عنوان                                                                                                       صفحه

چكیده……………………………………………………………………………………………………………….

مقدمه

فصل اول : كلیات تحقیق

1-1-  بیان مساله ………………………………………………………………………………………………..

1-2-  سوال تحقیق………………………………………………………………………………………………

1-3- رضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………

1-4- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………..

1-5- دلایل انتخاب موضوع تحقیق………………………………………………………………………….

1-6- روش تحقیق ومراحل انجام آن………………………………………………………………………..

1-7- ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………..

1-8-محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………..

1-9- سوابق ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………….

1-10-محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………………

1-11- سازماندهی تحقیق………………………………………………………………………………………

1-12-تعریف مفاهیم واصطلاحات…………………………………………………………………………..

1-12-1- استراتژی………………………………………………………………………………………………

1-12-2- آمریکا………………………………………………………………………………………………….

1-12-3-خاورمیانه………………………………………………………………………………………………

1-12-4-   تحولات ژئوپلیتیک……………………………………………………………………………….

1-12-5-    ایران………………………………………………………………………………………………..

فصل دوم : ادبیات نظری تحقیق

2-1- مفهوم خاورمیانه…………………………………………………………………………………………..

2-1-1- سابقه وپیدایش………………………………………………………………………………………..

2-1-2- تعاریف………………………………………………………………………………………………….

2-2- محدوده جغرافیایی خاورمیانه………………………………………………………………………….

2-2-1- خاورمیانه کلاسیک و سنتی ، محدوده و کشورها………………………………………………

2-2-2- خاورمیانه مدرن ، محدوده و کشورها…………………………………………………………….

2-2-3- خاورمیانه بزرگ ، محدوده و کشورها……………………………………………………………

2-3- ویژگی های ژئوپلیتیک خاورمیانه……………………………………………………………………..

2-3-1- خاورمیانه ،قبل از جنگ سرد……………………………………………………………………….

2-3-2- خاورمیانه ، دوره جنگ سرد………………………………………………………………………..

2-3-3- خاورمیانه بعد از جنگ سرد………………………………………………………………………..

2-4- تحولات ژئوپلیتیک خاورمیانه………………………………………………………………………….

2-4-1- فروپاشی عثمانی ……………………………………………………………………………………..

2-4-2-  ورود استعمار ………………………………………………………………………………………..

2-4-3- استقلال کشورها……………………………………………………………………………………….

2-5- ساختار ژئوپلیتیکی خاورمیانه  ………………………………………………………………………..

2-5-1- نفت و خاورمیانه …………………………………………………………………………………….

2-5-2-  اسلام و خاورمیانه ………………………………………………………………………………….

2-5-3- عرب و خاورمیانه…………………………………………………………………………………….

2-5-4-  جنگ و خاورمیانه ………………………………………………………………………………….

2-6- چشم انداز ژئوپلیتیک خاور میانه……………………………………………………………………..

2-6-1- هژمونی ایالات متحده و خاورمیانه   …………………………………………………………….

2-6-2- بیداری اسلامی و خاور میانه  ……………………………………………………………………..

2-6-3- چالش های منطقه ای  ………………………………………………………………………………

2-6-4-  بهار عربی و خاور میانه  ………………………………………………………………………….

فصل سوم : تحلیل ژئوپلیتیکی منطقه مورد مطالعه

3-1-  ویژگی های ژئوپلیتیک ایران …………………………………………………………………………

3-1-1- ژئوپلیتیک خلیج فارس………………………………………………………………………………

3-1-2- ژئوپلیتیک خزر………………………………………………………………………………………..

3-1-2-1- مسیرهای انتقال انرژی حوزه خزر……………………………………………………………..

3-1-2-2- چالش های ایران …………………………………………………………………………………

3-1-3- ژئوپلیتیک  انرژی …………………………………………………………………………………….

3-2- تحولات ژئوپلیتیک ایران………………………………………………………………………………..

3-2-1- موقعیت ژئوپلیتیک ایران قبل از انقلاب اسلامی………………………………………………..

3-2-2- موقعیت ژئوپلیتیک ایران بعد از انقلاب اسلامی………………………………………………..

3-2-2-1- ژئوپلیتیک جنگ سرد   ………………………………………………………………………….

3-2-2-2-  ژئوپلیتیک ایران پس از جنگ سرد   ………………………………………………………..

