مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: کلیات

1-1.بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-2.سوالات اصلی و فرعی این پایان نامه……………………………………………………………………………………………4

1-3.بیان اهمیت موضوع…………………………………………………………………………………………………………………..5

1-4.فرضیه های این پایان نامه…………………………………………………………………………………………………………..5

1-5.پیشینه موضوع…………………………………………………………………………………………………………………………5

1-6.بیان جنبه های نوآوری و جدید بودن طرح…………………………………………………………………………………….5

1-7.شیوه و روش گردآوری مطالب این پایان نامه………………………………………………………………………………….6

فصل دوم: امثال و حکم فارسی

2-1.امثال و حکم فارسی………………………………………………………………………………………………………………….8

2-2.پیشینه امثال و حکم فارسی………………………………………………………………………………………………………..9

2-3.حکمت…………………………………………………………………………………………………………………………………10

2-4.مثل……………………………………………………………………………………………………………………………………..12

2-5.تقسیم بندی امثال……………………………………………………………………………………………………………………12

2-5-1.ضرب المثل منثور…………………………………………………………………………………………………………..12

2-5-2.ضرب المثل منظوم………………………………………………………………………………………………………….12

2-6.منشأ و خاستگاه ضرب المثل…………………………………………………………………………………………………….14

2-7.تفاوت میان مثل و حکمت………………………………………………………………………………………………………..15

2-8.ضرب المثل…………………………………………………………………………………………………………………………..17

2-9.تمثیل…………………………………………………………………………………………………………………………………..20

2-10.رابطه میان تمثیل و امثال………………………………………………………………………………………………………..22

2-11.کنایه………………………………………………………………………………………………………………………………….22

2-12.کلمات قصار……………………………………………………………………………………………………………………….24

2-13.کلیشه………………………………………………………………………………………………………………………………..25

2-14.اصطلاح……………………………………………………………………………………………………………………………..25

فصل سوم: نهج البلاغه و امثال علوی

3-1.مختصری از زندگی امام علی(ع)………………………………………………………………………………………………..28

3-2.نهج البلاغه……………………………………………………………………………………………………………………………29

3-3.گردآوری نهج البلاغه………………………………………………………………………………………………………………31

3-4.گزیده ای از زندگی نامه سید رضی…………………………………………………………………………………………….33

3-4-1.اساتید………………………………………………………………………………………………………………………….34

3-4-2.جایگاه علمی و تألیفات…………………………………………………………………………………………………..35

3-5.شعر و شاعری سید رضی…………………………………………………………………………………………………………37

3-6.پیشینه امثال و حکم در ادب عربی……………………………………………………………………………………………..37

3-7.امثال علوی…………………………………………………………………………………………………………………………..38

3-7-1.اقسام امثال نهج البلاغه……………………………………………………………………………………………………39

3-7-1-1.امثال قرآنی ………………………………………………………………………………………………………..39

 

3-7-1-2.امثال غیر قرآنی……………………………………………………………………………………………………39

فصل چهارم: معادل­یابی­امثال نهج البلاغه با امثال فارسی

مدخل…………………………………………………………………………………………………………………………………………41

4-1.قناعت………………………………………………………………………………………………………………………………….42

4-1-1.قناعت در کلمات قصار نهج البلاغه…………………………………………………………………………………………42

4-1-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع قناعت در امثال و حکم فارسی…………………………….50

4-2.عدالت………………………………………………………………………………………………………………………………….53

4-2-1.عدالت در کلمات قصار نهج البلاغه…………………………………………………………………………………….53

4-2-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع عدالت در امثال و حکم فارسی……………………………..62

4-3.بردباری و صبر………………………………………………………………………………………………………………………65

4-3-1.بردباری و صبر در کلمات قصار نهج البلاغه…………………………………………………………………………65

4-3-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع بردباری و صبر در امثال و حکم فارسی………………….81

4-4.طمع…………………………………………………………………………………………………………………………………….86

4-4-1.نکوهش طمع در کلمات قصار نهج البلاغه……………………………………………………………………………86

4-4-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع نکوهش طمع در امثال و حکم فارسی…………………….93

4-5.ظلم و ستم……………………………………………………………………………………………………………………………98

4-5-1.نکوهش ظلم و ستم در کلمات قصار نهج البلاغه……………………………………………………………………98

4-5-2.معادل­یابی امثال وحکم نهج­البلاغه باموضوع نکوهش ظلم وستم درامثال و حکم فارسی……………….105

4-6.عجله و شتابزدگی…………………………………………………………………………………………………………………108

4-6-1.نکوهش عجله و شتابزدگی در کلمات قصارنهج البلاغه…………………………………………………………108

4-6-2.معادل­یابی امثال­وحکم نهج­البلاغه باموضوع نکوهش عجلع وشتابزدگی­درامثال­وحکم فارسی………….111

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………..114

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………117

چکیده

بی­شک ‌‌ضرب المثل­ها یکی از گونه­­هـای شناخته شده ادبیات؛ و كاربردی­ترین و در عین حال عامیانه­ترین آن­هـاست که سبب اشتراکاتی در بین زبان­­های اقوام و ملل مختلف شده است. امثال و حکم در انتقال درست فكر و اندیشه گوینده به مخاطب، نقش مهمـی دارند كه در این میان می توان كوتاهـی لفظ، رسایـی معنا، زیبایـی و بدیع بودن كلمات را از ویژگی­هـای برجسته آن دانست.

در این میان جایگاه نهج البلاغه و امثال علوی در ادبیات فارسـی، یک امر روشن و غیر قابل انکار است گواه این بیان شعر شاعرانی است که از گذشته­های دور تاکنون تحت تأثیر کلام امام علی(ع) بوده که گاه عینا و گاه از نظر محتوا ومفهوم از امثال و حکم نهج البلاغه الهام گرفته­اند . نهج البلاغه را  می­توان حاصل سرمایه­ فکر­ی و ذوقی امام علی(ع) دانست که به­عنوان یک سند معتبر دینی و مذهبی چراغ راه هدایت و سعادت را بر بشر روشن می­نماید.

این پایان نامه بر آن است که از یک سو امثال و حکم علوی نهج البلاغه را احصاء و پس از تقسیم بندی موضوعـی آن این امثال را با ضرب المثل­های منظوم و منثور زبان فارسی معادل­یابی نماید.

Abstract

Proverbs and proverbs are undoubtedly one of the known literary genres. They are also the most widely usedand at the same time the commonest genre which causes some commonalities among the languages spoken by different nations and people. Adages play a significant role in conveying the speaker’s thoughts to the audience. They are characterized by briefness, eloquence, beauty, and creativity of the words.

Here, the place of Nahjolbalaghe and Alavi adages in Persian literature is undeniable because they are the result of Imam Ali’s (AS) intellectual and skillful capital, who directs human to the path of prosperity.

The present thesis is an attempt toextract the Alavi adages from Nahjolbalaghe, on the one hand, and to match them with Persian prose and verse adages and proverbs, on the other hand. Therefore, the objectives of the present thesis are as follow:ecognizing the adages of Nahjolbalaghe,Classifying Nahjolbalaghe adagesthematically, andMatching these adages with Persian ones.

مقدمه

نهج البلاغه که بخشی از کلام گهربار علی(ع) است، توسط شریف رضـی در سه بخش خطبه­ها، نامه­ها و حکمت­­هـا جمع آوری شده است و بعد از او علماء و فضلای بسیاری برآن شرح نوشته اند، به طوری که در باورهـای اسلامـی نهج البلاغه بعد از قرآن و حدیث نبوی به عنوان یک منبع مهم وغنی برای هدایت بشری به شمار می­آید. نهج البلاغه یک اثر ارزشمند و جاویـد است که با هویـت دینی خود عمومیـت یافته چرا که از زبان و دل امام معصومـی چون علـی(ع) تراوش کرده است و بیانگر عقلانیـت و بلاغت کلام اوست. تجلّـی این کتاب و امثال آن در کلام شعرا و اهل ادب گاه پیدا و آشکار است و گاه پوشیده و نهان؛ این اثر­پذیری پوشیده و پنهان در آثار ادباء گاه به صورت الهامـی بنیادی و گاه  تملیحـی به کار گرفته شده است که مـی­توان عامل اصلـی مثل­هـا و حکمت­هـای مشترك فارسـی و علوی را گرایـش­های دینـی و مذهبی مشترك میان آن­هـا دانست. اما باید اشاره نمود که بیشتریـن اثر­پذیـری از گفتار علوی را می­توان در اشعار و حکایت­­های سعدی مشاهده نمود.

مطالب این پایان نامه به شیوه کتابخانه­ای بنابر محور  فیش­ برداری، مطالعه، تحقیق و با استناد به منابع مرجع و مهم گرد­آوری شده است . این تحقیق متشکل از چهار فصل با محتوای موضوعی است که پژوهشگر مطالب را از باب موضوعی امثال مورد بررسی قرار داده است در این پایان نامه تعریف امثال موسع­تر از حکمت  مدنظر می­باشد و در امثالی که بیان نموده حکمت­ها را نیز مدنظر قرار داده و مثل­ها را با دید مجاز درنظر گرفته­ایم.

اهمیت امثال علوی از آن جهت است كه گفتاری حکیمانه و پندآموز از امام علی(ع) می­باشد كه با برخی آثار ادبی پیوند ناگسستنـی دارد و تأثیر این آثار در زندگی مردم غیر قابل انکار است. مثل­هـا حاصل تراوش ذهن و اندیشه­ی هوشمندانه­ی یک ملت است، كه فراگیر شده و مورد اقبال جوامع بشری قرار گرفته است. از زمان تألیف این کتاب سال­هـای متمادی سپری شده است، در حالی که دانشمندان و علمای اسلامی در زمینه ­های مختلف ادبی و بلاغی و معرفتـی این کتاب را مورد بحث و بررسـی قرار داده و اعجاز کلامـی مولا امیر مومنان را از هر جهت تبیین کرده ­اند اما با توجه به اینکه تاکنون کار جامع و کاملـی در زمینه امثال علوی و امثال فارسی صورت  نگرفته است  لزوم انجام این پژوهش مشخص مـی­شود. علاوه بر این شعرا و اهل ادبی که از نهج البلاغه و امثال آن تاثیر پذیرفته­اند ما را به راه رهنمون کرده ­اند که پژوهش و تطابق این امثال با یکدیگر در دو زبان فارسی و عربی امری لازم و ضروری است و به درکـی جامع­تر و کامل­تری در این زمینه نیاز است.

در پیرامون پیشینه این موضوع باید گفت که علامه امینـی در «الغدیر» هشتاد و یک شرح این کتاب را معرفـی کرده است و سایر بزرگانی چون شیخ آقا بزرگ طهرانـی در کتاب خود بیش ازصد و پنجاه شرح و ترجمه بر این کتاب ذکر نموده که هم به زبان عربی و هم زبان فارسی است و از قدیمـی­ترین آن­ها «اعلام نهج البلاغه» نوشته علـی بن ناصر را که معاصر شریف رضی است مـی­توان نام برد. نخستین گردآورنده کلمات قصار علـی(ع) ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ صاحب«البیـان و التبیـن» درگذشتهً ۲۵۵ هـ . ق است. وی صد کلمه از کلمات قصار امیرالمؤمنین را انتخاب کرده و آن را (مطلوب کل طالب من کلام امیرالمومنین علی بن ابی طالب) نامیده ‌است.

امیرمومنان در اثر ارزشمند خویش به مقتضای فهم و درک مخاطب خود با آن­ها سخن گفته و سخنان و نصایح پند آموز خود را در قالب­های تمثیلـی بیان نموده  که سرشار از حکمت و معناست به­ طوری که استنادهای آن حضرت به آیات الهی در آن نمود دارد و در برخی از امثال فارسـی نیز این استناد و تلمیح­هـا  به چشم مـی­خورد لذا محققین و پژوهشگران  با تلاش­هـای بسیاری در حد توانایـی خود موضوعات نهج البلاغه را استخراج کرده و مورد تبییـن و بررسـی قرار داده­اند. همچنیـن تک نگاری­هـایی موضوعـی در ابعاد مختلف نهج البلاغه صورت گرفته است که از آن جمله مـی­توان به امثال و حکم در نهج البلاغه  اشاره کرد. برخی از نویسندگان، امثال نهج البلاغه را با بهره گرفتن از کتب شرح و توضیح داده­اند که از آن جمله مـی­توان به کتاب«الامثال و الحکم المستخرجة من نهج البلاغة» محمد غروی اشاره کرد. بعضـی از نویسندگان در صدد معادل­یـابـی برای امثال نهج البلاغه در زبان­هـای فارسـی، عربـی و انگلیسـی برآمده­اند که ازجمله این آثار کتاب «امثال و حکم نهج البلاغه و معادل هـای فارسـی وانگلیسـی» نوشته­ی هاجر اندقانی می­توان نام برد.

بیان مساله

جایگاه نهج البلاغه در میان ادبیات و مردم فارسـی زبان یک امر روشن و غیر قابل انکار است  و تاثیری که اهل ادب از این کتاب ارزشمند گرفته اند نیز بسیار واضح است. ضرب المثل­ها یکی از گونه­هـای شناخته شده ادبیات و كاربردی­ترین و در عین حال عامیانه­ترین آن­هـاست. در حالی كه به لحاظ ساختار­ی و سبك ادبـی، زیباتر­ین و بر­جسته­ترین سبك­هـای متنوّع بیانـی است. استفاده از ضرب‏المثل­ها  یكـی از منابع غنی ادبی و بلاغی، در نهج‏البلاغه به شمار می­آید. از جمله صنایع بلاغی كه در تمام  نهج‏البلاغه برای رسایـی منظور و مفهوم و درك صحیح و درست به كار رفته است همین ضرب المثل­هـا هستند.

بهره‏­گیری امام علی (ع) از حکمت­هـا متفاوت، متنوع و پرجاذبه است كه در انتقال مفاهیم كلامی، نقشی بسیار  بزرگی برعهده دارند. ضرب‏المثل‎­ها در انتقال درست فكر و اندیشه گوینده به مخاطب، نقش مهمـی ایفا می‏كنند كه كوتاهـی لفظ، رسایـی معنا، زیبایـی و بدیع بودن كلمات از ویژگی‏های برجسته آنهاست. هدف این پایان نامه استخراج و شناخت مثل‎هـای سائر و غیرسائر زبان عربـی است كه در نهج‏البلاغه آمده است. همچنین معادل‏یابی مفهومی و نه متنی آن در زبان فارسـی نیز دنبال شده است..

