فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

فصل اول :کلیات طرح 1 ….

1-1بیان مسئله2 ..

1-2هدف های تحقیق … 2

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن .. 3

1-4 سوالات و فرضیه های تحقیق … .. 4

1-5تعاریف عملیاتی متغیرها و واژگان کلیدی … 4

1-6روش تحقیق . 4

1- 7  قلمرو تحقیق … 4

1-8 محدودیت ها و مشکلات تحقیق 5

 

فصل دوم: مطالعات نظری6 ..

2-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 7

2-2پیشینه تحقیق11………………………………………………………………………………………………………….

 

فصل سوم: تاریخچه سفالگری در ایران 12 …

3-1- جغرافیای تاریخی ایران   … 13

3-2- پیدایش سفال در ایران   13

3-3- ساخت سفال ……………………………………………………………………………………………………………..16

3-4 پیدایش سفالینه های منقوش ……………………………………………………………………………………………..17

3-5 فلسفه نقوش و مفهوم آن ………………………………………………………………………………………………..18

3-6 بینش اساطیری ……………………………………………………………………………………………………………..21

3-7 باورهای آئینی …………………………………………………………………………………………………………….24

3-8شوش تاریخی …………………………………………………………………………………………………………….27

3-9شوش حاضر ……………………………………………………………………………………………………………….30

10-3موقعیت جغرافیایی …………………………………………………………………………………………………………………………………31

3-11رابطه نقوش مذکور با دین ……………………………………………………………………………………………………………………..35

3-21مذهب شوش ……………………………………………………………………………………………………………………………………….36

3-13مهمترین خدایان شوش ………………………………………………………………………………………………………………………….37

3-14 نمادهای خدایان روی سفالینه ها ……………………………………………………………………………………………………………40

3-15مراسم مذهبی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….41

3-16آداب تدفین ………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

17-3معیشت مردم شوش در عهد قدیم…………………………………………………………………………………………………………….44

3-18فهرست آثار بدست آمده از شوش …………………………………………………………………………………………………………..48

 

فصل چهارم بررسی فرم سفالهای شوش…………………………………………………………………………………………………………51

4-1معابد شوش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………52

4-3 تزئینات بنا……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

4-3-1 تزئینات بیرونی بنا …………………………………………………………………………………………………………………………….54

4-3-2تزئینات درونی ……………………………………………………………………………………………………………………………………56

4-4شرح کاخ داریوش در شوش …………………………………………………………………………………………………………………….56

5-4 ملحقات کاخ شوش و باغهای آن …………………………………………………………………………………………………………….60

4-6کاخ هخامنشی شاور………………………………………………………………………………………………………………………………..61 4-7شکل ظروف ………………………………………………………………………………………………………………………………………….62

4-71-ظروف کروی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..63

4-72-ظروف مخروطی ………………………………………………………………………………………………………………………………….64

4-73-ظروف بیضوی …………………………………………………………………………………………………………………………………….65

4-74-ظروف استوانه ای ………………………………………………………………………………………………………………………………..66

4-8ظروف ترکیبی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

4-9 برش تشکیل دهنده فرمهای ساده و فرم های ترکیبی …………………………………………………………………………………..68

 

 

4-9-1برش فرم های دایره ای ………………………………………………………………………………………………………………………..68

4-9-2برش فرم های بیضوی………………………………………………………………………………………………………………………….69

 

4-9-3برش فرم های مخروطی……………………………………………………………………………………………………………………….70

4-9-4برش فرم های استوانه ای………………………………………………………………………………………………………………………71

4-10کاربرد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..72

4-10-1ظروف برای استفاده روزمره…………………………………………………………………………………………………………………72

4-10-2ظروف برای انبار کردن مواد مورد نیاز………………………………………………………………………………………………….77.

4-10-3ظروف آئینی………………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

فصل پنجم مفهوم نقوش سفالینه های منقوش شوش ……………………………………………………………………………………….81

5-1خصوصیت سفالهای منقوش شوش اول و دوم ……………………………………………………………………………………………82

5-2 انواع نقوش …………………………………………………………………………………………………………………………………………..84

5-3نگاهی به خورشید، مار، ماه، درخت ، پرنده از دیدگاه اسطوره ……………………………………………………………………85

5-4نقش مار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..86

5-5نقش ماه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………89

5-6نقش درخت …………………………………………………………………………………………………………………………………………..89

5-7نقش پرنده …………………………………………………………………………………………………………………………………………….90

5-8بررسی نقوش سفالینه های شوش ……………………………………………………………………………………………………………..90

5-8-1نقوش جانوری…………………………………………………………………………………………………………………………..90

5-8-1-1 بز کوهی ……………………………………………………………………………………………………………………………..90

5-8-1-2مار ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….92.

5-8-1-3ماهی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….93

5-8-1-4پرنده………………………………………………………………………………………………………………………………………………93

5-9نقوش گیاهی…………………………………………………………………………………………………………………………………………95..

5-9-1 آب ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

5-9-2 درخت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….95..

5-9-3کوه…………………………………………………………………………………………………………………………………………96..

5-9-4زمین ……………………………………………………………………………………………………………………………………………97.

5-10خورشید……………………………………………………………………………………………………………………………………………..98.

5-11ماه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

5-12انسان………………………………………………………………………………………………………………………………………………….102

5-13خطوط ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….103

5-13-1خط ساده ……………………………………………………………………………………………………………………………………….103

5-13-2خط شکسته ……………………………………………………………………………………………………………………………………103

5-13-3خط متقاتع………………………………………………………………………………………………………………………………………104

5-14اشکال هندسی……………………………………………………………………………………………………………………………..104

5-14-1مربع …………………………………………………………………………………………………………………………………….105

5-14-2مثلث ……………………………………………………………………………………………………………………………………105

5-14-3دایره ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..106

 

فصل ششم : رابطه فرم و نقوش سفالینه ها …………………………………………………………………………………………………..107

6-1رابطه نقوش با عملکرد ظرف ………………………………………………………………………………………………………………….108

6-2 ارتباط فرم نقوش با فرم سفالینه ها …………………………………………………………………………………………………………311

6-3 نقش پرندگان گردن دراز ………………………………………………………………………………………………………………………711

 

فصل هفتم : نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………..120

7-1نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….121

 

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….123

ضمائم

فهرست اشکال

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

شکل3-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28

3-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..31

3-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..32

3-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38

3-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

3-6……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

3-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

3-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

3-9……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41

3-10……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………42

3-11……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………42

3-12……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

3-13……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

3-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

3-15……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

3-16……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

3-17……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-18……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-19……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-20……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-21……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-22……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-23……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-24……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

3-25……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………48

3-26……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………48

 

4-1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

4-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..53

4-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

4-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

4-6……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

4-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

4-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

4-9-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

4-9-2………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….69

4-9-3………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

4-9-4………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….71

4-10……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-11……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

4-12……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

4-13……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

4-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

4-15……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

4-16……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

4-17……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

4-18……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

4-19……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

4-20……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

4-21……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

4-22……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

4-23……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77

4-24……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77

4-25……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77

4-26……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78

4-27……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78

4-28…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..79

4-29……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………79

4-30……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………79

4-31……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………80

4-32……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………80

 

5-1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..84

5-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..88

5-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..91

5-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..92

5-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

5-6……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

5-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

5-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

5-9……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..95

5-10……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………96

5-11……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97

5-12……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97

5-13……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97

5-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99

5-15……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99

5-16……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99

5-17………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

5-18………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

5-19………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….102

5-20………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….103

5-21………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….104

5-22………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

5-23………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

5-24………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

5-25………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

 

6-1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………108

6-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109

6-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109

6-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………110

6-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………111

6-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………112

6-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………113

6-9……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………113

6-10………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….114

6-11………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….114

6-12………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

6-13………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

6-14………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….116

6-15…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………118

6-16…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………119

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

جدول3-1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….32

جدول3-2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

جدول3-3…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات طرح

 

 

 

 

1-1بیان مسئله:

سفالگری یکی از قدیمی ترین صنایعی است که زادگاه آن میهن کهنسال ما ایران است قرائن موجود از آثار کشف شده گویای این حقیقت است که تاریخ سفالگری در ایران از هزاره 8 پیش از میلاد آغاز شده است. هنر سفالگری هم در صورت و فرم ظاهر و هم در نقوش نمادینش بستری مناسب برای بیان اندیشه های ماورایی هنرمند بوده و آنچه که هنر و فرهنگ یک ملت را از آغاز نشان می دهد تنها اعتقادات و نگرش او به جهان پیرامونش است.

آثار بزرگ هنری در طول قرون متمادی براساس این نگرش استوار بوده و عدم آگاهی در این زمینه تنها باعث می شود که از زیبایی های این هنر لذت ببریم، در حالی که هر خط، فرم و شکل برای خود مفهومی دارد و چه زیباست هنگامی که به اندیشه سازندگان این آثار پی ببریم و از آنجایی که اصالت و عظمت یک قوم و فرهنگ آن مستقیما در هنر آن جلوه می کند باید بگوییم هنرهای دستی نمایشگر فرهنگ و تمدن هر قوم بوده و با تاریخ هنر ملت ها پیوند ناگسستنی دارد. در این پژوهش سعی بر آن است که نقش ها و نگاره های روی ظروف مورد استفاده مردمان کهن شرح داده شود چه همی نقش ها است که زائیده معرفت، دانش و اعتقادات آنهاست و در عین حال سعی می شود موارد استفاده نقوش تا حد امکان با اشاره به مدارک و  شواهد موجود بحث و توصیف شود.

 

1-2هدف های تحقیق:

هدف اصلی تحقیق: بررسی نقش و فرم در سفالینه های شوش

اهداف فرعی تحقیق: بررسی نقوش سفالینه ها از حیث معنی و مفهوم

اهداف فرعی تحقیق: علل و انگیزه بوجود آمدن این نقوش

 

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن:

سفالگری به عنوان یکی از برجسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده که همواره با معتقدات دینی و تصورات هنرمند از هستی اجین بوده است. هنرمند سفالگر همواره از نقوشی بهره می گیرد که برگرفته از احساس و ادراک و تجربه باطنی وی بوده است. از اکتشافات تپه سیلک (کاشان)، تپه حصار (دامغان)، تپه گیان (نهاوند) و شوش (خوزستان) چنین بر می آید که از حدود 6 هزار سال تا 4 هزار سال قبل ساکنین این نواحی به ساختن ظروف سفالین می پرداختند و این ظروف را با نقوش و تصاویر می آراستند که گاه برای بیان اعتقادات مذهبی و گاه برای توصیف محیط زندگی و یا روایت کردن موضوع خاصی بکار می رفتند.

هنرمند سفالگر شوش با نقاشی روی سفالینه ها گویی شعر می آفریند. وجود این نقاشی های متعدد نشان از تعدد افکار دارد و کاربرد هر یک از نقش ها در ارتباط با عقیده و باور خاصی بوده و آنچه که در نگاه اول نظر بیننده را جلب می کند آمیزه ای از طرح ها و نقوش چشم نواز و دلنشینی است که در این سفالینه ها تجلی کرده و گوشه هایی از هنر ایران را به نمایش گذاشته اند و چه بسا بتوان با تحلیل و بررسی نقوش و فرم های بکار رفته در این ظروف پرده از اعتقادات و باورهای مردمان آن سرزمین برداشت.

