فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

فصل اول:کلیات ……………………………………………………………………………………..1

پیشگفتار…………………………………………………………………………………………2

1-1-مقدمه …………………………………………………………………………………………..2

1-2-بیان مساله ……………………………………………………………………………………..3

1-3-اهمیت وضرورت پژوهش ………………………………………………………………..5

1-4-اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………….6

1-5-فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………..6

1-6-روش تحقیق …………………………………………………………………………………7

1-7-جامعه آماری ………………………………………………………………………………….7

1-8- قلمروزمانی تحقیق……………………………………………………………………….7

1-9- روش نمونه گیری وتعیین حجم نمونه …………………………………………………….7

1-10-ابزارگردآوری داده ها ………………………………………………………………………8

1-11-روش تجزیه وتحلیل داده ها ………………………………………………………………..8

1-12-محدودیتهای تحقیق ………………………………………………………………………….9

1-13-شرح واژه هاواصلاحات: ………………………………………………………………..8

1-13-1- اقلام تعهدی……………………………………………………………………………….8

1-13-2- اقلام تعهدی(اختیاری- غیراختیاری)…………………………………………………..9

1-13-3- بازده عادی سهام……………………………………………………………………….10

1-13-4- پایداری سود…………………………………………………………………………….10

1-14- عامل استانداردسازی داده ها……………………………………………………………..11

1-15- ساختارکلی تحقیق………………………………………………………………………….11

فصل دوم:پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………….13

بخش اول-مبانی نظری ……………………………………………………………………………14

2-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………..14

2-2- کلیات…………………………………………………………………………………………14

2-3- تشریح اختلاف میان سودخالص ووجه ناشی ازفعالیتهای عملیاتی  …………………….15

2-4- مفهوم سودازنظرسرمایه گذاران……………………………………………………………16

2-5- مفهوم سودگزارش شده……………………………………………………………………..17

2-6- اهمیت جریان های نقدی…………………………………………………………………….18

2-7- ظهورنظریه کیفیت سود:……………………………………………………………………19

2-7-1- مفهوم کیفیت سود ………………………………………………………………………..20

2-7-2-اهمیت ارزیابی کیفیت سود ………………………………………………………………23

2-8- عوامل مؤثربرکیفیت سودوارزیابی آن:……………………………………………………24

2-8-1-روش های حسابداری ………………………………………………………………………25

2-8-2- برآوردهای حسابداری …………………………………………………………………..27

2-8-3-نوع صنعت ……………………………………………………………………………….27

2-8-4-ویژگی های مالی …………………………………………………………………………28

2-8-5-عوامل سیاسی …………………………………………………………………29

2-9- مفاهیم وروش های اندازه گیری کیفیت سود:………………………………………………..30

2-9-1-مفهوم کیفیت سودمبتنی برسری های زمانی ویژگی های سود ……………………….30

2-9-2-مفهوم کیفیت سودبراساس رابطه بین سود،اقلام تعهدی ووجه نقد ……………………31

2-10- اقلام تعهدی:……………………………………………………………………………….31

2-10-1-اجزای اقلام تعهدی …………………………………………………………………….34

2-10-2-نقش واهمیت اقلام تعهدی ………………………………………………………………34

2-10-3-نسبت وجه نقدحاصل ازعملیات سود ………………………………………………….35

2-10-4-سایرمفاهیم کیفیت سودازدیدگاه اقلام تعهدی ………………………….35

2-11- ارتباط بادیدگاه مفیدبودن برای تصمیم گیری…………………………………………….36

2-12- تحلیل کیفیت سود …………………………………………………………………………37

2-13- روش های دستکاری سود…………………………………………………………………..37

2-14- تحلیل بنیادی کیفیت سود………………………………………………………………….38

2-15- مفهوم بازده………………………………………………………………………………..40

2-16- رویکردهاومعیارهای ارزیابی عملکردشرکتها …………………………………………41

2-17- بازده سهام…………………………………………………………………………………41

2-18- تفاوت دیدگاه مدیریت وسهامداران درمحاسبه بازده…………………………………….42

2-19- عوامل تأثیرگذاربربازده سهام:……………………………………………………………42

2-19-1-نقض مدلCAPM  …………………………………………………………………….43

2-19-1-1-نسبت سودبه قیمت(E/P) …………………………………………………………..44

2-19-1-2-اندازه شرکت ………………………………………………………………………..44

2-19-1-3-برگشت معکوس بازده دربلندمدت …………………………………………………44

2-19-1-4-نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار(B/M) ……………………………………..45

2-19-1-5-اهرم مالی ……………………………………………………………………………45

2-19-2-مدل فاماوفرنج ………………………………………………………………………….45

2-20- روش های محاسبه بازده سهام……………………………………………………………..46

2-21- پایداری سود……………………………………………………………………………..46

بخش دوم-پیشینه موضوع تحقیق ………………………………………………………………47

 

الف )تحقیقات انجام شده درخارج ازکشور  …………………………………………………….47

2-22-تحقیقات مربوط باکیفیت سود ……………………………………………………………47

2-23-تحقیقات مربوط بارابطه بین سودوبازده …………………………………………………51

2-24-تحقیقات مرتبط باجریان نقدی:  …………………………………………………………..54

2-24-1-محتوای اطلاعاتی جریان نقدی ………………………………………………………..54

2-24-2-پیش بینی جریان نقدی ………………………………………………………………….55

2-24-3-جریان نقدی دربررسی رابطه سودوبازده …………………………………………….56

2-25-تحقیقات مرتبط باتغییرسودنقدی …………………………………………………………..57

2-26-تحقیقات مربوط بااقلام تعهدی:  …………………………………………………………..58

2-26-1-ارتباط وجه نقدحاصل ازفعالیتهای عملیاتی واقلام تعهدی بابازده سهام ……………..58

2-26-2-کیفیت اقلام تعهدی وسود:نقش خطاهای برآوردتعهدی ………………………………58

2-26-3-رابطه بین قابلیت اتکاء اقلام تعهدی وپایداری سود ………………………………….59

ب )تحقیقات انجام شده درداخل کشور ……………………………………………………………59

2-27-ساسان میار(1374) ………………………………………………………………………59

2-28-رضوان حجازی(1375) …………………………………………………………………60

2-29-احمدظریف فرد(1378) ………………………………………………………………….60

2-30-احمدبدری(1378)……………………………………………………………………….60

2-31-عارف باباپور(1380)…………………………………………………………………….61

2-32-پرویزخاوری واحمدرضاباقری گرمارودی (1380) …………………………61

2-33-احمدعزیزی ومحمدرضاپوررضا(1380)……………………………………………….61

2-34-حسین کدخدایی وعلی صابری(1381) ……………………………………………….61

2-35-ساسان مهرانی وکاوه مهرانی (1382)…………………………………………………..61

2-36- علی ثقفی وغلامرضاکردستانی(1383)…………………………………………………62

2-37- حمیدحقیقت وعلی همایون(1383)……………………………………………………….62

2-38-ایرج نوروش ورضامجیدی(1383)……………………………………………………..62

2-39- احمدبدری،سیدجلال صادقی شریف وسعیدطوسی(1384) ……………………………62

2-40- بیتامشایخی،ساسان مهرانی،کاوه مهرانی وغلامرضاکرمی(1384)…………………..63

2-41- محمدحسین قائمی ،امین رضاخوشدل نظامی(1385) …………………………..63

2-42-کریمی وصادقی(1389)………………………………………………………………..63

2-43- مرضیه ابریشم چی(1389)………………………………………………………………63

2-44-محمدزادگان(1385)………………………………………………………………………64

2-45- خلاصه مطالعات مرتبط باموضوع تحقیق ……………………………..64

2-46- خلاصه…………………………………………………………………………………….72

فصل سوم:روش شناسی تحقیق………………………………………………………………….74

3-1-مقدمه …………………………………………………………………………………………75

3-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………76

3-3- فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………….77

3-4- جامعه آماری………………………………………………………………………………..78

3-5- نمونه آماری…………………………………………………………………………………78

3-6- روش تحقیق…………………………………………………………………………………79

3-7- دوره زمانی تحقیق…………………………………………………………………………..79

3-8- جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………..79

3-9-سنجش متغیرهای مستقل ووابسته: ……………………………………………80

3-9-1-مدل تحقیق…………………………………………………………………………………80

3-9-2-اقلام تعهدی …………………………………………………………..80

3-9-3-اقلام اختیاری وغیراختیاری  …………………………………….81

3-9-4-پایداری سود……………………………………………………………………………….82

3-9-5-بازده عادی سهام………………………………………………………………………….83

3-10-عامل استانداردکننده …………………………………………………..84

3-11-تعریف مقداراحتمال:……………………………………………………………………..85

3-11-1-مراحل بررسی فرضیات آماری……………………………………………………….88

3-11-1-1-بررسی ضریب همبستگی بین متغیرهای مستقل ومتغیرهای وابسته……………..88

3-11-1-2-بررسی فرضیات زیربنایی………………………………………………………….88

3-12-خلاصه……………………………………………………………………………………..88

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل اطلاعات……………………………………………………………..90

4-1-مقدمه………………………………………………………………………………………….91

4-2-آمارتوصیفی متغیرهای تحقیق:……………………………………………………………..91

4-2-1- تحلیل توصیفی بازده……………………………………………………………………..91

4-2-2- تحلیل توصیفی اقلام تعهدی اختیاری استانداردشده…………………………………….92

4-2-3- تحلیل توصیفی اقلام تعهدی غیراختیاری استانداردشده………………………………..93

4-2-4- تحلیل توصیفی پایداری سود استانداردشده……………………………………………..93

4-3- آزمون نرمال بودن داده ها………………………………………………………………….94

4-4- آماراستنباطی(بررسی فرضیات تحقیق):………………………………………………….94

4-4-1- بررسی فرضیه اصلی (رابطه کیفیت سود  و بازده سهام) …………………………..94

4-4-2- بررسی فرضیه اول (رابطه بین اقلام تعهدی اختیاری و بازده سهام) ……………….95

4-4-3- بررسی فرضیه دوم (رابطه بین اقلام تعهدی غیر اختیاری و بازده سه………………95

4-4-4- بررسی فرضیه سوم (رابطه بین پایداری سود  و بازده سهام)………………………96

4-4-5-رگرسیون چندمتغیره ……………………………………………………………96

4-5- مقایسه بازده سهام برحسب شرکتها………………………………………………………..98

4-6- مقایسه بازده سهام برحسب سال……………………………………………………………98

4-7- خلاصه………………………………………………………………………………………99

فصل پنجم:نتیجه گیری وپیشنهادات ……………………………………………………………100

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………….101

5-2- خلاصه موضوع درروش تحقیق…………………………………………………………102

5-3- خلاصه یافته های تحقیق…………………………………………………………………103

5-4-نتیجه گیری ………………………………………………………………………………..103

5-5-پیشنهاداتی درارتباط باموضوع …………………………………………………………..104

5-6-پیشنهاداتی درارتباط باتحقیقات آتی ………………………………………………………104

منابع………………………………………………………………………………………………106

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                           صفحه

(جدول2-1): چارچوب هاومعیارهای ارزیابی کیفیت سود……………………………………..23

(جدول2-2): خلاصه مطالعات انجام شده درخارج ازایران…………………………………….64

(جدول2-3): خلاصه مطالعات انجام شده درایران………………………………………………69

(جدول4-1): شاخص های توصیفی متغیربازده سهام……………………………………………92

(جدول4-2): شاخص های مرکزی وپراکندگی اقلام تعهدی اختیاری………………………….93

(جدول4-3): شاخص های مرکزی وپراکندگی اقلام تعهدی غیراختیاری……………………..93

(جدول4-4): شاخص های مرکزی وپراکندگی پایداری سود……………………………………94

(جدول4-5): آزمون نرمال بودن داده ها…………………………………………………………94

(جدول4-6): رابطه کیفیت سودوبازده سهام……………………………………………………..95

(جدول4-7): رابطه بین اقلام تعهدی اختیاری وبازده سهام……………………………………..95

(جدول4-8): رابطه بین اقلام تعهدی غیراختیاری وبازده سهام…………………………………96

(جدول4-9): رابطه پایداری سودوبازده سهام……………………………………………………96

(جدول4-10): رگرسیون چندمتغیره……………………………………………………………..96

(جدول4-11): خلاصه مدل رگرسیون چندمتغیره……………………………………………….97

(جدول4-12): معناداربودن مدل رگرسیون چندمتغیره………………………………………….97

(جدول4-13): معناداربودن یانبودن هریک ازمتغیرهای مستقل باوابسته……………………..98

(جدول4-14): آزمون تحلیل واریانس برای مقایسه بازده سهام برحسب شرکتها……………..98

(جدول4-15): آزمون تحلیل واریانس برای مقایسه بازده سهام برحسب سال…………………99

(جدول5-1): جدول خلاصه یافته های تحقیق …………………………………………………103

 

 

فهرست شکلها

عنوان                                                                                                         صفحه