این پایان نامه بر آن است که از یک سو امثال و حکم علوی نهج البلاغه را استخراج و پس از تقسیم بندی موضوعـی آن این امثال را با ضرب المثل­های منظوم و منثور؛ زبان فارسی تطبیق نماید از این رو مـی­توان هدف و نیز برآیند این نوشتار را در سه جمله خلاصه نمود:

1. برشمردن ضرب المثل­هـای نهج البلاغه

فصل اول کلیات و مفاهیم 1

مقدمه 2

1- 1 کلیات   6

1-1-1بیان مسأله 6

1-1-2 بیان اهمیت موضوع  6

1-1-3 پیشینۀ تحقیق  6

1-1-4 سؤال­های تحقیق  7

1-1-5 فرضیه ­های تحقیق  7

1-1-6 روش تحقیق  7

1-1-7 ضرورت پژوهش    8

1-1-8 اهداف پژوهش    8

1-2 مفاهیم(ترجمه- نمایش­نامه- توفیق حکیم) 8

1-2-1 ترجمه 8

1-2-1-1 ترجمه در لغت   8

1-2-1-2 ترجمه در اصطلاح  9

1-2-1-3 ارکان ترجمه 9

1-2-1-4 اهمیت ترجمه و نقش آن در پیشرفت تمدن­ها 10

1-2-1-5 انواع ترجمه 11

1-2-1-5-1 ترجمۀ شفاهی  11

1-2-1-5-2 ترجمۀ مکتوب   11

1-2-1-5-2-1 ترجمۀ واژه به واژه 12

1-2-1-5-2-2 ترجمۀ تحت اللفظی  12

1-2-1-5-2-3 ترجمۀ امین  13

1-2-1-5-2-4 ترجمۀ آزاد 13

1-2-1-5-2-5 ترجمۀ معنایی(تفسیری) 13

1-2-1-5-2-6 ترجمۀ اقتباسی  14

1-2-1-5-2-7 ترجمۀ اصطلاحی  14

1-2-1-5-2-8 ترجمۀ ارتباطی  14

1-2-1-6 انواع متون در ترجمه 14

1-2-1-6-1 متون ادبی  15

1-2-1-6-2 متون علمی  15

1-2-1-6-3 متون دینی  15

1-2-1-6-4 متون مطبوعاتی  15

1-2-1-6-5 متون داستانی و نمایش­نامه ای  15

1-2-1-7 ترجمه در کشورهای عربی  15

1-2-1-8 ترجمه در ایران  19

1-2-2 نمایش و نمایش­نامه 22

1-2-2-1 ظهور نخستین نشانه­ های هنر نمایش    23

1-2-2-2 هنرهای نمایشی در مصر پیش از اسلام 24

1-2-2-3 کارهای نمایشی در مصر پس از اسلام 25

1-2-2-3-1 راوی­ها و حکواتی  25

1-2-2-3-2 السماجاء و مقلد  25

1-2-2-3-3 موهبَذین یا روحوضی­های کوتاه 26

1-2-2-3-4 خیال الظل یا سایه بازی  26

1-2-2-4 کارهای نمایشی دورۀ جدید  26

1-2-2-5 نمایش­نامه در دوران معاصر  29

1-2-2-6 واژگان نمایش­نامه ( فصیح یا محاوره ای؟) 30

1-2-3 توفیق حکیم  32

1-2-3-1 سیر نمایش­نامه نویسی توفیق حکیم  35

1-2-4 مصر  38

1-2-4-1 جغرافیای مصر  39

1-2-4-2 موقعیت مصر  40

1-2-4-3 اهمیت مصر  41

1-2-4-4 مصر در آثار توفیق حکیم  41

1-2-5 مملوکیان  42

1-2-5-1 نظام زندگی ممالیک   42

فصل دوم نمایش­نامه «السلطان الحائر» 44

2-1 فکر نگارش «السلطان الحائر»  45

2-2 خلاصۀ نمایش­نامه 46

2-3 برخی روش­های به کار رفته در ترجمه 46

2-4 منابع مورد استفاده در ترجمه 50

2-5 خطاهای لغوی متن نمایش­نامه 50

2-6 پیام­های نمایش­نامه 51

2-7 ترجمۀ نمایش­نامۀ «السلطان الحائر»  «پادشاه سرگردان» 54

فصل سوم بررسی فنی و محتوایی نمایش­نامه  «پادشاه سرگردان» 218

3-1 بررسی محتوایی نمایش­نامه 219

3-1-1 جایگاه و حقوق اجتماعی زن  219

 

3-1-1-1 جایگاه زن در آثار توفیق حکیم  221

3-1-2 نوع نمایش­نامه 225

3-2 بررسی عناصر فنی نمایش­نامه 227

3-2-1 عناصر نمایشی  227

3-2-1-1 موضوع (تم) 228

موضوع در پردۀ اول  228

موضوع در پردۀ دوم 229

موضوع در پردۀ سوم 229

3-2-1-2 مضمون  229

مضمون در پردۀ اول  229

مضمون در پردۀ دوم 229

مضمون در پردۀ سوم 229

3-2-1-3 طرح  230

3-2-1-4 شخصیت   230

شخصیت در پردۀ اول  230

شخصیت در پردۀ دوم 231

شخصیت در پردۀ سوم 232

3-2-1-4-1شخصیت­های ایستا و پویای نمایش­نامه 233

3-2-1-5 زمینه 234

زمینه در پردۀ اول  234

زمینه در پردۀ دوم 234

زمینه در پردۀ سوم 234

3-2-1-6 لحن  235

لحن در پردۀ اول  235

لحن در پردۀ دوم 235

لحن در پردۀ سوم 236

3-2-1-7 فضا و جو  236

فضا و جّو در پردۀ اول  236

فضا وجو در پردۀ دوم 237

فضا و جو در پردۀ سوم 237

3-2-1-8 سبک   238

3-2-1-8-1 سبک در نمایش­نامۀ «پادشاه سرگردان» 238

3-2-1-9 زاویۀ دید  238

زاویۀ دید در پردۀ اول  239

زاویۀ دید در پردۀ دوم 239

زاویۀ دید در پردۀ سوم 239

3-2-1-10 گفتگو  239

3-2-1-11 تصویر در نمایش    241

3-2-1-12 هول و ولا(تعلیق) 241

تعلیق در پردۀ اول  242

تعلیق در پردۀ دوم 242

تعلیق در پردۀ سوم 242

3-2-1-13 کشمکش    242

کشمکش در پردۀ اول  243

کشمکش در پردۀ دوم 244

کشمکش در پردۀ سوم 244

3-2-1-14 گره افکنی  244

گره افکنی در پردۀ اول  244

گره افکنی در پردۀ دوم 245

گره افکنی در پردۀ سوم 245

3-2-1-15 گره گشایی  245

گره‌گشایی در پردۀ اول  245

گره گشایی در پردۀ دوم 246

گره گشایی در پردۀ سوم 246

3-2-1-16 نقطۀ اوج(بزنگاه) 246

نقطۀ اوج در پردۀ اول  246

نقطۀ اوج در پردۀ دوم 246

نقطۀ اوج در پردۀ سوم 246

3-2-1-17 فرود 247

3-2-1-18 نتیجۀ نهایی  247

3-2-2 عناصر بیانی و صور خیال  247

3-2-2-1 تلمیح  248

3-2-2-2 نماد ( سمبل) 249

3-2-2-3 مجاز 250

3-2-2-4 کنایه 251

3-2-2-5 تفاوت مجاز و کنایه 251

3-2-2-6 تشبیه 252

3-2-2-7 ضرب المثل  253

نتایج پژوهش    255

واژه­نامه 258

منابع و مآخذ  263

کتب عربی  263

کتب فارسی  264

نشریات   267

فرهنگ­های لغت و اصطلاح  268

رساله­ها و پایان نامه­ها 268

سایت­های اینترنتی  269

چکیده

ایرانیان  همچون دیگر ملت­های طالب پیشرفت جهان، در کنار قدم­هایی که برای تولید علم برداشته اند، از ترجمه نیز پلی برای دسترسی به علم، فرهنگ و ادبیات ملت­های دیگر، ساخته اند. ترجمه که قرن­ها پیش به وجود آمده و در تکامل تمدن­های ایرانی نقش پررنگی داشته، تاریخچه ای طولانی و پر فراز و نشیب دارد. از زمان تاسیس دار الفنون که ترجمه به طور جدی پیگیری شد، عنایت مترجمان، بیشتر به متن­هایی از زبانهای اروپایی بوده و هرچند آثاری از زبان عربی به فارسی برگردانده شده ولی در مقایسه با زبان­های دیگر، کمیت قابل ملاحظه ای ندارد. از میان آثار ترجمه نشده، برخی درحیطۀ هنر و ادبیات عربی است که زیر مجموعه ای چون نمایش نامه دارد. تعدادی از این نمایش­نامه­ها توسط نویسندگان صاحب سبکی همچون توفیق حکیم نوشته شده است. او که معروف به پدر نمایش­نامه نویسی عرب است، با الهام از آثار نویسندگان اروپایی، نمایش­نامه نویسی عربی را از دایرۀ سرگرمی محض خارج ساخت و در خدمت جامعه قرار داد و آن را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. نمایش­نامۀ «السلطان الحائر» یکی از آثار اوست که در آن، برخی واقعیت­های موجود در جامعه را در چارچوبی تاریخی ریخته و با بهره گرفتن از مکاتبی چون واقع گرایی، رمزگرایی و نگرش ذهنی و فلسفی، سعی در بیان مشکل و ارائۀ راه حل آن دارد. این نمایش­نامه هم یکی از هزاران اثری است که به زبان فارسی ترجمه نشده است. نگارنده بر آن است تا در جهت غنای ادبیات فارسی، مخصوصاً ادبیات نمایشی و آشنایی هرچه بیشتر فارسی زبانان با آثار نویسندگان برجسته ای چون توفیق حکیم، ضمن ترجمۀ این اثر، به برخی زوایای محتوایی وفنی آن نیز بپردازد. ترجمه، فصیح و به روش امین و در موارد اندکی، ارتباطی است.در بخش تحلیل نیز، آنچه تحت عنوان بررسی محتوایی ارائه می­ شود، جایگاه زن در این اثر و نوع نمایش­نامه است و عناصر داستانی و عناصر خیال موجود در متن، بخشی از فنون به کار رفته در نمایش­نامه است که در این پایان نامه بررسی می­ شود.

Abstract

Iranians like other nations in the world seeking for progress, with the steps they have taken for producing science,they have been used «Translation» as a bridge to access to knowledge, culture and literature of other nations.

Translation whichappeared centuries ago with the strong role in the development of Iranian civilizations,has a long and bumpy history. since the establish of Academy which the translation was followed seriously, The focus of the translators was on the texts from European languages and Although some works have been translated from Arabic to Persianbut is not significant in quantity in comparison with the other languages. among the works not translated,there are a number of them in the fields of art and Arabic literature which have subsets such as plays. some of these plays have been written by great authors like Tawfiq Al-Hakim.He is known as the father of the Arab playwriting, inspired by playwrights of European writers removed Arabic playwrights from the pure entertainment circle , presented it to the society and expanded it as a literary form. The play «Sultan Alhaer» is one of his works which shows some of the realities of the society in historical context and using doctrine such as realism,  mystery , philosophical and mental attitude, trying to explain the problem and its solution. This play is one of the thousands of works that has not been translated into Persian. to rich Persian literature, especially dramatic literature and more familiarity of persians with the works of prominent writers such as Tawfiq Hakim while translating this work,the Author tries to study some of its technical and content aspects.

Translation is eloquent in honest manner and in a few cases, is communicational.In the analysis part,whatever is presented as content survey,is the status of women in this work and the play type,And elements of fiction and fantasy elements in the text,are some techniques used in the play which will be surveyed in this thesis.

 

 

مقدمه

صنعت یا به عبارتی بهتر، هنر ترجمه، کار خطیر و دشوار درک و تفسیر موضوعات، معانی و مفاهیم پدید آمده در یک زبان (زبان مبدأ) و سپس انتقال، معادل یابی و بازسازی آن­ها در زبانی دیگر(زبان مقصد) را به عهده می­گیرد. این جابجایی نوشته یا گفتار از زبانی به زبان دیگر، اینطور نیست که همانند علمی دقیق، می­توان هر واژه و مفهومی را هم به طور دقیق تعریف و درک کرد و هم آنها را به شیوه ای شفاف با پیوندهای متقابل و کاملا ثابت، از دو حوزۀ زبانی متفاوت به هم اتصال داد. هر چند چنین برخوردی ممکن است در مورد زبان­های برنامه نویسی رایانه ای و زبان­های ماشینی دیگر (همچون هوش مصنوعی) تا اندازه ای میسر باشد، در خصوص زبان­های طبیعی انسانی دور از واقعیت و امکان است.

زبان­های انسانی، به خاطر آنچه که از علوم، فرهنگ و ادبیات دیگر ملت­های مجاور، طی قرون متوالی ترجمه گردید و همینطور واژه ­ها و اصطلاحاتی که لازمۀ تمدن جدید و گسترش علوم بود و در زبان­ها نظیری برای آن­ها نبود، دستخوش تغییرات فراوانی گردید که به گسترش دایرۀ لغوی و ارتقای توان علمی انجامید و به دنبال ترجمۀ آثار علمی، فرهنگی و ادبی، در فرهنگ، تمدن، علوم، زبان و ادب ملت­ها، تحول شگرفی ایجاد شد. دانشمندان وادیبان بزرگی پا به عرصۀ حیات نهادند که از ثروت علوم و فرهنگ و ادبیات تمدن­های عصر خود، بهرۀ فراوان برده بودند و خود به تألیف کتب و یا شرح آثار ترجمه شده می­پرداختند و چه بسا در تصحیح کتب و رسالات پیشینیان اهتمام نشان می­دادند و گاه در زمینه ­های مذکور، ابتکارات تازه و بی بدیل بر جای گذاشتند.

ترجمه و تأثیر پذیری از متون ترجمه شده، در همۀ زمینه­ها و همۀ فرهنگ­ها و تمدن­ها و در وجوه مختلف زندگی ملت­ها، مشهود است. متون ادبی با همۀ زیر مجموعه­هایش از جمله نمایش­نامه، یکی از زمینه­هایی است که مورد توجه مترجمان و ادیبان قرار گرفته است.

نمایش­نامه نویسان نیز در نگارش آثار خود، از آثار ترجمه شدۀ نویسندگان برجستۀ جهان، بهره بردند و تحت تأثیر ادبیات و فرهنگ کشورهای دیگر، سبک­های مختلفی در نمایش­نامه نویسی ایجاد کردند و آثار زیبا و تأثیر گذاری خلق نمودند. از جمله این نمایش­نامه نویسان، توفیق حکیم نویسندۀ نامدار مصری است. وی که در عرصۀ نمایش­نامه نویسی عربی، نویسنده ای صاحب سبک است، از ادبیات اروپایی و نویسندگان بزرگ غربی بخصوص نویسندگان فرانسوی، تأثیر پذیرفت و نمایش­نامه نویسی جدید عربی را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. بهترین شاهد بر این ادعا آثار دراماتیک اوست که به بیش از 50 اثر می­رسد؛ آثاری که در آن، نویسنده تلاش دارد تا پرتگاه­ها و نقطه­های انحرافی انسان را به دست آورد و به همین دلیل از شخصیت­ها و چهره­ های بزرگ و کوچک در این راستا بهره می­گیرد.