 

 

 

1-4سوالات و فرضیه های تحقیق:

 

عنوان                                                       صفحه

فصل اول :کلیات

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………1

1-1 –  بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………..4

1-2-  اهمیت موضوع و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………..6

1-3-  اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………..7

1-4-  سؤال اصلی ………………………………………………………………………………………………………………….7

1-5-  سؤالات فرعی………………………………………………………………………………………………………………..7

1-6-  فرضیه…………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-7-  متغیرهای مستقل و وابسته………………………………………………………………………………………….8

1-8-  ماهیت و متدولوژی تحقیق…………………………………………………………………………………………..8

1-9 –  مفاهیم و اصطلاحات……………………………………………………………………………………………………9

1-10 –  موانع و مشکلات تحقیق……………………………………………………………………………………………9

1-11 –  ساماندهی تحقیق…………………………………………………………………………………………………….10

فصل دوم : مفاهیم و مبانی نظری

2-1 –  مفهوم شناسی تحقیق………………………………………………………………………………………………..12

– موقعیت…………………………………………………………………………………………………………………………………12

– ژئو  …………………………………………………………………………………………………………………………………….12

– ژئوکالچر………………………………………………………………………………………………………………………………14

– بحران…………………………………………………………………………………………………………………………………..15

– امنیت…………………………………………………………………………………………………………………………………..17

– ژئوپولیتیک…………………………………………………………………………………………………………………………..27

      – مفهوم ژئوپولیتیک…………………………………………………………………………………………………………..30

– سیر تحول مفهومی واژه ژئوپولیتیک………………………………………………………………………………….31

– عوامل مؤثر در ژئوپولیتیک………………………………………………………………………………………………33

2-2 – مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………….40

 

– نظریه های جهانی ژئوپولیتیک………………………………………………………………………………………………..40

      – نظریه آلفرد ماهان……………………………………………………………………………………………………………40

  – نظریه هلفورد مکیندر………………………………………………………………………………………………………..43

  – نظریه نیکلاس اسپایکمن……………………………………………………………………………………………………47

  – نظریه هانتینگتون…………………………………………………………………………………………………………….49

– بررسی نظری مطالعات امنیتی………………………………………………………………………………………………….57

      – رویکرد رئالیستی (واقع گرایانه) ………………………………………………………………………………………..57

      – رویکرد ایدئالیستی (آرمان گرایانه) …………………………………………………………………………………….58

      – رویکرد نهادگرایانه…………………………………………………………………………………………………………….58

2-3 – چهارچوب و مدل نظری پژوهش…………………………………………………………………………………59

2-4 – پیشینه موضوع………………………………………………………………………………………………………….61

 

فصل سوم : بالکان

3-1 – بالکان………………………………………………………………………………………………………………………….66

– آشنایی کلی با کشورهای شبه جزیره بالکان………………………………………………………………………………69

– جمهوری آلبانی………………………………………………………………………………………………………………..71

– جمهوری اسلونی………………………………………………………………………………………………………………76

– جمهوری بلغارستان………………………………………………………………………………………………………….80

– جمهوری بوسنی و هرزگوین……………………………………………………………………………………………..83

– جمهوری ترکیه…………………………………………………………………………………………………………………86

– جمهوری کرواسی……………………………………………………………………………………………………………..91

– جمهوری مقدونیه……………………………………………………………………………………………………………..97

– جمهوری فدرال یوگسلاوی سابق………………………………………………………………………………………101

– صربستان و مونته نگرو…………………………………………………………………………………………………107

– جمهوری یونان………………………………………………………………………………………………………………110

3-2- تاریخچه بالکان………………………………………………………………………………………………………….114

– بالکان در دوره امپراطوری عثمانی……………………………………………………………………………………114

– بالکان ونظام اروپای قدیم……………………………………………………………………………………………….116

– جنگ جهانی اول: علل و پیامدها…………………………………………………………………………………………122

– بالکان در دهه 90……………………………………………………………………………………………………………127

فصل چهارم : ویژگی های بالکان و اتحادیه اروپا

 

4-1- مشخصات و ویژگیهای بالکان…………………………………………………………………………………..133

– شکل گیری اقوام در بالکان……………………………………………………………………………………………….134

      –  یو گسلاوی…………………………………………………………………………………………………………………..134

    – ظهور کشور سلطنتی یوگسلاوی………………………………………………………………………………….134

    – یوگسلاوی در عصر مارشال تیتو………………………………………………………………………………….136

    – یوگسلاوی پس از مرگ تیتو ………………………………………………………………………………………..144

– بحران در بالکان……………………………………………………………………………………………………………………146

– نزاع میان دو تمدن یا مساعدت میان آنها…………………………………………………………………………….146

– علل درگیری در شبه جزیره بالکان……………………………………………………………………………………147

– صلح در کوزوو……………………………………………………………………………………………………………..149

– عامل و فاکتور عثمانی…………………………………………………………………………………………………….149

4-2 – اتحادیه اروپایی……………………………………………………………………………………………………….154

– نگرشی نظری بر اتحادیه اروپا………………………………………………………………………………………………155

– سیستم های بین المللی…………………………………………………………………………………………………..155

– رژیم های بین المللی………………………………………………………………………………………………………157

– نظام های دوقطبی جنگ سرد و امنیت اروپا……………………………………………………………………………..158

– رژیم امنیتی اتحادیه اروپا و رژیم اقتصادی…………………………………………………………………………….159

– اتحادیه اروپا و حرکت به سوی شرق………………………………………………………………………………………163

4-3 – تاثیرات امنیتی بالکان بر اروپا………………………………………………………………………………..168

– شبه جزیره بالکان و تأثیر آن بر امنیت اتحادیه اروپایی…………………………………………………………168

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 – تحلیل نهایی……………………………………………………………………………………………………………..173

  5-2 – پیشنهادات و راهکارهای حل مناقشات و تعارضات شبه جزیره بالکان………………….182

 

فهرست منابع و مآخذ: ………………………………………….………………………………………………………….186

چکیده انگلیسی: ……………………………………………………..………………………………………………………….189

 

فهرست نقشه ها

 

عنوان                                                       صفحه

2-1-  نقشه جهان از دیدگاه مکیندر در سال 1904……………………………………………………………….45

2-2-  نقشه جهان از دیدگاه مکیندر در سال 1943……………………………………………………………….46

2-3-  نقشه جهان در نظریه اسپایکمندر مورد کشورهای حاشیه……………………………………….47

2-4-  نقشه پراکندگی تمدنهای جهان…………………………………………………………………………………..55

3-1-  نقشه شبه جزیره بالکان……………………………………………………………………………………………65

3-2-  نقشه کشورهای شبه جزیره بالکان………………………………………………………………………….69

3-3-  نقشه کشور آلبانی……………………………………………………………………………………………………70

3-4-  نقشه کشور اسلوونی……………………………………………………………………………………………….75

3-5-  نقشه کشور بلغارستان…………………………………………………………………………………………….79

3-6-  نقشه کشور بوسنی و هرزگووین……………………………………………………………………………82

3-7-  نقشه کشورترکیه……………………………………………………………………………………………………..85

3-8-  نقشه کشورکرواسی…………………………………………………………………………………………………90

3-9-  نقشه کشور مقدونیه…………………………………………………………………………………………………96

3-10-  نقشه کشور یوگسلاوی سابق……………………………………………………………………………….100

3-11-  نقشه کشور صربستان و مونته نگرو…………………………………………………………………..106

3-12-  نقشه کشور یونان…………………………………………………………………………………………………109

4-1-  نقشه صربستان بزرگ…………………………………………………………………………………………….138

4-2-  نقشه صربستان بزرگ…………………………………………………………………………………………….139

4-3-  نقشه کشورهای اتحادیه اروپایی ………………………………………………………………………….153

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودلرها

 

عنوان                                                       صفحه

2-1-  نمودار منازعه تمدنها………………………………………………………………………………………………….55

4-1-  نمودار تهدیدات شرق و تمهیدات غرب اروپا…………………………………………………………….167

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول ها

 

عنوان                                                       صفحه

3-1-  جدول علل و پیامدهای جنگ جهانی اول……………………………………………………………………125

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

شبه جزیره بالکان شامل کشورهای ترکیه، بلغارستان، یونان، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مقدونیه، اسلوونی، آلبانی، فدراسیون یوگسلاوی (صربستان، مونته‌نگرو) به لحاظ ژئوپولیتیکی یکی از حساس‌ترین نقاط جغرافیایی جهان می‌باشد که تاریخ پنج سده گذشته آن همواره متأثر از درگیری‌های نظامی بین دول منطقه بوده است.

بالکان مدت‌های زیادی تحت تأثیر اقدامات کسانی بوده است که هیچ‌گاه این سئوال را مطرح نکردند که چه تدبیری بیاندیشند تا تاریخ درد آور و فاجعه آمیز منطقه تکرار نشود.

شبه جزیره بالکان به جهت اختلافات درونی و موقعیت ژئوپولیتیک آن، یکی از مناطق بحران خیز جهان بوده و همیشه مورد توجه قدرتهای بزرگ جهانی قرار داشته است، زیرا علاوه بر دریای سیاه و دریای مرمره، دسترسی به دریاهای مدیترانه، اژه و آدریاتیک را فراهم و نفوذ یا تسلط بر مهم‌ترین شبکه ارتباطی میان شرق و غرب جهان را تدارک می‌بیند. به همین لحاظ در طی تاریخ، بحران‌هایی در اثر مداخله نیروهای خارجی البته با توسل به اختلافات درونی و قومی در این شبه جزیره ایجاد شده و حتی دنیا را به جنگ جهانی نیز کشانیده است.

جنگ و بحران در بالکان ریشه در تاریخ کهن این منطقه دارد و بالکان همواره حلقه اتصال بحرانی در قاره اروپا بوده است. این بحران به ویژه در جنگ دوم جهانی و با عملکردهای فاشیسم ایتالیا و نازیسم آلمان هیتلری تشدید شده است. فروپاشی حکومت‌های کمونیستی در اروپای شرقی علت اساسی واگرایی در بالکان به ویژه در کشور یوگسلاوی بود زیرا حرکت به سوی دمکراسی چند حزبی در این کشور در اواسط دهه هشتاد و به موازات آن حرکت‌های دمکراتیک در لهستان شروع شده بود و این رویدادها به آن سرعت بخشید.

با فروپاشی کمونیسم در یوگسلاوی سابق پروسه‌ای به وجود آمد که این کشور را متلاشی کرد تقاضا برای آزادی شهروندان و قومیت‌ها در شش جمهوری یوگسلاوی، باعث مخالفت و مقابله با طرح صربستان بزرگ تحت پوشش یوگسلاوی گردید و بحران یوگسلاوی شروع شد. تجاوز صربستان به اسلوونی و سپس کرواسی منجر به جنگ در جمهوری کرواسی گردید.