3-3- استراتژی امریکا در خاور میانه ……………………………………………………………………….

3-3-1- استراتژی امریکا در دوره جنگ سرد……………………………………………………………..

3-3-2- استراتژی امریکا بعد از دوره جنگ  سرد    ……………………………………………………

3-4- عوامل تاثیر گذار ژئوپلیتیک خاور میانه بر استراتژی امریکا …………………………………….

3-4-1- پیروزی انقلاب اسلامی……………………………………………………………………………..

3-4-2-  مساله اعراب و اسرائیل……………………………………………………………………………..

3-4-3- جنگ تحمیلی ایران و عراق………………………………………………………………………..

فصل چهارم : یافته های  تحقیق

4-2-  تحولات ژئوپلیتیک روابط امریکا و ایران…………………………………………………………..

4-2-1- انقلاب اسلامی………………………………………………………………………………………..

4-2-2- مساله لبنان و فلسطین ………………………………………………………………………………

4-2-3-  مساله 11 سپتامبر ……………………………………………………………………………………

4-2-4- مساله آمریکا در افغانستان …………………………………………………………………………

4-2-5 – مساله سوریه و خاور میانه…………………………………………………………………………

4-3-  مساله چشم انداز ژئوپلیتیک روابط ایران و آمریکا……………………………………………….

4-3-1- آمریکا و پرونده هسته ای ایران …………………………………………………………………..

4-3-2- مواضع ایران و آمریکا بعد از انقلاب……………………………………………………………..

4-3-1-1- دستیابی ایران به انرژی هسته ای ………………………………………………………………

4-3-1-2- توسعه علمی – صنعتی    ………………………………………………………………………

4-3-1-3- خود اتکایی و عدم اعتماد به بیگانه……………………………………………………………

4-3-1-4- مواضع ایالات متحده آمریکا ……………………………………………………………………

4-3-1-4-1- بزرگنمایی در هسته ای شدن ایران…………………………………………………………

4-3-1-4-2- ممانعت از توسعه نفوذ ایران در خاور میانه………………………………………………

4-3-حضور امریکا در حوزه کاسپین…………………………………………………………………………

4-4-  آثار تحریم های اقتصادی آمریکا بر ایران………………………………………………………….

4-4-1- تاثیر تحریم های اقتصادی…………………………………………………………………………..

4-4-2-تحریم های آمریکا علیه ایران……………………………………………………………………….

4-4-3- تاثیر تحریم بر ایران………………………………………………………………………………….

4-4- میزان تخصیص دارایی بر صادرات…………………………………………………………………..

4-4-5- صندوق بین المللی پول- بانک جهانی…………………………………………………………..

4-4-6- ارزش و میزان کاهش تامین نالی بازرگانی………………………………………………………

4-4-7- عبور خط لوله از ایران و معاوضه نفت ………………………………………………………….

4-4-8- تاثیر پذیری امریکا از اقدامات تحریم علیه ایران……………………………………………….

4-5-  جهان اسلام و ژئوپلیتیک شیعه……………………………………………………………………….

فصل پنجم : ارزیابی فرضیه ها و نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………..

فرضیه نخست…………………………………………………………………………………………………….

مساله 11 سپتانبر………………………………………………………………………………………………….

حضور امریکا در افغانستان……………………………………………………………………………………..

مساله سوریه و خاور میانه………………………………………………………………………………………

مساله حضور امریکا در عراق………………………………………………………………………………….

فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………

تاثیر تحریم های اقتصادی………………………………………………………………………………………

تحریم های آمریکا علیه ایران………………………………………………………………………………….

تاثیر تحریم ها بر ایران………………………………………………………………………………………….

صندوق بین الملل پول- بانک جهانی………………………………………………………………………..

عبور خط لوله از ایران و معاوضه نفت………………………………………………………………………

منابع…………………………………………………………………………………………………………………

چکیده

در این پایان نامه  تاثیر پذیری تحولات ژئوپلیتیک ایران از استراتژی آمریکا در خاورمیانه مورد مطالعه قرار گرفته است.

در این تحقیق كه با رویكرد سیستمی مورد پژوهش قرار  گرفته با توجه به ماهیت تحقیق ، از روش توصیفی – تحلیلی با بهره گرفتن از اصول علم جغرافیا و با تاكید بر شیوه اسنادی – كتابخانه ای استفاده شده است اهداف ذیل مد نظر است  .