هر چند نمایش­نامه نویسی از ادبیات اروپایی وارد ادبیات عرب گردید و در ابتدا تنها به گونۀ ترجمه یا تقلید یا اقتباس بود به طوری که تنها، زبان نوشتاری آن عربی بود و در دیگر مفاهیم، غربی بود اما با ظهور آثار توفیق حکیم در این شکل ادبی، نمایش­نامه نویسی عربی نیز قدم به مرحلۀ جدیدی نهاد. وی نمایش­نامه را از آن حالت ابتدایی بیرون آورد و با زبان ساده، تعابیر زیبا و موضوعات و مفاهیم سیاسی و اجتماعی بدان پویایی بخشید و از این رهگذر، نام خود را در این نوع ادبی ماندگار ساخت.

ترجمۀ آثار توفیق حکیم به زبان­های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی، سوئدی و روسی و نیز نمایش آثار وی در تئاترهای لندن، پاریس، استکهلم، پالرمو و سالزبورگ نشان دهندة استقبال گستردۀ اروپاییان از آثار این نویسندۀ نوآور و نوگراست. اما در زمینۀ ترجمۀ آثار این نویسنده به زبان فارسی، فعالیت قابل توجهی صورت نگرفته است و از این رو همۀ فارسی زبانانی که در رشتۀ زبان و ادبیات عربی و مترجمی زبان عربی، تحصیل و تدریس می­ کنند و همۀ کسانی که دستی در ترجمۀ عربی به فارسی دارند، وظیفه دارند در راستای غنای ادبیات فارسی و به ویژه ادبیات نمایشی، گام­های بلند تری بردارند و به ترجمۀ آثار نمایش­نامه نویسان، از جمله توفیق حکیم، همت گمارند. نگارنده نیز با این احساس وظیفه، در این مسیر قدم نهاده است.

در این پژوهش برآنیم تا ضمن ترجمۀ یکی از نمایش­نامه­های توفیق حکیم با نام «السلطان الحائر» که آن را «پادشاه سرگردان» ترجمه کرده ایم، به تحلیل و بررسی برخی ویژگی­های فنی و محتوایی این اثر نیز بپردازیم.

شیوۀ تدوین پایان نامه

مباحث پایان نامه در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته و در فصل دوم، مطالب در پنج بخش بررسی شده است. در بخش اول، ترجمه، معانی لغوی و اصطلاحی آن، انواع ترجمه، تاریخچۀ ترجمه و دیگر مباحث مرتبط با ترجمه مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم در مورد نمایش­نامه و هنرهای نمایشی با محوریت کشور مصر بحث شده است. بخش سوم دربارۀ زندگی نامۀ توفیق حکیم و سیر نمایش­نامه نویسی اوست و بخش مختصری از کشور مصر و جایگاه آن در آثار توفیق حکیم و در بخش پنجم از مملوکیان مصر صحبت شده است. همة بحث­های مطرح شده در فصل دوم، مقدمه ای برای ارائۀ فصل سوم یعنی ترجمۀ نمایش­نامه است. در این فصل ابتدا فکر اولیۀ نگارش نمایش­نامه، خلاصۀ آن، اندکی از روش­های به کار رفته در ترجمه و سپس ترجمۀ نمایش­نامه نگاشته شده است. پس از ترجمه، نوبت به تحلیل و بررسی این اثر می­رسد. این کار در فصل چهارم پایان نامه تحت عناوینی چون بررسی محتوایی و بررسی فنی اثر آمده است. در بررسی محتوایی، از جایگاه زن در آثار نویسنده بخصوص در نمایش­نامۀ مورد بحث و همچنین نوع نمایش­نامه سخن به میان آمده و در بررسی فنی، به عناصر نمایشی و تعدادی از عناصر بیانی موجود در نمایش­نامه، پرداخته شده است.

فهرست

چکیده———      ن

فصل اول:کلیات پژوهش

1-مقدمه——– 2

2-بیان مسئله—–      3

3-اهمیت و ضرورت تحقیق———–5

4-چهارچوب نظری و مدل تحلیلی تحقیق-       7

5-اهداف جزئی تحقیق—————8

6-سوال یا فرضیه تحقیق————-      9

7-تعریف عملیاتی ونظری( مفهومی) متغیرها ومفاهیمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———10

8-محتوای تحقیق–      12

فصل دوم:ادبیات تحقیق

2-1- مبانی نظری —————- 14

2-1-1- مقدمه—-14        

2-1-2- اصول اساسی مدیریت کیفیت جامع بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————–18

2-1-3- مفهوم کیفیت—————    20

2-1-4- مدیریت کیفیت جامع———-23

2-1-5-فرض ها و اصول مدیریت کیفیت جامعبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-24

2-1-6- ویژگی های مدیریت کیفیت جامع-28

2-1-7-عناصر ساختاری مدیریت کیفیت جامعبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————–28

2-1-8- مراحل اجرایی مدیریت کیفیت جامع بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 29

2-1-9- کیفیت از دیدگاه مشتری——–32        

2-1-10- کیفیت از دیدگاه تامین کننده  —     34

2-1-11-پیشگامان مدیریت کیفیت جامع—36

2-1-12- اصول مدیریت کیفیت ——–48

2-1-13- موانع تحقق اهداف مدیریت کیفیت جامعبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———–54

2-1-14-علل ناکامی مدیریت کیفیت جامع–55       

2-1-15-مدل های مدیریت کیفیت جامع—56

2-2- تعریف صنایع کوچک و متوسط  —-68

2-3-تاریخچه صنایع کوچک ومتوسط—–70

2-4–اساس نامه سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایرانبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-76

2-5-نطریه های موجود درباره علل اقبال به بنگاه های کوچک و متوسط————-83

2-6-پیشینه تحقیق—86      

فصل سوم:روش تحقیق

3-1-مقدمه——–101

3-2-روش تحقیق—101

3-3-جامعه آماری—— ————103

3-4-نمونه آماری—-103

3-5-روش گرد آوری اطلاعات———-104     

3-6-ابزار جمع اوری داده ها و اطلاعات—-104

3-7-روایی ابزار تحقیق—————-105

3-8-پایایی ابزار تحقیق —————-105

3-9-بیان متغیر ها—- 107

3-10-روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون های آماری بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—-107

3-11-جدول تناظر فرضیه های تحقیق با سوالات پرسش نامهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——108    

3-12-فاکتورهای کلیدی کنترل کیفیت جامع در صنایع کوچک و متوسط———–108

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1-مقدمهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد ——    116

4-2-تجزیه و تحلیل سوالات تحقیق——117

فصل پنجم:بحث و تفسیر نتایج

مقدمه————-134

5-1-خلاصه پژوهش—134

5-2-یافته ها بر اساس سوالات تحقیق——-139

5-3-پیشنهادات (علاوه بر پیشنهادات بخش قبلی)بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————–109

 

 

5-4-محدودیت های محقق ————–141

5-5-جنبه نوآورانه تحقیق—————141

فهرست جداول:

جدول شماره 3-1- جدول تناظر سوالات تحقیق با ضرایب آلفای کرونباخ—————106     

جدول شماره 3-2- جدول تناظر سوالات تحقیق با سوالات پرسش نامهبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-108

جدول(3-3) مقایسه بعضی از فاکتورهای کلیدی کنترل کیفیت جامع  بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—113

جدول(3-4) فاکتورهای کلیدی کنترل کیفیت جامع بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—————114

جدول 4-1- تجزیه و تحلیل نرمال بودن توزیع به تفکیک فرضیه هابلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—-117

جدول4-2- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی یک-119

جدول4-3- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی دو–121

جدول4-4- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی سه-122

جدول4-5- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی چهاربلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—————124

جدول4-6- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی پنج-125

جدول4-7- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی ششبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—————127

جدول4-8- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی هفتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—————128

جدول4-9- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی هشتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————–129

جدول4-10- تجزیه و تحلیل فرضیه شماره ی نه-131

جدول 4–11- رتبه میانگین متغیرها———-131

جدول 4–12- آزمون فریدمن————132

جدول 4–13- استنباط پاسخ دهندگان از کنترل کیفیت جامعبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——-132

فهرست اشکال:

چارچوب مفهومی تحقیق شکل(1-1)——–7        

شکل 2-1- مفهوم كیفیت—————35

2-2- چارچوب ارتباط بین ابعاد، دیدگاه‌ها و فعالیت‌های كیفیت بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—-36

2-3- تابع زیان تاگوچی—————-44

شکل (2-4)مدل ملی کیفیت مالکوم بالدریج(سال2002)بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———-57

شکل(2-5): مدل تعالی EFQM———–59

شکل(2-6):مدل کیفیت سرآمدی کسب و کار کانادابلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————-61

شکل(2-7): مدل مدیریت کیفیت جامعEX—-62

شکل(2-8): مدل اجرایی سه قدم تا بهبود—–64

شکل (2-9): مدل جان اوکلند————65

شکل (2-10): مدل چنگال مدیریت کیفیت جامعبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—————66

فهرست نمودار ها:

نمودار شماره(4-1): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتور اولبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-119

نمودار شماره(4-2): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتور دومبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-120

نمودار شماره(4-3): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتور سومبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-122

نمودار شماره(4-4): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتور چهارمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد123

نمودار شماره(4-5): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتور پنجمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-125

نمودار شماره(4-6): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتورششمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد–126

نمودار شماره(4-7): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتورهفتمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد–128

نمودار شماره(4-8): میانگین نمرات سوال های پرسش نامه فاکتور هشتمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد-129

چکیده:

كشورهای در حال توسعه برای دستیابی به توسعه اقتصادی ناگزیر از انتخاب الگو و استراتژی مناسب هستند. تجارب كشورهای توسعه یافته و تازه صنعتی شده نشان می دهد كه برای دستیابی به توسعه اقتصادی پیمودن مسیر توسعه صنعتی الزامی است و در طی این مسیر استراتژی های صنعتی شدن كشور باید براساس نیازهای روز كشور و الزامات جهانی انتخاب شوند. در دهه های اخیر تغییراتی در ساختار صنعتی كشورها رخ داده است و رشد و گسترش صنایع كوچك و متوسط در استراتژی توسعه صنعتی كشورها جایگاه خاصی برای خود باز كرده است. با توجه به تجربه موفقی كه كشورهای تازه صنعتی شده از این رویكرد كسب كرده اند .

همچنین باتوجه به منابع چشمگیر ولی محدود موجوددراستان مازندران  ، افزایش جمعیت ، مهاجرت بی رویه روستاییان ازروستاها به شهر ها وازشهرهای استان به کلان شهرهاوتغییرکاربری اراضی کشاورزی به نظر می رسدلازم است سیاست گذاران درامرایجاد،حفظ وبهبودصنایع کوچک استان که باعث ایجاداشتغال،افزایش رونق اقتصادی،حفظ کاربری کشاورزی زمین های روستایی ومنابع طبیعی استان شده و همچنین عامل بازدارنده ای در مهاجرت از روستاها به شهر ها و کلان شهرها  می باشند ،گام های سازنده ای بردارند.

یکی از تکنیک های بهبودهمه جانبه  کیفیت ،کنترل کیفیت جامع است .استقرار کنترل کیفیت جامع در یک بنگاه باید در هشت حوزه سبک مدیریت، بهبودمنابع ،رضایت مشتریان ،کیفیت و بهبود مستمر ،مشارکت همه کارکنان ،ارتباط با تأمین کنندگان ،فرایند تولید ، بهبود منابع انسانی  انجام شود . هدف کلی محقق  در این تحقیق آن است که آیا  استقرار مدیریت کیفیت جامع  در صنایع کوچک و متوسط واقع در  شهرک های صنعتی شهرستان آمل امکان پذیر است ؟اطلاعات توسط پرسشنامه ای که دارای 93 گویه در هشت فاکتوردر طیف لیکرت تهیه شده بود جمع آوری گردید.

– مقدمه

كشورهای در حال توسعه برای دستیابی به توسعه اقتصادی ناگزیر از انتخاب الگو و استراتژی مناسب هستند. تجارب كشورهای توسعه یافته و تازه صنعتی شده نشان می دهد كه برای دستیابی به توسعه اقتصادی پیمودن مسیر توسعه صنعتی الزامی است و در طی این مسیر استراتژی های صنعتی شدن كشور باید براساس نیازهای روز كشور و الزامات جهانی انتخاب شوند. در دهه های اخیر تغییراتی در ساختار صنعتی كشورها رخ داده است و رشد و گسترش صنایع كوچك و متوسط[1] در استراتژی توسعه صنعتی كشورها جایگاه خاصی برای خود باز كرده است. با توجه به تجربه موفقی كه كشورهای تازه صنعتی شده از این رویكرد كسب كرده اند و با توجه به اینكه درصد بالایی از واحدهای صنعتی كشورایران كوچك و متوسط هستند وهمچنین بیش از نیمی از شاغلان بخش صنعت را در خود جای داده اند، صنایع كوچك و متوسط جایگاه ویژه ای در اقتصاد كشوردارا هستند و می توانند نقشی اساسی و محوری در برنامه های آتی توسعه صنعتی و اقتصادی كشور ایفا کنند.

از سوی دیگرطی چند دهه گذشته افزایش قدرت خرید مشتریان باعث شد كه آنها متقاضی كالاها و خدماتی با كیفیت بالاتر شوند. علاوه بر آن قوت گرفتن تجارت جهانی باعث ایجاد كالاهایی با كیفیت بالا[2] و قیمت پایین شد و این عوامل باعث ترغیب سازمان های دنیا برای بهبود خدمات و كیفیت كالاها گردیدکه صنایع کوچک و متوسط نیز از این امر مستثنا نیستند. فناوری ها وروش هایی نظیر مدیریت كیفیت جامع نتیجه چنین تغییرو تحولاتی است (بایازیت و ایتال[3]، 2005،ص 96).

مدیریت کیفیت جامع امروزه بهترین الگوی مدیریت در کشورهای پیشرفته صنعتی است که موجب ارتقای کیفی محصولات به شکل رقابتی شده وباعث شده است تا مدیران در الگوی مدیریت خود تحول ایجادنموده بجای مدیریت نقش رهبری را به خود بگیرند وابعاد سه گانه تحول تکنولوژیک ،تحول انسانی ،تحول مدیریتی را درهم آمیخته وبه سوی تعالی مستمر ورقابتی پیش بروند .این الگوی مدیریت در کشورهای صنعتی در پیشرفته ترین صنایع وشرکتهای خدماتی به کار گرفته شده است وباعث تحول اساسی در این بنگاه ها شده است.در این تحقیق  با توجه به موارد فوق امکان استقرار مدیریت کیفیت جامع [4]درصنایع کوچک و متوسط شهرک های صنعتی شهرستان آمل موردبررسی قرارمی گیرد.