بروز جنگ در کرواسی که منجر به رسمیت شناخته شدن کرواسی در مجامع بین‌المللی شد تقاضای کشور بوسنی و هرزگوین برای شناسایی بین‌المللی توسط جامعه مشترک اروپا و آمریکا مشروط به همه پرسی شد که در آن همه پرسی در کل 64% از شهروندان به استقلال کشور بوسنی و هرزگوین رای دادند که یک روز پس از به رسمیت شناخته شدن بوسنی توسط مجامع بین‌المللی و سازمان ملل متحد جنگ صربستان بر علیه بوسنی و هرزگوین شروع شد.

1-1 – بیان مسئله :

یکی از مهم‌ترین مباحثی که در اتحادیه اروپا مطرح است، بحث پیرامون تدوین سیاست امنیتی و دفاعی اروپا[1] می‌باشد. اتحادیه اروپا برای پیشبرد اهداف اقتصادی، تجاری، سیاسی و نظامی خود در راستای همگرایی بیشتر، نیاز به امنیت در منطقه و حاشیه خود دارد. از سوی دیگر یکی از مسائل مهم و مناقشه برانگیزی که اتحادیه اروپا با آن مواجه است، بحث گسترش اتحادیه اروپا می‌باشد. این موضوع که آیا هر کشوری که در قاره اروپا واقع شده است، باید عضو اتحادیه اروپا باشد یا خیر ، از دیگر مسائل مهمی می‌باشد که همواره مطرح بوده است. بالکان شبه جزیره‌ای است که در جنوب شرقی اروپا که کشورهای یونان، آلبانی، بلغارستان، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، اسلوونی، جمهوری مقدونیه، صربستان، مونته‌نگرو، رومانی و بخش اروپایی ترکیه در آن واقع شده است.

بالکان همواره مکان درگیری‌ها و نزاعی بوده است که همسایگان خود را تحت تأثیر ناآرامی‌های خود قرار داده است. در این پژوهش محقق بر آن است تا با شرح موقعیت ژئوپولیتیکی شبه جزیره بالکان (با مرور اجمالی تاریخ این منطقه) تأثیر بحران‌ها و ناآرامی‌های آن را بر امنیت همسایگان این منطقه و به طور دقیق‌تر امنیت اتحادیه اروپا بررسی نماید.

پدیده امنیت یا کشمکش سیاسی در یک حوزه جغرافیایی ، ایدئولوژیک و فکری در خلاء به وجود نمی‌آید . قطعاً” در ورای آن پیشینه تاریخ و مسیر تحولات و رخدادهای جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی زمینه ساز شکل گیری چنین راندی شده است و در نتیجه نسبت به کوچکـی و بزرگی حوزه عملیاتی آن شاهد تأثیرات متفاوتی خواهیـم بـود. چالش‌های قومـی یکـی از پدیده‌های سیاسی با پیشینه‌ای غیر قابل انکار است که آن را نمی‌توان در یک ظرف زمان مشخص محدود کرد.

یک مناقشه قومی قرن‌ها به طول می‌ انجامد و تحت شرایط خاصی به مانند آتش زیر خاکستر خود را نمایان می‌سازد تا این که در قالب یک بحران ملی ، منطقه‌ای و بین‌المللی خودنمایی می‌کند . چالش‌های قومی در بالکان نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست . مسیر حوادث و تحولات منطقه بالکان در آخرین دهه قرن گذشته (2000-1990) نشان دهنده عمق درگیری‌ها و اختلافات سر به مهر بود که می‌توان آن را میراث امپراتوری‌های پروس ، اطریش ، هنگری و عثمانی در سده‌های گذشته دانست.

منطقه حساس و ژئواستراتژیک بالکان به عنوان پلی ، سه قاره را به یکدیگر متصل و تلاقی دو دین بزرگ بشری ، مسیحیت و اسلام است که خود به عنوان عامل و تسریع کننده چالش‌های منطقه‌ای ظهور و بروز برجسته‌ای داشته. اختلافات و مناقشات قومی که پس از جنگ جهانی اول و دوم به لحاظ تسلط نظام کمونیستی با تحت فشار قرار دادن و کنترل پلیسی سربسته باقی مانده بود، به دنبال تغییر و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و فروپاشی نظام دوقطبی و شکل گیری نظام نوین جهانی روند جدیدی را به خود گرفت.

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، تقسیم فدراسیون یوگسلاوی به کشورهای کوچک‌تر همچون صربستان، بوسنی – هرزگوین ، کرواسی ، مقدونیه، اسلوونی و مونته‌نگرو خود شرایطی را به وجود آورد که هر یک مدعای تاریخی – هویتی قومی و نژادی خود را مطرح و در کسب آن و تظلمی که سال‌ها بر آن‌ ها روا داشته شده بود ذی‌حق بدانند در نتیجه موجب بروز دو جنگ خونین با تبعات زشت و ناگوار منطقه‌ای و بین‌المللی شد که هر یک از آن‌ ها شرایط منحصر به فردی را در مقابل جنگ‌های هم‌ردیف خود به وجود آورد. نسل کشی‌های فزاینده بر اساس سیاست زمین سوخته یا آوارگی‌های گسترده چند هزار نفری ، مهاجرت‌های اجباری ، تجاوز به حقوق اولیه انسان‌ها ، تخریب و از بین بردن محیط زیست انسانی و بسیاری مسائل دیگر نمونه‌های قابل ذکر از تبعات این جنگ‌ها بود. در این بین تأثیرات روحی و روانی بر مردم ستم دیده را نمی‌توان با آمار و ارقام ذکر کرد.

یکی دیگر از تبعات جنگ‌های دهه 90 بالکان به چالش کشیدن حقوق بشر و قوانین بین‌المللی بود که هیچ یک از سازمان‌های نظم و امنیت جهانی و حقوق بین‌المللی نتوانسته جوابگوی انتظارات و حلال مسائل و مشکلات به وجود آمده باشند.

محدود مکانی پژوهش: دو محدوده جغرافیایی شبه جزیره بالکان و اتحادیه اروپایی در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

محدوده زمانی پژوهش: در این پژوهش از آنجا که قصد بر آن است تا تاریخ این منطقه مورد بررسی قرار گیرد محدوده زمانی پژوهش را باید در طول تاریخ این منطقه در نظر گرفت.

1–2 – اهمیت موضوع و ضرورت پژوهش:

بررسی موقعیت ژئوپولیتیکی منطقه‌های مختلف و اثر آن بر روی پدیده‌های دیگر از مهم‌ترین دغدغه‌ها و موضوع اصلی رشته جغرافیای سیاسی محسوب می‌شود. این دغدغه مهم یادآور آن است که برای بررسی پدیده‌های جاری و مهم در جامعه جهانی امروز ، یکی از متغیرهای اساسی جهت مطالعه ، موقعیت ژئوپولیتیکی مناطق مختلف می‌باشد. از سوی دیگر اتحادیه اروپایی جایگاه قابل توجهی در نظام بین‌الملل دارد که بررسی امنیت آن به عنوان یکی از چالش‌های فرا روی این اتحادیه ، می‌تواند دیگر نهادهای منطقه‌ای را برای نیل به همگرایی یاری دهد.

شبه جزیره بالکان سرزمینی است که زادگاه بحران‌های مختلفی بوده است. فروپاشی یوگسلاوی و بحران‌های متعاقب آن، اتحادیه اروپا را با چالش‌های متعدد امنیتی و دفاعی روبرو ساخته است. در این تحقیق سعی بر آن است تا با بررسی ژئوپولیتیکی این شبه جزیره ، اثرات آن را بر امنیت اتحادیه اروپا بسنجیم.

شاید بتوان در اهمیت بحران بالکان به این امر بسنده کرد که بیش از یک دهه اختلاف ، مناقشه، بحران و در نهایت جنگ، خود محرک بزرگی بود برای این که نظر نگارنده را به خود جلب کند. از سوی دیگر این منازعات و بحران‌ها در اواخر قرن بیستم و در آستانه سده بیست و یکم شکل گرفت. قرنی که بسیاری از اندیشمندان آن را به عنوان نمادی از اوج رفتارهای انسانی ، رعایت حقوق طبیعی و بشریت نام می‌بردند، اما فجایع و مصیبت‌های پدید آمده در این برهه از تاریخ، زمان را به نیم قرن قبل‌تر و به هنگام جنگ جهانی دوم و فجایع غیرانسانی آن برد. یکی دیگر از دلایل انتخاب این موضوع را می‌توان تشابه موضوعی و چالشی بین ایران و منطقه بالکان و به طور خاص کشور یوگسلاوی دانست. از این منظر که اقلیت‌های قومی، نژادی و مذهبی در این منطقه مانند ایران ، بسیار متنوع می‌باشند. رمزگشایی از بحران بالکان می‌تواند تجربیات ارزنده‌ای را برای کشورهای با تنوع قومیتی و مذهبی به همراه داشته باشد.

1–3 – اهداف پژوهش :  

هدف از این پژوهش بررسی چگونگی ژئوپولیتیکی منطقه بالکان و تأثیرات آن بر نظام منطقه‌ای و اتحادیه اروپایی از یک سو و تشریح روند تاریخی آن در یک پروسه زمانی از سوی دیگر است.

یکی دیگر از اهداف این پژوهش روشن کردن موضوع و ارائه راهکار برای دستگاه دیپلماسی کشور در مواجهه با چنین بحران‌هایی است زیرا منطقه بالکان حوزه‌ای بوده است که جنگ‌های جهانی اول و دوم هر دو از این منطقه شروع شده و به عقیده بسیاری از کارشناسان مطالعات منطقه‌ای بحران‌های این منطقه پتانسیل ایجاد و شکل گیری جنگ جهانی دیگری را خواهد داشت.

1–4 – سؤال اصلی:

آیا موقعیت ژئوپولیتیکی منطقه بالکان بر امنیت اتحادیه اروپایی تأثیرگذار بوده است؟  

1–5– سؤالات فرعی :

چگونه قدرتهای بزرگ در طول تاریخ در روند مناقشات قومی دهه 90 بالکان نقش داشته‌اند؟

دلایل تاریخی و جغرافیایی شکل گیری بحران‌های منطقه‌ای در بالکان چگونه بوده است؟

بحران بالکان چگونه شکل گرفت؟

آیا بحران‌های موجود در شبه جزیره بالکان ، اتحادیه اروپا را با مشکلات امنیتی مواجه ساخته است؟

آیا اتحادیه اروپا برای حفظ امنیت خود باید به بحران‌های شبه جزیره بالکان توجه داشته باشد یا خیر؟

 

 

 

1–6– فرضیه:

از آنجا که ماهیت این تحقیق از نوع بررسی است و معمولاً­­ در این‌گونه تحقیقات به واسطه عدم امکان دخالت در متغیرها نمی‌توان نتایج حاصله را مورد آزمایش قرار داد از این رو در این پایان نامه نیز از فرضیه استفاده نشده و صرفاً تلاش محقق معطوف به پاسخ  دادن به پرسش‌های مطرح بوده است.