(شکل2-1): شکل کیفیت…………………………………………………………………………..22

 

(شکل3-9-1):مدل تحقیق ………………………………………………………………………..80

 

 

چكیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش‌های اجرا و نتایج به دست آمده) :

سهامداران وسرمایه گذاران درتعیین ارزش شرکت بایدعلاوه برکمیت سود،کیفیت آن رانیزموردتوجه قراردهند.منظورازکیفیت سودنزدیک بودن به وجه نقدوقابلیت استمرارآن می باشد. به عبارت دیگرارزش سهام یک شرکت تنهابه سودهرسهم سال جاری بستگی ندارد،بلکه به انتظارات ماازآینده شرکت وقدرت سودآوری سالهای آتی وضریب اطمینان نسبت به سودهای آتی بستگی دارد.اقلام تعهدی  که بعنوان یکی ازشاخص نمایانگرکیفیت سوداست اختلاف بین

فهرست مطالب

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

فصل اول : کلیات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………2

1-1)مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2 )بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-3 )اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………  7

1-4 )اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-5 )چهارچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 8

1-6 ) فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-7 )تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………….. 9

1-8 )قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 14

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 15

2-1 )مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 15

2-2  ) تعریف عملکرد سازمانی…………………………………………………………………………………………………. 16

2-2-1 ) سیر تاریخی مطالعه تفکر مبتنی بر عملکرد……………………………………………………………………… 17

2-2-2 ) ابعاد عملکرد سازمانی …………………………………………………………………………………………………..18

2-2-3) عوامل موثر بر عملکرد سازمانی……………………………………………………………………………………… 20

2-2-4) اهمیت عملکرد سازمانی ………………………………………………………………………………………………..21

2-2-5 )ارزیابی عملکرد و مدلهای سنجش آن ……………………………………………………………………………. 22

2-3) تعریف مدل کسب وکار……………………………………………………………………………………………………. 28

2-3-1) ابعاد مدل کسب و کار…………………………………………………………………………………………………….29

2-3-2) چهارچوبهای توصیف  مدل کسب وکار………………………………………………………………………….. 31

2-3-3 )الگوهای طراحی کسب وکار………………………………………………………………………………………….. 34

2-3-4 )نوآوری در مدل کسب وکار…………………………………………………………………………………………… 40

2-3-5 )الگوهای کسب وکار کارایی محور………………………………………………………………………………….. 47

2- 4 )پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………….. 48

فصل سوم : روش اجرای تحقیق………………………………………………………………………………………………… 52

3-1 )مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………… 52

3-2 )فرایند اجرای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 52

3-3 )روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 52

3-4 )نمونه و جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………. 53

3-5 )روش ها و ابزار جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………………. 54

3-6 )روایی و پایایی ابزار اندازه گیری ……………………………………………………………………………………….. 55

3-7 )روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها …………….. ……………………………………………………………… 57

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………..58

4-1 )مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………58

4-2 ) توصیف ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان …………………………………………………………..59

4-3 ) توصیف متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………..60

4-4 )آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………62

فصل پنجم : نتایج تحقیق و پیشنهادات…………………………………………………………………………………………..69

5-1 )مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….69

5-2 ) نتایج آمار توصیفی…………………………………………………………………………………………………………….70

5-3 ) نتایج آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………73

5-4 ) پیشنهادات بر اساس یافته ها و فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………74

5-5) محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………..75

5-6 )پیشنهادات برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………………………..75

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………76

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………..80

 

 

فهرست جداول

جدول( 2-1 ) ابعاد کسب و کار ………………………………………………………………………………………………….30

جدول (2-2) نه سنگ بنای مدل کسب وکار………………………………………………………………………………….33

جدول (2-3) الگوهای طراحی مدل کسب و کار صاحبنظران مختلف……………………………………………….39

جدول( 2-4)میزان وابستگی هر یک از مدلها به نظریه های مدیریت راهبردی …………………………………..42

جدول (2-5) مدل مفهومی کسب و کار………………………………………………………………………………………..43

جدول (3-1)توزیع پرسشنامه بر اساس مولفه های بکار گرفته شده ………………………………………………….55

جدول(3-2) ضریب آلفای کرونباخ و منابع پرسشنامه……………………………………………………………………..57

جدول (4-1)توصیف زمینه فعالیت شرکتها…………………………………………………………………………………….59

جدول (4-2)توصیف متغیر سابقه شرکت ……………………………………………………………………………………..59

جدول (4-3) توصیف متغیر تعداد پرسنل………………………………………………………………………………………60

جدول (4-4)توصیف متغیر عملکرد …………………………………………………………………………………………….60

جدول (4-5) توصیف متغیر نوآوری……………………………………………………………………………………………..61

جدول (4-6)توصیف متغیر کارایی………………………………………………………………………………………………..61

جدول (4-7)ضریب همبستگی بین کارایی و عملکرد……………………………………………………………………..62

جدول (4-8)ضریب همبستگی بین نوآوری و عملکرد …………………………………………………………………..63

جدول (4-9)آزمون رگرسیون متغیره های مستقل بر عملکرد …………………………………………………………..64

جدول (4-10) آزمون رگرسیون بین نوآوری و عملکرد با توجه به سابقه شرکت ………………………………65

جدول (4-11) آزمون رگرسیون بین کارایی و عملکرد با توجه به سابقه شرکت ………………………………..66

جدول (4-12)آزمون رگرسیون بین نوآوری و عملکرد با توجه به تعداد پرسنل………………………………….67

جدول (4-13) آزمون رگرسیون بین کارایی و عملکرد با توجه به تعداد پرسنل…………………………………..67

جدول (4-14)آزمون تی تست متغیرهای تحقیق با توجه به زمینه فعالیت ………………………………………….68

جدول (5-1) توصیف مولفه های عملکرد شرکت …………………………………………………………………………70

جدول( 5-2) توصیف مولفه های الگوی کسب و کار نوآوری محور…………………………………………………71

جدول( 5-3) توصیف مولفه های الگوی کسب و کار کارایی محور………………………………………………….72

 

 

فهرست اشکال و نمودارها

شکل (1-1) مدل تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………6

نمودار(4-1) میله ای زمینه فعالیت شرکت ها…………………………………………………………………………………96

نمودار (4-2) هیستوگرام متغیر سابقه شرکت………………………………………………………………………………….96

نمودار(4-3)هیستوگرام متغیر تعداد پرسنل…………………………………………………………………………………….97

نمودار (4-4) هیستوگرام عملکرد ………………………………………………………………………………………………..97

نمودار (4-5)هیستوگرام متغیر نوآوری …………………………………………………………………………………………98

نمودار (4-6)هیستوگرام متغیر کارایی……………………………………………………………………………………………98

 

پیوست ها / ضمایم

پیوست الف : پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………82

پیوست ب : خروجی آزمون های آماری ……………………………………………………………………………………….86

چکیده لاتین ……………………………………………………………………………………………………………………………..99

فهرست مطالب

فصل اوّل………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

1-1مقدمه:………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-2-بیان مسئله:………………………………………………………………………………………………………………….3

1-3- عناصر كلیدی تشكیل دهنده  سرمایه اجتماعی………………………………………………………………..8

1-3-1- اعتماد اجتماعی :…………………………………………………………………………………………………….8

1-3-2-مشاركت سیاسی:……………………………………………………………………………………………………9

1-3-3- عضویت در گروه های اجتماعی:…………………………………………………………………………….9

1-3-4- مشاركت اجتماعی:………………………………………………………………………………………………..9

1-3-5- انسجام اجتماعی:…………………………………………………………………………………………………..9

1-3-6- تعهد و مسئولیت اجتماعی :……………………………………………………………………………………10

1-4- الگوهای اندازه گیری سرمایه اجتماعی :……………………………………………………………………….10

1-5- رضایت شغلی  :(Job  Satisfaction)……………………………………………………………………13

1-6– توصیف شغلی JID :…………………………………………………………………………………………..13

1-7- سئوال اصلی تحقیق :………………………………………………………………………………………………..14

1-8- اهمیت و ضرورت تحقیق: ……………………………………………………………………………………….14

1-9- اهداف تحقیق:…………………………………………………………………………………………………………14

1-10- فرضیه ها یا سوالات تحقیق:……………………………………………………………………………………15

1-11- مدل تحقیق……………………………………………………………………………………………………………15

1-12-  روش تحقیق:……………………………………………………………………………………………………….16

1-13- جامعه تحقیق:…………………………………………………………………………………………………………16

1-14-  روش نمونه گیری و حجم نمونه:…………………………………………………………………………….16

1-15- روش تجزیه وتحلیل:………………………………………………………………………………………………16

1-16-  تعاریف اصطلاحات و متغیرهای تحقیق:…………………………………………………………………..17

1-16-1- سرمایه اجتماعی :……………………………………………………………………………………………….17

1-16-2-رضایت شغلی:…………………………………………………………………………………………………….17

فصل دوم………………………………………………………………………………………………………………………….18

2-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….19

2-2- بررسی ادبیات موضوع : سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………….20

2-2-1- سرمایه فیزیکی – مالی…………………………………………………………………………………………..21

2-2-2- سرمایه انسانی………………………………………………………………………………………………………21

2-2-3-سرمایه طبیعی ( NC ) و ابعاد آن…………………………………………………………………………..22

2-2-4- سرمایه های مالی  (FC) و ابعاد آن…………………………………………………………………..22

2-2-5- سرمایه ااعی و سرمایه فرهنگی (CC) ……………………………………………………………….22

2-3- مقایسه سرمایه اجتماعی با سرمایه فیزیکی و انسانی………………………………………………………23

2-4-. انواع سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………26

2-5-. مفهوم سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………………………….28

2-6-.آثار سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………….30

2-6-1- تأثیر سرمایه اجتماعی بر حوزه بخش خصوصی و بنگاه‌داری………………………………………30

2-6-2-اثرات مثبت افزایش سرمایه اجتماعی بر دولت…………………………………………………………..30

2-7- روند توسعه مفهوم سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………33

2-8- ابعاد سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………..34

2-8-1-بعد ساختاری سرمایه اجتماعی: شبكه………………………………………………………………………37

2-8-2- پیوندهای شبكه‌ای(net work ties)…………………………………………………………………….37

2-8-3- ساختار كلی شبكه (net work configuration)…………………………………………………37

2-8-4- سازمان قابل دسترس…………………………………………………………………………………………….38

2-8-5-سلسله مراتب شبكه……………………………………………………………………………………………….38

2-8-6- غلظت شبكه: تراكم……………………………………………………………………………………………….38

2-9-اعتماد اجتماعی………………………………………………………………………………………………………….39

2-10- برتری سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………43

2-11-روش‌های اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………….44

2-11-1- الگوهای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………45

2-12- ارتباط عمیق دیدگاه مدیریت اسلامی با مفهوم سرمایه اجتماعی:……………………………………48

2-13- پیامدهای مثبت سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………….49

2-14- نمونه‌ای از تهدیدات سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………..49

2-15- سرمایه اجتماعی به مثابه یكی از مشخصه‌ های جوامع و ملت‌ها……………………………………..50

2-16- چگونه می‌توانیم موجودی سرمایه اجتماعی را افزایش دهیم؟……………………………………….55

2-17-  ارزش‌های اجتماعی- فرهنگی(social cultural values )……………………………………..56

2-18- سرمایه اجتماعی و علم اقتصاد………………………………………………………………………………….59

2-18-1- سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی و توسعه اقتصادی……………………………………………….59

2-18-2-كاركردهای اقتصادی سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی…………………………………………..60

2-19- كاركردهای سرمایه اجتماعی:……………………………………………………………………………………61

2-19-1- همبستگی و انسجام: …………………………………………………………………………………………..62

2-20- شاخص‌های سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………62

2-20-1- اعتماد………………………………………………………………………………………………………………..62

2-20-2- پایبندی به قوانین اجتماعی…………………………………………………………………………………..63

2-20-3-بستگی اجتماعی…………………………………………………………………………………………………..63

2-20-4- مشاركت اجتماعی………………………………………………………………………………………………64

2-20-5- دسترسی به اطلاعات…………………………………………………………………………………………..64

2-20-الف- عوامل موثر بر سطح سرمایه اجتماعی ……………………………………………………………….64

2-21- مشكل سنجش سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………..65

2-22- تأثیر سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری……………………………………………………………………………..67

1-22- هزینه‌های پایین‌تر تبادلات: ………………………………………………………………………………………67

2-22-1- تسهیم و جاری كردن دانش و نوآوری: …………………………………………………………………67

68

2-22-3- بهبود كیفیت ستاده‌ها: …………………………………………………………………………………………68

2-23- دیدگاه سرمایه‌ی اجتماعی نسبت به تسهیم دانش………………………………………………………..71

2-24- اشكال عمده سرمایه اجتماعی از نظر كلمن……………………………………………………………….85

2-24-1–تعهدات و انتظارات (obligation and expectations)……………………………………71

2-24-2- ظرفیت بالقوه اطلاعات………………………………………………………………………………………..72

2-24-3- هنجارها و ضمانت اجرایی مؤثر……………………………………………………………………………72

2-24-4-روابط اقتدار………………………………………………………………………………………………………..73

2-25- شبكه‌ها و عملكرد سازمان………………………………………………………………………………………..73

 