2- بیان مسئله :

توسعه صنایع کوچک رمز توسعه اقتصادی دهه آینده است. بررسی ها نشان داده است که صنایع کوچک از طریق چهار کانالِ کارآفرینی، نوآوری و تغییر فناوری، پویایی صنعت و در نهایت ایجاد فرصت های شغلی و افزایش درآمد بر اقتصاد جهانی تاثیرگذارند. به علاوه شدت یافتن رقابت جهانی، افزایش بی اطمینانی و تقاضای فزاینده برای محصولات متنوع باعث شده است که اقبال به این صنایع بیشتر شود.

هر چند صنایع بزرگ به جهت داشتن مزیت های ناشی از اثر مقیاس انبوه، اثر دامنه تولید، اثر تجربه و اثر سازماندهی، هنوز هم مورد توجه سیاست گذاران اقتصادی هستند؛ اما مزیت های صنایع کوچک به علت وجوداثر حمل ونقل، اثر اندازه بازار، اثرتنظیم، مؤثربودن انتخاب و اثر کنترل، این صنایع رادر تولید اغلب کالاها به انتخاب اول مبدل ساخته است.

در سه دهه پیش نگاه اقتصاددانان به صنایع بزرگ به عنوان موتور رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال، نوآوری و رقابت جهانی بودولی  روند رو به افزایش تمرکز، تقریبا در هر کشور توسعه یافته ای موجب نگرانی اقتصاددانانی شد که خطر از دست رفتن مردم سالاری راگوشزد می کردند. بنابراین درک این واقعیت توسط بعضی اقتصاددانان صاحبنظر، مبنی بر اینکه تحولی اساسی در فعالیتهای اقتصادی با فاصله گرفتن از صنایع بزرگ و فعال شدن صنایع کوچک در حال وقوع است، همه توجه ها را به خود جلب کرد. بخصوص در ایالات متحده، صنایع کوچک نه تنها جایگزین صنایع بزرگ در ایجاد ۱۸ میلیون شغل جدید در دهه ۱۹۸۰ شدند بلکه گوی سبقت را در اکثر فعالیتهای نیازمند نوآوری و رقابت های بین المللی از صنایع بزرگ ربودند.

در کشورهای درحال توسعه، توسعه صنایع کوچک می تواند به عنوان استراتژی مناسبی جهت پیشرفت باشد و از طریق رفع فقر، افزایش درآمد، ایجاد فرصتهای شغلی برای نیروی انسانی غیر ماهر، انباشت سرمایه از طریق افزایش بازدهی، بهبود بهره وری در بخش روستایی، و همچنین از طریق جلوگیری از گسترش شهر نشینی و مهاجرت های بی رویه، به فرایند توسعه کشورهای جهان سوم از ابعاد اقتصادی و اجتماعی کمک نموده و رشد اقتصادی این کشورها را تسریع می بخشداز این رو  حرکت به سمت صنایع کوچک در ایران نه تنها امری بهینه و سودآور بلکه در شرایط فعلی کشورما، امری لازم و ضروری است.

در ایران علی‌رغم آنکه صنایع کوچک بیش از 98% واحدهای کوچک صنعتی و بیش از50% کارکنان شاغل در بخش صنعت را در خود جای داده است، نه تنها صنایع کوچک از جایگاه ویژه‌ای در توسعه صنعتی و اقتصادی برخوردار نیست، بلکه با مشکل ورشکستگی وتعطیلی زیادمواجه می‌باشد.طبق آمارمرکزآمار ایران طی سالهای 78-1373، تعداد 129997 واحد کوچک صنعتی تعطیل شده‌اند و این امر منجر به از دست رفتن 274827 فرصت شغلی در کشور شده است.

به نظر می‌رسد که مهمترین عامل ورشکستگی و تعطیلی صنایع کوچک، عدم سودآوری آنها بوده که ناشی از عوامل مختلفی است که عده‌ای از آنها درون‌زا و متأثر از محیط داخلی کارگاه‌های صنعتی بوده و عده‌ای دیگر برون‌زا و در نتیجه سیاستگذاری‌های نه چندان مناسب مسئولین امر می‌باشد.

یکی از عوامل مهم و درونزا که امروزه یکی از مهمترین مسائل جهت ادامه حیات بنگاه هاست جلب رضایت مشتری و ارائه محصولات و خدمات با کیفیت بالا است. توجه به کیفیت فرآورده ها موضوع تازه ای نیست، ازصدها سال پیش مشتریان هنگام خرید، اجناس را خوب برانداز و بررسی نموده و تازگی، سفتی، نرمی و مناسب بودن آنها را آزمایش می کردند. همه مردم هنگام خرید معیارهایی را که از پدر و مادر یاد گرفته و آنها نیز از نیاکان خود آموخته اند بکار می بندند (رضایی نژاد، 1378،ص 13).

در همین راستا، افزایش رقابت پذیری صنایع کوچک ومتوسط به یک مسأله حیاتی تبدیل می گردد. بدون یک صنایع کوچک ومتوسط رقابتی، امکان تسریع در اشتغالزایی که بطور جدی برای معکوس کردن روند فزاینده بیکاری در کشور

­­­­

فصل یكم- كلیات پژوهش

1-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2- بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3-  ضرورت و اهمیت اجرای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-4-  اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-5-  سوالات یا فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

1-6-  مدل نظری و مفهومی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-7-  تعریف واژه ­ها، اصطلاحات و علایم اختصاری………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-8- قلمرو زمانی و مكانی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 11

فصل دوم- ادبیات پژوهش

2-1-  مبانی نظری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13

2-1-1- تاریخچه تصادف در ایران …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 13

2-1-2- تصادفات از منظر روان­شناختی و جامعه شناختی …………………………………………………………………………………………………………….. 20

2-1-2- 1- جامعه شناسی حوادث ترافیكی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 15

2-1-1- 2- روان شناختی تصادفات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-1-3- تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 19

2-1-3-1- مفهوم تصادفات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 19

2-1-3-2- واكاوی تصادفات جاده­ای………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 22

2-1-4- عوامل موثر در بروز تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………………………………………………………………… 25

2-1-4- 1- نقش عامل انسانی در تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………………………………………………………. 30

2-1-4- 2- نقش خودرو درتصادفات جاده­ای …………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

2-1-4- 1- نقش جاده در تصادفات جاده­ای …………………………………………………………………………………………………………………………………… 33

2-1-4- 3- نقش شرایط محیطی و عوامل اقلیمی در تصادفات جاده­ای………………………………………………………………………………………… .35

2-1-5- آموزش و فرهنگ سازی در جهت كاهش تصادفات جاده­ای …………………………………………………………………………………………….. 38

2-1-5- 1- آموزش رفتار رانندگان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-1-5- 2- فرهنگ سازی رفتار رانندگان ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

2-1-5- 3- عوامل موثر بر كاهش تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………………………………………………………. 41

2-1-6- آثار اقتصادی تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

2-1-6-1- ابعاد اقتصادی تصادفات جاده­ای ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 42

2-1-6-2- هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم تصادفات جاده­ای ……………………………………………………………………………………………………. 46

2-2- پژوهش­های انجام شده در داخل كشور ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

2-3- پژوهش­های انجام شده در خارج كشور ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

فصل سوم- روش پژوهش

3-1- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-2- جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-3- چگونگی روش گزینش گروه­ها (نمونه­ها) ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 59

3-4- ابزار اندازه گیری و جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-5- پایایی و روایی ابزار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

3-6- روش­های آماری مورد استفاده ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

… 60

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل آماری

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

4-1-1- تلفات سوانح رانندگی و تصادفات کشور …………………………………………………………………………………………………………………………….. 62

4-1-2- تلفات تصادفات جاده­ای (برون شهری و روستایی) كشور …………………………………………………………………………………………………. 64

4-1-3- سهم راه­های برون­شهری و روستایی در تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………… 65

4-2-سوال اصلی تحقیق: نسبت تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران در سال 1392 چگونه است؟………………………….. 67

4-3- سوال 1 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران چگونه است؟  ……………………………………..70

4-3- سوال 2 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک سنی و جنس متوفی چگونه است؟ ………….. 71

4-5- سوال 3 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک سطح تحصیلات متوفی چگونه است؟ ………. 73

4-6- سوال 4 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک محل فوت متوفی چگونه  است؟ ………………. 74

4-7- سوال 5 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان تفكیک علت نهایی فوت متوفی چگونه است؟ …………… 75

4-8- سوال 6 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک روشنایی جاده چگونه است؟ …………………….. 76

4-9- سوال 7  اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک نوع معبر  برون­شهری چگونه است؟ ……….. 77

4-10- سوال 8  اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک نحوه انتقال متوفی چگونه است؟ ………….. 78

4-11- سوال 9 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک نحوه وقوع تصادفات چگونه است؟ …………. 79

4-11- سوال 10 اختصاصی تحقیق: نسبت تلفات راه­های برون­شهری استان به تفكیک نوع خودروی مورد استفاده متوفی چگونه است؟ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 80

فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری

5-1- خلاصه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 83

5-2- یافته های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 85

5-3- پاسخ به سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

5-4- مقایسه نتایج تحقیق با نتایج سایر محققان ……………………………………………………………………………………………………………………………. 87

5-5- محدودیت­های تحقیق  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 88

5-6- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 88

5-7- پیشنهادهایی برای سازمان یا جامعه ای كه تحقیق در آن انجام شده است …………………………………………………………………………. 89

5-9- پیشنهادهایی برای سایر محققان كه می­خواهند در این حوزه تحقیق نمایند ………………………………………………………………………. 91

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 93

پیوست ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 99

 

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                                                                                             صفحه

 

جدول2-1- ماتریس هادون (1973) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

جدول2-2- رویکردهای مختلف در ارتباط با ایمنی حمل و نقل جاده­ای ………………………………………………………………………………………. 28

جدول2-3- سهم شرایط جوی در تصادفات جاده­ای در کشور بین سال­های 1377-1369…………………………………………………………… 37

جدول4-1- سهم راه­های برون شهری و روستایی در تلفات تصادفات جاده­ای كشور …………………………………………………………………….. 66

جدول4-2-مقایسه متوفیات و مصدومان حوادث رانندگی كشور در سال­های 1391 و 1392 ……………………………………………………… 66

جدول4-3- روند تلفات ترافیكی از سال 1388 تا 1392  (5 سال گذشته) كشور  …………………………………………………………………………66

جدول4-4- وضعیت استان در میزان تلفات تصادفات جاده­ای (برون شهری و روستایی)……………………………………………………………….. 67

جدول4-5- وضعیت استان در تصادفات جاده­ای در بازه زمانی سه ساله از برنامه پنجم توسعه (92-1390) ………………………………. 68

جدول4-6- میزان تلفات استان به تفكیک برون شهری و روستایی در سال 1392 ………………………………………………………………………. 69

جدول4-7- میزان تلفات استان به تفكیک متوفی در هنگام فوت در سال 1392 …………………………………………………………………………. 70

جدول4-8- میزان تلفات استان به تفكیک جنس متوفی در سال 1392 ………………………………………………………………………………………. 71

جدول4-9- میزان تلفات استان به تفكیک سن متوفی در سال 1392 ………………………………………………………………………………………….. 72

جدول4-10- میزان تلفات استان به تفكیک تحصیلات متوفی در سال 1392 ……………………………………………………………………………… 73

جدول4-11- میزان تلفات استان به تفكیک محل فوت متوفی در سال 1392 ……………………………………………………………………………… 74

جدول4-12- میزان تلفات استان به تفكیک علت نهایی فوت در سال 1392 ……………………………………………………………………………….. 75

جدول4-13- میزان تلفات استان به تفكیک روشنایی جاده ……………………………………………………………………………………………………………. 76

جدول4-14- میزان تلفات استان به تفكیک نوع معبر برون­شهری در سال 1392 ………………………………………………………………………… 77

جدول4-15- میزان تلفات استان به تفكیک نحوه انتقال متوفی در سال 1392 ……………………………………………………………………………. 78

جدول4-16- میزان تلفات استان به تفكیک نحوه وقوع تصادفات در سال 1392 …………………………………………………………………………. 79

جدول4-18- میزان تلفات استان به تفكیک نوع خودروی مورد استفاده متوفی در سال 1392 …………………………………………………… 80

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                           صفحه

 

نمودار2-1- نمودار طبقه بندی تصادفات بر اساس نتیجه و وسایل نقلیه درگیر …………………………………………………………………………….. 20

نمودار2-2- نمودار تصادف كمیسیون استاندارد خودروهای جاده­ای  موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ………………………. 21

نمودار2-3- تعداد تصادفات، جرح و فوتی ناشی از تصادفات در ایران (1373 تا 1388) ………………………………………………………………. 24

نمودار 2-4- مقایسه آمار 13 ساله تلفات حوادث رانندگی از سال 1380 تا سال1392 ……………………………………………………………….. 25

نمودار2-5- روند رشد وسایل نقلیه در ایران (1379 تا 1388) ……………………………………………………………………………………………………… 45

نمودار2-6- تغییرات جمعیت و تعداد وسایل نقلیه در ایران از سال 1379 تا پیش بینی در سال 14700 …………………………………….. 46

نمودار2-7- سهم هریک از جز هزینه های ناشی از تصادفات رانندگی …………………………………………………………………………………………… 48

نمودار4-1- روند ایمنی در چند سال گذشته كشور ………………………………………………………………………………………………………………………… 62

نمودار4-2- روند شاخص تلفات رانندگی به 10 هزار وسیله نقلیه ………………………………………………………………………………………………….. 63

نمودار4-3- روند شاخص تلفات رانندگی به 100 هزار نفر جمعیت كشور………………………………………………………………………………………. 63

نمودار4-4- روند درصد تغییرات تلفات حوادث رانندگی در چند سال گذشته كشور ……………………………………………………………………. 63

نمودار4-5- روند كاهشی در تلفات تصادفات جاده­ای (برون شهری و روستایی) كشور …………………………………………………………………. 64

نمودار4-6- روند تغییرات تلفات تصادفات جاده­ای (برون‌شهری و روستایی) كشور در 10 سال گذشته ………………………………………. 64

نمودار4-7- سهم راه های برون شهری و روستایی در تلفات تصادفات جاده­ای ………………………………………………………………………………. 65

نمودار4-8- وضعیت استان در میزان تلفات تصادفات جاده­ای (برون شهری و روستایی) ………………………………………………………………. 67

نمودار4-9- وضعیت تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای (برون­شهری و روستایی) در بازه زمانی 92-1390 …………………………………… 68

نمودار4-10- وضعیت تلفات استان به تفكیک برون شهری و روستایی در سال 1392………………………………………………………………….. 69