1–7– متغیرهای مستقل و وابسته:

متغیر مستقل: موقعیت ژئوپولیتیکی شبه جزیره بالکان

متغیر وابسته: امنیت اتحادیه اروپا

متغیر وابسته در این پژوهش امنیت اتحادیه اروپا می‌باشد که اثر موقعیت ژئوپولیتیکی شبه جزیره بالکان بر آن بررسی خواهد شد.

1–8 – ماهیت و متدولوژی تحقیق:

این پژوهش از نوع بررسی یا مروری[2] است. در این شیوه از تحقیق، تلاش محقق بر آن است تا به بررسی کلیه متون، کتاب‌ها، اسناد و تحلیل‌های در دسترس بپردازد تا بتوان به پرسش‌های پژوهش خود پاسخی مناسب ارائه دهد. به این نوع از پژوهش‌ها از آنجا که به شرحی از شرایط گذشته و موجود پدیده‌ای پرداخته می‌شود، توصیفی نیز گفته می‌شود. این بدین معناست که محقق با مشاهدات ممکن و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز به ارائه توصیفی از پدیده مورد نظر مبادرت می کند.

از آنجا که در این پژوهش محقق به بررسی طیف گسترده‌ای از اطلاعات در مورد پدیده‌ای خاص پرداخته است، نتایج این پژوهش‌ها می‌تواند به عنوان مبنایی مهم و موثق برای تحقیقات دیگر در حوزه مورد بحث، در نظر گرفته شود.

در این پژوهش متدولوژی تحقیق، توصیفی – تحلیلی می‌باشد که با رویکردی تاریخی به سیر رویدادهای سیاسی و بحران‌های موجود در این منطقه طی سده گذشته می‌پردازد.

در این پژوهش ، اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعه منابع کتابخانه‌ای (اعم از کتاب‌ها، مقالات، اسناد، پایان نامه‌ها و پژوهش‌های موجود) و اینترنتی جمع آوری می‌شود.

1–9 – مفاهیم و اصطلاحات:

در این قسمت تعاریف متناظر با مفاهیم و اصطلاحات کلیدی تحقیق آورده شده است. از آنجا که در فصل بعدی به طور مفصل به این مفاهیم پرداخته خواهد شد، تنها به ذکر نام هر یک از اصطلاحات کلیدی پژوهش بسنده می‌کنیم. این واژه‌ها عبارتند از : شبه جزیره بالکان، اتحادیه اروپایی، ژئوپولیتیک و امنیت .

1–10 – موانع و مشکلات تحقیق :

هر موضوعی که برای تحقیق و پژوهش به ذهن متبادر می‌شود علاوه بر اینکه می‌تواند ناشی از دغدغه‌های فکری ذهن محقق و یا علاقه‌مندی‌های شخصی او باشد، بسیار ساده‌تر از آنچه که در حین بررسی عملی با آن مواجه می‌شویم ، نمود پیدا می‌کند. بحث از امنیت و اثرات ژئوپولیتیکی که از مدخل‌های اساسی این پژوهش هستند از این قاعده مستثنی نمی‌باشد.

یکی از مواردی که محقق در حین تحقیق با آن مواجه  شد دشواری سنجش پدیده‌هایی نظیر امنیت و تأثیرات موقعیت ژئوپولیتیکی بر آن بود. بحث از هزار تویه امنیت ، محقق را با انبوهی از متغیرها روبرو ساخت که همگی به نوعی اثرگذار بودند.

یکی از جدی‌ترین موانع تحقیق حاضر عدم امکان حضور و مشاهده مستقیم محقق در منطقه بالکان می‌باشد. همچنین وجود منابع به زبان غیر انگلیسی و زبان‌های محلی این منطقه یکی دیگر از دشواری‌های این پژوهش بوده است. اما محقق با توجه به مهارت‌های خود و امکانات موجود تلاش داشته است تا از متون و منابع انگلیسی در حین پژوهش استفاده نماید.

این پژوهش نیز مانند سایر پژوهش‌ها به ویژه تحقیقات حوزه علوم انسانی، از محدودیت در منابع، امکانات و زمان نیز برخوردار است. البته محقق با تلاش در جمع آوری داده‌های موجود در حوزه پژوهش تلاش داشته است تا بتواند تحلیلی جامع در حوزه مطالعاتی و موضوع مورد بررسی خود داشته باشد.

1-11 – ساماندهی تحقیق:

تحقیق حاضر در دو بخش کلان مورد بررسی قرار گرفته است. بخش اول مفاهیم ، مؤلفه‌های کارکردهای نظری و در بخش دوم کار ویژگی‌های عملیاتی و غیر آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. اما در کل این تحقیق در یک مقدمه و کلیات طرح تحقیق و پنج فصل تنظیم شده است.

فصل اول شامل کلیات می‌شود که در قالب بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف پژوهش، سؤال اصلی و سؤالات فرعی، روش تحقیق، مفاهیم و اصطلاحات ، موانع و مشکلات تحقیق و ساماندهی تحقیق بیان شده است.

در فصل دوم به مبانی نظری و ارائه چهارچوب نظری و مدل مورد استفاده در ایــن پژوهش می‌پردازیم. همچنین در این فصل مفاهیم و واژه‌های اصلی این پژوهش به صورت تفصیلی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در فصل سوم و چهارم که بدنه اصلی این پژوهش محسوب می‌شود به مرور تاریخی حوادث شبه جزیره بالکان پرداخت می‌شود تا به دلایل و اهمیت انتخاب ایـن منطقـه در پژوهش نگاهی دقیق‌تر شود. همچنین روند شکل گیری اتحادیه اروپا و حوادث تاریخی مهم در این منطقه مورد بحث قرار می‌گیرد. در این فصل اطلاعات وسیعی در حوزه بالکان و کشورهای واقع در آن و نیز اتحادیه اروپایی مطرح خواهد شد.

در فصل پنجم و پایانی این تحقیق پس از تحلیل داده‌های پژوهش به ارائه نتایج و راهکارهای مورد نظر خواهیم پرداخت.

 

 

 

شهریور 90

 

 

 

چكیده:   باستان شناسی نو به عنوان یک مکتب جدید کار خود را با تلاش های بینفورد و کلارک در دهه 1960 آغاز کرد. یکی از مهمترین دستاوردهای این مکتب توجه به متغییرها و تحلیل های آماری در پژوهش های باستان شناسی بود. با این کار باستان شناسی از مرحله ی توصیف گذشت و وارد مرحله­ علمی خود یا همان تحلیل شد، زیرا آمار با قدرت بی نظیر خود در تغییر زبان داده ها از توصیف به عدد و تحلیل این اعداد خدمت بزرگی به روشن شدن وضعیت فرضیه های علوم مختلف می کند. در این میان باستان شناسی به عنوان علمی که با حجم انبوهی از داده های مختلفی اعم از سفال ، ابزار ، …. روبه رو است می تواند به بهترین وجه آمار را به عنوان ابزاری برای روشن شدن فرضیه ها و خواسته های علمی خود به خدمت گیرد. آن چه در این تحقیق مورد توجه قرار گرفت معرفی دو شاخه اصلی علم آمار تحت عنوان آمار استنباطی و آمار توصیفی و کاربرد آن­ها در پژوهش های باستان شناسی بود. برای این منظور در شاخه­ آمار استنباطی نمونه برداری در کارهای میدانی و به صورت موردی بررسی شهرستان آبدانان در استان ایلام مورد توجه قرار گرفت و بعد از بررسی روش های مختلف روش نمونه گیری طبقه بندی شده به خاطر ارائه الگوی استقراری محوطه مورد تأیید و درشاخه­ آمار توصیفی موضوع برهم­کنش فرهنگ­ها مورد توجه قرار گرفت. برای همین منظور  محوطه چشمه رجب واقع در حوزه رود سیمره بصورت موردی مطالعه شد و در نهایت میزان برهم کنش فرهنگی زاگرس مرکزی ، سوزیانا و بین النهرین در دوره مس سنگ با عاملیت کوچ روی روشن شد. در نهایت به نظر می رسد آمار طی دو مرحله باستان شناسان را در پژوهش های میدانی یاری می کند : نخست در  جمع آوری مناسب و فرضیه سازی از طریق داده ها (آمار استنباطی ) و سپس  در مرحله ی آزمون فرضیه (آمار توصیفی ) .

كلید واژه ­ها: آمار، باستان­شناسی میدانی، آمار استنباطی، آمار توصیفی، مس و سنگ، برهم­کنش فرهنگی

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

شماره و عنوان مطالب

صفحه

 

فصل اول: کلیات

ت …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4

 

فصل دوم:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

 

فصل سوم:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 18

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 20

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 26

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 34

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 34

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 55

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 59

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 61

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 62

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 62

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 72

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 82

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 82

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 84

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 87

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 87

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 87

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 89

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 94

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 95

 

فصل چهارم:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 103

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 103

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 105

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 105

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 109

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 115

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 115

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 115

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 116

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 118

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 118

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 119

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 119

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 119

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 122

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 128

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 129

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 130

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 131

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 133

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 136

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 137

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 139

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 139

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 139

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 141

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 142

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 143

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 144

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 150

 

فصل پنجم:جمع­بندی

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 173

 

فهرست منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 175

 

فهرست جدول­ها

 

شماره و عنوان جدول

صفحه

 

…………………………………………………………………………………………………………………….. 36

……………………………………………………………….. 38

…………………………………………………. 43

……………. 44

………………. 47

………………………… 49

….. 58

……………………………………………………………………………………………………………………………… 66

……………………………………………………………………………. 71

…………………………. 71

……………………………………………………………………………………………… 72

……………. 73

………………………………………………………………………………………………………… 100

………………………………………………………………………………………………………… 101

…………………………………………………………….. 104

جدول4-2-: جدول محاسبه انواع فراوانی سفال ترانشه­یc3 ……………………………………….. 105

……………………………………….. 106

جدول 4-4- فاصله روستاهای اطراف تا مرکز شوش……………………………………………………. 107

…………………………………………… 110

…………………………………………… 111

…………………………………………………………… 112

………………………………………………………. 113

………………………………………………….. 114

……………………………………………………………………………………………………………………………….. 117

…………………………………………………………………………………………………………… 123

…………………………………………………………………………………………………………… 125

…………………………………………………………………………………………………………………… 143

…………………………………………………………………………………………………………………… 144

…………………………………………………………………………………………………………………… 145

……………………………………… 146

….. 151

.. 162

 

فهرست شکل­ها

 

شماره و عنوان شکل

صفحه

 

………………………………………………………………………………… 96

……………………………………………………………………………………………………………………………….. 97

………………………………………………………………………………………………………………………………….. 98

………………………………………………………………………………………………………………………. 98

……………………………………………………………………………………………………………………………….. 99

. 107

……………. 107

……………………………………… 108

………………………………… 115

…………………………………………………………………………. 117

……………………………………………………………………………………….. 118

…………………………………………………………………………… 120

………………………………………………………………… 120

………………………………………………………………… 120

…………………………………………………………………………. 121

………………………………………………………………………. 121

 

 

 

 