2-25-1- شبكه‌های بسته: ………………………………………………………………………………………………….75

2-26- لزوم توجه به بحث سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی……………………………………………….76

2-27- رضایت شغلی (job satisfaction) …………………………………………………………………….78

2-27-1- بررسی تئوری‌های رضایت شغلی……………………………………………………………………….79

2-27-2- تئوری بهداشت – انگیزش (motivation- hygiene theorys ) ……………………..80

2-27-3- تئوری آلدرفر (E.R.G)(alderfer)……………………………………………………………….81

2-27-4- تئوری کامروایی نیاز (need fulfillment)……………………………………………………….82

2-27-5- نظریه فرات و استارک……………………………………………………………………………………….82

2-27- 6-نظریه انگیزش پورتر ولاولر……………………………………………………………………………….82

2-27-7- نظریه کینز برگر………………………………………………………………………………………………..83

2-27- 8-نظریه انتظار وورم……………………………………………………………………………………………..84

2-29- عوامل موثر بر رضایت شغلی………………………………………………………………………………….84

2-29-1- ابزارهای اندازه گیری رضایت شغلی……………………………………………………………………88

2-30- پیشینه پژوهش سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………..90

2-30-1- پیشینه پژوهش خارجی در مورد سرمایه اجتماعی…………………………………………………90

2-30-2- پیشینهی پژوهش سرمایه اجتماعی در ایران…………………………………………………………..94

2-31- پیشینهی پژوهش رضایت شغلی……………………………………………………………………………..98

2-31-1- تحقیقات خارجی پیرامون رضایت شغلی……………………………………………………………..98

2 –31-2- مطالعات داخلی پیرامون رضایت شغلی…………………………………………………………….. 100

2-32- وزارت نیرو : ………………………………………………………………………………………………………104

فصل سوم……………………………………………………………………………………………………………………….119

3-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………..120

3-2- تعریف تحقیق………………………………………………………………………………………………………..121

3-3- نوع و روش تحقیق: ……………………………………………………………………………………………….121

3-4- جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………….123

3-5- متغیر پژوهش………………………………………………………………………………………………………..123

3-6- روش نمونه گیری: …………………………………………………………………………………………………124

3-7- تعیین حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………..124

3-8- روایی و پایایی پرسشنامه : ………………………………………………………………………………………125

1-8-1- روایی صوری: ……………………………………………………………………………………………………125

2-8-2- روایی ساختاری: ………………………………………………………………………………………………..125

3-8-3- ضریب پایایی: ……………………………………………………………………………………………………125

3-9-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………….125

3-9-1-روایی پژوهش……………………………………………………………………………………………………..126

-3-9-2- اعتبار محتوا………………………………………………………………………………………………………126

3-9-3 -پایایی پژوهش……………………………………………………………………………………………………126

-3-9-4-روش آلفای كرونباخ…………………………………………………………………………………………..127

3-10- روش و ابزار گردآوری اطلاعات: …………………………………………………………………………..131

3-11-آزمون‌های آماری در تحلیل استنباطی: ………………………………………………………………………133

آزمون اولویت بندی فریدمن……………………………………………………………………………………………..133

آزمون همبستگی………………………………………………………………………………………………………………133

تحلیل رگرسیون ساده و چند گانه ……………………………………………………………………………………..133

آزمون فرض مقایسه میانگین‌های دو گروه…………………………………………………………………………..133

آزمون فرض مقایسه میانگین‌های چند گروه (آزمون تحلیل واریانس یكطرفه- آزمونF )…………..134

3-12-قلمرو پژوهش: ……………………………………………………………………………………………………..134

فصل چهارم: …………………………………………………………………………………………………………………..135

1-4-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………..136

4-2- آمار توصیفی مشخصات فردی افراد مورد پژوهش………………………………………………………136

4-3- آمار توصیفی و استنباطی سوالات پرسشنامه……………………………………………………………….142

4-9-آزمون اولویت بندی شاخص های بعد ساختاری مولفه سرمایه اجتماعی………………………….149

4-11-آزمون اولویت بندی شاخص های بعد ارتباطی مولفه سرمایه اجتماعی………………………….151

4-12-آزمون اولویت بندی سئوالات مولفه رضایت شغلی…………………………………………………….151

4-13-آزمون اولویت بندی ابعاد و مولفه های سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی……………………..153

4-14-آزمون نرمال بودن ابعاد و مولفه های سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی………………………..153

4-15-فرضیه اصلی: سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد………………………………………….159

4-16-فرضیه فرعی 1: بعد ساختاری مولفه سرمایه اجتماعی بر مولفه رضایت شغلی تاثیر دارد….159

4-17-فرضیه فرعی 2: بعد شناختی مولفه سرمایه اجتماعی بر مولفه رضایت شغلی تاثیر دارد……160

4-18-فرضیه فرعی 3: بعد ارتباطی مولفه سرمایه اجتماعی بر مولفه رضایت شغلی تاثیر دارد……161

4-19-فرضیه اصلی دوم: ابعاد ساختاری، شناختی و ارتباطی مولفه ساختار اجتماعی بر رضایت شغلی موثرند. …………………………………………………………………………………………………………………161

4-21-آمار توصیفی رضایت شغلی به تفکیک وضعیت تاهل…………………………………………………164

4-22-آمار توصیفی رضایت شغلی به تفکیک تحصیلات………………………………………………………166

4-23-آمار توصیفی رضایت شغلی به تفکیک موقعیت های شغلی…………………………………………169

4-24-آمار توصیفی رضایت شغلی به تفکیک سوابق کاری……………………………………………………171

4-25-تحلیل فرضیات با بهره گرفتن از چارچوب نظری:……………………………………………………………171

فصل پنجم… …………………………………………………………………………………………………………………..172

5-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………..173

5-2-نتایج توصیفی………………………………………………………………………………………………………….174

5-3-نتایج استنباطی…………………………………………………………………………………………………………174

5-4-پیشنهادات و راهکارها………………………………………………………………………………………………177

5-5-محدودیت ها و تنگناهای تحقیق………………………………………………………………………………..178

.منابع: …………………………………………………………………………………………………………………………….186

پیوستها……………………………………………………………………………………………………………………………180

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول شماره ( 1-2 ) مدل اقتضائی هرزبرگ ( محمد زاده ، 1374 )……………………………………..81

جدول 1-3- تناظر شماره سئوالات پرسشنامه با تغییرها………………………………………………………..132

جدول 2-3 امتیاز بندی طیف لیكرت………………………………………………………………………………….132

جدول شماره 1- توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد پژوهش……………………………………………………..136

جدول شماره 2- توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد پژوهش……………………………………………………..137

جدول شماره 3- توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد پژوهش……………………………………………………..138

جدول شماره 4- توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد پژوهش……………………………………………………..139

جدول شماره 5- توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد پژوهش……………………………………………………..140

 جدول شماره 6- توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد پژوهش…………………………………………………….141

4-4جدول شماره 7- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در بعد ساختاری مولفه سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………….143

جدول شماره 8- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در بعد شناختی مولفه سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………….143

جدول شماره 9- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در بعد ارتباطی مولفه سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………….143

4-5-جدول شماره 10- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در مولفه رضایت شغلی………..144

4-6-جدول شماره 11- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در زمینه شاخص های بعد ساختاری مولفه سرمایه اجتماعی………. ………………………………………………………………………………146

4-6-جدول شماره 12- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در زمینه شاخص های بعد شناختی مولفه سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………………146

جدول شماره 13- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در زمینه شاخص های بعد ارتباطی مولفه سرمایه اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………..146

جدول شماره 14- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در زمینه شاخص‌های مولفه رضایت شغلی……………………………………………………………………………………………………………………………..147

جدول شماره 15- آمار توصیفی نظرات افراد مورد پژوهش در زمینه ابعاد و مولفه های سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی…………………………………………………………………………………………………148

 

 

 

 

فهرست اشکال

شكل شبکه های اعتماد…………………………………………………………………………………………………………6

شكل شماره (1-2) : سرمایه اجتماعی و هزینه های مدیریتی منبع : علوی 1385………………………….7

شكل(1-3) انواع سرمایه های یک سازمان………………………………………………………………………………7

شکل ( 5-2 ) مدل فرت و استارک از رضامندی شغلی ( از کمپ ، ترجمه ماهر ، 1370 ص 263 )……..83

 

 

 

چكیده :

هدف اصلی پژوهش پیش رو ، بررسی  تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی است .سرمایه اجتماعی به عنوان یک عامل قوی كه افراد را به همدیگر پیوند میدهد یكی از سرمایه های باارزش و نامرئی انسان هاست .كه تاكنون كمتر مورد توجه قرار گرفته است .تاثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی مورد بررسی قرار میگیرد.

سرمایه اجتماعی از متغییر های مستقل تحقیق دارای ابعاد (ساختاری،شناختی ،ارتباطی )كه روابط متقابل با یكدیگر را تشكیل میدهد و چهار چوب نظری مورد استفاده این تحقیق برای بررسی سرمایه اجتماعی ،از مدل ناهاپیت گوشال  پیروی میكند . از نظر سرمایه اجتماعی  جمع منابع بالفعل و بالقوه در دسترس افراد ناشی از شبكه روابط متقابل به فرد یا واحد اجتماعی است .سرمایه اجتماعی هم شامل شبكه و هم شامل دارائی است كه احتمال بسیج شدن آن از طریق شبكه ها وجو د دارد .

نهاپیت وگوشال  سرمایه اجتماعی را عامل موثر در ایجاد و مشاركت در دانش سازمانی می دانند .در این مدل مفهوم سرمایه اجتماعی سازمانی است كه بر اساس آن میزان تاثیر ، با رضایت شغلی مورد بررسی قرار گرفته است. به همین نظر برای متغییر رضایت شغلی از نظریه نیاز ها استفاده شده است زیرا این نظریه سلسله نیازهای مازلو نزدیک است تا جائی كه می توان آنها را یكی به حساب آورد. نا گفته نماند نظریه نیاز  مازلو عام تر است و رضایت شغلی می تواند در دایره و محدوده آن قرار گیرد و بر اساس نظریه نیازها میزان رضایت شغلی هر فرد كه از اشتغال حاصل میشود به دو عامل بستگی دارد .

اول: انكه مقدار از نیازهایی كه از طریق  و احراز موقعیت مورد نظر تامین میگردد . دوم :آنكه نمودار از نیاز ها از طریق اشتغال بكار مورد نظر تامین نشده باقی می ماند نتیجه ای كه از بررسی عوامل اول و دوم حاصل میشود. میزان رضایت شغلی فرد را معین میكند . البته  مطالعات زیادی در زمینه رضایت شغلی  صورت گرفته كه متغییرهای زیادی با رضایت شغلی مرتبط است .

تحقیق از نوع روش توصیفی، پیمایشی است كه از طریق روش كتابخانه‌ای مقاله‌ها پایان‌نامه‌های ارشد و دكترا دراین زمینه جمع‌ آوری گردیده و برای جمع‌ آوری اطلاعات نیز از پرسشنامه استفاده می‌شود پس از جمع‌ آوری پرسش‌های توزیع شده داده‌های به دست آمده از طریق روش‌های آمار توصیفی و آمار استنباط با نرم‌افزار spss تجزیه و تحلیل خواهد شد..  در این تحقیق با توجه به اینكه متغییرها كیفی میباشند  تعیین حجم نمونه از فرمول ذیل برای بدست آوردن حجم نمونه استفاده میشود

با توجه به نتایج رگرسیون خطی ساده و معنی دار بودن ضریب خط رگرسیونی(سطح معنی داری کمتر از 05/0 ) ، سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد.

با توجه به نتایج رگرسیون خطی ساده و معنی دار بودن ضریب خط رگرسیونی(سطح معنی داری کمتر از 05/0 ) ، بعد ساختاری مولفه سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد.

با توجه به نتایج رگرسیون خطی ساده  و معنی دار بودن ضریب خط رگرسیونی(سطح معنی داری کمتر از 05/0 ) ، بعد شناختی مولفه سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد..با توجه به نتایج رگرسیون خطی ساده  و معنی دار بودن ضریب خط رگرسیونی(سطح معنی داری کمتر از 05/0 ) ، بعد ارتباطی مولفه سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارد..با توجه به نتایج رگرسیون خطی چند گانه و معنی دار بودن ضرایب خط رگرسیونی(سطح معنی داری کمتر از 05/0 ) ، تمامی ابعاد ساختاری، شناختی و ارتباطی مولفه سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی تاثیر دارند

براساس این نتایج میتوان گفت مدیران و برنامه ریزان كلان بیشتر باید به این سرمایه عظیم و نهان كه در صورتی كه بتواند بالفعل شده  تقویت شود میتواند نتایج بزرگ و پرباری هم برای فرد وهم سازمان و حتی جامعه در بر داشته باشد برنامه ریزی نمایند .