نمودار4-11- درصد میزان تلفات استان به تفكیک برون شهری و روستایی در سال­های 1391 و 1392 ……………………………………. 69

نمودار4-12- درصد تلفات استان به تفكیک وضعیت متوفی در هنگام فوت در سال 1392 …………………………………………………………. 70

نمودار4-13- وضعیت تلفات استان به تفكیک جنس متوفی در سال 1392 …………………………………………………………………………………. 72

نمودار4-14- وضعیت تلفات استان به تفكیک گروه سنی كشته شدگان در سال 1392 ………………………………………………………………. 72

نمودار4-15- وضعیت تلفات استان به تفكیک میزان تحصیلات در سال 1392 ……………………………………………………………………………. 73

نمودار4-16- وضعیت تلفات استان به تفكیک محل فوت در سال 1392 ………………………………………………………………………………………. 74

نمودار4-17- وضعیت تلفات استان به تفكیک علت نهایی فوت در سال 1392 …………………………………………………………………………….. 75

نمودار4-18- وضعیت تلفات استان به تفكیک روشنایی در سال 1392 …………………………………………………………………………………………. 76

نمودار4-19- وضعیت تلفات استان به تفكیک نوع معبر برون شهری در سال 1392 ……………………………………………………………………. 77

نمودار4-20- وضعیت تلفات استان به تفكیک نحوه انتقال متوفی در سال 1392 ………………………………………………………………………… 78

نمودار4-21- وضعیت تلفات استان به تفكیک نحوه وقوع تصادفات در سال 1392 ………………………………………………………………………. 79

نمودار4-22- وضعیت تلفات استان به تفكیک خودروی مورد استفاده متوفی استان در سال 1392 ……………………………………………. 81

نمودار4-23- وضعیت تلفات استان به تفكیک خودروی مورد استفاده متوفی استان در سال 1392 ……………………………………………. 81

فهرست شكل­ها

عنوان                                                                                                                          صفحه

 

شكل1-1-  ماهیت ترکیبی عوامل مؤثر در تصادفات ………………………………………………………………………………………………………………………. 29

شكل1-2- زنجیر های از عوامل مؤثر بر تصادفات (چانگ و همکاران، 2001) ………………………………………………………………………………. 30

فهرست پیوست­ها

عنوان                                                                                                                             صفحه

 

پیوست1- فراوانی استانی تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای (برون شهری و روستایی) كشور- سال 1392……………………………………. 99

پیوست2- جدول فراوانی استانی تلفات ناشی از كل تصادفات كشور- سال 1392 ……………………………………………………………………… 100

پیوست2- شاخص متوسط نرخ تلفات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 101

پیوست4- رتبه بندی استان­ها در تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای در بازه زمانی سه ساله از برنامه پنجم توسعه …………………….. 102

پیوست5-رتبه بندی عملكرد یكساله استان­ها در میزان تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای ………………………………………………………….. 103

پیوست6- درصد تغییرات تلفات جاده­ای (روستایی و برون­شهری) استان به تفكیک ماه-سال 1392…………………………………………. 104

پیوست7- نرخ تلفات محورهای استان مازندران (تعداد فوتی بر طول راه) …………………………………………………………………………………… 105

پیوست8- درصد فوتی محورهای برون­شهری استان مازندران-سال 1392 …………………………………………………………………………………. 106

پیوست9- تعداد فوتی بر حسب حجم تردد در محورهای استان مازندران-سال 1392……………………………………………………………….. 107

پیوست10- استان­های اولویت‌دار در فوت در بیمارستان در سال 1392 ……………………………………………………………………………………… 108

پیوست11- مقایسه آمار متوفیات و مصدومان حوادث رانندگی سال 1390 و 1391 …………………………………………………………………. 109

پیوست12- مقایسه آمار متوفیات و مصدومان حوادث رانندگی سال 1391 و 1392………………………………………………………………….. 110

پیوست13- آمار متوفیات و مصدومان ناشی ارجاعی به مراكز پزشكی قانونی كشور در سال 1390……………………………………………. 111

پیوست14- آمار متوفیات و مصدومان ارجاعی به مراكز پزشكی قانونی كشور در سال 1391……………………………………………………… 112

پیوست15- آمار مقایسه­ای معاینات مصدومان ارجاعی به مراكز پزشكی قانونی كشور در سالهای 1384 تا 1389………………………113

پیوست16- آمار مقایسه­ای متوفیات ارجاعی به مراكز پزشكی قانونی كشور در سالهای 1384 تا 1389……………………………………. 114

پیوست17- آمار متوفیات و مصدومان ارجاعی به مراكز پزشكی مازندران  در سال 1392 …………………………………………………………. 115

چكیده

مقدمه و هدف: در استان مازندران، بخشی از مشکلات حمل و نقل مربوط به تصادفات جاده­ای است. هزینه های ناشی از آن، یكی از چالش­های مهم استان بوده و خسارت­های مالی ناشی از آنها که بر بودجه خانواده و استان تحمیل می­ شود. ضرورت دارد به منظور جلوگیری از خسارت­های تصادفات جاده­ای، راهکارهای موثری به اجرا گذارده شود. هدف این مطالعه بررسی تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران می­باشد.

مواد و روش­ها: این مطالعه مقطعی و جامعه مورد مطالعه، تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران در سال 1392 و ثبت شده در اداره كل حمل و نقل و پایانه ­های مازندران و سازمان پزشكی قانونی استان مازندران بوده است.

نتایج: تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای در راه­های برون­شهری استان، اغلب راننده (44%) و مرد بوده و بیشتر در سنین 21 تا 30 (26%) قرار دارند. رابطه معكوس بین سطح تخصیلات و فراوانی تصادفات دیده می­ شود. اغلب خودروها سواری(40%) بوده كه بیشتر تلفات مربوط به برخورد وسایل نقلیه با یكدیگر (49%)بوده است. بیشترین تلفات در در محل حادثه اتفاق افتاده (54%) و اكثر آنها با آمبولانس (85.9%) به مراكز درمانی و بیمارستان­ها منتقل شده ­اند. بیشترین تعداد تلفات ناشی از شكستگی­های متعدد (53%) بوده كه در روز (60%) و در راه­های اصلی استان (82%) به وقوع پیوسته است.

نتیجه گیری: در سال 1392 كل تلفات تصادفات جاده­ای (راه­های برون­شهری و روستایی) استان 4.1 درصد و در راه­های برون­شهری به میزان 1.3 درصد (نسبت به سال 1391) افزایش یافته است. میزان تلفات در مردان بیشتر از زنان می­باشد. افراد دارای تحصیلات دانشگاهی كمترین میزان تلفات را در تصادفات رانندگی داشته اند. بر خلاف باور همگانی بیشترین تعداد تلفات در روز اتفاق افتاده است. میزان تلفات در راه­های اصلی بسیار بیشتر از آزادراه­ها و بزرگراه­ها می­باشد. در مطالعه انجام شده، می­توان به تلفات بیشتر رانندگان، تاثیر جنس مذكر ،30-21 سال، برخورد وسایل نقلیه با یكدیگر و خودروهای سبك در بروز تصادفات منجر به فوت پی برد و بر اساس این یافته كه بیشترین متوفیات در بر اثر شكستگی­های متعدد بوده است.

• – مقدمه

امروزه حمل و نقل به دلیل داشتن نقش زیربنایی تاثیر فراوانی بر فرایند رشد اقتصادی دارد. حمل و نقل یکی از پایه­ های اصلی توسعه پایدار و متوازن محسوب شده و در فرایند توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها، همبستگی مستقیم میان گسترش حمل و نقل و دستیابی به نرخ رشد اقتصادی وجود دارد. حمل و نقل در بر گیرنده فعالیت­هایی است که به شکلی گسترده در تمامی زمینه­ها جریان داشته و در مجموعه فعالیت­ها، نقش غیرقابل انکاری برعهده دارد. این گستردگی فعالیت، سبب حوادث مختلفی از جمله تصادفات جاده­ای می­ شود.

افزایش شمار خودروها، سبب شده جامعه و انسان­ها در معرض شرایط روحی و جسمی مختلفی گیرند. در حال حاضر زندگی از حالت سنتی خارج و كاملا ماشینی شده است. روند زندگی ماشینی حیات جامعه را در معرض تصادفات جاده­ای قرار داده است. شمار این تصادفات رو به افزایش است و در نتیجه، خسارت­های مالی ناشی از آنها که بر بودجه خانواده و كشور تحمیل می­ شود؛ بالا بوده و غیرقابل جبران است،  از این رو ضرورت دارد به منظور جلوگیری از خسارت­های تصادفات جاده­ای استان، راهکارهای موثری به اجرا گذارده شود.

تصادفات جاده­ای یک پدیده اجتماعی در استان بوده که نیاز به شناسایی ابعاد زیر بنایی آن و نارسایی­های مختلف از جمله کیفیت راه­ها و جاده­ها، کیفیت ساخت خودرو دارد. به طور قطع آمار معلولان و مصدومان ناشی از تصادفات جاده­ای چندین برابر میزان تلفات ناشی از آن است که پیامدهای جبران ناپذیر آن همچون بی سرپرستی، مسایل و مشکلات روحی و روانی، هزینه­ های هنگفت درمانی است. هیچگاه نباید از اهمیت تصادفات جاده­ای و تلفات ناشی از آن در استان مازندران، به علت خسارت­ها و هزینه­هایی مستقیم و غیر مستقیمی كه به همراه دارد و با توجه به این که تا حد زیادی قابل پیشگیری است، كاسته شده و یا به فراموشی سپرده شود.

تصادفات جاده­ای در حال حاضر به صورت یک معضل اجتماعی در سطح استان مطرح است که همه ساله جان شمار زیادی از مردم را گرفته و هزینه هایی را به جامعه وارد می­ کند. هر فردی که در یک تصادف، صدمه یا خسارت می بیند یا معلول و ناتوان شده یا این که جان خود را از دست می­دهد، به دلیل این که یک فرد مستقل از دیگران نیست و در شبکه ای از ارتباط با دیگران زندگی می­ کند، بنابراین پیامد این حادثه فقط به شخص حادثه دیده بر نمی گردد، بلکه تمام کسانی که با زندگی وی در ارتباط هستند را نیز تحت تاثیر قرار می­دهد.

تحقیقات اخیر در ایران نشان می­دهد که 38 درصد تصادفات ناشی از مرگ و میرهای غیر طبیعی به علت تصادفات جاده­ای است. بر اساس آمار منتشر شده از سازمان پزشکی قانونی بیش از 235 هزار نفر بر اثر تصادفات رانندگی در کشور ایران، از سال 79 تا پایان سال 1389 کشته شده اند و طی این مدت بالغ بر 222 هزار نفر نیز بر اثر تصادفات رانندگی مصدوم شده اند(1). بنابراین یافتن راه حلی برای کاهش این تصادفات و مشکلات ناشی از آن، ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی می­ شود.

با توجه به عدم امکان ارزش­گذاری واقعی برای جان انسان­ها و درد و رنج حاصل از دست دادن آنها، برآورد دقیق هزینه­ های یک تصادف امری غیر ممکن به نظر می­رسد. در خصوص کشور ایران که هم اکنون در مرحله رشد فزاینده وسایل نقلیه و به دنبال آن افزایش شمار تصادفات و خسارات ناشی از آن قرار دارد، این مساله از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این میان استان مازندران (با 591 نفر) که پس از استان خوزستان بیشترین آمار کشته شدگان تصادفات برون­شهری را در سال 1392 به خود اختصاص داده است و روزانه به طور میانگین 6/1 نفر در تصادفات جاده­های استان مازندران کشته می­شوند نیز از اهمیت بالایی در این خصوص برخوردار است؛ بنابراین بررسی تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران و شناسایی دلایل آن و محاسبه فراوانی این دلایل می ­تواند راهی برای کاهش تصادفات در جاده های استان مازندران باشد.

تشخیص و تعیین درست علت وقوع تصادفات ضمن آن که باعث حفظ حقوق شهروندی می­ شود موجب نمایان شدن عوامل به وجود آورنده تصادف نیز خواهد شد و در پیشگیری از حوادث مشابه بعدی بسیار موثر خواهد بود. به منظور افزایش ایمنی آمد وشد و پیشگیری از وقوع تصادفات و آسیب­های ناشی از آن و افزایش سطح آگاهی بایستی موارد اصلی تصادفات مشخص گردیده تا با آگاهی از آنها، در جهت رفع کاستی­ها گام برداشته و ضمن واپایش آن، از آسیب رسیدن به مردم جلوگیری شود.

وجود شهرهای بزرگ و كوچك و روستاهای فراوان، افزایش آسفالت راه­های روستایی در سال­های اخیر و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی ویژه باعث شده است تا بخش زیادی از سفرها در شهرها و محورهای روستایی، دستكم در مسافت­های كوتاه، با وسیله نقلیه انجام پذیرد. از سویی دیگر، مشخصات خاص جغرافیایی و جمعیتی در استان مازندران همچون تعدد شهرها و نزدیكی روستاها به محورهای اصلی جاده­ای، وجود كاربری­های متعدد و متنوع در حاشیه راه­ها، تراكم بالای جمعیت و غیره و مشكلات فرهنگی و اجتماعی مانند كمبود فرهنگ استفاده ایمن و اطلاعات كافی از نحوه استفاده از وسیله نقلیه نیز باعث افزایش تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای مازندران گردیده است.

استان مازندران همواره به عنوان یكی از استان­هایی كه شمار مرگ و میرهای ناشی از تصادفات جاده‌ای در آن عدد بالایی را به خود اختصاص داده است، مطرح بوده و هست و همین امر زمینه ‌ساز کوششی برای شناسایی علل تاثیرگذار بر آن به‌شمار می‌رود. بنابراین افزایش تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای مازندران و از بین رفتن سرمایه ­هایی که نه جبران  و نه جایگزین می­شوند، بطور قطع به بررسی و راهکارهایی نیاز دارد.

 

 

 

• بیان مساله

از میان حوادث مختلف، تصادفات جاده­ای، به دلیل خصوصیات ویژه خود از جمله فراوانی بالا، شدت زیاد و شانس درگیر شدن مستقیم تمامی افراد جامعه در آن از اهمیت فراوانی برخوردار است كه این نقش در كشورهای در حال توسعه نظیر كشور ما نمود بیشتری دارد.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، مرگ بر اثر حوادث ترافیکی از 1990 به بعد در هر دوره 6 ساله تقریبا 2 برابر شده و رتبه حوادث ترافیکی در فهرست علل مرگ و میر در جهان از رتبه نهم در سال 1990 به رتبه ششم در سال 2020 خواهد رسید. بر اساس آمار این سازمان مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده­ای از 3/1 میلیون نفر در سال ۲۰۰۴ به 4/2 میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید که عمدتا به خاطر افزایش مالکیت و استفاده از وسایل نقلیه است که با رشد اقتصادی در کشورهای دارای درآمدهای کم و متوسط همراهی دارد. همه روزه در دنیا بیش از 3000 نفر بر اثر تصادفات و صدمات ناشی از آن جان خود را از دست می­دهند. در کشورهای کم درآمد و با در آمد متوسط، علت مرگ حدود 85 درصد از فوت شدگان و معلولیت حدود 90 درصد از افرادی که دچار ناتوانی­ های جسمی و نقص عضو شده ­اند، تصادفات بوده است(2).