فهرست مطالب

1- مقدمه. 1

1-1- نانو فناوری.. 1

1-2- تاریخچه­ی نانو فناوری.. 2

1-3- اهمیت نانو تکنولوژی.. 3

1-4- نانو­مواد. 4

1-5- تقسیم ­بندی نانومواد. 4

1-6- نانومواد و انواع روش­های تولید آن. 5

1-6-1- روش بالا به پایین.. 6

1-6-2- روش پایین به بالا. 7

1-7- سنتز هیدرو(سولو)ترمال. 9

1-8- بیو نانو تکنولوژی.. 10

1-9- سرامیک­های کلسیم فسفاتی.. 11

1-10- سیمان­های کلسیم فسفاتی.. 13

1-11- کلسیم فسفات­ها 13

1-11-1- مونو کلسیم فسفات (MCP) 14

1-11-2- دی کلسیم فسفات (DCP) 15

1-11-3- اکتا کلسیم فسفات (OCP) 16

1-11-4- تری کلسیم فسفات (TCP) 17

1-11-5- کلسیم فسفات آمورف (ACP) 18

1-11-6- هیدروکسی آپاتیت (HAp) 19

1-11-6-1- ساختار هیدروكسی آپاتیت.. 20

1-11-6-2- رفتار حرارتی هیدروكسی آپاتیت.. 23

1-11-6-3- موارد مصرف و کاربرد. 24

1-11-7- تترا کلسیم فسفات (TTCP) 24

1-11-8- کلسیم پیرو فسفات (CPP) 25

1-12- تاریخچه­ی کلسیم فسفات­ها 27

1-13- مولکولارسیو (غربال مولکولی) 33

1-14- آلومینیوم فسفات (APO) 34

1-15- تاریخچه­ی آلومینوم فسفات­ها 38

2- بخش تجربی.. 42

2-1- دستگاه­ها و مواد شیمیایی.. 43

2-1-1- دستگاه­های مورد استفاده. 43

2-1-2- مواد شیمیایی مورد استفاده. 44

2-2- روش کار آزمایشگاهی.. 45

2-2-1- تهیه­ نانوساختارهای آلومینیوم فسفات و کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 45

2-2-2- تهیه­ نانوساختارهای کلسیم فسفات و آلومینیوم فسفات سنتز شده از آلکیل فسفات­ها 49

2-2-2-1- تهیه­ نانوساختارهای کلسیم فسفات.. 49

2-2-2-2-تهیه­ نانوساختارهای آلومینیوم فسفات.. 54

3- بحث و نتیجه ­گیری.. 58

3-1- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات و کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 59

3-1-1- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات.. 59

3-1-2- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات.. 64

3-2- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از آلکیل و آریل فسفات­ها 68

3-2-1- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 68

3-2-2- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 76

3-2-3- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس(2‐اتیل­هگزیل)فسفات.. 77

3-2-4- شناسایی نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری فنیل فسفات.. 79

3-3- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از آلکیل و آریل فسفات­ها 80

3-3-1- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 80

3-3-2- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 84

3-3-3- شناسایی نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس(2‐اتیل­هگزیل)فسفات.. 86

3-4- نتیجه ­گیری.. 88

مراجع. 89

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

شکل 1-1- مقایسه روش بالا به پایین و پایین به بالا. 8

شکل 1-2- شبكه بلوری هیدروكسی آپاتیت كه بر قاعده منشور آن تصویر شده است.. 21

شکل 1-3- ساختار شبیه سازی شده هیدروكسی آپاتیت در طول جهت [٠٠٠١][31]. 22

شکل 1-4- ساختار آپاتیت و فلوروآپاتیت.. 23

شکل 1-5- ساختار کریستالی α و β- کلسیم پیروفسفات.. 26

شکل 1-6- تصویرSEM کلسیم پیروفسفات تترا هیدرات.. 29

شکل 1-7- تصویرSEM کلسیم فسفات­های آپاتیتی.. 29

شکل 1-8- تصویر SEM نانو­ذرات کلسیم فسفات.. 30

شکل 1-9- تصویرSEM نانو کامپوزیت­های دو­فازی کلسیم فسفات.. 30

شکل 1-10- تصویر TEM ترکیبات کلسیم فسفات.. 31

شکل 1-11- تصویر SEM نانو­ساختارهای کلسیم فسفات.. 31

شکل 1-12- تصاویر SEM بیوسرامیک­های کلسیم فسفات.. 32

شکل 1-13- تصویر SEM نانوذرات تری کلسیم فسفات.. 33

شکل 1-14- تصویر SEM نانوذرات هیدروکسی آپاتیت.. 33

شکل 1-15- ساختار آلومینوم فسفات­های مختلف.. 35

-5. 35

-5 مشاهده شده درطول جهت [٠٠١]. 36

-5 مشاهده شده در طول جهت [٠٠١]. 36

 

شکل 1-19- تصویر SEM نانوکریستال­های آلومینیوم فسفات.. 39

شکل 1-20- تصویر SEM کریستال­های هگزاگونال آلومینیوم فسفات.. 40

شکل 1-21- تصاویر SEM نمونه­های تهیه شده در pH برابر با 9. 41

-5. 41

شکل 2-1- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 46

شکل 2-2- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 47

شکل 2-3- طیف FT-IR نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 47

شکل 2-4- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 48

شکل 2-5- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 48

شکل 2-6- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 49

شکل 2-7- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 50

شکل 2-8- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 50

شکل 2-9- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 50

شکل 2-10-طیف EDX نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 51

شکل 2-11- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 52

شکل 2-12- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 53

شکل 2-13- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 53

شکل 2-14- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 54

شکل 2-15- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 55

شکل 2-16- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 55

شکل 2-17-طیف EDX نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 55

شکل 2-18- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 56

شکل 2-19- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 57

شکل 2-20- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 57

شکل 3-1- الگوی XRD آلومینوم فسفات آمورف.. 59

شکل 3-2- الگوی XRD آلومینوم فسفات آمورف پس از کلسینه شدن در دمای 600 درجه. 60

شکل 3-3- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 61

شکل 3-4- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 63

شکل 3-5- طیف FT-IR نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 64

شکل 3-6- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 65

شکل 3-7- تصاویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 67

شکل 3-8- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از فسفر تری کلرید. 68

شکل 3-9- الگوی XRD کلسیم فسفات آمورف.. 69

شکل 3-10- تصویر SEM کلسیم فسفات آمورف.. 70

شکل 3-11- الگوی EDX کلسیم فسفات آمورف.. 71

شکل 3-12- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 72

شکل 3-13- تصاویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات در مقیاس­های 300 نانومتر و 1 میکرومتر. 74

شکل 3-14- طیف FT-IR نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 75

شکل 3-15-طیف EDX نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 76

شکل 3-16- تصویر SEM میکروساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 77

شکل 3-17- الگوی XRD نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 78

شکل 3-18- تصویر SEM نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 79

شکل 3-19- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 81

شکل 3-20- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 82

شکل 3-21- طیف FT-IR نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 83

شکل 3-22-طیف EDX نانوساختارهای آلومینوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 84

شکل 3-23- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری بوتیل فسفات.. 85

شکل 3-24- الگوی XRD نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 86

شکل 3-25- تصویر SEM نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تریس­(2‐اتیل­هگزیل)­فسفات.. 87

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

جدول1-1- خواص فیزیکی نمک­های مختلف کلسیم فسفات[20،23]. 14

26

جدول 1-3- مثال­هایی از ترکیبات حفره­دار آلومینوم فسفات.. 37

جدول 2-1- مواد شیمیایی مصرفی.. 44

جدول 3-1- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب آلومینیوم فسفات در سه ساختار ارتورومبیک، آنورتیک و هگزاگونال. 62

جدول 3-2- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب  تتراگونال کلسیم فسفات.. 66

جدول 3-3- داده ­های طیفی حاصل از آنالیز EDX کلسیم فسفات آمورف.. 71

جدول 3-4- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب ارتورومبیک کلسیم فسفات.. 73

جدول 3-5- داده ­های طیفی حاصل از آنالیز EDX نانوساختارهای کلسیم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 76

جدول 3-6- پارامترهای شبکه کریستالی ترکیب ارتورومبیک آلومینیوم فسفات.. 80

جدول 3-7- داده ­های طیفی حاصل از آنالیز EDX نانوساختارهای آلومینیوم فسفات سنتز شده از تری متیل فسفات.. 84

 

 

 

 

 

 

 

 

اختصارات

(α/β-) TCP – (Alpha/Beta-) Tricalcium Phosphate

ACP – Amorphous Calcium Phosohate

BCP – Bisphasic Calcium Phosphate

CA – Carbonated Apatite

CDHA – Calcium-deficient Hydroxyapatite

DCP – Dicalcium Phosphate

DCPA – Dicalcium Phosphate Anhydrate

DCPD – Dicalcium Phosphate Dehydrate (Brushite)

EDS – Energy Dispersive System

FTIR – Fourier Transform Infrared Spectroscopy

HA – Hydroxyapatite

MCPA – Monocalcium Phosphate Anhydrous

MCPM – Monocalcium Phosphate Monohydrate

OCP – Octacalcium Phosphate

SEM – Scanning Electron Microscopy

TTCP – Tetracalcium Phosphate

XRD – X-ray Diffraction

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

 

 

 

1-1- نانو فناوری

نانو فناوری دانش و فنی است که اخیراً توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. این فناوری که یک رویکرد جدید در تمامی رشته­هاست، توانایی تولید مواد، ابزار و سیستم­های نوین را با دست­کاری در سطوح اتمی و مولکولی دارد. امروزه حوزه­ کاربردی این فناوری به تمامی علوم کشیده شده و محبوبیت بین­رشته­ای یافته است؛ به طوری که گستره­ی کاربردی این فناوری در علوم پزشکی، فناوری زیستی، مواد، فیزیک، مکانیک، برق، الکترونیک و شیمی به حدی است که می­توان از آن به عنوان یکی از انقلاب­های بزرگ علمی دنیا نام برد. این فناوری، روشی نو برای حل مشکلات و پاسخگویی به بسیاری از سوالات مطرح در علوم مختلف ارائه می­ کند که تا کنون، بشر موفق به رفع و یا پاسخ دادن به آن­ها نشده است.

رفتار­های جدیدی که در مقیاس نانو مشاهده می‌­گردند، لزوماً بر­اساس رفتار­های مشاهده شده در ابعاد بزرگ­‌تر قابل پیش­‌بینی نیستند. تغییرات مهم رفتاری که عمدتاً ناشی از اثرات کوانتومی کاهش ابعاد هستند، به ‌علت نزدیکی و قابل مقایسه بودن اندازه­ ذرات یا ریزساختار­ها، با مقیاس طولی میانگین پدیده­‌های فیزیکی و شیمیایی، رخ می­‌دهد. خصوصیات موجی­شکل الکترون­‌ها (مکانیک کوانتومی) در درون مواد و اتم­ها، توسط تغییرات مواد در مقیاس نانو­متری تحت­‌تأثیر قرار می­‌گیرد. با ایجاد ساختار­های نانو­متری، کنترل خصوصیات اساسی مواد، مانند دمای ذوب، رفتار مغناطیسی، ظرفیت شارژ و حتی رنگ آن­ها بدون تغییر ترکیب شیمیایی مواد، ممکن خواهد بود[1].