كلمات كلیدی :سرمایه اجتماعی –رضایت شغلی –اعتماد اجتماعی

 

 

 

 

فصل اوّل:

كلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

1-1-مقدمه:

سرمایه اجتماعی بتدریج از دهه 1990 به بعد در رساله ها و مقالات دانشگاهی با كارهای افرادی چون جیمز كلمن ، رابرت پانتام و فرانیسیس فوكو یاما افزایش یافت. سرمایه اجتماعی برخلاف سرمایه مادی قابلیت انتقال ندارد و از روابط دو جانبه تعاملها و شبكه های است كه درمیان گروه های انسانی پدیدار  می گردد.

البته عنوان سرمایه اجتماعی را نخستین بار جامعه شناسی بنام لیداجی هانیفان (Hani Fan)در سال 1916 مطرح كرده بود. پس از او نیز سرمایه اجتماعی به یكی از محورهای مهم مطالعاتی جامعه شناسان تبدیل شد. اما این بحث تا اوایل 1990 در حوزه جامعه شناسی محدود ماند. از این زمان بود كه به یک باره تمام توجه اقتصاد دانان به سوی سرمایه اجتماعی و كاركردهای اقتصادی  آن جلب شد. بدین ترتیب اقتصاد دانان بر موضوع سرمایه اجتماعی متمركز شدند و ارزش آنرا تا جایی بالابردند كه آنرا موتور اقتصادی نگاشتند.امروزه سرمایه اجتماعی نقشی بسیار مهمتر از سرمایه فیزیكی و انسانی در جوامع ایفا میكند و شبكه های روابط جمعی و گروهی انسجام میان انسانها و سازمانها میباشد از اینرو در غیاب سرمایه اجتماعی ، سایر سرمایه ها اثر بخشی خود را از دست خواهند داد و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن توسعه و تكامل فرهنگی اجتماعی و اقتصادی ناهموار و دشوار میشود.

سرمایه اجتماعی بطور كلی دارایی محكم و ریشه داری در روابط اجتماعی تصور می شود كه ممكن است در فعالیت ها استفاده شود و تغییری است كه هزینه ها و خسارتهای گروهی را به حداقل میرساند. این شبكه های ارتباطی به افراد اجازه می دهد تا بصورتی كاراتر و اثر بخش تر عمل كنند.

امروزه نیروی انسانی هر سازمانی بعنوان منبع راهبردی سازمانها محسوب و افزایش و حفظ رضایت شغلی نیروها از متداولترین روش دستیابی به اهداف سازمان مطرح است. ولی به دلایل مختلف این احتمال وجود دارد كه بعضی از سازمانها كارا عمل ننموده و این امر را ملزم میسازد تا عواملی را بررسی و مسائل و مشكلات سازمانها را شناسایی و جهت اصلاح در اختیار مدیران قرار گیرد و در این راستا بحث سرمایه اجتماعی و تائید آن بررضایت شغلی از اهمیت فراوانی برخوردار است كه بر خلاف كشورهای توسعه یافته در كشورهای جهان سوم به ویژه ایران مبهم باقی مانده است و بعضا در سازمان هایی تا كنون مورد مطالعه قرار نگرفته است . لذا در این میان مستلزم مطالعه بیشتر و بررسی اثر آن بررضایت افراد احساس میشود.

1-2- بیان مسئله:

سرمایه اجتماعی به نسبت مفهومی است كه وارد ادبیات علوم سرمایه اجتماعی شده و توانسته است در مدت زمان كوتاهی جایگاه مناسبی مباحث توسعه پیدا نماید. از كاركردهای اقتصادی سرمایه اجتماعی می توان به كاهش هزینه

با چنین نگرشى، رویكردهاى زنجیره تأمین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طرف دیگر با توسعه سریع فناورى اطلاعات در سال‌هاى اخیر و كاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تأمین[2]، بسیارى از فعالیت‌هاى اساسى مدیریت زنجیره با روش‌هاى جدید در حال انجام است. همچنین از سال 1990 به بعد رقابت­­ها شدیدتر شدند و بازارها به سمت جهانی شدن پیش رفتند، چالش­­هایی در خصوص دریافت محصول یا خدمت در مكان مناسب، زمان مناسب و با حداقل هزینه به وجود آمدند. در فضای رقابتی تجارت امروز دنیا، شرکت­ها و سازمان­ها با بهره گیری از انواع فناوری و علوم مدیریت، اقدام به ایجاد مزایای رقابتی از طریق ابزارهای مدیریت داده و مدیریت دانش و بهینه سازی روندهای سازمانی مانند تولید و یا ارتباطات سازمان می­ کنند (چن و پاولراج[3]، 2004، 123).

یکی از مهمترین علوم مدیریتی که در این زمینه مباحث بسیار سودمندی را مطرح کرده است، مدیریت زنجیره تأمین است. با بهره گیری از این ابزار سازمان شما قادر خواهد بود روابط تجاری خود را با بهینه‌سازی تبادل اطلاعات با همكاران تجاری نظیر تأمین كنندگان مواد اولیه، توزیع كنندگان محصولات و پیمانكاران حمل و نقل كالا توسعه دهد. بدین ترتیب بنگاه اقتصادی شما موفق خواهد شد تا در زمان بسیار کمتری محصول خود را به بازار عرضه كرده و زمان تولید و هزینه‌های اتلافی را پایین آورد. امروزه سازمان­ها تشخیص دادند كه برای بهبود كارایی نباید فقط درون سازمان را در نظر بگیرند بلكه باید تمام زنجیره تأمینی كه در آن فعالیت می­كنند را در نظر بگیرند (فتوحی بافقی و ابویی، 1392، 36).

از سوی دیگر سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی[4] یک بسته تکنولوژی اطلاعات استاندارد است که این فرصت را به سازمان­های پیشرفته می­دهد تا فرایندها و عملیات خود را یکپارچه نمایند (داونپورت[5]، 2000، 118). این نرم افزار به طور گسترده در میان سازمان­ها با هدف جایگزینی سیستم‌های سنتی، بهبود کارایی عملیاتی درون و بین سازمانی، کسب مزیت رقابتی و … در حال انتشار است. رقابتی شدن محیط کسب و کار، ضرورت یکپارچگی درون سازمان و بین سازمانی و تحول گسترده در حوزه فناوری سیستم­های اطلاعاتی، عوامل اصلی شکل گیری سیستم برنامه ریزی منابع سازمان بوده ­اند. سیستم­های برنامه ریزی منابع سازمان، سیستم جامعی است که سعی در یکپارچه نمودن تمامی وظایف و بخش­های موجود

 در یک سازمان (متمرکز و غیرمتمرکز) با بهره گرفتن از یک سیستم کامپیوتری واحد را دارد (ایفیندو[6]، 2006، 36).

علاوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق ﻋﺎرﺿﻪﻫﺎی دﻳﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻬﺮه­وری ﭘﺎﻳﻴﻦ (ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎی ﻓﺮاوان ﺟﺬب ﻧﺸﺪه ﻧﺎﺷﻲ از ﺿﻌﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی)، ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﻻ (ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰ ﻳﻨﻪﻫﺎ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ)، ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻋﺮﺿﻪی ﻛُﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت (ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪی ﺳﺎزﻣﺎن)، ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻧﺎدرﺳﺖ (ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت)، ﺑﺤﺮان ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ (ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻮﺟﻮدی ﻣﻮاد و ﻛﺎﻻ) و دﻻﻳﻠﻲ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ، ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ را آزار ﻣﻲدﻫﺪ. ﺑﺮای ﻓﺮار از اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﺎرآﻣﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎن و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺘﻌﺪد رﻓﺘﺎری آن را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﭘﻮﺷﺶ داده، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی را ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻛﻨﺘﺮل را ﻧﻴﺰ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺳﺎزد ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ، ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﭼﺎﺑﻚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻧﺪ (آزان و بوکر[7]، 2011، 183).

ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﻴﺮ، ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزی ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ­اﻧﺪ و این امر در زنجیره تأمین به عنوان یکی از مهمترین وظایف سازمان و پیوند دهنده تمامی فعالیت­های سازمانی از اهمیت شایانی برخوردار است (مهدی بیگی و همکاران، 1392، 63).

ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﺎﭘﻜﻮ از ﺳﺎل 1373، ﻋﻤﻼً ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﻧﺠﻴﺮة ﺗﺄﻣﻴﻦ را در ﺷﺮﻛﺖ اﻳﺮان ﺧﻮدرو ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﺳﺎﭘﻜﻮ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﺄﻣﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺎرﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﻜﻴﻚ اﺳﺖ. در ﺑﺨﺶ ﺗﺄﻣﻴﻦ داﺧﻠﻲ، ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ، ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ، اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺒﻊ و ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﻗﺮاردادﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﺔ ﻛﻠﻲ ﺗﻜﻮﻳﻦ، ﺗﻀﻤﻴﻦ و ﺧﺮﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل، ﻋﻼوه ﺑﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ اوﻟﻴﺔ ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن، ﻣﻤﻴﺰیﻫﺎی دﻳﮕﺮی در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ از آﻧ­ﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ و اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﺮدن ﻃﺮحﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ارﺗﻘﺎی ﮔﺮﻳﺪ ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن اﻗﺪام ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﻗﻄﻌﻪﺳﺎزان در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺎﭘﻜﻮ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ A و B و C و D ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﮔﺮﻳﺪ A از ارزش ﺑﺎﻻﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﮔﺮﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﮔﺮﻳﺪ D ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ارزش در اﻳﻦ ﮔﺮﻳﺪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. این شرکت از سال 1387 نیز اقدام به پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع در درون زنجیره تامین جهت بهبود فعالیت­ها در سطح این زنجیره نموده است.

با توجه به موارد بیان شده محقق در پی پاسخگویی به این پرسش است که سیستم برنامه ریزی منابع سازمان چه تأثیری بر عملکرد مدیریت زنجیره تأمین شرکت ایران خودرو دارد؟

[1] Qrunfleh and Tarafdar

[2] Supply chain management

فهرست مطالب

   عنوان                                            صفحه

چکیده 1

 

فصل اول ـ

1-1- مقدمه 3

1-2- بیان مسئله 4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق: 8

1-4- اهداف تحقیق 10

1-5- مبانی نظری تحقیق : 11

1-6- فرضیه های تحقیق: 13

1-7- متغیرهای تحقیق: 14

1-7-1 متغیر مستقل : 14

1-7-2- متغیر وابسته : 14

1-8- تعریف متغیرها 14

1-8-1- پراخت از جیب (O.O.P) 15

1-8-2- هزینه های كمرشكن سلامت: 15

1-8-3- فقر: 15

1-8-4- اختلال  روانی: 17

1-9- قلمرو تحقیق: 17

 

فصل دوم ـ مرور منابع، ادبیات

2-1- مقدمه 20

2-2- مفاهیم و عوامل مرتبط با هزینه های درمان 20

2-2-1-  محاسبه هزینه کمرشکن: 21

2-2-2- درآمد مؤثر: 22

2-2-3-  توان پرداخت خانوار: 23

2-2-4-  هزینه معاش: 23

2-2-5-  نسبت یا شاخص :O.O.P 24

2-2-6-  تعیین خانوارهای مواجه با هزینه کمرشکن سلامت: 24

2-2-7- ضریب جینی، منحنی لورنز: 24

2-2-8- شاخص انصاف در مشارکت مالی: 25

2-2-9- خط فقر و تئوری های مرتبط با فقر 26

2-2-10- هزینه های پرداخت از جیب در قوانین بیمه سلامت 32

2-2-11- هزینه درمان از جیب مردم از دید مسولان بهداشت و درمان كشور 35

2-2-12- مشكلات نظام سلامت ایران از بعد تامین هزینه 36

2-3- سلامت روان 37

2-3-1- تعریف سلامت روانی: 38

2-3-1-1- تعریف بهداشت روان در فرهنگهای مختلف 40

2-3-2- اصول سلامت روانی 42

2-3-3- خصوصیات افراد دارای سلامت روانی 44

2-3-4- عوامل موثر در تامین سلامت روان: 44

2-3-5- نظریات مرتبط با  سلامت روانی: 44

2-3-5-1- نظریه ی زیگموند فروید 45

2-3-5-2- نظریه ی آدلر 45

2-3-5-3- نظریه ی سالیوان 46

2-3-5-4- نظریه ی کارل راجرز 47

2-3-5-5- نظریه ی آلبرت الیس 47

2-3-5-6- نظریات نوین مبتنی بر شناخت درمانی 48

2-3-5-6-1- نظریه ی ویلیام گلاسر: 49

2-3-5-6-2-نظریه ی اسکینر: 49

2-4- تاریخچه و پیشینه مطالعات 50

2-4-1- تحقیقات و مطالعات انجام شده در داخل کشور 50

2-4-2- تحقیقات و مطالعات انجام شده در خارج کشور 54

 