• شناسایی استراتژی دولت آمریکا در منطقه خاورمیانه
• ایجاد راهکارهای موثر در پیامد های استراتژی دولت آمریکا در خاور میانه
• تلاش در جهت همگرایی با کشور های خاورمیانه در مقابله با استراتژی آمریکا در خاور میانه

برهمین اساس با این پرسش كه پیامد های استراتژی آمریکا در خاورمیانه بر تحولات ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران کدامند؟   فرضیه های تحقیق به شرح زیر مورد تحقیق  قرار گرفت.

استراتژی دولت آمریکا مانعی برای همگرایی کشور های خاور میانه می باشد

راهبرد ملی  ایران در راستای دیپلماسی اقتصادی می تواند مانع بزرگی برای استراتژی دولت آمریكا در خاور میانه باشد

واژه های كلیدی: استراتژی ، آمریکا ، خاور میانه ، تحولات ژئوپلیتیکی ، ایران

مقدمه

با پیروزی انقلاب اسلامی و در پیش گرفتن سیاست نه شرقی نه غربی، ایران از پیمان سنتو و اردوگاه غرب خارج ش و یکی از ارکان و پایه های مهم دکترین دو ستونی آمریکا در منطقه فرو ریخت ایرانی که یک روز به عنوان ژاندارم و حافظ منافع غرب در منطقه عمل می کرد به زعم آنان بعد از انقلاب اسلامی عامل تهدیدی جدی برای منافع آمریکا در منطقه استراتژیک خلیج فارس گردید . درواقع با خروج ایران  از اردوگاه غرب آمریکا که خود را بازنده منطقه خلیج فارس یافت و از طرف دیگر با موج انقلاب اسلامی و نفوذ آن در میان ملت های مسلمان منطقه، کارتر(رئیس جمهور وقت امریکا)  را به موضع گیری وا داشت. وی در سال ۱۹۵۰ در کنگره آمریکا اعلام می کند  هر نوع تلاش خارجی به منظور تسلط بر خلیج فارس به عنوان تجاوز به منافع حیاتی آمریکا تلقی شده و چنین تجاوزی با شیوه ضروری حتی با نیروهای نظامی دفع خواهد شد. کارتر در اجرای تحقیق دکترین خود را به اقداماتی از جمله: استقرار نیروهای واکنش سریع در خلیج فارس، استقرار ناوگان نظامی در منطقه «دیه گورسیا» در اقیانوس هند، توافق های نظامی در عمان، کنیا و سومالی در اختیار قرار دادن هواپیماهای آواکس به عربستان سعودی و مجهز کردن این کشور به تسلیحات نظامی دست زد و عملاً از نیروی واکنش سریع در جریان حمله به طبس از آنها استفاده کرد. که خوشبختانه این حمله موفقیت آمیز نبود. این امر به پرستیژ ابر قدرتی آمریکا لطمه وارد ساخت و همین شکست باعث سقوط کارتر و دمکراتها به مدت ۱۲ سال از صحنه سیاست آمریکا شد. خلاصه اینکه آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با در پیش گرفتن سیاست «تشویق و تنبیه» با توجه به تجربیات تحولات گذشته ایران از جمله نهضت مشروطیت و ملی شدن صنعت نفت با کنار آمدن با لیبرال های دولت موقت جمهوری اسلامی را از مسیر اصلی خود منحرف سازد و منافع خود را از قبل دولت موقت در ایران و منطقه تداوم ببخشد. ولی بعد از تصرف سفارتخانه آمریکا به وسیله دانشجویان از طرف حضرت امام (ره) از آن به عنوان انقلاب دوم تلقی شد و با سقوط دولت موقت، آمریکا به استراتژی براندازی جمهوری اسلامی با قوه ی قهریه روی آورد. حمله به طبس، کودتای نوژه و چراغ سبز نشان دادن به صدام در راه انداری جنگ تحمیلی می توان در این راستا به حساب آورد. با کنار رفتن کارتر از صحنه سیاست آمریکا و روی کار آمدن ریگان برای موازنه قدرت سیاست حمایت از عراق به صورت آشکارتری دنبال شد. ریگان نام عراق را از لیست تروریست ها حذف کرد و ممنوعیت کالاهای صادراتی آمریکا به عراق را لغو نمود.