 

1-2- تاریخچه­ی نانو فناوری

استفاده از نانوفناوری توسط انسان، برخلاف تصور عمومی، دارای سابقه­ تاریخی طولانی می­باشد. در این رابطه شواهدی مبنی بر نانوساختاری بودن رنگ آبی به کار برده شده توسط قوم مایا، وجود دارد. پس از آن رومی­ها از این مواد در ساخت جام­هایی با رنگ­های زنده استفاده کردند، به این صورت که آن­ها از ذرات طلا برای رنگ آمیزی این جام­ها بهره می­گرفتند. نمونه ­ای از این جام­ها که برای اولین بار کشف شد، جام لیکورگوس[1] می­باشد؛ که متعلق به قرن چهارم قبل از میلاد بوده و دارای ذرات نانومتری طلا و نقره است که در هنگام قرار گرفتن در نورهای مختلف رنگ­های گوناگونی را از خود نشان می­دهد. بعدها در قرون وسطی از این روش برای ساخت شیشه کلیساها استفاده می­کردند.

تحقیقات اولیه بر روی نانوذرات به سال ۱۸۳۱ برمی­گردد، وقتی که مایکل فارادی[2] روی کلوئید قرمزرنگ طلا کار می­کرد و اعلام کرد که رنگ کلوئید مزبور، به اندزه ذرات فلزی بستگی دارد. شاید بتوان بزرگترین تحول در تاریخ نانوفناوری را سخنرانی فیزیکدان بزرگ، ریچارد فاینمن[3]، درکنفرانس انجمن فیزیک آمریکا در سال ۱۹۵۹ دانست. در این کنفرانس، وی با ارائه مقاله­ای به نام “در آن پایین فضاهای خالی زیادی وجود دارد”[4]؛ درباره دستکاری مواد در ابعاد اتمی صحبت نمود. این مقاله امروزه به عنوان سرلوحه­ی انجمن نانوفناوری درآمده است. کمی بعد از آن در سال ۱۹۷۴ ناریو تانیگوچی[5]، یک محقق در دانشگاه توکیوی ژاپن، هنگام کار تحقیقاتی بر روی مواد در ابعاد نانومتری، از عبارت نانوفناوری استفاده کرد. امروزه مهندسی نانو به سرعت در حال گسترش است و امکان اداره­ی قابلیت­های مکانیکی کاتالیزوری، الکتریکی، مغناطیسی، نوری و الکترونیکی را فراهم می­ کند[2].

 

1-3- اهمیت نانو تکنولوژی

شاید این ﺳﺆال در ذهن پدید آید که چه چیزی در مقیاس نانو­متری وجود دارد که یک تکنولوژی بر پایه آن بنا نهاده­شده­است. آن­چه باعث ظهور نانو­تکنولوژی شده، نسبت سطح به حجم بالای نانو­مواد است. این موضوع یکی از مهم­ترین خصوصیات مواد تولید شده در مقیاس نانو می­باشد. در مقیاس نانو، اشیاء شروع به تغییر رفتار می­ کنند و رفتار سطوح بر رفتار توده­ای ماده غلبه می­ کند. در این مقیاس برخی روابط فیزیکی که برای مواد معمولی کاربرد دارند، نقض می­شوند؛ برای مثال، یک سیم یا اجزای یک مدار در مقیاس نانو لزوماً از قانون اهم پیروی نمی­ کنند. قانون اهم، به جریان، ولتاژ و مقاومت بستگی دارد، اما در مقیاس نانو وقتی عرض سیم فقط به اندازه یک یا چند اتم باشد، الکترون­ها لزوماً باید در صف و به ترتیب و یک به یک از سیم رد شوند، بنابراین ممکن است قانون اهم در این مقیاس تا حدودی نقض شود. در حقیقت در این مقیاس، قوانین فیزیک کوانتوم وارد صحنه می­شوند و امکان کنترل خواص ذاتی ماده بدون تغییر در ترکیب شیمیایی ماده وجود خواهد داشت[3].

 

1-4- نانو­مواد

نانو­مواد دروازه­ی ورود به دنیای نانو، و اولین گام برای رسیدن به اهداف بعدی نانو­تكنولوژی می­باشند و بدون توسعه­ مواد جدید نانو­متری، ورود به عرصه­ نانو­تكنولوژی غیرممكن خواهد بود. طبق یک تعریف، نانو­مواد، موادی هستند كه حداقل یكی از ابعاد آن­ها كوچك­تر از ١٠٠ نانومتر باشد.. در حالت کلی بنابر دلایل زیر خواص نانو­مواد به ابعاد­شان وابسته اند:

• نسبت سطح به حجم بالا
• تغییر در ساختار كریستالی
• كاهش نقص­های شبكه[4].

 

1-5- تقسیم ­بندی نانو­مواد

نانو­مواد را می­توان برحسب ابعاد آن­ها به صورت زیر تقسیم ­بندی نمود:

الف- نانو­مواد صفر­بعدی(0D)

نانو­موادی هستند كه هر سه بعد آن­ها كمتر از ١٠٠ نانو­متر می­باشد، و شامل نانو­پودرها[7] و نانو­ذرات[8] می­شوند. اگر نانو­مواد صفر­بعدی، نیمه­هادی باشند، به آن­ها نقطه كوانتومی[9] می­گویند.

ب- نانو­مواد یك­بعدی(1D)

نانو­موادی هستند كه دو بعد آن­ها زیر ١٠٠ نانو­متر بوده و در بعد دیگر بیش از 100 نانو­متر می­باشند. برخی از نانو­مواد یك­بعدی عبارتند از: نانو­لوله­ها[10]، نانو­سیم­ها[11]، نانو­میله­ها[12]، نانو­تسمه­ها[13]، نانو­نوار­ها[14]، نانو­كابل­ها[15] و نانو­فنر­ها[16].

 

ج- نانو­مواد دو­بعدی(2D)

نانو­موادی هستند كه فقط یک بعد آن­ها زیر ١٠٠ نانومتر بوده و دو بعد دیگرشان بیش از ١٠٠ نانومتر می­باشد. مانند نانولایه ­ها[17] و نانو­حلقه­ها[18]

 

د- نانو­مواد سه­بعدی(3D)

نانو­ساختار­هایی هستند كه اجزاء آن­ها نانو­مواد صفر، یك، و یا دو­بعدی می­باشند. مثل؛   نانو­كامپوزیت­ها، مواد نانو­كریستالی و قطعاتی كه نانو­ذرات در آن­ها پراكنده شده ­اند[5].

[1] Lycurgus

[2] Michael Faraday

[3] Richard Feynman

[4] “There are plenty of rooms at bottom.”

[5] Norio Taniguchi

[6] Dimension

[7] Nanopowders

[8] Nanoparticles

[9] Quantum dot

[10] Nanotubes

[11] Nanowires

[12] Nanorods

[13] Nanobelts

[14] Nanoribbons

 

 

هفده

 

 

فهرست مطالب

 

 

            عنوان صفحه

          فهرست مطالب…………………………………………………………………………………………………………………………….هشت

فصل اول:  مقدمه و بررسی منابع. 2

1-1   کلیات… 2

1-2   مقدمه. 3

1-3   انتشار جغرافیایی و اهمیت اقتصادی رازیانه. 4

1-4   گیاه‌شناسی رازیانه. 5

1-4-1      معرفی تیره چتریان. 5

1-4-2      معرفی جنس رازیانه. 5

1-4-3      معرفی گونه­ های رازیانه. 5

1-5   ریخت شناسی (مورفولوژی) 6

1-6   فنولوژی   6

1-7   مصارف دارویی.. 7

1-8   نیازهای اکولوژیکی گیاه رازیانه. 8

1-9   نیازهای زراعی   8

1-10 مواد و عناصر غذایی مورد نیاز. 9

1-11 ترکیبات شیمیایی.. 9

1-11-1    اسانس ­ها 9

1-12 ترکیبات فنولیک .. 10

1-13 استخراج ترکیبات فنولیک     11

1-13-1    استخراج با حلال. 11

1-13-2    استخراج توسط امواج اولتراسونیک . 11

1-13-3    استخراج با کلونجر. 12

1-14 آنتی­اکسیدانها و اهمیت آنها 12

1-15 طبقه بندی آنتی اکسیدان ها 13

1-16 خودناسازگاری.. 13

1-17 خویش­آمیزی.. 14

1-18 اهداف خویش­آمیزی.. 14

1-19 ژنتیک پسروی خویش­آمیزی.. 14

هشت

1-20 تنوع ژنتیکی.. 14

1-21 اهمیت بررسی تنوع ژنتیكی.. 15

1-22 روش‌های بررسی تنوع ژنتیکی.. 15

1-22-1    نشانگر ژنتیکی.. 15

1-22-2    نشانگرهای مورفولوژیک…. 16

1-22-3    نشانگرهای آناتومیک…. 16

1-22-4    نشانگرهای بیوشیمیایی.. 16

1-22-5    نشانگرهای مولکولی.. 17

1-23 تقسیم ­بندی نشانگرهای مولکولی.. 17

1-23-1    نشانگرهای اختصاصی.. 17

1-23-2    نشانگرهای تصادفی.. 17

1-24 نشانگر ISSR.. 17

1-25 كاربردهای نشانگر ISSR.. 18

1-25-1    مطالعات تنوع ژنتیكی.. 18

1-25-2    نقشه­یابی ژنتیكی.. 18

1-25-3    نشانمند كردن ژن و انتخاب به كمك نشانگر. 18

1-25-4    مشخص ساختن فراوانی توالی‌های ریزماهواره 18

1-25-5    مطالعات جمعیت‌های طبیعی و تمایز گونه‌ها 18

1-26 روش های تجزیه و تحلیل.. 18

1-26-1    تجزیه خوشه­ای.. 19

1-26-2    تجزیة به مؤلفه‌های متعادل. 19

1-27 مطالعات ژنتیک جمعیت… 19

1-28 مطالعات انجام شده در زمینه خویش­آمیزی.. 19

1-29 مطالعات انجام شده روی رازیانه. 20

1-30 اهداف این پژوهش…. 21

1-31 جنبه­ های جدید بودن طرح.. 21

فصل دوم:  مواد و روش­ها … 22

2-1   شمای کلی پژوهش…. 22

2-2   موقعیت و ویژگی­های مکان آزمایش…. 22

2-3   مواد گیاهی   22

2-4   نحوه اجرای این پژوهش…. 25

2-5   بررسی تأثیر خویش­آمیزی بر روی صفات… 25

2-6   صفات آناتومی مورد بررسی و نحوه اندازه ­گیری آنها 25

 

نه

2-7   صفات مورفولوژی مورد بررسی و نحوه اندازه ­گیری آنها 28

2-8   اندازه ­گیری درصد اسانس و اجزای آن. 30

2-8-1      محاسبه درصد اسانس…. 30

2-8-2      تجزیه مواد مؤثره اسانس (اجزای اسانس) 30

2-9   اندازه ­گیری فعالیت آنتی­اکسیدانی.. 31

2-9-1      تهیه و عصاره­گیری گیاه 31

2-9-2      تعیین ترکیبات فنولی.. 31

2-9-3      بررسی خاصیت آنتی­رادیکالی به روش DPPH   31

2-9-4      ارزیابی فعالیت آنتی­اکسیدانی به روش بی­رنگ شدن بتاکاروتن.. 32

2-9-5      بررسی قدرت احیاءکنندگی آهن.. 32

2-9-6      اندازه ­گیری محتوی تام فلاونوئید عصاره‌ها 32

2-10 بررسی تنوع ژنتیکی بین لاین­های خودگرده افشان و آزاد گرده افشان گیاه رازیانه………………….. 32