فصل سوم ـ

3-1- مقدمه 58

3-2- روش تحقیق 58

3-3- جامعه آماری 58

3-4- حجم نمونه و روش نمونه گیری 59

3-5- روش گردآوری اطلاعات 59

3-6- ابزار گردآوری اطلاعات 59

3-7- روایی و پایایی پرسشنامه 61

3-7-1- روایی(Validity) 61

3-7-2- پایایی(Reability) 61

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 62

 

فصل چهارم ـ

4-1- مقدمه 65

4-2-  توصیف داده های جمعیت شناختی 66

4-2- 1- اطلاعات بیماران بر حسب سن 66

4-2- 2- اطلاعات بیماران بر حسب تحصیلات 67

4-2- 3- اطلاعات بیماران بر حسب وضعیت تاهل 68

4-2-4- اطلاعات بیماران بر حسب وضعیت اشتغال 69

4-2-5- اطلاعات بیماران بر حسب وضعیت محل سكونت 70

4-2-6- اطلاعات بیماران بر حسب اندازه خانوار 71

4-2-7- اطلاعات بیماران بر حسب نوع بیمه پایه 72

4-2-8- اطلاعات بیماران بر حسب مسئولیت تامین هزینه درمان 73

4-2-9- اطلاعات بیماران بر حسب محل درآمد پولی عضو شاغل 74

4-2-10- مقایسه هزینه های درمان 75

4-2-11- مقایسه درآمد و پرداخت از جیب خانوار 76

4-2-12- بررسی وضعیت مواجه با هزینه های كمر شكن 76

4-2-13- بررسی وضعیت زایش فقر 77

 

4-3- یافته های استنباطی (تحلیل فرضیات) 79

 

فصل پنجم ـ

5-1- مقدمه 84

5-2- نتیجه گیری 84

5-2-1- نتایج حاصل از یافته های توصیفی 84

5-2-2- نتایج تحلیل فرضیات 86

5-2-3- نتیجه گیری کلی و مقایسه با تحقیقات 88

5-3- پیشنهادات کاربردی 89

5-4- محدودیت های تحقیق 90

5-5 توصیه به سایر محققین 91

فهرست منابع 92

منابع فارسی 92

منابع انگلیسی 96

پیوست ها 98

 

فهرست جداول

عنوان                                               صفحه

جدول 1-1- نمرات برش در هریک از خرده مقیاس ها ی پرسشنامه سلامت عمومی(فتحی آشتیانی، 1388 ) 17

جدول 2-1- متغیرهای مربوط به هزینه های سلامت (سایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) 25

جدول 3-1- متغیر های مورد بررسی تحقیق (برگرفته از پرسشنامه تحقیق) 60

جدول3-2- ضریب پایایی سوالات مربوط به متغیر سلامت روان 62

جدول 4-1- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب میزان سن 66

جدول 4-2- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب میزان تحصیلات 67

جدول 4-3- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب وضعیت تاهل 68

جدول 4-4- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب وضعیت اشتغال 69

جدول 4-5- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب محل سكونت 70

جدول 4-6- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب اندازه خانوار 71

جدول 4-7- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب نوع بیمه پایه 72

جدول 4-8- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب مسئولیت تامین هزینه درمان 73

جدول 4-9- توزیع فراوانی و درصد بیماران بر حسب محل درآمد پولی عضو شاغل 74

جدول 4-10- مقایسه هزینه های مختلف درمان 75

جدول 4-11-  مقایسه درآمد کل ومجموع پرداخت از جیب (O.O.P) خانوار 76

جدول 4-12- مقایسه مجموع ظرفیت پرداخت و (O.O.P) پرداخت از جیب خانوار 76

جدول 4-13- وضعیت مواجه با هزینه کمر شکن خانوارها در اثر شاخص O.O.P 76

جدول 4-14- وضعیت زایش فقر خانوارها در اثر شاخص O.O.P 77

جدول 4-15- آماره توصیفی شاخص O.O.P 78

جدول 4-16-آماره توصیفی اختلالات روانی 79

جدول 4-17- نتایج آزمون خی دو فرضیه اول 79

جدول 4-18- نتایج آزمون خی دو فرضیه دوم 80

جدول 4-19- نتایج آزمون كولموگروف- اسمیرنوف جهت تعیین نرمال بودن توزیع نمرات 81

جدول 4-20- نتایج ضریب همبستگی پیرسون جهت تعیین رابطه همبستگی 81

جدول 4-21- نتایج آزمون خی دو فرضیه چهارم 82

 

فهرست نمودارها / اشکال

عنوان                                               صفحه

شكل1-1- مدل مفهومی تحقیق (محقق ساخته) 13

نمودار 4-1:  نمودار میله ای مربوط به توزیع فراوانی  سن بیماران 66

نمودار 4-2:  نمودار میله ای مربوط به توزیع فراوانی تحصیلات بیماران 67

نمودار 4-3 :  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب وضعیت تاهل بیماران 68

نمودار 4-4:  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب وضعیت اشتغال بیماران 69

نمودار 4-5:  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب وضعیت مسکن بیماران 70

نمودار 4-6:  نمودار میله ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب اندازه خانوار بیماران 71

نمودار 4-7 :  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب نوع بیمه پایه بیماران 72

نمودار 4-8 :  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب مسئولیت تامین هزینه درمان بیماران 73

نمودار 4-9:  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب محل درآمد پولی عضو شاغل خانوار 74

نمودار 4-10:  نمودار دایره ای  مقایسه هزینه های بخش سرپایی 75

نمودار4-11:  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب وضعیت مواجه با هزینه کمر شکن خانوارها 77

نمودار 4-12:  نمودار دایره ای مربوط به توزیع فراوانی بر حسب وضعیت مواجه با فقر خانوارها در اثر شاخص O.O.P 78

 

چکیده

افزایش روز افزون هزینه های خدمات سلامت، مشكلاتی را در زمینه ی تأمین مالی این هزینه ها به وجود آورده و تأمین هزینه های سلامت خانوارها، یک چالش مهم در نظام سلامت به شمار می رود. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، اگر خانوار بیش از چهل درصد توان پرداخت خود را صرف هزینه های سلامت نماید، در تأمین سایر مایحتاج لازم برای یک زندگی مناسب دچار مشكلات جدی شده و با هزینه های کمر شکن مواجه خواهد شد. این پژوهش تلاشی بود در راستای سنجش میزان پرداخت  مستقیم از جیب بیماران مبتلا به سرطان سینه استان اردبیل و بررسی رابطه این گونه پرداختها، با مواجه خانوار آنان با هزینه های کمرشکن و زایش فقر و نیز بروز اختلالات روانی. مطالعه با روش توصیفی برروی 42 بیمار مبتلا به سرطان سینه انجام گرفت برای اندازه گیری متغیرها از پرسشنامه مشتمل بر دوبخش استفاده شد بخش نخست حاوی سوالاتی در خصوص مشخصات دموگرافیکی بیماران و نیز اطلاعات هزینه – درآمد آنها و بخش دوم، پرسشنامه استاندارد 28 سوالی سلامت عمومی گلدبرگ بود که در نهایت 40 پرسشنامه قابل تجزیه و تحلیل بود. تجزیه تحلیل اطلاعات پرسشنامه از طریق نرم افزار 19SPSS  انجام گرفت و آزمون فرضیات از طریق آزمون کای مربع () و ضریب همبستگی پیرسون انجام شد. نتایج تحقیق حاکی از این موضوع بود که 93 درصد خانوارها در اثر O.O.P با هزینه های کمرشکن مواجه شده و 87 درصد به فقر گرفتار شده اند، همچنین مشخص شد شاخص O.O.P با بروز اختلالات روانی دارای ارتباط بوده اما فقر ناشی از هزینه های کمر شکن ارتباط معنی داری با بروز اختلالات روانی نداشت. میتوان نتیجه گرفت ابتلا به بیماری سرطان سینه به دلیل هزینه های سرسام آور ارکان اقتصادی خانوار ها را به صورت آشکار مختل می کند که حکایت از لزوم توجه جدی و عاجل به شیوه های تامین منابع سلامت در نظام سلامت کشور دارد.

کلمات کلیدی: پرداخت مستقیم از جیب (O.O.P)، هزینه های کمرشکن، فقر، سرطان سینه، اختلالات روانی

 

 

 

 

1-1- مقدمه

سازمان جهانی بهداشت[1] (WHO) در سال 2000 یكی از اهداف سه گانه نظام سلامت را مشاركت عادلانه برای  تأمین مالی هزینه های سلامت اعلام كرده است. در دهه های اخیر، افزایش هزینه های خدمات سلامت ناشی از توسعه و تكامل تكنولوژی از یک سو و افزایش سطح آگاهی و انتظارات بهداشتی افراد از سوی دیگر،مشكلاتی را در زمینه تأمین مالی هزینه های بهداشتی ودرمانی برای افراد جامعه به وجود آورده است. برخی ازتبعات حاكم بودن شرایط غیرعادلانه در نظام سلامت به شرح زیر است:

 خانوارها به خصوص اقشار آسیب پذیر، به واسطه تأمین مالی دستیابی به خدمات درمانی با رنج و زحمت فراوان مواجه شده و در ازای تأمین این هزینه ها، ازمخارج ضروری دیگر خود می كاهند. این موضوع باعث تنزل شرایط رفاهی خانوار خواهد شد.

بار مالی هزینه های سلامت به سبب تقلیل پس انداز و تخصیص كمتر درآمد خانوار به سایر مصارف به خصوص اقلامی نظیر خوراك مناسب و یا تحصیل و آموزش كه به مثابه انباشت سرمایه انسانی به خصوص برای فرزندان خانوارها تأثیر غیرقابل انكاری دارد، توان تولید خانوارها را به عنوان كلیدی ترین عامل در فرایند تولید ملی كاهش می دهد.

امكان دارد گروهی از خانوارها به خاطر عدم توانایی پرداخت هزینه های درمان، از پیگیری درمان صرفنظركنند، كه این باعث تنزل سطح سلامت و بهداشت خانوارها و جامعه خواهد شد.

برخی خانوارهای كم درآمد كه در حول و حوش حداقل خط فقر زندگی می كنند، توان معیشتی و درآمد و دارایی های خود را به دلیل تأمین اجباری مخارج درمانی از دست می دهند و با هزینه های كمرشكن روبه رو میگردند و بدین سبب به كام فقر فرو می روند.

وجود نقیصه هایی در نظام تأمین مالی مخارج بهداشتی و درمانی كه منجر به بروز مواردی نظیر حالت هزینه های اسفبار یا كمرشكن برای خانوارها می گردد، می تواند یک عامل زایش فقر آنی و یا پایدار باشد. نكته دیگری كه در این خصوص باید بدان توجه شود این است كه علاوه بر خانوارهایی كه در شرایط سخت تأمین مخارج سلامت به تله فقر می افتند، گروهی از خانوارها كه قبل از این رویداد نیز با فقر مادی مواجه بود ه اند، چه بسا به دلیل شوك های ناخواسته هزینه های سلامت هیچ گاه مجال بازتوانی و نجات از كام فقر را نیابند. به اصطلاح اقتصاددانان این دسته از خانوارها ازحالت فقر آنی و گذرا در تله فقر پایدار و دائمی گرفتار می شوند و طبیعتاً هزینه رفع فقر این گروه خاص ازفقرا برای نظام حمایت های اجتماعی كشور اولاً بیشترو ثانیاً طولانی تر است. به طور خلاصه پدیده زایش فقر ناشی از هزینه های سلامت دو پیامد دارد اول اینكه گروهی از خانوارهای غیرفقیر را به كام فقر می كشاند و دوم، دسته ای از خانوارهای فقیر ولی مستعد برون رفت از شرایط فقر را برای مدت طولانی تری در شرایط تهیدستی گرفتار میكند (مهرآرا و همکاران، 1389).

هدف این پژوهش بررسی آثار پرداخت مستقیم از جیب در زایش فقر و بروز اختلالات روانی در مورد مبتلایان به سرطان سینه میباشد که در زمره پرهزینه ترین بیماریها میباشد.

1-2- بیان مسئله

امروزه بسیاری از علمای علم اقتصاد، سلامت را مهمترین عامل رشد اقتصادی می دانند این اهمیت ضرورت تخصیص منابع کافی به بخش سلامت را کاملا برجسته می سازد سلامت مهمترین سرمایه انسانی است. در بسیاری از موارد با سرمایه گذاری بر سلامت (وارائه خدمات بهداشتی و درمانی) این سرمایه انسانی قابل ترمیم و احیا ست (قالیباف، 1390، ص 6).