به همین دلیل کاهش تلفات جاده­ای به یک هدف راهبردی در برنامه ­های بسیاری از کشورها تبدیل شده است. به طوری که برای سال­های 2008 تا 2012، کشورهای عربستان 30 درصد، انگلستان 40 درصد، آمریکا 20 درصد و فرانسه 50 درصد کاهش تلفات جاده­ای را به عنوان هدف منظور داشته اند(3).

آمار مرگ و میرهای ناشی از تصادفات در ایران بالاتر از كشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه بوده و این در حالی است كه شاخص”وسیله نقلیه كیلومتر طی شده” در كشورهای توسعه یافته بیش از 10 برابر ایران است. از نظر نرخ تلفات نیز علاوه بر اینكه تعداد مرگ­های ناشی از تصادفات در ایران از یک رشد ده درصدی در سال برخوردار بوده است، بررسی آمارهای موجود نشانگر آن است كه شاخص”تعداد كشته به ازای هر ده هزار وسیله نقلیه در كشور” در مقایسه با كشورهای توسعه یافته بسیار بالاتر می­باشد(4).

آمار كشته شدگان در اثر رانندگی در كشورهای مختلف، متفاوت است. در كشورهای توسعه یافته به ازای هر ده هزار وسیله نقلیه 1تا 5/2 نفر و در كشورهای در حال توسعه 3 تا 15 نفر در سوانح رانندگی جان خود را از دست می­دهند. این شاخص برای ایران 29 گزارش شده است. در یک بررسی میانگین سن رانندگان جاده­ای منجر به جرح یا فوت در ایران 4/11 ±7/36 سال به دست آمده است. در نتیجه اغلب قربانیان تصادفات در سن اشتغال قرار داشته و از این نظر خسارت جبران ناپذیری به جامعه وارد می­نمایند(5).

بطور کلی یک قاعده کلی برای تمامی تصادفات وجود دارد. هر تصادف یک اختلال در تعادل بین سه عامل انسان، خودرو و راه و محیط آن می­باشد. بر این اساس، عوامل مربوط به انسان با 93 درصد بیشترین سهم (57 درصد به ­صورت مجزا، 34 درصد با عوامل مربوط به راه و 6 درصد با عوامل مربوط به خودرو) می­باشد(6).

پژوهش­های اخیر در ایران نشان می­دهد که 38 درصد تصادفات ناشی از مرگ و میرهای غیر طبیعی به علت تصادفات جاده­ای است. بر اساس آمار منتشر شده از سازمان پزشکی قانونی 235587 نفر بر اثر تصادفات رانندگی در کشور ایران، از سال 79 تا پایان سال 1389 کشته شده ­اند و طی این مدت 2221810 نفر نیز بر اثر تصادفات رانندگی مصدوم شده ­اند(7).

بنابراین عوامل موثری در بروز این حوادث دخیل هستند. مشخصات خاص جغرافیایی و جمعیتی، نزدیكی روستاها به محورهای اصلی، وجود كاربری­های مختلف را می­توان در چهار عنوان کلی به انسان، خودرو، عامل راه و عوامل طبیعی تقسیم کرد. به همین دلیل، استان مازندران یكی از استان­های پر خطر از نظر تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای كشور است.

استان مازندران با وسعت 23756 کیلومتر مربع 1.46 درصد از مساحت کل  کشور را در بر دارد. این استان 3059083 نفر جمعیت (4 درصد كل كشور) دارد. 54 درصد جمعیت استان ساکن شهر و 46 درصد از جمعیت استان ساکن روستا می­باشند. تراکم نسبی جمعیت استان 127 نفر در هر کیلومتر مربع می­باشد که نسبت به جمعیت و وسعت کشور جمعیت بالایی را در خود جای داده است. این استان، از شمال به دریای مازندران از باختر به استان گیلان از جنوب به استان­های سمنان، البرز و تهران و از خاور به استان گلستان محدود می­ شود. این استان، با توجه به موقعیت طبیعی و جغرافیایی جزو استان­های برتر کشور به شمار می­آید. این استان با داشتن تنها 3 درصد از راه­های كشور، به علت نزدیكی شهرها به یكدیگر و اتصال به پایتخت (با سه محور) پذیرای 8 درصد سفرهای كشور است. همچنین سالانه میلیون­ها گردشگر داخلی و بیش از هزاران گردشگر خارجی به منظور گذراندن اوقات فراغت از این استان دیدن می­ کنند(8)

در استان مازندران، بخشی از معضلات و مشکلات حوزه حمل و نقل مربوط به حوادث ترافیکی و تصادفات جاده­ای است. این حوادث و تصادفات جاده­ای، سبب می­ شود که کارکرد حمل و نقل دارای مشكل شده و راه­ها و جاده­ها را تحت تاثیر قرار دهد و با خود مشكلات خاصی را به وجود آورد. از منظر جامعه شناختی می­توان گفت، حوادث ترافیكی چند وجهی است. این موضوع در حوزه بهداشت، سلامت انسان­ها را تهدید می‌کند؛ در حوزه اجتماعی بنیان خانواده­ها را به مخاطره می‌اندازد؛ در حوزه فرهنگی نیز سبب از بین رفتن سرپرست­های فرهنگی جامعه می‌شود و در حوزه اقتصادی منابع کمیاب انسانی و سرمایه ملی در استان را از بین می‌برد.

از مجموع 17994 نفر متوفیان حوادث رانندگی در سال 1392 معادل 11566 نفر یا 28/64 درصد آنان در حوادث رانندگی برون‌شهری (جاده‌ها) و 5063 نفر یا 14/28 درصد آنان در حوادث رانندگی درون‌شهری، 1296 نفر یا 2/7 درصد آنان

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                                     صفحه

چکیده. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1) مقدمه. 3

1-2) بیان مسأله. 3

1-3) سؤالات تحقیق. 6

1-4) اهمیت و ضرورت تحقیق. 7

1-5) اهداف تحقیق. 8

1-6) چارچوب نظری تحقیق. 8

1-7) فرضیه های تحقیق. 10

1-8) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها. 10

1-8-1) متغیر وابسته (عملکرد بازرگانی). 10

1-8-2) متغیرهای مستقل. 11

1-9) قلمرو تحقیق. 12

فصل دوم: ادبیات موضوعی و پیشینه تحقیق

2-1) مقدمه. 14

2-2) تشریح مفهوم عملكرد. 14

2-2-1) عملکرد بازار. 15

2-2-2) عملكرد مالی. 22

2-2-2-1) نرخ بازگشت دارایی. 23

2-2-2-2) سهم بازار. 23

2-2-2-3)  رشد فروش. 28

2-3) تشریح تولید ناب. 38

2-3-1) تولید ناب و تولید چابک. 49

2-3-2) چالش های توسعه تفكر ناب. 53

2-3-3)راهبردهای سازمانی توسعه تفكر ناب. 53

2-3-4) راهبردهای فراسازمانی توسعه تفكر ناب. 55

2-3-5) اصول تولید ناب. 56

2-3-6) مكانیزم های اجرای تولید ناب. 67

2-3-7) مدل های تولید ناب. 69

2-4) پیشینه تحقیق. 72

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1) مقدمه. 80

3-2) فرایند تحقیق. 80

3-3) روش تحقیق. 80

3-4) جامعه و نمونه آماری تحقیق. 81

3-5) روشها و ابزار جمع آوری داده ­ها و اطلاعات. 81

3-6) روایی و پایایی پرسشنامه. 82

3-6-1) روایی پرسشنامه. 82

3-6-2) پایایی پرسشنامه. 82

3-7) روش های تجزیه و تحلیل داده ­ها و اطلاعات. 84

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته­ های تحقیق

 

4-1) مقدمه. 86

4-2) توصیف ویژگی­های جمعیت شناختی پاسخگویان. 87

4-3) توصیف آماری متغیر های تحقیق. 90

4-4) آزمون فرضیه ­ها. 101

4-4-1) فرضیه اصلی. 103

4-4-2) فرضیه های فرعی. 104

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادهای تحقیق

 

5-1) مقدمه. 112

5-2) نتیجه گیری. 112

5-2-1) نتایج حاصل از توصیف متغیرها. 112

5-2-2) نتایج آزمون فرضیه ها. 118

5ـ3) پیشنهادات. 123

5ـ4)  محدودیت های تحقیق. 127

منابع و ماخذ. 128

پیوست ها. 134

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                              صفحه

جدول 2-1) تفاوت های عمده تولید ناب و تولید انبوه.. 44

جدول 2-2) تفاوت های تولید ناب و چابک.. 51

جدول 2-3) مقایسه ویژگی های زنجیره ناب و چابک.. 52

جدول 3-1) شیوه امتیازدهی طیف لیکرت.. 82

جدول 3-2) ضریب آلفای کرونباخ منغیرها.. 83

جدول4-1) توصیف جنسیت پاسخ دهندگان.. 87

جدول4-2) توزیع فراوانی نمونه آماری بر اساس سن.. 88

جدول4-3) توزیع فراوانی نمونه آماری بر اساس سطح تحصیلات.. 89

جدول 4-4) توصیف متغیر حذف اتلاف.. 90

جدول4-5) توصیف متغیر بهبود مستمر.. 91

 

جدول4-6) توصیف متغیر نواقص صفر.. 92

جدول 4-7) توصیف متغیر تولید بهنگام.. 93

جدول4-8) توصیف متغیر سامانه تولید کششی.. 94

جدول4-9) توصیف متغیر تیم های چند وظیفه ای.. 95

جدول4-10) توصیف متغیر عدم تمرکز.. 96

جدول4-11) توصیف متغیر یکپارچگی.. 97

جدول 4-12) توصیف متغیر سامانه اطلاعات عمودی.. 98

جدول4-13) توصیف متغیر تولید ناب (متغیر مستقل).. 99

جدول4-14) توصیف متغیر عملکرد بازرگانی (متغیر وابسته).. 100

جدول4-15) آزمون توزیع نرمال متغیرها.. 102

جدول4-16) ضریب هبستگی بین اجرای تولید ناب و عملکرد بازرگانی.. 103

جدول4- 17) آزمون رگرسیون بین اجرای تولید ناب و عملکرد بازرگانی شرکت های تولیدی استان گیلان.. 103

جدول4-18) ضریب هبستگی بین حذف اتلاف و عملکرد بازرگانی.. 104

جدول4-19) ضریب هبستگی بین بهبود مستمر و عملکرد بازرگانی.. 105

جدول4-20) ضریب هبستگی بین نواقص صفر و عملکرد بازرگانی.. 105

جدول4-21) ضریب هبستگی بین تولید بهنگام و عملکرد بازرگانی.. 106

جدول4-22) ضریب هبستگی بین سامانه تولید کششی و عملکرد بازرگانی.. 107

جدول4-23) ضریب هبستگی بین تیم های چند وظیفه ای و عملکرد بازرگانی   107

جدول4-24) ضریب هبستگی بین عدم تمرکز در مسئولیت ها و عملکرد بازرگانی   108

جدول4-25) ضریب هبستگی بین یکپارچگی و عملکرد بازرگانی.. 109

جدول4-26) ضریب هبستگی بین سامانه اطلاعات عمودی و عملکرد بازرگانی.. 109

جدول 5-1) سازه­های مربوط به متغیر حذف اتلاف.. 112

جدول 5-2) سازه­های مربوط به متغیر بهبود مستمر.. 113

جدول 5-3) سازه­های مربوط به متغیر نواقص صفر.. 114

جدول 5-4) سازه­های مربوط به متغیر تولید بهنگام.. 114

جدول 5-5) سازه­های مربوط به متغیر تیم­های چند وظیفه ­ای.. 115

جدول 5-6) سازه­های مربوط به متغیر عدم تمرکز.. 116

جدول 5-7) سازه­های مربوط به متغیر یکپارچگی.. 116

جدول 5-8) سازه­های مربوط به متغیر سامانه اطلاعات عمودی.. 117

جدول 5-9) سازه­های مربوط به متغیر عملکرد بازرگانی.. 118

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                        صفحه

شکل 2-1) مدل تعاملی بازاریابی و فروش. 30

شکل 2-2) مدل مفهومی پیكره بندی بازاریابی و فروش. 31

شکل 2-3) شبكه تامین در تولید انبوه. 41

شکل 2-4) شبكه تامین در رویكرد ناب. 42

شكل2-5) گام‌های یكپارچه سازی زنجیره تامین ناب. 43

شکل 2-6) پیاده­سازی مدل درخت حقیقت جاری برای ترکیب عرصه ناب و چابک. 50

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                         صفحه

نمودار 1-1) مدل رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق. 9

نمودار 2- 1) مولفه ها و زیرمولفه های ارزیابی. 72

نمودار 4-1) نمودار میله ای جنسیت پاسخ دهندگان. 87

نمودار4-2) نمودار میله ای سن پاسخ دهندگان. 88

نمودار4-3) نمودار میله ای سطح تحصیلات پاسخ دهندگان. 89

نمودار4-4) نمودار میله ای متغیر حذف اتلاف. 90

نمودار4-5) نمودار میله ای متغیر بهبود مستمر. 91

نمودار4-6) نمودار میله ای متغیر نواقص صفر. 92

نمودار4-7) نمودار میله ای متغیر تولید بهنگام. 93

نمودار4-8) نمودار میله ای متغیر سامانه تولید کششی. 94

نمودار4-9) نمودار میله ای متغیر تیم های چند وظیفه ای. 95

نمودار4-10) نمودار میله ای متغیر عدم تمرکز. 96

نمودار4-11) نمودار میله ای متغیر عدم یکپارچگی. 97

نمودار4-12) نمودار میله ای متغیر سامانه اطلاعات عمودی. 98

نمودار4-13) نمودار میله ای متغیر تولید ناب (متغیر مستقل). 99

نمودار4-14) نمودار میله ای متغیر عملکرد بازرگانی. 100

 

 

چکیده

تحقیق حاضر در پی بررسی رابطه بین تولید ناب و عملکرد بازرگانی شرکت­های تولیدی استان گیلان است تا از این طریق امکان کمک به بخش تولید کشور و استان در راستای تدوین استراتژی­ های مناسب در جهت بهبود عملکرد به ویژه در حوزه بازرگانی با نظر به اصول تولید ناب را فراهم نماید. تحقیق حاضر از نظر اجرا از نوع توصیفی شاخه همبستگی است. همچنین جامعه آماری، کلیه شرکت­های تولیدی استان گیلان (با بیش از 20 پرسنل) می باشد که بر اساس آمارها در حدود 340 مورد برآورد گردیدند، جهت برآورد میزان حجم نمونه، از جدول مورگان و کرجسی استفاده شد، که بر این اساس حجم جامعه نمونه 181 شرکت محاسبه گردید. ابزار سنجش و اندازه گیری در تحقیق حاضر پرسشنامه بوده و جهت بررسی پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد. ضمن آن که روایی پرسشنامه نیز از طریق مشورت با اساتید و صاحب نظران مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت توصیف متغیرهای تحقیق از شاخص ­های توصیفی نظیر فراوانی، درصد، میانگین، میانگین وزنی، انحراف معیار، واریانس و برای اثبات یا رد فرضیه ­ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون تک متغیره استفاده شد. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بین میزان اجرای تولید ناب و عملکرد بازرگانی شرکت­های تولیدی استان گیلان رابطه مثبت معنادار است. ضمن آن که رابطه بین ابعاد تولید ناب در بخش­های بهبود مستمر، میزان نواقص، تولید بهنگام، تیم­های چند وظیفه ای، عدم تمرکز، یکپارچگی وظایف و سامانه­های اطلاعاتی عمودی با عملکرد بازرگانی شرکت­های تولید استان گیلان نیز مثبت معنادار است. هم­چنین بین ابعاد حذف اتلاف و سامانه تولید کششی تولید ناب با عملکرد بازرگانی شرکت­های تولید استان گیلان رابطه مثبتی وجود ندارد.