2-10-1    استخراج DNA ژنومی از نمونه‌های گیاهی.. 32

2-11 اندازه‌گیری كیفیت و کمیت DNA.. 33

2-12 اندازه‌گیری غلظت DNA توسط اسپكتروفتومتری.. 33

2-13 اندازه‌گیری غلظت DNA توسط ژل آگارز. 34

2-14 تکنیک ISSR.. 35

2-15 تجزیه و تحلیل‌های آماری.. 37

2-16 تجزیه و تحلیل داده ­های آناتومیک، مورفولوژیک و فیتوشیمیایی … 37

فصل سوم:  نتایج و بحث . 40

3-1   مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه در بخش آناتومیک ساقه. 41

3-2   تشریح ساقه در توده­های آزاد گرده افشان. 41

3-3   تشریح ساقه در توده­های خودگرده افشان. 42

3-4   تجزیه واریانس آناتومیک دمبرگ…. 51

3-5   مقایسه میانگین صفات آناتومیک دمبرگ…. 51

3-6   تشریح دمبرگ در توده­های آزاد گرده افشان. 51

3-7   تشریح دمبرگ در توده­های خودگرده افشان.. 52

3-8   تجزیه واریانس آناتومیک بذر. 61

3-9   مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه در بخش آناتومیک بذر. 61

3-9-1      طول بذر. 61

3-9-2      عرض بذر. 61

3-9-3      نسبت طول به عرض بذر. 61

3-9-4      ضخامت اپیکارپ… 61

ده

3-9-5      تعداد لایه اپیکارپ… 62

3-9-6      حاشیه سطح دیواره سلولی آنتی­کلینال. 62

3-9-7      تعداد لایه دیواره سلولی پری­کلینال. 62

3-9-8      ضخامت کوتیکول. 62

3-9-9      تعداد لایه کوتیکول. 63

3-9-10    ضخامت پارانشیم مزوکارپ… 63

3-9-11    تعداد لایه پارانشیم مزوکارپ… 63

3-9-12    تعداد دستجات آوندی مزوکارپ… 63

3-9-13    اندازه دستجات آوندی مزوکارپ… 63

3-9-14    تعداد کانال ترشحی.. 64

3-9-15    تعداد لایه پوشش بذر. 64

3-9-16    تعداد لایه اندوکارپ… 64

3-9-17    تعداد لایه آندوسپرم. 64

3-10 مقایسه میانگین نتایج حاصل از پسروی خویش­آمیزی بر روی صفات آناتومی ساقه. 70

3-11 مقایسه میانگین نتایج حاصل از پسروی خویش­آمیزی بر روی صفات آناتومی دمبرگ…. 74

3-12 مقایسه میانگین نتایج حاصل از پسروی خویش­آمیزی بر روی صفات آناتومی بذر. 78

3-13 تجزیه خوشه­ای   81

3-14 تجزیه به عامل­ها 84

3-14-1    تجزیه به عامل­های صفات آناتومی مرتبط با ساقه. 84

3-14-2    تجزیه به عامل­های صفات آناتومی مرتبط با دمبرگ…. 88

3-14-3    تجزیه به عامل­های صفات آناتومی مرتبط با بذر. 93

3-15 ارزیابی صفات مورفولوژی در توده­های آزاد گرده افشان و خودگرده افشان. 104

3-16 آماره­های توصیفی، برآورد ضرایب تغییرات فنوتیپی، ژنوتیپی و وراثت پذیری عمومی.. 104

3-17 تجزیه واریانس صفات مورفولوژیک     107

3-17-1    درصد سبز شدن. 107

3-17-2    ارتفاع. 107

3-17-3    تعداد انشعاب فرعی.. 107

3-17-4    قطر گل­آذین.. 108

3-17-5    قطر تاج­پوش… 108

3-17-6    وزن تر بوته. 108

3-17-7    وزن خشک بوته. 108

3-17-8    نسبت قطر تاج پوش به ارتفاع. 109

3-17-9    نسبت ارتفاع به تعداد انشعاب فرعی.. 109

یازده

3-17-10  تعداد روز تا 50 درصد سبز شدن. 109

3-17-11  تعداد روز تا 50 درصد گل‌دهی.. 110

3-17-12  وزن هزار دانه. 110

3-17-13  تعداد بذر در چتر. 110

3-17-14  عملکرد دانه در بوته. 110

3-17-15  شاخص خودسازگاری.. 111

3-18 مقایسه میانگین نتایج حاصل از پسروی خویش­آمیزی بر روی صفات مورفولوژی.. 116

3-19 گروه­بندی (تجزیه خوشه­ای) 120

3-20 تجزیه واریانس صفات فیتوشیمیایی.. 126

3-20-1    درصد اسانس…. 126

3-20-2    عملکرد عصاره 126

3-20-3    فنول تام. 127

3-20-4    فلاونوئید تام. 127

3-20-5    آنتی­اکسیدان  (IC50) 127

3-21 مقایسه میانگین نتایج حاصل از پسروی خویش­آمیزی بر روی صفات فیتوشیمیایی.. 130

3-22 ترکیبات اصلی اسانس…. 132

3-23 همبستگی بین ترکیبات و عملکرد اسانس در رازیانه. 136

3-24 تیپ­های شیمیایی توده­های رازیانه بر اساس ترکیبات اصلی اسانس…. 138

3-25 تجزیه عامل­های ترکیبات اصلی اسانس بذر. 139

3-26 همبستگی صفات آناتومیک، مورفولوژیک و فیتوشیمیایی……………………………………………………………. 140

3-27 ارزیابی فعالیت آنتی­اکسیدانی توده­ها 143

3-28 روش به دام­اندازی رادیکال 1و1- دی­فنیل-2-پیکریل­هیدرازیل.. 143

3-29 آزمون قدرت احیاکنندگی.. 143

3-30 روش بی­رنگ شدن بتاکاروتن.. 144

3-31 همبستگی بین ترکیبات فنولیک و سه مدل سیستم سنجش ظرفیت آنتی­اکسیدانی 148

3-32 مطالعات فنولوژی.. 149

3-33 بررسی همبستگی بین پارامترهای اندازه ­گیری شده در مراحل مختلف نمونه­برداری گیاه 152

3-34 بررسی تنوع بین توده­های خودگرده افشان و آزاد گرده افشان رازیانه با بهره گرفتن از نشانگرISSR   156

3-34-1    استخراج DNA ژنومی.. 156

3-35 الگوی نواری آغازگرها در توده­های خودگرده افشان. 158

3-36 تجزیه خوشه­ای . 163

3-37 ضریب همبستگی کوفنتیک     163

3-38 ترسیم نمودارخوشه­ای.. 163

دوازده

3-39 تجزیه به مؤلفه­ های اصلی تعدیل شده (PCoA) 167

3-40 ساختار ژنتیکی   169

3-41 مقایسه نمودار خوشه­ای توده­ها بر اساس داده ­های حاصل از نشانگر ISSR، صفات مورفولوژیک و آناتومی   171

فصل چهارم:  نتیجه ­گیری و پیشنهادها 174

4-1   نتیجه ­گیری کلی.. 174

4-2   مطالعات آناتومیک…. 175

4-3   مطالعات مورفولوژیک     176

4-4   مطالعات فیتوشیمیایی(اسانس) 177

4-5   بررسی ترکیبات فنولیک، فلاونوئید و فعالیت آنتی­اکسیدانی.. 178

4-6   مطالعات فنولوژی.. 179

4-7   نتایج مقایسه­ای   179

4-8   مطالعه مولکولی.. 180

4-9   پیشنهادها 181

 

 

 

 

 

 

 

 

		سیزده
	سیزده

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                 صفحه

جدول 2-1: معرفی خصوصیات زمین مورد کشت.. 22

جدول 2-2: مشخصات 23 توده رازیانه…………………………………………………………………………………………………………………..26

جدول 2-3: صفات آناتومی مرتبط با ساقه و دمبرگ مورد بررسی……………………………………………………………………………….28

جدول 2-4: صفات آناتومی مرتبط با بذر مورد بررسی. 27

جدول2-5: توالی آغازگرهای ISSR مورد استفاده در بررسی تنوع ژنتیکی توده های رازیانه 35

جدول 2-6 : اجزاء واکنش PCR  و مقدار هر یک از آنها برای تهیه محلول پایه 36

جدول 2-7: برنامه PCR برای تکثیر DNA ژنومی با نشانگر ISSR.. 36

جدول 2-8: امید ریاضی مربوط به منابع تغییرات طرح آزمایشی انجام شده در این مطالعه 37

جدول3- 1: تجزیه واریانس صفات آناتومیک ساقه برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی. 70

جدول3- 2: ادامه تجزیه واریانس صفات آناتومیک ساقه برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی  71

جدول3- 3:  ادامه تجزیه واریانس صفات آناتومیک ساقه برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی  72

جدول3- 4: مقایسه میانگین صفات آناتومی ساقه توده­های مورد مطالعه رازیانه 73

جدول3- 5: ادامه مقایسه میانگین صفات آناتومی ساقه توده­های مورد مطالعه رازیانه 74

جدول3- 6: ادامه مقایسه میانگین صفات آناتومی ساقه توده­های مورد مطالعه رازیانه 75

ادامه جدول3-7: مقایسه میانگین صفات آناتومی ساقه توده­های مورد مطالعه رازیانه 76

جدول3-8: تجزیه واریانس صفات آناتومیک دمبرگ برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی  54

جدول3-9: ادامه تجزیه واریانس صفات آناتومیک دمبرگ برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی  55

جدول3-10: ادامه تجزیه واریانس صفات آناتومیک دمبرگ برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی  56

جدول3-11: مقایسه میانگین صفات آناتومی دمبرگ توده­های مورد مطالعه رازیانه 57

جدول3-12: مقایسه میانگین صفات آناتومی دمبرگ توده­های مورد مطالعه رازیانه 58

جدول3-13: مقایسه میانگین صفات آناتومی دمبرگ توده­های مورد مطالعه رازیانه 59

جدول3-14: مقایسه میانگین صفات آناتومی دمبرگ توده­های مورد مطالعه رازیانه 60

جدول3-15: تجزیه واریانس صفات آناتومیک بذر برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی. 65

جدول3-16: ادامه تجزیه واریانس صفات آناتومیک بذر برای دو حالت آزاد گرده افشانی و خودگرده افشانی  66