اشغال کویت از سوی صدام حسین، فرصت مناسبی در اختیار آمریکای بعد از جنگ سرد قرار داد تا به بهانه امنیت در خلیج فارس حضور نظامی خود را در منطقه تثبیت کند. در دوره جنگ سرد مسئله نفت و رویارویی با قدرتهای منطقه ای که احساسات خصمانه نسبت به سلطه طلبی آمریکا داشتند در کانون توجه سیاست آمریکا در خاورمیانه قرار گرفت که استراتژی مهار دوگانه کلینتون را می توان در این راستا به حساب آورد. در خردادماه ۷۲ مارتین ایندایک که مدتی مشاور مطبوعاتی اسحاق شامیر بود پس از چندی به آمریکا مهاجرت کرد و به استخدام«ایپاک» گروه های صهیونیستی در آمد. با الهام از استراتژی«سد نفوذ» در برابر شوروی سیاست مهار دوگانه ایران و عراق را اعلام کرد .در این راستا کلینتون دستور العملی در ۱۵ مارس۱۹۹۵ میلادی مبنی بر تحریم ایران صادر کرد که به موجب آن تجارت با ایران و سرمایه گذاری در این کشور از جمله منابع نفت ایران در خارج به وسیله شرکت های آمریکایی و شرکت های وابسته به آنها را ممنوع کرد و این در حالی بود که ایران در همان سال با شرکت نفتی کونکو آمریکا در مورد توسعه میدان های نفت و گاز جزیره سیری به توافق رسیده بود که به جای آن شرکت توتال فرانسوی قرار گرفت و آمریکا شکست بزرگی را تجربه کرد. کلینتون امیدوار بود با تحریم، ایران را با مشکلات اقتصادی روبرو ساخته و نارضایتی مردمی را افزایش داد تا رهبران ایران برای تخفیف فشارهای داخلی و وادار به دادن امتیازات با آمریکا شوند. آمریکا برای تحقق بخشیدن به اهداف خود دست به تلاشهای دیپلماتیک وسیع زد و با سفرهای مکرر وزیر امور خارجه و خود شخص کلینتون به کشورهای اروپایی سعی کرد این کشورها را برای اتخاذ تدابیری مشابه علیه ایران تشویق کند. که از همان ابتدا از سوی اکثر کشورهای جهان با مخالفت روبرو شد. بوش با استفاده ابزاری از وقایع ۱۱ سپتامبر با بر افراشتن پرچم مبارزه با تروریسم با نادیده گرفتن سازمان ملل متحد با شعار «هر که با ما نیست بر علیه ماست» به دنبال اهداف پدرش تحقق نظم نوین جهانی و الگوی تک قطبی و کنترل شریان اقتصادی کشورهای صنعتی- نفتی بود و با محور شرارت خواندن جمهوری اسلامی ایران استراتژی «فشار از برون و انفجار از درون» روی آورد. که با حضور نظامی در کشورهای همسایه ایران و در داخل نیز با بحران های کاذب می تواند حرکتی را ایجاد کند وقتی از این ترفند طرفی نسبت به سیاست فشار به سازمان های بین المللی روی آورد که  علیرغم اعلام سازمان بین المللی انرژی اتمی مبنی بر عدم انحراف هسته ای ایران، پرونده به شورای امنیت موکول شد و سه قطعنامه بر علیه جمهوری اسلامی ایران صادر شد.باراک حسین اوباما سیاهپوست کنیایی الاصل ۴۶ ساله در ۴ نوامبر ۲۰۰۸ یکی از سناتورهای مخالف سیاست های جنگ طلبانه ی بوش بر رقیب جمهوری خواه خود مک کین پیروز شد. در حقیقت قبل از اینکه از دمکرات ها شکست بخورد به سیاست های بوش باخته بود. زیرا افکار عمومی امریکا با راهپیمایی های متعدد اعتراضات خود به سیاست های جنگ طلبانه بوش نشان داده بودند بنابراین پیروزی اوباما بیشتر مرهون سیاست های غلط جمهوری خواهان و نومحافظه کاران می توان به حساب آورد. پیش از این اگر بوش پسر بر این عقیده بود که تعلیق فعالیت های هسته ای عدم حمایت ایران از گروه های مقاومت یا به رغم آنها گروهک های تروریستی در منطقه و عدم موضع گیری خصمانه علیه رژیم صهیونیستی شرط مذاکره با ایران خواهد بود. اوباما با این تفاوت