یکی از محورهای اساسی توسعه پایدار عدالت اجتماعی است. از ارکان مهم عدالت اجتماعی برخورداری تمام اقشار جامعه از بهداشت و سلامت جسمی و روحی است که ناخواسته با اوضاع معیشتی مردم ارتباط تنگاتنگ دارد صنعت بیمه برای تحقق عدالت واقعی در این زمینه می بایست با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و ایجاد طرحهای مختلف این مهم را برآورده سازد (محرمی و سامی، 1391).

سازمان جهانی بهداشت (WHO)  درسال 2000 یكی از اهداف سه گانه نظام سلامت را مشاركت عادلانه برای تأمین مالی هزینه های سلامت اعلام كرده است. وجود نقص هایی در نظام تأمین مالی مخارج بهداشتی و درمانی كه منجر به بروز مواردی نظیر حالت هزینه های اسفبار یا كمرشكن[2] برای خانوارها میگردد، می تواند یكی از عوامل زایش فقر آنی و یا پایدار باشد (مهرآرا و همکاران، 89).

درجایی كه نظام مالی با عملكرد درست وجود ندارد، مردم متحمل هزینه های سرسام آوری در امر پرداخت مستقیم هزینه های درمانی می شوند كه گاه فاجعه بار بوده و آنها هرگز نمی توانند از عهده جبران آن بر بیایند. با در نظر گرفتن همه ی اینها، سالانه در حدود 150 میلیون نفر از این فاجعه مالی متضرر میشوند در حالیكه 100 میلیون نفر به زیرخط فقر كشیده می شوند (WHO، 2010).

بخشی از درآمد خانوار در همه جوامع دنیا صرف هزینه های مرتبط با سلامت (خدمات بهداشتی و درمانی ) می گردد. مقدار این سهم و توزیع آن در جوامع نشان دهنده تحمیل بارمالی سلامت به جوامع است. سازمان بهداشت جهانی یکی از متغیرهای اصلی در اندازه گیری کارایی و عملکرد نظام های ارائه خدمات سلامتی در کشورهای دنیا را شاخص مشارکت عادلانه منابع مالی سلامت می داند. اهمیت این شاخص تاحدی است که این سازمان وزن 25 درصدی برای محاسبه شاخص کلی عملکرد نظام های سلامتی به آن داده است (سمنانی وکشتکار، 1382).

مطابق تعریف سازمان بهداشت جهانی چنانچه سهم هزینه های سلامت در بودجه خانوار از رقم 40 درصد تجاوز كند، خانوار با هزینه های اسفبار یا كمرشكن سلامت مواجه شده است (WHO، 2004).

شاخص عدالت در مشاركت تامین مالی حدود 83% برآورد شده كه بیانگر وضعیت نامطلوب عدالت در مشاركت خانوارها در تامین مالی هزینه های سلامتی است. هرساله حداقل دو درصد از خانوارها با هزینه های غیرقابل تحمل بهداشت و درمان مواجه بوده و از شوك های ناگهانی مخارج سلامتی به شدت متاثر شده اند. سالانه حداقل یک درصد از خانوارها به دلیل نقصان عملكرد نظام مالی سلامت و به دلیل پرداخت از جیب هزینه درمانی به كام فقر فرو می روند و بسته به بنیه خانوار و شرایط پیش رو چه بسا گروهی از این خانوارها تا ابد در ورطه فقر و تنگدستی بمانند (پوررضا، 1386).

بنا برآمار ارائه شده سال 1386 سه درصد از بیماران به دلیل هزینه‌های کمرشکن سلامت زیر خط فقر سقوط می‌کردند اما این رقم اکنون افزایش یافته است به طوری که نرم کشوری آن به 7.5 درصد رسیده است. از طرف دیگر گمانه زنی‌ها بر آن است که سالانه حدود 13 درصد تهرانی‌ها به دلیل هزینه‌های کمرشکن سلامت زیر خطر فقر می‌روند. البته این رقم در مناطق نابرخوردار ممکن است فراتر هم باشد. بخش عمده‌ای از این بیماران به دلیل خدمات بستری زیر خط فقر می‌روند (خبرگزاری ایسنا، 1392).

به منظور تحقق شاخص عدالت در سلامت و کاهش سهم هزینه‎های مستقیم مردم به حداکثر معادل سی‎درصد (30%) هزینه‎های سلامت، ایجاد دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشتی درمانی، کمک به تأمین هزینه‎های تحمل‎ناپذیر درمان، پوشش دارو، درمان بیماران خاص و صعب‎العلاج، تقلیل وابستگی گردش امور واحدهای بهداشتی درمانی به درآمد اختصاصی و کمک به تربیت، تأمین و پایداری نیروی انسانی متخصص موردنیاز، ده درصد (10%) خالص کل وجوه حاصل از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‎ها علاوه بر اعتبارات بخش سلامت افزوده میشود (قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، ماده34، 1389).

در سایر کشورها دولت سعی در افزایش نقش خود در بازارهای سلامت داشته و مشاهده می‌شود که حتی در کشورهای در حال توسعه نیز پرداخت‌های مستقیم افراد از جیب از 42/5 درصد در سال 2000 به 35/2 کاهش یافته و در مقابل سهم تامین اجتماعی افزایش یافته است. موضوع چالش‌برانگیز، سهم پرداخت مستقیم افراد برای خرید کالاها و خدمات سلامت است؛ هرچه اتکای نظام سلامت به منابع جذب‌شده از طریق «پرداخت از جیب» افراد بیشتر باشد، علاوه بر اینکه پایداری نظام سلامت به شدت تهدید می‌شود، بروز هزینه‌های کمرشکن به هنگام بیماری برای افراد را نیز به دنبال خواهد داشت.

از این رو کشورهای مختلف همواره سعی در کاهش سهم پرداخت‌های مستقیم افراد در بخش سلامت داشته‌اند. کشورهای منطقه نیز سیاست کاهش اتکا به منابع مستقیم در نظام تامین مالی سلامت را در دستور کار خود قرار داده و سهم پرداخت‌های مستقیم را از 35 درصد در سال 2000 به 31 درصد در سال 2009 کاهش داده‌اند. متاسفانه ایران بالاترین میزان از پرداخت از جیب در کشورهای منطقه را داشته و نزدیک به 59 درصد کل هزینه‌های سلامت جامعه به‌طور مستقیم بر افراد تحمیل شده است (باسخا، 1392)

تمامی این تاکیدات از آن جهت است که بروز بیماری در خانوار به تنهایی یک مسئله مهم و تاثیر گذار در شیوه زندگی می باشد لذا تلاش می شود تا عوامل دیگر مانند عوامل اقتصادی و نگرانی های تامین هزینه درمان بر تنشهای موجود نیفزاید با این حال هزینه های بهداشتی و درمانی در كشور به طور عمده ناشی از عوامل مختلفی در حال رشد است.

هر قدر شیوه تأمین منابع، بیشتر از محل منابع عمومی و پیش پرداختها (قبل از بروز بیماری) انجام شود، نظام سلامت عادلانه تر خواهد بود و هرچه میزان تأمین منابع بیشتر از محل پرداختهای مستقیم خانوار و در زمان بیماری باشد، نظام تأمین منابع مالی سلامت غیرعادلانه تر خواهد بود. باید توجه داشت که به دلیل رشد فناوری پزشکی، تغییر شیوه زندگی به سمت صنعتی شدن، افزایش سطح دسترسی و سطح آگاهی افراد به خدمات سلامت و ظهور بیماری های جدید هزینه خدمات سلامت با رشد فزاینده ای روبرو بوده است. از اینرو تأمین منابع مالی این خدمات، یكی از موضوعات بسیار مهم در مطالعات اقتصاد سلامت بوده است                                       (راغفر و عاطفی، 91).

این رشد پر شتاب هزینه ها به ویژه در خصوص درمان بیماریهای موسوم به بیماری های خاص و انواع سرطانهاکاملا مشهود می باشد درچنین شرایطی توجه به مكانیسم تأمین منابع مالی در بخش بهداشت و درمان بیش از پیش اهمیت می یابد.

سرطان سینه[3] همانند سایر کشورها شایعترین سرطان در بین زنان ایرانی است. سالانه حدود 8400 مورد جدید این سرطان در کشور گزارش می شود (اکبری و همکاران، 1390، ص 23).

این آمار بالای ابتلا به ویژه با دانستن این موضوع که یک دوره درمانی برای مبتلایان به سرطان سینه با داروی هرسپتین[4] پس از آغاز تحریم علیه ایران تا 4 برابر افزایش یافته و بالغ بر 2 میلیارد ریال می باشد اهمیت ویژه ای می یابد. هرسپتین دارویی است که برای درمان سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) استفاده می شود که هزینه یک دوره درمان با این دارو تا سال گذشته 50 میلیون تومان بود اما بعد از قضایای تحریم، به 200 میلیون تومان رسیده است (خبرگزاری مهر، 1392).

آغاز این بیماریِ بسیار شایع، شروع یک دورة پرفشار برای زنان مبتلاست كه در صورت بی توجهی به وضعیت روانی آنها ممكن است به از دست دادن احساس كنترل، درماندگی، افسردگی و اضطراب منجر شود و چه بسا این عوارض روان شناختی از طریق تأثیر منفی بر ادامه روند درمان وپیگیری های پس از آن، بقای این بیماران را تهدید كند (قهاری و همکاران، 1391).

افسردگی و اختلالات روانشناختی ناشی از  تشخیص و درمان بیماری در مبتلایان به سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) بسیار شایع است. میزان افسردگی برای سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)  به استثنای سرطان پانکراس و حلقی – دهانی بیش از سایر سرطانها می باشد. ترس و نگرانی از مرگ، عود بیماری، اختلال تصویر ذهنی از بدن، عوامل مربوط به ارتباط جنسی و جذابیت، علل ایجاد تنش روانی حتی سالها بعد از تشخیص و درمان هستند. بروز افسردگی با شدت بیماری، سطح ناتوانی، اختلال فیزیکی، وضعیت عملکردی و تاریخچه قبلی افسردگی مرتبط است (قزلباش و همکاران، 1391).

بنابر آنچه تا کنون ذکر شد این احتمال که ابتلاءیکی از اعضا خانوار به انواع سرطانها و تحمیل هزینه های سنگین درمان (منتهی به پرداخت از جیب قابل توجه) بر حرکت آن خانوار به  سمت فقر(اعم ازفقر آنی یا پایدار) موثر است، متصور می باشد.

O.O.P[5] یاپرداخت مستقیم از جیب (مرتبط با هزینه های کمر شکن درمان بیماری) فقر، آثار روانی اجتماعی ناشی ازاین پرداختها از جمله متغیر های دخیل و قابل بررسی در زمینه تامین هزینه های سلامتی می باشند. هرکدام از این متغیرها به دلیل تغییراتی که می توانند در روند زندگی عادی ایجاد نموده و آثار مخرب ماندگاری بر زندگی فرد و خانوار بر جای گذارند شایسته توجه می باشند.

بنابراین با عنایت به هزینه های بالای درمان بیماری های سرطان، سوال این است كه: آیا پرداخت مستقیم از جیب (O.O.P) که منجر به تحمیل هزینه های کمرشکن سلامت می شود می تواند باعث بوجود آمدن فقر در بیماران سرطانی

فهرست مطالب……………………….هشت

فهرست شکل‌ها………………………………ده

فهرست جداول……………………………………سیزده

چکیده…………………………….1

فصل اول: مقدمه. 2

فصل دوم: مروری بر منابع.. 4

2-1 معرفی منیزیم و آلیاژهای آن.. 4

2-2 آلیاژهای منیزیم.. 5

2-2-1 آلیاژهای کارشده منیزیم.. 5

2-2-2 آلیاژهای ریختگی منیزیم.. 6

2-3 خواص منیزیم.. 6

2-4 اثر عناصر آلیاژی بر خواص منیزیم.. 7

2-4-1 اثر افزودن عنصر آلیاژی  Alبر خواص منیزیم.. 7

2-4-2 اثر افزودن عنصر آلیاژیZn  بر خواص منیزیم.. 9

2-4-3 اثر افزودن منگنز بر خواص منیزیم.. 9

2-4-4 اثر سایر عناصر آلیاژی بر خواص منیزیم.. 9

2-5 کاربرد آلیاژهای موجود در سیستم Mg-Cu. 9

2-6 مکانیزم فرایند اصطکاک اغتشاشی.. 10

2-6-1 ابزار فرایند اصطکاکی اغتشاشی.. 11

2-7 سرعت چرخشی (ω) و سرعت حرکت خطی پین بر سطح قطعه کار (v). 12

2-8 زاویه ابزار با سطح قطعه. 14

2-9 عملیات حرارتی جانبی.. 14

2-10 تحولات ساختاری فرایند اصطکاکی اغتشاشی.. 15

2-10-1 ناحیه‌ی اغتشاش(SZ) 15

2-10-2 منطقه‌ی تحت تأثیر عملیات ترمومکانیکی(TMAZ) 16

2-10-3 منطقه ی تحت تأثیر حرارت (HAZ) 17

2-11 اثر تعداد پاس‌های فرایند اصطکاکی اغتشاشی بر خواص و ریزساختار نهایی.. 17

2-12 اثر فرایند اصطکاکی اغتشاشی بر سختی.. 18

2-13 کاربردهای فرایند اصطکاکی اغتشاشی.. 20

2-14 سایش…. 22

2-15 سایش چسبان.. 22

2-15-1 پارامترهای مؤثر در سایش چسبان.. 23

2-16 سایش خراشان.. 24

2-17 سایش ورقه‌ای.. 25

2-18 تفاوت بین سایش چسبان و ورقه‌ای.. 25

2-19 سایش نوسانی.. 25

2-20 رفتار سایشی آلیاژهای منیزیم.. 25

2-21 نقشه سایشی آلیاژ AZ91. 26

2-22 تأثیر فرایند اصطکاکی اغتشاشی بر رفتار سایشی آلیاژ AZ91. 27

2-23 ترکیبات بین‌فلزی نمودار فازی Mg-Cu. 28

 