چهارده

جدول3-17: مقایسه میانگین صفات آناتومی بذر توده­های مورد مطالعه رازیانه 67

جدول3-18: ادامه مقایسه میانگین صفات آناتومی بذر توده­های مورد مطالعه رازیانه 69

جدول3-19: ادامه مقایسه میانگین صفات آناتومی بذر توده­های مورد مطالعه رازیانه 70

جدول 3-20: نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک  ساقه 71

جدول3-21: ادامه نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک ساقه 72

جدول3-22: ادامه نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک ساقه 73

جدول3-23: نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک دمبرگ    75

جدول3-24: ادامه نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک دمبرگ    76

جدول3-25: ادامه نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک دمبرگ    77

جدول3-26: نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک بذر 79

جدول3-27: ادامه نتایج حاصل از برآورد میزان پسروی خویش­آمیزی در توده­های رازیانه برای صفات آناتومیک بذر 80

جدول3-28: تجزیه عامل‌ها صفات آناتومی مرتبط با ساقه در توده­های آزاد گرده افشان رازیانه 86

جدول3-29: تجزیه عامل‌ها صفات آناتومی مرتبط با ساقه در توده­های خودگرده افشان رازیانه 87

چکیده

 

 

عنوان پایان نامه

 

سنتز و شناسایی لیگاند­های باز­شیف مشتق شده از مشتقات سالیسیل­آلدهید و 3-آمینو استوفنون( X-Ph(OH)C=N-Ph-CO-CH3 (X = Br, H, NO2) L =) و کمپلکس­های Cu(II) آن­ها و بررسی تهیه نانو­ذرات اکسید مس از تجزیه حرارتی کمپلکس­های تهیه شده

 

توسط

 

سودابه وهاب زاده رودسری

 

واژگان کلیدی: باز شیف، کمپلکس های مس(Π)

 

از واکنش 2-هیدروکسی بنزآلدهید، 5-برومو-2-هیدروکسی بنزآلدهید و 2-هیدروکسی-5-نیترو بنزآلدهید و 3-آمینو استوفنون در واکنش­های جداگانه به­ترتیب لیگاند­های باز شیف (E)-2-(3-ایمینواستوفنون) فنول =,L1 4-برومو (E) -2-(3-ایمینواستوفنون) فنول  L2=و (E)-2-(3-ایمینواستوفنون)4-نیتروفنولL3=   تهیه شده ­اند. سپس واکنش این لیگاند­ها با استات مس(II) با نسبت مولی 1:2 در متانول (به­جز L3 در تتراهیدروفوران) تحت تقطیر برگشتی منجر به تشکیل کمپلکس­های باز شیف Cu(L1)2،  Cu(L2)2و Cu(L3)2 شد. لیگاند­ها وکمپلکس­های باز شیف تهیه شده توسط آنالیز عنصری (CHN) و طیف سنجی FT-IR، UV-Vis و 1H-NMR مورد شناسایی قرار گرفتند. همچنین تجزیه حرارتی کمپلکس­ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. الگویXRD ، پودر­های حاصل از این آنالیز تشکیل نانو ذرات اکسید مس با متوسط اندازه ذرات به ترتیب44، 23 و31 نانومتر را نشان داد.

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

فصل اول- مقدمه. 1

1-1- بازهای­شیف… 2

1-1-1- معرفی باز­های شیف… 2

1-1-2- تاریخچه باز­های شیف… 3

1-1-3- نام­گذاری ترکیبات شیف… 4

1-1-4- انواع باز­های شیف… 5

1-1-4-1- باز­های شیف یک­دندانه. 5

1-1-4-2- باز­های شیف دو­دندانه. 6

1-1-4-3- باز­های شیف سه­دندانه. 6

1-1-4-4- باز­های شیف چهار­دندانه. 7

1-1-4-5- باز­های شیف پنج­دندانه. 8

1-1-4-6- باز­های شیف شش­دندانه. 8

1-1-4-7- باز­های شیف هفت­دندانه. 9

1-1-5- باز­های شیف درشت حلقه… 9

1-1- 6- باز­های شیف سالن.. 11

1-2- کمپلکس­های باز شیف… 12

1-2-1- سنتز کمپلکس­های باز شیف… 12

1-2-1-1- روش اول (روش مک کارتی) 12

1-2-1-2- روش دوم (روش تمپلت) 13

1-3- کاربرد کمپلکس­های باز شیف… 14

 

 

 

 

 

1-4- روش­های شناسایی لیگاند و کمپلکس­های باز شیف… 15

1-5- مس…. 16

1-5-1- کمپلکس­های مس…. 16

1-5-2-کاربرد کمپلکس­های باز شیف مس…. 17

1-5-3- مروری بر تحقیقات اخیر ترکیبات باز شیف کمپلکس­های مس. 17

1-6- نقش کاتالیزوری کمپلکس­های باز شیف مس…. 21

فصل دوم- تجربی.. 22

2-1- مواد و دستگاه­های مورد استفاده. 23

2-1-1- مواد مورد استفاده. 23

2-1-2- دستگاه­های مورد استفاده. 23

2-2- تهیه­ لیگاند­های باز شیف… 23

2-2-1- تهیه لیگاند (L1) 23

2-2-2- تهیه لیگاند (L2) 24

2-2-3- تهیه لیگاند (L3) 24

24

25

25

. 25

 

 

فصل سوم- بحث و نتیجه گیری… 27

3-1- مقدمه. 28

های باز شیفL2 ,L1  وL3 28

3-2-1- تهیه لیگاند­های باز شیف دو­دندانه­ای  L2 ,L1و L3. 28

3-2-2- شناسایی لیگاند­های باز شیف L2 ,L1وL3 30

3-2-2-1- آنالیز عنصری (CHN) مربوط به لیگاند­های L1 وL3 30

3-2-2-2- بررسی طیف FT-IR لیگاند­های باز شیفL2 ,L1  و L3. 31

لیگاند­های باز شیف L2 ,L1وL3 35

3-2-2-4- بررسی طیف UV-Vis لیگاند­های باز شیف L2 ,L1 وL3 41

…. 43

…. 43

(Cu(L1. 44

3-2-3-2-الف- طیف­سنجی FT-IR.. 44

3-2-3-2-ب- آنالیز عنصری (CHN) 44

3-2-3-2-ج- طیف UV-Vis. 46

(Cu(L2 . 46

(Cu(L2. 46

(Cu(L2. 47

3-2-4-2-الف- طیف­سنجی FT-IR.. 47

3-2-4-2-ب- آنالیز عنصری (CHN) 48

3-2-4-2- ج- طیف UV-Vis. 50

(Cu(L3. 50

(Cu(L3. 50

(Cu(L3. 52

3-2-5-2-الف- طیف­سنجی FT-IR.. 52

3-2-5-2-ب- آنالیز عنصری (CHN) 52

3-2-5-2-ج- طیف UV-Vis. 54

….54

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

….عنوان                                                                                                  صفحه

 

شکل (1-1): واکنش تشکیل باز­های شیف… 2

شکل (1-2): مکانیسم واکنش بین یک گروه کربونیل با آمین نوع اول و تشکیل باز شیف… 2

شکل (1-3): ساختار چند نمونه از لیگاند­های باز شیف… 3

شکل (1-4): ساختار N و ׳N – بیس (سالیسیلیدین) اتیلن­دی­آمین.. 4

شکل (1-5): ساختار N و ׳N – بیس (3- متوکسی سالیسیلیدین) اتیلن­دی­آمین.. 5

شکل (1-6): ساختار لیگاند شیف باز تك­دندانه. 5

شکل (1-7): لیگاند­های باز شیف دو­دندانه. 6

شکل (1-8): نمونه­هایی از لیگاند­های باز شیف سه­دندانه. 6

شکل(1-9): باز­های شیف چهار­دندانه. 7

شکل(1-10): باز­های شیف پنج­دندانه. 8

شکل (1-11): باز­های شیف شش­دندانه. 8

شکل (1-12): ساختار باز­های شیف هفت­دندانه­ای… 9

شکل (1-13): باز­های شیف ماکروسیکلیک…. 10

شکل (1-14): سنتز لیگاند باز شیف از دی­کتون و دی­آمین با نسبت استوکیومتری (2:2) 11

شکل (1-15): نمونه ­ای از لیگاند باز شیف ] Salen24[. 12

شکل (1-16): مثالی از تهیه کمپلکس باز شیف به روش مک کارتی [31]. 13

شکل (1-17): مثالی از تهیه کمپلکس باز شیف به روش تمپلت [29]. 14

شکل (1-18): روش سنتز کمپلکس­های باز شیف سه تایی مس (II) ( Cu(II)(saltrp)(B)] (1, 2)] 18

شکل (1-19): ساختار پیشنهادی لیگاند باز شیف و کمپلکس‌‌های فلزیM=Cu(II), Ni(II), Zn(II))) 19

شکل (1-20): ساختار پیشنهادی لیگاند باز شیف و کمپلکس فلزی مربوطه M=Cu))]51[ 19

شکل‌ (1-21):روش سنتز کمپلکس باز‌ شیف׳N -3-(E))فنیلن‌آلیلیدن)-[b-2,1] فوران-2-کربوهیدرازید.20

 (M= Co(ӀӀ), Ni(ӀӀ), Cu(ӀӀ), Zn(II)) 21

شکل (3-1): واکنش تهیه لیگاند (L1) 29

شکل (3-2): واکنش تهیه لیگاند (L2) 29

شکل (3-3): واکنش تهیه لیگاند (L3) 30

شکل (3-4): طیف FT-IR مربوط به لیگاند (L1) 32

شکل (3-5): طیف FT-IR مربوط به لیگاند (L2) 33

شکل (3-6): طیف FT-IR مربوط به لیگاند (L3) 34

شکل (3-7): انواع هیدروژن­های موجود در ترکیب لیگاند (L1). 35

شکل (3-8): طیف NMR مربوط به لیگاند (L1) 36

شکل (3-9): انواع هیدروژن­های موجود در ترکیب لیگاند (L2) 37

شکل (3-10): طیف NMR مربوط به لیگاند (L2) 38

شکل (3-11): انواع هیدروژن­های موجود در ترکیب لیگاند (L3) 39

شکل (3-12): : طیف NMR مربوط به لیگاند (L3) 40

شکل (3-13): طیف UV-Vis لیگاند (L1) 41

شکل (3-14): طیف UV-Vis لیگاند (L2) 42

شکل (3-15): طیف UV-Vis لیگاند (L3) 42

(Cu(L1. 43

(Cu(L1. 45

و لیگاند L1 46

(Cu(L2. 47

(Cu(L2. 49

(Cu(L2 و لیگاند L2. 50

(Cu(L3. 51

(Cu(L3. 53

( Cu(L3و لیگاند L3. 54

55

(Cu(L2. 55

56

 

 

 

 

فهرست جداول

…..عنوان                                                                                                  صفحه

 

جدول (3-1): نتایج حاصل از آنالیز عنصری (CHN) برای لیگاند (L1) 30

جدول (3-2): نتایج حاصل از آنالیز عنصری ((CHN برای لیگاند (L3) 31

جدول (3-3): فرکانس­های کششی گروه­هایC=N  و C=O مربوط به لیگاند­هایL2 ,L1 و L3 . 31

(Cu(L1. 44

(Cu(L2. 45

(Cu(L3. 52

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

مقدمه