 

 

کلید واژگان: تولید ناب، عملکرد بازرگانی، حذف اتلاف ، بهبود مستمر، میزان نواقص، تولید بهنگام، تیم­های چند­ وظیفه ­ای، عدم تمرکز، یکپارچگی وظایف و سامانه­های اطلاعاتی عمودی.

 

 

 

فصل اول

(کلیّات تحقیق)

 

 

1-1) مقدمه

دو انقلاب در ابتدا و انتهای قرن بیستم رخ داده است .انقلاب آغازین ظهور تولید انبوه و پایان عصر تولید دستی و انقلاب پایانی ظهور ناب و خاتمه یافتن عصر تولید انبوه است. اكنون جهان در آستانه عصری جدید به سر می برد، عصری كه در آن دگرگونی شیوه ها ی تولید محصولات و ساخته­های بشر چهره زندگی او را یكسره دگرگون خواهد كرد(Pettersen, 2009: 1) .

لازمه رقابت در دنیای کنونی بهره گیری از تمام فنون، ابزارها و ایده های جدید ناب است. در نیمه دوم قرن بیستم، تولید کنندگان جهان با رقبایی جدید مواجه شدند که با نیمی از سرمایه و امکانات لازم، محصولات را با کیفیتی بهتر، تنوعی بیشتر و با قیمتی پایین تر به بازارجهانی عرضه می کردند. تولید ناب در واقع شیوه تولیدی است که ضمن به کارگیری فواید تولید انبوه و تولید دستی، با هدف کاهش ضایعات و حذف هر فعالیت بدون ارزش­افزوده شکل گرفته است. بر این مبنا تكنیک ناب با كمك مجموعه ابزارهای خود می‌تواند نقش بنیادینی در اصلاح و بهبود فرایندها داشته باشد(اسمعیلی گیوی، 1382: 51). تولید ناب یک سامانه کامل است و مبنای عملکرد این سامانه یک رابطه برد دو طرفه برای کلیه عناصر موجود در چرخه تولید ناب می باشد.

در این فصل ابتدا به تشریح  بیان مسأله تحقیق پرداخته خواهد شد و ضمن مطرح نمودن سؤالات اصلی و فرعی تحقیق،  اهمیت و ضرورت آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس  اهداف، چارچوب نظری و فرضیه های تحقیق بیان می­ شود و در پایان فصل نیز تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها به همراه قلمرو تحقیق بیان می­گردد.

1-2) بیان مسأله

بهبود عملکرد برای همه شرکت­های در طی فعالیت سالیانه مهم است. در دهه گذشته شرکت­های ایرانی در این زمینه روند پر نوسان و قابل قبولی ارائه ننموده اند (نورپاش، 1391: 16) این باعث کاهش توان رقابتی آن ها شده است. باید در نظر داشت که هدف موسسات تولیدی یا خدماتی می تواند رشد، سودآوری و یا بقاء می­باشد. از جمله عوامل اثرگذار بر هدف فوق که در تمامی سازمان های تولیدی و خدماتی مطرح    می­باشد، عبارتند رضایت مشتری، رقبا، فن­آوری، نیروی انسانی ماهر، کاهش هزینه و افزایش کیفیت. از میان عوامل مذکور رضایت مشتری مهم ترین نگرانی شرکت­های کنونی می باشد. ویژگی اصلی باید در محصولات تولیدی وجود داشته باشند تا منجر به رضایتمندی مشتریان شوند، برخی از این عوامل عبارتند از  کیفیت بالا به صورت مداوم ، هزینه پایین، تحویل محصول به مشتری در زمان مناسب. دستیابی به هرکدام از ویژگی های مذکور نیازمند اجرا و بکارگیری مجموعه ای از اصول و تکنیک های مختلف تولیدی      می­ باشد. علاوه بر پیچیدگی زیاد، پیاده سازی همزمان این عوامل و نیز تضادها و تاثیرات منفی که بر روی یکدیگر دارند سبب می شود که بسیاری از موسسات از اجرای همزمان آن ها خودداری کنند. جمع آوری و یکپارچه سازی تمامی مفاهیم رویکردها و اصول مختلف در یک سازمان تولیدی و یا خدماتی و بهره گیری موثر از مزایای یکپارچه سازی آن ها نیازمند یک رویکرد نظام مند می باشد. رویکردی که می تواند تمامی این مفاهیم و اصول را به طور مناسب و یکپارچه ایجاد کند رویکرد ناب است(نژادمبشر، 1386: 12-11).

تولید ناب یک سامانه کامل است که از فلسفه بهبود مستمر استفاده می کند و با بهره گیری از فرهنگ کار تیمی سعی دارد اتلاف­های موجود در فرایند تولید را بیابد، تحلیل کند و آن ها را از بین ببرد. این سامانه به نوعی طراحی شده است که بتواند حداکثر استفاده را از اندازه گیری مداوم بهبود جریان تولید و برطرف کردن اتلاف داشته باشد. تولید ناب در واقع یک نگرش نظام مند است که در صدد حذف ضایعات و  اتلاف­ها و از بین بردن هر فرایند اضافی از مرحله ی تهیه مواد اولیه تا تولید و نهایتاً فروش می باشد. مبنای عملکرد سامانه در تولید ناب یک رابطه برد دو طرفه با کل اجزاء و ذینفعان در سامانه می باشد و تمامی عناصر موجود در چرخه تولید ناب از فروشنده ی مواد اولیه تا فروشنده کالا به شکلی مطلوب باید منتفع گردند. تولید ناب به معنی حذف ضایعات و اتلاف­ها، حذف انتظار و حمل و نقل و سرمایه گذاری بیش از میزان لازم، نیز حذف تولیدات معیوب بوده و همچنین به دنبال جذب و کشش هرچه بیشتر مشتری است (جعفرنژاد، 1390: 166).

تولید یک محصول با ویژگی های رقابتی و مطابق با خواسته های مشتریان نیازمند به کارگیری فرایندهای تولیدی است که هر مرحله از آن سبب ایجاد ارزش افزوده در محصول نهایی می شود. در تولید ناب برای بهبود فرایند های تولیدی و ایجاد یک محیط سازمانی برای دستیابی به اهداف بلندمدت از اصولی استفاده می شود. شناسایی و بکارگیری این اصول، سازمان ها را در اجرای تولید ناب یاری می کند. 9 اصل شناسایی شده تولید ناب عبارتند از (جعفرنژاد، 1390: 211-219):

• حذف اتلاف: هدف و فلسفه تولید ناب کاهش در میزان هزینه هاست این هدف از طریق حذف اتلاف (هرچیزی که ارزشی بر محصولات ایجاد نکند) تحقق می یابد. به هر چیزی که مشتری به ازای آن حاضر به پرداخت پول نباشد اتلاف گفته می­ شود و در نتیجه باید حذف شود.
• بهبود مستمر: هنگامی که یک سامانه تولید به طور پیوسته تولید می یابد تنها هدف آن را می­توان کمال نامید، اگر حذف اتلاف را به عنوان زیربنایی ترین اصل تولید ناب در نظر گرفت بی­شک بهبود مستمر را می توان در جایگاه بعدی قرار داد.
• میزان نواقص صفر: به منظور دستیابی به سطوح بالاتر بهره­وری لازم است تا قطعات و محصولات ما از همان مراحل اولیه تولید عاری از هر گونه عیب و نقص باشد.
• تولید بهنگام: هدف نهایی در تولید بهنگام مواجه شدن هر فرایند با یک قطعه در هر لحظه و درست در زمان مورد نیاز است.
• سامانه تولید کششی : در مقابل سامانه تولید فشاری: سامانه انبوه تولید به شکل فشاری است که از ماه ها قبل برنامه ریزی و مواد سفارش داده و بر اساس برنامه به خط فرستاده می شود در این تولید قطعه در صفی از عملیات حرکت می کند وقتی عملیات به پایان می رسد قطعه به عملیات بعدی هل داده می شود. این روش نیاز به واکنش های ناگهانی دارد و تغییر تولید را مشکل می کند.برای رسیدن به سامانه تولید ناب باید تولید به شکل کششی تغییر کند. سامانه کششی به معنای آن نیست که کسی نباید کالا یا خدماتی تولید کند مگر آن­که مشتری قبلاً برای آن سفارش داده باشد. در اغلب سامانه های رایج از این نوع، مشتری محصول را برمی دارد و سپس تولید کننده جای خالی محصولی برداشته شده را پر می کند. اعمال مفهوم کشش قدری پیچیده تر است.
• تیم­های چند وظیفه ­ای: نمایان­ترین مشخصه از سازمان­دهی کار از سامانه تولید ناب استفاده وسیع از تیم­های کاری چند وظیفه ­ای می باشد.
• عدم تمرکز در مسئولیت­ها: تمرکز زدایی مسئولیت­ها و تخصیص آن­ها به تیم­های کاری چند وظیفه ­ای، یکی دیگر از مشخصه­های مهم در سازمان­دهی کار ناب است.
• یکپارچگی وظایف: یکپارچه سازی وظایف متفاوت در قالب تیم­ها به این معنی است که وظایفی که در گذشته به وسیله بخش­های غیر مستقیم انجام می­شدند، اکنون در حوزه وظایف تیم­ها قرار می­گیرند و در نتیجه محتوای وظایف تیم­ها افزایش می­یابد.
• سامانه­های اطلاعاتی عمودی: اطلاعات در توانمند سازی تیم­های چند وظیفه ای در جهت نیل به اهداف سازمانی بسیار مهم هستند.در حقیقت آن چه که بهبود عملکرد شرکت ها را مشکل نموده، انتخاب موثرترین و بهترین استراتژی، با توجه به ویژگی های سازمان است.

با توجه به مطالب فوق­الذکر در تحقیق حاضر بر رابطه­ بین تولید ناب و عملکرد بازرگانی شرکت­های تولیدی استان گیلان پرداخته می شود.

[1] – Lean

[2] – Lean Production

[3] – Waste

[4] – Value Added

[5] – Performance

[6]- Customer Satisfaction

[7] – Technology

[8]-  Lean Approach

[9] – Team Working

[10] – Waste

[11] – Waste Removal

[12] – Continuous Improvment

[13] – Rate Of Zero Defects

تهران

 

فهرست مطالب

عنوان                              صفحه

 

فصل اول:کلیات پژوهش

1ـ1مقدمه……………………………………………………………………………………………. 2

1ـ2 موضوع تحقیق …….………………………………………………………………………………………          2

1ـ3 بیان مسأله…………………………………………………………………………………………….     2

1ـ4 اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق………………………………………………………………………..                            4

1ـ5 چارچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………      5

1ـ6 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………..   .   7

1ـ7 فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 7

1ـ8 تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش………………………………………………………….                                            8

1ـ8ـ1متغیر وابسته: اعتماد….. …………………………………………………………………………………                       8

1ـ8ـ2  متغیر مستقل: مدیریت مشارکتی         ………………………………………………………………                                            8

1ـ8ـ2ـ1 مشارکت در زمینه اجتماعی…………………………………………………………………………………. 9        

1ـ8ـ2ـ2مشارکت انفرادی………………………………………………………………………………………………….. 9

1ـ8ـ2ـ3مشارکت اقتصادی ـ استراتژیک……………………………………………………………………..                      9

1ـ9   قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………………………….  9

 

عنوان                                      صفحه

 

فصل دوم : مبانی نظری و ادبیات تحقیق

بخش اول.                    ……………………………………………………………………………………………          11

2ـ1اعتماد.              ……………………………………………………………………………………………….       11

2ـ1ـ1 تعریف اعتماد……………………………………………………………………………………………….    11

2ـ1ـ2 فرایند اعتماد………………………………………………………………………………………….       13

2ـ1ـ3پویایی ایجاد اعتماد………………………………………………………………………………….                15

2ـ1ـ4مفاهیم مشابه با اعتماد       …………………………………………………………………………….                            17

2ـ1ـ5 اعتماد سازی………………………………………………………………………………….                  18

2ـ1ـ6شیوه های تقویت اعتماد سازی    ………………………………………………………………………                                   18

2ـ1ـ7ابعاد اعتماد                       …………………………………………………………………………………………..    20

2ـ1ـ7ـ1 اعتماد مبتنی بر شناخت……………………………………………………………………….                                                               20

2ـ1ـ7ـ2 اعتماد مبتنی بر تاثیر……………………………………………………………………………                             21

2ـ1ـ7ـ3 گرایش به اعتماد  ………………………………………………………………………………….                                                 21

2ـ1ـ8پیامد های کمبود اعتماد              …………………………………………………………………                                                                                         22

بخش دوم      ……………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                 24   2ـ2 مدیریت مشارکتی………………………………………………………………………………………………………    24 2ـ2ـ1 نظریه دموکراسی           …………………………………………………………………………..   25 2ـ2ـ2نظریه نگرش انسانی…………………………………………………………………… 25 2ـ2ـ3 دیدگاه ایدئولوژیکی  ……………………………………………………………………………………….     .25 2ـ2ـ4 ابزار مدیریتی     ……………………………………………………………………………………..  26   عنوان                                          صفحه