 

2-24 جمع‌بندی و هدف از اجرای پژوهش…. 29

فصل سوم: مواد، تجهیزات و روش تحقیق.. 30

3-1 مقدمه. 30

3-2 مواد اولیه. 30

3-3 آماده سازی نمونه‌ها 31

3-4 بهینه سازی پارامترهای فرایند.. 32

3-5 ارزیابی های متالورژیکی.. 32

3-6 بررسی رفتار مکانیکی.. 32

3-6-1 آزمون سختی سنجی.. 32

3-6-2 آزمون کشش…. 33

3-6-3 آزمون سایش…. 33

3-7 عملیات حرارتی T6. 33

فصل چهارم: نتایج و بحث… 34

4-1 ساخت نانوکامپوزیت در سیستم‌های Mg/Cu وMg/CuO.. 34

4-2 تعیین پارامتر بهینه. 34

4-3 بررسی اثر فرایند اصطکاکی اغتشاشی و کامپوزیت‌سازی بر ریزساختار آلیاژAZ91. 36

4-4 بررسی فازی و میکروساختاری کامپوزیت AZ91/CuO قبل و بعد از عملیات حرارتی.. 41

4-5 ارزیابی خواص مکانیکی.. 43

4-5-1 سختی سنجی.. 43

4-5-2 بررسی رفتار کششی.. 44

4-5-3 بررسی سطوح شکست… 46

4-6 شکل‌گیری ترکیبات بین‌فلزی طی فرایند اصطکاکی اغتشاشی.. 48

4-6-1 سینتیک و ترمودینامیک تشکیل ترکیبات بین‌فلزی.. 48

4-6-2 مکانیزم تشکیل تقویت‌کننده‌ها طی فرایند اصطکاکی اغتشاشی.. 51

4-7 رفتار سایشی کامپوزیت‌های مختلف در سیستم‌های مختلف Mg-Cu و Mg-CuO.. 54

4-7-1 بررسی مکانیزم‌های حاکم بر سایش…. 56

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات… 63

5-1 نتیجه‌گیری و جمع‌بندی نهایی.. 63

5-2 پیشنهادها 64

چکیده

در این پژوهش نانوکامپوزیت سطحی بر پایه‌ی ترکیبات بین فلزی سیستم Mg-Cu، با بهره گرفتن از فرایند اصطکاکی اغتشاشی  (FSP) و به صورت درجا بر سطح آلیاژ منیزیم (AZ91C) ایجاد شد. سپس پودر مس و اکسید مس، درون شیارهای ایجاد شده بر سطح آلیاژ AZ91C اعمال گردید به منظور دست‌یابی به ساختار کامپوزیتی بدون عیب، واکنش بهتر ذرات مس با زمینه و توزیع مناسب ذرات تقویت‌کننده در زمینه، پارامتر سرعت چرخشی 1000 دور بر دقیقه و سرعت خطی 40 میلی‌متر بر دقیقه طی شش پاس فرایند اصطکاکی اغتشاشی روی این آلیاژ اعمال گردید. به منظور بررسی تشکیل ترکیبات بین فلزی در کامپوزیت‌ها از آنالیز XRD استفاده شد. بررسی‌ها نشان داد که در نمونه­ FSP شده­ی AZ91/Cu ترکیب Mg2Cu و در نمونه­ AZ91/CuO، به دلیل انجام شدن واکنش اکسید مس و منیزیم علاوه بر این ترکیب بین فلزی Mg2Cu ، ذرات تقویت‌کننده‌ی MgO و MgCu2 نیز تشکیل شد.سپس نمونه­ فرایند شده­ی AZ91/CuO تحت عملیات حرارتی T6 قرار گرفت. سختی نمونه‌ی AZ91/CuO بعد از عملیات حرارتی حدود 165 ویکرز است که نسبت به سختی فلز پایه (62 ویکرز) و نمونه­های FSP شده­ی AZ91/Cu و AZ91/CuO (به ترتیب 114و 128 ویکرز) افزایش بیشتری از خود نشان داد. مقایسه‌ی نتایج آزمون کشش و سایش نشان می‌دهد که در بین کامپوزیت‌های مختلف، نمونه­ FSP شده­ی AZ91/CuO دارای بهترین خواص کششی و سایشی است. استحکام کششی نهایی فلز پایه (AZ91C) از مقدار 4/112 مگاپاسکال، به حدود 330 مگاپاسکال برای کامپوزیت AZ91/CuO افزایش یافت. بررسی سطح سایش نمونه‌ها، نشان‌دهنده‌ی وقوع مکانیزم سایش خراشان و ورقه‌ای در فلز پایه است. در کامپوزیت AZ91/CuO عمق و پهنای شیارهای ناشی از سایش، نسبت به نمونه­های دیگر کمتر است؛ در نتیجه نرخ سایش این نمونه در مقایسه با نمونه‌های دیگر کاهش بیشتری یافته‌ است. بعد از انجام عملیات حرارتی T6 روی نمونه‌ی FSP شده­ی AZ91/CuO، به دلیل تشکیل میکروترک‌ها میزان سایش ورقه‌ای و نرخ سایش نسبت به نمونه‌های عملیات حرارتی نشده افزایش یافت.

کلمات کلیدی: نانوکامپوزیت سطحی، آلیاژ منیزیم، فرایند اصطکاکی اغتشاشی،ترکیبات بین‌فلزی، سیستم Mg-Cu..

فصل اول

مقدمه                                                                                                                               

منیزیم و آلیاژهای آن به دلیل استحکام ویژه‌ی بالا، خاصیت جذب ارتعاش و چگالی کم نسبت به فولاد و آلومینیوم گزینه‌ی مناسبی در کاربردهای نظامی، صنایع هوافضا و اتوموبیل‌سازی به شمار می‌روند. در کنار خواص مطلوب منیزیم، چالش‌هایی نظیر استحکام و انعطاف‌پذیری پایین به همراه مقاومت کم در برابر سایش و خزش استفاده از این آلیاژ را محدود می‌سازد؛ این عیوب با افزودن عناصر آلیاژی تا حدودی اصلاح شده، اما به منظور بهبود بیشتر خواص از روش‌های کاهش اندازه دانه، ایجاد ساختارهای هم‌محور و کامپوزیتی کردن سطح و بالک استفاده می‌گردد. افزودن ذرات تقویت‌کننده برای ساخت کامپوزیت‌های سطحی به دو روش صورت می‌گیرد:1) ذرات تقویت کننده به صورت مستقیم به زمینه اضافه شده، یا به عبارت دیگر ذرات تقویت کننده قبل از کامپوزیت‌سازی ایجاد شده باشند. 2) به صورت درجا و در حین کامپوزیت‌سازی ایجاد شوند. از مزیت‌های این روش احتمال تولید ذرات تقویت‌کننده‌ی نانومتری، قوی بودن فصل مشترک ذره و زمینه و توزیع مناسب و یکنواخت تقویت‌کننده‌ها می‌باشد. به منظور بهبود خاصیت مقاومت به سایش منیزیم از روش های پوشش‌دهی زیادی استفاده شده است. از جمله‌ی این روش‌ها می‌توان به استفاده از قوس پلاسما، لایه‌نشانی با لیزر و …. به منظور ایجاد کامپوزیت سطحی با ذرات Ni، Cu، TiN، CrNi بر سطح آلیاژ AZ91 اشاره کرد. به‌کارگیری روش‌های ذوبی در کامپوزیت‌سازی سطحی به دلیل معایبی چون ایجاد فاز مذاب، عدم کنترل فرایند، عدم توزیع یکنواخت ذرات تقویت‌کننده در زمینه و ایجاد ریزساختار غیر‌همگن و دندریتی محدود شده‌ است [1و2]. یکی از روش‌های آسان و مقرون‌ به ‌صرفه‌ی حالت جامد در تولید کامپوزیت سطحی، فرایند اصطکاکی اغتشاشی می‌باشد که علاوه بر اصلاح ریزساختار، بهبود خواص مکانیکی، حذف عیوب ساختار ریختگی وتولید ترکیبات بین‌فلزی، امکان ایجاد نانوکامپوزیت‌های سطحی و بالک را

در کوتاه‌ترین زمان فراهم می‌سازد. تاکنون تحقیقاتی پیرامون ساخت نانو‌کامپوزیت‌‌های سطحی و درجا، بر پایه‌ی سیستم سه‌تایی Al-Ni-O روی سطح ورق‌های آلومینیومی صورت گرفته و نتایج نشان داد که سختی سطح به حدود 5/2 برابر فلز پایه افزایش یافته است. به این ترتیب مقاومت به سایش این آلیاژ بهبود یافت [3]. در بیشتر تحقیقاتی که تاکنون به منظور ایجاد نانوکامپوزیت‌های سطحی بر پایه‌ی آلیاژهای منیزیم صورت گرفته، ذرات تقویت‌کننده‌ی غیر درجا در زمینه‌‌ی کامپوزیت مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه نمونه‌هایی از تحقیقات مختلف صورت گرفته در زمینه‌ی ساخت نانوکامپوزیت‌های زمینه منیزیم ونتایج حاصل از بررسی خواص مختلف آن به صورت خلاصه بیان شده است.

با توجه به آنکه برخی بررسی‌ها حاکی از تأثیر مناسب ترکیبات بین‌فلزی MgxCuy در زمینه‌ی منیزیم است ، در این پژوهش سعی می‌شود نانو‌کامپوزیت سطحی حاوی ترکیبات بین‌فلزی مربوط به سیستم Mg-Cu و Mg-CuO به صورت درجا و با بهره گرفتن از فرایند FSP بر سطح آلیاژ AZ91 ایجاد شده و در نهایت به منظور بررسی اثر رسوبات فاز β در ریزساختار و خواص مکانیکی و سایشی، نمونه‌ها تحت عملیات حرارتی T6 قرار گرفتند. در ادامه ابتدا به بررسی مطالعات مشابه صورت گرفته در این زمینه و توضیح نحوه‌ی انجام آزمون‌های مختلف روی نمونه‌ها پرداخته خواهد شد. در فصل چهارم نتایج آزمون‌های مختلف تجزیه و تحلیل شده و در پایان نیز جمع‌بندی از نتایج به دست آمده ارائه

چکیده

مراتع اكوسیستم­های طبیعی هستند كه دارای پوششی از گیاهان مرتعی بومی و مناسب چرای دام می­باشند. آب، خاك و پوشش گیاهی نقش اساسی را در حفظ اکوسیستم مرتع دارند، انجام طرح­هایی که منجر به حفظ محیط طبیعی انسان­ها و محیط زیست گردد، یک امر ضروری محسوب می­ شود. در این زمینه طرح­های منابع طبیعی حائز اهمیت هستند. اصلاح و بهره ­برداری صحیح از مرتع در قالب طرح­های مرتعداری از نخستین اقدامات علمی و فنی در مرتعداری ایران است. طرح­های مرتعداری به عنوان یک دستورالعمل حفاظتی و اصلاحی- احیایی از اهمیت ویژه­ای در تشکیلات منابع طبیعی برخوردار هستند. از طرف دیگر فرسایش و هدر رفت خاك و تولید رسوب امروزه به یکی از معضلات مهم زیست محیطی بشر تبدیل شده است. بنابراین مدیریت خاك به منظور بهره ­برداری مطلوب و کاهش تخریب آن ضروری می­باشد. پهنه بندی شدت فرسایش و تولید رسوب و اولویت­ بندی مناطق از این دیدگاه گامی مؤثر برای سازمان دهی حفاظت و بهره ­برداری از خاك است. هدف از این تحقیق برآورد میزان فرسایش خاک و سپس شبیه­سازی اثرات عملیلت اصلاح و احیاء بر هدر رفت خاک در منطقه لار (مازندران) می­باشد. لذا معادله تجدیدنظر شده جهانی هدر رفت خاك در چهارچوب سیستم اطلاعات جغرافیایی به کار رفته است. فاکتورهای این مدل (RUSLE) شامل R، K، LS، C و P می­باشند که به ترتیب از داده ­های بارندگی، نقشه خاك منطقه، مدل رقومی ارتفاع و تکنیک­های سنجش از دور محاسبه شده ­اند. بعد از محاسبه میزان فرسایش اقدام به مکان­ یابی طرح­های اصلاح و احیاء مناسب برای منطقه شده است که چهارچوب كلی آن براساس تهیه نقشه­های شیب، ارتفاع، پوشش گیاهی، خاك شناسی و وضعیت مرتع بوده است. سپس با تلفیق اطلاعات فوق و اعمال قواعد اساسی طرح­های مرتعداری، مدل مدیریتی برای بهبود وضعیت مراتع و یا تثبیت وضعیت مطلوب موجود ارائه شد .نتایج نشان داد که مقادیر متوسط فاکتورهای R، K، LS، C و P بترتیب برابر  67/143، 18/0، 52/5، 37/0 و 1 بودند. میانگین بار رسوب سالیانه در منطقه مورد مطالعه 51 تن در هکتار در سال برآورد شد. بر طبق نتایج حاصل مساحت اراضی كه می­بایست در آنها عملیات اصلاح و احیاء انجام شود به تریب شامل بذرکاری 378 هکتار، میانکاری 246 هکتار و کپه­کاری 176 هکتار می­باشد. عملیات مذکور بصورت کشت روی خطوط تراز و کشت نواری توام با بذرکاری و میانکاری پیشنهاد و شبیه­سازی گردید. نتایج شبیه­سازی بعد از عملیات مذکور نشان داد که فاکتور­های P به 8/0 و فاکتور C  به 31/0 خواهد رسید لذا میزان متوسط فرسایش بعد از عملیات اصلاح و احیاء نیز به 34 تن در هکتار در سال کاهش خواهد یافت که معادل کاهش 3/33 درصدی میزان فرسایش خواهد بود که این امر نشان دهنده اهمیت عملیلات اصلاح و احیاء در مراتع می­باشد.

