ارتباطی اختصاصی مطمئن با پوشش جغرافیایی وسیع در قالب شبکه ماهواره ای VSAT  بود.

شیوه کار این شبکه بدین ترتیب است که در مرحله اول شبکه با ساختار ستاره ای[۳] سرویس انتقال اطلاعات را برقرار می کند.  ساختار ستاره ای شبکه از یک ایستگاه اصلی به نام مرکز (HUB) و تعداد بسیاری از ایستگاه های کوچک به نام VSAT تشکیل شده است .در این نوع شبکه ارتباط ایستگاه های VSAT  تنها با مرکز (البته بطور دو طرف) ممکن می باشد و دو ایستگاه نمی توانند با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند این مشخصه موجب گردیده است تا ایستگاه های VSAT  به تجهیزات با هوشمندی کمتری  جهت راه یابی اطلاعات رقمی مجهز گردد و نه تنها آنها را بسوی رایانه میزبان[۴]  روانه می کند.

بلکه کنترل ترافیکی کلیه ایستگاه های VSAT از نظر اعمال پارامتر های لازم جهت برقراری ارتباط و اطلاع از سلامت  یا خرابی آنها را نیز به دعهده دارد .

مشخصات شبکه VSAT به قرار ذیل است :

۱- VSAT  یک محیط مخابراتی دیجیتال است که به منظور ارتباط رایانه ها و انقال داده ها طراحی شده است . بهترین محیط برای انتقال اطلاعات دیجیتال است و حتی در این شبکه سیگنالهای صحبت تلفنی و تصویری که طبیعتا آنالوگ هستند  از مزایای انتقال دیجیتال بهره مند می شوند .

۲ – در شبکه VSAT   اجزاء شبکه در محدوده حفاظت شده ممکن بانکها قرار دارند و از دسترسی دیگران دور است .به عبارت دیگر دسترسی افراد غیر مجاز به اطلاعات و یا تزریق اطلاعات به شبکه عملا غیر ممکن است و به این سبب شبکه از امنیت اطلاعات بسیار خوبی برخوردار است.

۳- این شبکه ضریب اطمینانی بالاتر از ۹۵/۹۹% را داراست. در حالی که ضریب اطمینان شبکه های عمومی حدود ۸۵%  می باشد.

۴- برای اتصال یک نقطه جدید به شبکه VSAT   بیش  از چند ساعت زمان لازم نیست.  و از نقطه جدید در هر کجای ناحیه تحت پوشش ماهواره ای که باشد اتصال برقرار می شود .

۵- از دیگر مشخصات این شبکه انعطاف پذیری، سرعت و کیفیت مطلوب ارتباط و همینطور ارائه همزمان سرویسهای داده ها و تصویر و پوشش وسیع جغرافیایی آن است .

با توجه به خصوصیات ذکر شده، میزان تطابق این شبکه با نیازهای مخابرات بانکی  به وضوح قابل مشاهده است .می توان کاربردهای آنرا در شبکه بانکی به دو صورت ملاحظه نمود :

۱- کاربرد های پیوسته [۵] :  که شامل اتصال به نقطه فروش ( POS)  و خود پرداز (ATM) و بستری مناسب جهت بانکداری الکترونیکی پیوسته ، ارتباط صوتی ، اینترنت و اینترانت  می باشد .

۲- کاربردهای نا پیوسته [۶]  : برای انتقال فایل و توزیع نرم افزار در زمان پایین بودن ترافیک شبکه بعد از ساعات اداری مورد استفاده قرار می گیرد .

۳۴-۸-۲-سیستم های یکپارچه بانکی

یکی از اقدامات مهم بانکهای کشور ایجاد و راه اندازی سیستم های یکپارچه بانکی می باشد. بانک ملی  ایران اولین بانکی بود که سیستم یکپارچه بانکی ( سیبا ) خود را راه اندازی نمود.  این سیستم تلفیقی از دو سیستم کارتهای بانکی ملی کارت  و حساب جاری الکترونیکی می باشد. به عبارت دیگر حساب جاری ( حساب چک و حساب کارت )  مشتری هر دو در اصل یک حساب مشترک بوده ومشتری میتواندبرای استفاده ازحساب مزبور هم ازدسته چک خودوهم کارت استفاده نماید.

علاوه بربانک ملی سایربانکهای کشورنیزاقداماتی را در این زمینه شروع کرده اند به عنوان نمونه بانک صادرات ایران طرح سپهر را از اسفند ماه ۱۳۷۹ آغاز نموده است و بانک کشاورزی طرح جامع اتوماسیون خود را با نام مهر ( مدیریت هوشمند رایانه ای( به اجرا در آورده است.

[۱] Client Server Architecture

[۲] Very Small Aperture Terminals

[۳] Star

[۴] Host Computer