2ـ2ـ5 مفهوم مشارکت       ……………………………………………………………..………………………..               27

2ـ2ـ6 تعریف مشارکت     . …………………………………………………………………………………………………   27

2ـ2ـ7 پیش نیاز مشارکت………………………………………………………………………………………..         28

2ـ2ـ8مفهوم مدیریت مشارکتی …………………………………………………………………………            29

2ـ2ـ9تعریف مدیریت مشارکتی ……………………………………………………………………………                                                             29

2ـ2ـ10فلسفه مدیریت مشارکتی…………………………………………………………………………..                      30

بخش سوم      …………………………………………………………………………………………………….         31

2ـ3رهبری خدمتگزار…………         ………………………………………………………………………….                                  31

 

 

2ـ3ـ1تعریف رهبری………..      .        ……………………………………………………………………..                                       31

2ـ3ـ2تعریف رهبری خدمتگزار   ………………………………………………………………………..                                    32

2ـ3ـ3 تعریف مفهومی              ……………………………………………………………………………….                                        34

2ـ3ـ4 مولفه های رهبری خدمتگزار         ………………………………………………………………….                                                                         34

2-3-4-1خدمت رسانی              ……………………………………………………………………………                                35

2-3-4- 2تواضع و فروتنی              ……………………………………………………………………….                                     35

2-3-4-3 قابلیت اعتماد               ……………………………………………………………………………                                                 35

2-3-4-4مهرورزی           ……………………………………………………………………………………….                    36

2ـ3ـ5ویژگی رهبران خدمتگزار      …………………………………………………………………………..                                 36

2ـ3ـ6ویژگی عملیاتی………………………………………………………………………………………………………….                                            36   2ـ3ـ7اهمیت رهبری خدمتگزار        ……………………………………………………………………………………..37   

 

عنوان                                      صفحه

2ـ3ـ8 مزایای رهبر خدمتگزار             ……………………………………………………………………………….                   38

2ـ3ـ9 تئوری رهبری خدمتگزار               ………………………………………………………………………..                           39

2ـ3ـ10 تئوری رهبری خدمتگزار پترسون      ……………………………………………………………….                                           43

 

بخش چهارم……………………………………………………………………………………………………………………………. 47

2ـ4پیشینه تحقیق…………         ……………………………………………………………………………..      ……………47

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

3ـ1مقدمه  ……………………………………………………………………………………………………………. 55

3ـ2 روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….  55

3ـ3 جامعه آماریو نمونه……………………………………………………………………………………………………. 55

3ـ4روش جمع آوری داده ها………………………………………………………………………………………….           57

3ـ5ابزار جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………………….              57

3ـ6روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها……………………………………………………                                                    60

3ـ6ـ1اعتبار (روایی)……………………………………………………………………………………………… 60

3ـ6ـ2اعتماد (پایایی)……………………………………………………………………………………………   60

3ـ7روش های آماری تجزیه و تحلیل………………………………………………………………………………..                   61

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4ـ1مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………..                                        63

4ـ2 توصیف پاسخ دهندگان………………………………………………………………………………………………. 64

4ـ2ـ1 توصیف پاسخ دهندگان از نظر جنسیت……………………………………………………………..                                            65

 

 

عنوان                                      صفحه

 

4ـ2ـ2 توصیف پاسخ دهندگان از نظر سابقه خدمت………………………………………………………………..66

4ـ2ـ3 توصیف پاسخ دهندگان از نظر سمت شغلی………………………………………………………….   67

4ـ3 توصیف متغیرهای تحقیق     ………………………………………………………………………………….                68

4ـ3ـ1 توصیف متغییر مشارکت انفرادی……………………………………………………………………..                             68

4ـ3ـ2 توصیفمتغییر مشارکت اجتماعی  ……………………………………………………………………….                                  69

4ـ3ـ3توصیف متغییر مشارکت اقتصادی /استراتژیک  ……………………………………………….. 70

4ـ3ـ4توصیف متغییر مدیریت مشارکتی  …………………………………………………………………………                                71

4ـ3ـ5توصیف متغییر اعتماد  ………………………………………………………………………………………..               72

4ـ3ـ6توصیف متغییر رهبری خدمتگزار  ………………………………………………………………………..                                   73

4ـ4 آزمون فرضیات…………………………………………………………………………………………………..  74

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5ـ1مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………                                                   83

5ـ2 نتایج آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………..  84

5ـ3نتایج آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………………. 85

5-3-1آزمون فرضیه 1    ………………………………………………………………………………………..               85

5-3-2آزمون فرضیه 2    …………………………………………………………………………………………..            86

5-3-3آزمون فرضیه 3    …………………………………………………………………………………………….          86

5-3-4آزمون فرضیه 4    ………………………………………………………………………………………..               87

5ـ5پیشنهادات      …………………………………………………………………………………………………………..    88

 

عنوان                                          صفحه

 

5ـ5ـ1 پیشنهادات کاربردی………………………………………………………………………………………….       88

5ـ5ـ2 پیشنهادات به محققین آتی………………………………………………………………………….                            89

5ـ6 محدودیت های تحقیق……………………………………………………………………………………………      90

 

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………………..                                                91

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………..           95

 

 

فهرست جداول

عنوان                                          صفحه

 

 

جدول2-2. نکات کلیدی در دیدگاه های فلسفی مشارکت………………………………………              26

جدول 3-1. طبقه بندی کارکنان ادارات امور مالیاتی استان گیلان بر اساس سطوح شغلی …….                                  56

جدول 3-2. سوالات مربوط به متغیرها در پرسشنامه به تفکیک انواع و ابعاد آنها……………….                       59

جدول 3-5. ضرایب آلفای کرنباخ محاسبه شده برای هریک از متغیرها براساس پرسشنامه های آزمایشی                                     61

جدول 4-1. آزمون کولمو گروف –اسمیرنوف…………………………………………………………………………… 64 

جدول 4-2. توصیف پاسخ دهندگان از نظر جنسیت……………………………………………………………..                                        65

جدول 4-3.توصیفپاسخ دهندگان از نظر سابقه خدمت    ……………………………………………………… 66

جدول 4-4. توصیفپاسخ دهندگان از نظر سمت…………………………………………………………………….                                   67

جدول 4-5. توصیف متغییر مشارکت انفرادی ……………………………………………………………………                                        68

جدول 4-6 .توصیف متغییر مشارکت اجتماعی   ……………………………………………………………..         69

جدول 4-7. توصیف متغییر مشارکت اقتصادی/استراتژیک ……………………………………………….. 70

جدول 4-8.توصیف متغییر مدیریت مشارکتی……………………………………………….. 71

جدول 4-9. توصیف متغییر اعتماد            ………………………………………………………………….                                       72

جدول 4-10.توصیف متغییر رهبری خدمتگزار   ……………………………………………………………….                                           73

جدول 4-11. ضریب همبستگی بین مدیریت مشارکتی و اعتماد  …………………………………….         74

جدول 4-12آزمون رگرسیون بین مدیریت مشارکتی و رهبری خدمتگزاربا اعتماد………………..                          75

جدول 4-13. ضریب همبستگی بین مدیریت مشارکت انفرادی و اعتماد    ……………………….       76

جدول 4-14.آزمون رگرسیون بین مدیریت مشارکت انفرادی و رهبری خدمتگزاربا اعتماد.. …….                          77

جدول 4-15ضریب همبستگی بین مدیریت مشارکت اجتماعی و اعتماد.. ……………………………….               78

جدول 4-16.آزمون رگرسیون بین مدیریت مشارکت اجتماعی و رهبری خدمتگزاربا اعتماد.. …….                          79

 

عنوان                                          صفحه

 

جدول 4-17.ضریب همبستگی بین مدیریت مشارکت اقتصادی/ استراتژیک و اعتماد  ……………….                         80

جدول 4-18آزمون رگرسیون بین مدیریت مشارکت اقتصادی/استراتژیک و رهبری خدمتگزاربا اعتماد                             81

 

 

 

 

فهرست اشکال و نمودارها

عنوان                                          صفحه

 

شکل1-1. مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………..                      7

شکل 2-1.فرایند اعتماد درون سازمانی…………………………………………………………………………                         14

شکل 2-2 .مدل تحلیلی تحقیق رابطه مدیریت مشارکتی وسرمایه اجتماعی…………………………               48

شکل 2- 3. ابعاد اعتماد…………………………………………………………………………………….             50

شکل2-4. الگوی نظری :نقش مدیریت مشاکتی در افزایش اثر بخشی کارکنان………………..                         52

نمودار 4-1.نموداردایره ای جنسیت پاسخ دهندگان …………………………………………………… 65

نمودار 4-2.نمودار میله ای سابقه خدمت پاسخ دهندگان ……………………………………………….. 66

نمودار 4-3. نموداردایره ای سمت پاسخ دهندگان  …………………………………………………………           67

نمودار 4-4. هیستو گرام متغییر مشارکت انفرادی …………………………………………………………………                                         68

نمودار 4-5. هیستو گرام متغییر مشارکت اجتماعی     ……………………………………………………. 69

نمودار 4-6. هیستو گرام متغییر مشارکت اقتصادی/اجتماعی      …………………………………………    70

نمودار 4-7. هیستو گرام متغییر مدیریت مشارکتی       …………………………………………………… 71

نمودار 4-8. هیستو گرام متغییر اعتماد     …………………………………………………………………………                                72

نمودار 4-9. هیستو گرام متغییر رهبری خدمتگزار     ……………………………………………………………….                                           73

 

 

چکیده

 

با گسترش پدیده­ جهانی­سازی، اهمیت اعتماد در روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سازمانی بطور چشمگیری مورد توجه قرار گرفته است بطوری كه اكثر صاحب نظران در علوم مختلف به اهمیت نقش اعتماد در سازمان­ها اشاره كرده­اند. هدف این پژوهش سنجش رابطه بین مدیریت مشارکتی و اعتماد با توجه به رهبری خدمتگزار در ادارات امور مالیاتی استان گیلان می باشد.

در این پژوهش اعتماد به رهبر به عنوان متغییر وابسته و رابطه آن با  مدیریت مشارکتی به عنوان متغییر مستقل ورهبری خدمتگزار به عنوان متغییر تعدیلگر مورد بررسی قرار گرفت .جامعه مورد بررسی 844 نفر از کارکنانادارات امور مالیاتی استان گیلان بوده است.روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی و  همچنین روش گردآوری اطلاعات میدانی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است.از روایی محتوا برای سنجش روایی و برای سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است 192 نفرنمونه از روش تصادفی انتخاب گردیده اندو فرضیات پژوهش توسط آزمون پیرسون و  رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند که پس از تجزیه و تحلیل داده شده مشخص گردید بین مدیریت مشارکتی(سطح مشارکت انفرادی ، سطح مشارکت اجتماعی ، مشارکت اقتصادی/استراتژیک) و اعتماد در ادارات امور مالیاتی استان گیلان با توجه به رهبری خدمتگزار ارتباط معناداری وجود دارد.

 

واژگان کلیدی: مدیریت مشارکتی ، ابعاد مدیریت مشارکتی ، اعتماد ، رهبری خدمتگزار ، کارکنان ادارات امور مالیاتی استان گیلان.

 

 

فصل اول

 

 

کلیات پژوهش

 

1ـ1مقدمه

نیروی انسانی ماهر و کارآمد پر بها ترین و ارزنده ترین ثروت و دارایی هر کشور است.

بسیاری از کشورها با وجود برخورداری از منابع طبیعی سرشار به دلیل عدم استفاده صحیح از نیروی انسانی ، توان استفاده از این مواهب الهی را ندارند و روزگار به سختی و مشقت می گذرانند. دیگر ملت ها به رغم کمبود منابع طبیعی ، در نتیجه داشتن نیروی انسانی کار آزموده و بکارگیری کارایی آن به آسایش و رفاه رسیده اند و با گامهای موفقیت  های اخیر در استفاده بهینه از نیروی انسانی با بهره گرفتن از شیوه های مدیریت مشارکتی توجه سازمان ها را بیش از پیش به سرمایه گذاری بر روی نیروی انسانی جلب کرده اند.(رهنورد ، 1387، 2)

طرفداران مشارکت بحث می کنند که با اجازه به کارکنان جهت تاثیر گذاری در تصمیم گیری سازمان ها
می توانند ایده های جدید بدست آوردند و حس بزرگ منشی در کارکنان ایجاد کنند. آن برنامه مشارکتی را برای بهبود کیفیت بهره  وری ، روحیه و انگیزه کارکنان ، افزایش تعهد و…… مناسب می دانند.(رهنورد ، 1379، 8)

این فصل شامل بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت تحقیق و چارچوب نظری و اهداف و فرضیات تحقیق و تعریف مفهومی می باشد.

1-2 موضوع تحقیق

رابطه بین مدیریت مشارکتی و اعتماد با توجه به رهبری خدمتگزار در ادارات امور مالیاتی استان گیلان

1ـ3  بیان مسأله

با گسترش پدیده­ جهانی­سازی، اهمیت اعتماد در روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سازمانی بطور چشمگیری مورد توجه قرار گرفته است بطوری كه اكثر صاحب نظران در علوم مختلف به اهمیت نقش اعتماد در سازمان­ها اشاره كرده­اند. مطالعات ادبیات سازمانی نیز بر اهمیت اعتماد به عنوان پیش نیاز اثربخشی سازمانی تأكید داشته اند.(Child-Mollering,2010,70).

اعتماد برای موفقیت سازمانی، انجام تغییرات مداوم در نقش­ها و تكنولوژی­ها و همچنین طراحی مشاغل و مسئولیت­ها ضروری می­باشد. اعتماد می ­تواند اثرات درون فردی و بین فردی ایجاد كند، و روابط درون و برون سازمان را تحت تأثیر قرار دهد.(دانایی­فرد ،رجب زاده و حصیری؛1388،61). اعتماد بین مدیریت و کارکنان بر کیفیت مدیریت تاثیر زیادی خواهد داشت بنابراین افول اعتماد در سازمان­های دولتی، یكی از مسائلی است كه باعث ایجاد كاركنانی بی­انگیزه و بی­تفاوت می­ شود و اجرای كند برنامه­ها را سبب
می­گردد و در مقابل کارکنان بی اعتماد نسبت به سرپرست و سازمان که بخش کوچکی از اجتماع می باشد هیچ انگیزه ودلخوشی برای اعتماد به اجتماع وجامعه نخواهند داشت. (قلی­پور،پورعزت،حضرتی ،1388،104) و همچنین سطح پایین اعتماد باعث می­ شود که کارکنان جریان اطلاعات را در سازمان منحرف کنند و سوءظن و بدگمانی در بین کارکنان رواج یابد و ارتباطات باز و صادقانه در سازمان از بین برود و تصمیمات سازمان کیفیت مطلوبی نداشته باشد(فرهنگ ؛1389). اعتماد، به میزان آسیب­پذیری تمایلات و اشتیاق یک طرف تعامل به اقدامات طرف مقابل بدون در نظرگرفتن توانایی کنترل و نظارتی که فرد بر طرف مقابل دارد، گفته