کلمات کلیدی: فرسایش خاک، مدل RUSLE، GIS، طرح مرتعداری، عملیات اصلاح

فهرست مطالب

عنوان                                                          شماره صحفه

فصل اول – مقدمه و کلیات…………………………..1

1-1- مقدمه.. 2

1-2- ضرورت تحقیق.. 4

1-3- فرضیات پژوهش…. 7

1-4- اهداف پژوهش…. 7

1-5- تعاریف و مفاهیم.. 7

1-5-1- فرسایش…. 7

1-5-2- فرایند تخریب… 8

1-5-3- اهمیت مطالعه فرسایش…. 9

1-5-4- تقسیم بندی فرسایش…. 10

1-5-5- انواع فرسایش…. 10

1-5-6- برآورد فرسایش خاک و تولید رسوب… 11

1-5-6-1- روش های اندازه گیری مستقیم فرسایش خاک… . ..11

1-5-6-2- روش های اندازه گیری غیر مستقیم فرسایش خاک… 12

1-5-7- مدلهای برآورد فرسایش و رسوب… 12

1-5-8- انواع مدلهای برآورد فرسایش و رسوب… 12

1-5-9- سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS). 12

1-5-10- سنجش از دور (RS) 13

1-5-11- شاخص گیاهی تفاضل نرمال شده NDVI. 14

1-5-12- مشخصات ماهواره LANDSAT.. 14

1-5-13- مرتعکاری.. 15

1-5-14- بذركاری.. 15

1-5-15- کپه­کاری.. 16

1-5-16- میانکاری.. 16

1-5-17- کشت نواری.. 17

1-5-18- تراس­بندی.. 17

1-5-19- کشت روی خطوط تراز. 18

 

 

بررسی منابع ………………………19

2-1- مقدمه. 20

2-2- پیشینه تحقیق در داخل کشور. 20

2-3- پیشینه تحقیق در خارج از کشور. 23

2-4- جمع بندی پیشینه تحقیق.. 26

مواد و روش­ها………………………………28

3-1- مشخصات منطقه مورد مطالعه. 29

3-1-1- زمین شناسی.. 30

3-1-2- ارتفاع. 30

3-1-3- شیب… 31

3-1-4- جهت شیب… 32

3-1-5- اقلیم.. 33

3-1-6- پوشش گیاهی.. 34

3-2- منابع داده ­ها 35

3-2-1 جمع آوری داده های مورد نیاز. 35

3-3- روش تحقیق.. 36

3-3-1  تهیه لایه ­های اطلاعاتی از داده های زمینی با بهره گرفتن از Arc GIS. 36

3-3-2- برداشت میدانی.. 37

3-3-3- ارزیابی فرسایش خاک با مدل RUSLE.. 37

-3-3-1 ساختار معادله اصلاح شده جهانی تلفات خاک (RUSLE). 38

3-3-3-2 فاکتور فرسایندگی باران ®. 39

3-3-3-3- فاکتور فرسایشپذیری خاک (K). 39

3-3-3-4- فاکتورهای توپوگرافی L و S. 40

3-3-3-5- فاکتور مدیریت پوشش گیاهی ©. 41

3-3-3-6- فاکتور عملیات حفاظتی (P). 42

3-3-3-7- بررسی و تهیه نقشه هدر رفت خاک با بهره گرفتن از مدل RUSLE.. 42

3-3-4- مکانیابی مناطق مناسب برای عملیات اصلاح و احیاء. 43

3-3-5- مکانیابی مناطق مناسب برای عملیات حفاظت آب و خاک… 49

3-3-6- اثر عملیات اصلاح و احیاء پیشنهادی بر میزان فرسایش…. .50

نتایج………………………….52

4-1- برآورد میزان فرسایش خاک… 53

4-1-1- فاکتور فرسایندگی باران R.. 53

4-1-2- فاکتور فرسایش پذیری خاک K.. 54

4-1-3- فاکتورهای توپوگرافی L و S. 55

4-1-4- فاکتور مدیریت پوشش اراضی C.. 56

4-1-5- فاکتور عملیات حفاظتی خاک P. 56

4-1-6- تهیه نقشه فرسایش با بهره گرفتن از معادله اصلاح شده فرسایش خاک… 57

4-1-7- نقشه خطر فرسایش منطقه. 58

4-2-1- مدل پیشنهادی مناطق مناسب بذرکاری.. 61

4-2-2- مدل پیشنهادی مناطق مناسب برای میانکاری.. 62

4-2-3- مدل پیشنهادی مناطق مناسب برای عملیات کپه کاری.. 62

4-3- فاکتور عملیات حفاظتی (P). 64

4-3-1 نتایج حاصل از پیش بینی مقادیر فاکتور C.. 66

4-4- پیش ­بینی میزان هدررفت خاک… 66

بحث و نتیجه ­گیری………………………….69

5-1- معادله اصلاح شده جهانی تلفات خاک RUSLE.. 70

5-2- اثر اصلاح و احیاء مراتع بر میزان فرسایش…. 72

5-3- جمع­ بندی.. 74

5-4- پیشنهادها 76

1-1-    مقدمه

مراتع اكوسیستم­­های طبیعی هستند كه دارای پوششی از گیاهان مرتعی بومی و مناسب چرای دام می­باشند. این اراضی بالغ بر 43 درصد خشكی­های زمین و حدود 54 درصد از سطح كشور را در بر گرفته­اند (مصداقی، 1377). در زمان­های گذشته مراتع ایران با مشكلات كمتری روبرو بود، چراکه از یک طرف تعداد دام­ها كمتر و سطح مراتع به نسبت بیشتر بود و از سوی دیگر با مالكیت فردی و گروهی حاكم بر آنها، سعی در حفظ مراتع شده بود، لذا طی هزاران سال گذشته تخریب در مراتع، محدود به قطع درختان، درختچه­ها و بوته­ها بوده است (مقدم، 1384).

براساس نقشه­های تهیه شده از تصاویر ماهواره­ای در سال 1385 که توسط دفتر مهندسی سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور تهیه شد، مساحت مراتع کشور حدود 85 میلیون هکتار برآورد گردید. که این مقدار قسمت اعظم مساحت کشور را تشکیل مى دهد و نحوه صحیح بهره بردارى، نگهدارى و احیاى این بخش کاملا ضرورى است زیرا در راستاى توسعه پایدار کشور بایستى به پتانسیل­هاى موجود در این عرصه توجه کافى به عمل آید. به عبارت دیگر مدیریت اصولى مراتع کشور به لحاظ اینکه قسمت اعظم مساحت کشور را تشکیل مى دهند مساله اى کاملاً ضرورى است (لطف اناری، 1388). مطالعات مدیریت مرتع در اواخر قرن نوزدهم در آمریکا انجام شد (اسمیت[1]، 1990). اولین مطالعه تحقیقاتی نیز در سال 1890 در تگزاس انجام شدکه نتایج آن درسال 1902 منتشر شد (بنت لی[2] ، 1902). از سال1950  اصول مرتعداری از کشور آمریکا به سایر کشورها انتقال یافت (هولچک[3]و همکاران، 1989). تحقیقات مربوط به مرتع در ایران نیز از سال 1340 و با همکاری دفتر عمران سازمان ملل شروع شد (قره داغی، 1377).در ایران، مراتع بیشترین گستردگی را در میان اكوسیستمهای طبیعی دیگر دارند (مقدم، 1384). واقعیت این است كه بیشتر مناطق مرتعی كشور به علت مدیریت و بهره ­برداری نادرست در گذشته و حال با تغییر در وضعیت و گرایش پوشش گیاهی و تخریب خاك مواجه بوده كه كاهش تولید علوفه و تولیدات دامی را در پی دارد (آذرنیوند و زارع چاهوکی، 1387). جلوگیری از تخریب بیشتر این اكوسیستم­های با ارزش و تلاش جهت احیاء مراتع تخریب یافته بخش مهمی از فعالیت­های مدیران مرتع می­باشد. این كار با انجام عملیات احیاء پوشش گیاهی به صورت تلفیقی از روش­های بیولوژیكی و مكانیكی انجام می­ شود (جنگجو، 1388). اولین قدم در راه اصلاح و مدیریت مناسب بر مراتع را می­توان اصلاح و بهره ­برداری صحیح از مراتع در قالب طرح­های منابع طبیعی و مرتعداری دانست (دهقان، 1373). قسمت ­های وسیعی از مراتع ایران نیازمند مناسبترین و سریعترین روش تهیه و تلفیق اطلاعات جهت برنامه ­ریزی و طراحی برنامه ­های فعلی و آتی می­باشد و ارزیابی قابلیت و مدیریت مراتع کشور نیاز به روشی توانا، پویا و کم هزینه دارد (غروی، 1365)

در پروژه­ های اصلاح و احیاء هدف بهبود تركیب و مقدار پوشش گیاهی مرغوب در منطقه جهت حفظ آب، خاك و كاهش فرسایش خاك و در نهایت افزایش تولید علوفه و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی بهره­برداران است (دهقان، 1389). احیا در مفهوم خاص به مجموعه فعالیت­هایی گفته میشود كه اكوسیستم را به شرایط پیشین یا شرایط قبل از تخریب برمی­گرداند. در این رابطه احیای بیولوژیكی یكی از روش­های احیایی است كه در حال حاضر در مراتع و حوزه های آبخیز به منظور حفاظت آب و خاك انجام میشود و روش­های متداول آن شامل كپه­كاری، بذرپاشی، بذركاری یا نهالكاری به همراه انجام قرق و مدیریت چرا می­باشد (مقدم، 1384).

از طرف دیگر فرسایش خاک نیز یک مشکل جهانی بوده که به طور جدی منابع آب و خاک را تهدید کرده (کوینگ دنگ[4]، همکاران، 2008). و در اراضی کشاورزی به عنوان یک مشکل زیست محیطی جهانی شناخته می شود (زازو و پلگوزوالو[5]، 2008). فرسایش و پیامدهای ناشی از آن، با تشدید بهره ­برداری انسان از طبیعت از اوایل قرن بیستم، اثرات منفی خود را بر اکوسیستم حیاتی وارد ساخته است. اثرات منفی ناشی از دخالت بشر یا فرسایش تشدیدی، نه تنها در محل وقوع خود، در حو ضه­ها و اراضی زراعی به صورت کاهش توان تولیدی و تخریب خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك بروز می­نماید، بلکه در محل خارج از وقوع آن به صورت انباشت بر روی اراضی مرغوب کشاورزی، مراتع، منابع ذخیره آب و کانال­های آبیاری و همچنین ایجاد آلودگی توسط رسوبات و فلزات سنگین و مواد شیمیایی همراه آن، امروزه بیش از هر زمان دیگری مشهود است (لای[6] و همکاران،1998). در مناطقی که خاکها کنترل نمی­ شود خاکها به تدریج فرسایش یافته و حاصلخیزی خود را از دست می­دهند، به طوریکه حدود 17 درصد کاهش تولید محصول در جهان به دلیل فرسایش خاک بوده است (آنجیما[7] و همکاران،2003). گزارش­ها نشان می­دهد که فرسایش آبی به عنوان