چکیده :

اصل یا قاعده صحت یکی از اصولی است که با مستندات فقهی همچون آیات ،روایات ،اجماع وبنای عقلا توسط شارع مقدس در جهت مصلحت نوعیه تسهیل و جلوگیری از عسر وحرج افراد در جامعه مشروعیت یافته است، اصل صحت به دو معنای وضعی و تکلیفی، دارای کاربرد است.صحت تکلیفی به معنای درستی وجواز و عدم حرمت وگناه بودن عملی یا قولی که شک در عدم جواز و حرمت و کذب آن داریم مطرح می شود، قاعده ی صحت با قواعدی مانند سوق مسلمین ، ید، فراش و طهارت و برائت مرتبط است.

در این پژوهش اصالة الصحة به معنای تکلیفی در فعل و قول دیگران اعم از اعتقادات، احکام، عبادات و نقش آن در تسهیل امور جامعه وعدم عسر وحرج در زندگی فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. این که آیا این قاعده فقط فعل و قول مسلمان یا عادل و یا غیر مسلمان و شخص فاسق و در معرض اتهام را نیز شامل می شود، بخش دیگری از مسائل این پژوهش می باشد.

کاربرد اصل صحت به معنای تکلیفی علاوه بر جنبه ی فقهی وحقوقی، دارای جنبه اخلاقی است وحسن ظن نسبت به اعمال و اقوال دیگران را شامل می شود، مگر این که عدم جواز و فسق بودن عمل و یا کذب سخن احراز شود. مطابق اصل صحت، قول و فعل مسلمانان و حتی غیر مسلمان و شخص فاسق و طفل ممیز هنگام شک، تا دلیلی بر خلاف آن احراز نشده است، حمل بر صحت می شود. در تعارض اصل صحت با استصحاب اعم از حکمی و موضوعی ، این اصل با توجه به اماره بودن مقدم می شود. به علاوه اجرای اصل صحت به معنای تکلیفی در اقوال و افعال دیگران و پرهیز از سوءظن، سبب آرامش روحی و روانی فرد وجامعه و رهایی از گناه شده و تأثیر زیادی در جلب محبت دیگران وعدم دشمنی وحسادت آنان دارد .

کلمات کلیدی : اصل صحت،  اصالة الصحة تکلیفی،  حسن ظن،  اباحه، حلیت،  برائت ، اماره .

مقدمه

قاعده صحت از قواعد فقهی مشهور و متداول بین فقهاست و در اکثر ابواب فقه در کلیه ی معاملات و عقود و ایقاعات ، عبادات ، اقوال و اعتقادات جاری است ، این قاعده نه تنها در عرصه های فردی، بلکه در حل مشکلات اجتماعی و معیشتی مردم دارای مصادیق گسترده ای است ، و از عسر و حرج و اختلاف نظام جلوگیری می کند .

طبعاً حسن جریان امور، مورد تایید عقلا نیز می باشد ضمن این که آیات و روایات زیادی برای استدلال این قاعده وجود دارد، قاعده اصالة الصحة بر سایر اصول مقدم است و در هنگام تعارض با استصحاب بر آن نیز مقدم می شود.

اصل صحت تکلیفی شامل احکام خمسه می شود و بیشتر در جنبه های اخلاقی کاربرد دارد که هم شامل اعمال خود فرد و هم اعمال دیگران می شود . اصل صحت در عمل دیگران به این معنی است که تا عدم جواز حرمت عمل کسی احراز نشده است،  باید آن را جائز و روا بشماریم؛ چنان که کسی چیزی می خورد یا مایعی می نوشد و یا لباسی می پوشد و احتمال حرمت آن را می دهیم ، تا حرمت آن ثابت نشده ، باید آن را حلال بدانیم .

پژوهش حاضر در سه فصل تدوین گردیده است . در فصل اول ، ضمن شرح مفاهیم بنیادین به مستندات و ادله قاعده صحت و زمان اجرای آن پرداخته شده است. در فصل دوم مجاری اصل صحت و اصول و اماراتی که با این قاعده ارتباط دارند و مقدم شدن قاعده صحت بر آنان مورد بررسی قرار گرفته است. و در فصل سوم کاربرد قاعده در زندگی فردی و اجتماعی اعم از اقوال و عبادات و…، هم چنین حسن ظن نسبت به اعمال دیگران و دوری از مواضع تهمت و دفع تهمت از خود مسائلی بیان شده است .

این پژوهش برخلاف پژوهش های دیگر که بیشتر به خود قاعده و کاربرد اجمالی آن به معنای وضعی پرداخته اند، بیشتر به مسائل کاربردی قاعده به معنای تکلیفی پرداخته است.

طرح تحقیق

1-تعریف مساله و بیان سوال های اصلی تحقیق

قاعده فقهی به معنای احکام عامه ای است که با بسیاری از مسائل فقهیه مرتبط است و اصالة الصحة در فعل غیر به کار می رود و منظور این است که چنانچه فعلی از غیر صادر شود وصحت و فساد آن برای دیگران مشخص نباشد بنا بر صحت آن عمل گذاشته می شود .این قاعده نه تنها در عرصه های فردی،  بلکه در حل مشکلات اجتماعی و معیشتی مردم دارای کاربرد گسترده ای است و از عسر و حرج و اختلاف نظام جلوگیری می کند. اصل صحت به معنای تکلیفی بیشتر در مسائل اخلاقی و روانی کاربرد دارد واین اصل مردم را از سوء ظن و بدبینی نسبت به عمل دیگران منع می کند.

سؤالات متعددی در رابطه با کاربرد این قاعده و رابطه اش با قواعد دیگرمطرح می شود که مهم ترین آن ها عبارتند از :