چکیده XIV

فصـل اول کلیــات.. 1

1-1.مقدمه. 2

2-1 مراحل اجرای تحقیق. 3

شکل 1-1 مراحل اجرای تحقیق. 3

3-1. تشریح و بیان مسئله. 4

4-1.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق. 5

5-1.سوالات تحقیق. 5

6-1. اهداف تحقیق. 6

7-1.فرضیات تحقیق. 6

8-1.تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 6

1-8-1.منظر مالی. 6

2-8-1.منظر مشتری.. 6

3-8-1.منظر فرایند های داخلی. 7

4-8-1.منظر رشد و یادگیری 7

فصــل دوم. 8

واکاوی ادبیات پژوهش… 8

1-2مقدمه. 9

2-2.تاریخچه و مفاهیم مرتبط با پژوهش… 10

3-2.مدیریت استراتژیک.. 10

4-2.استراتژی.. 11

5-2.فرایند مدیریت استراتژیك.. 11

1-5-2. تدوین استراتژی.. 11

2-5-2. اجرای استراتژی.. 12

3-5-2. ارزیابی و كنترل استراتژی.. 13

4-5-2.تاریخچه ارزیابی عملکرد. 14

جدول 1-2: تاریخچه ارزیابی عملکرد(مجیبی ،1384،ص 17) 15

6-2.عملكرد. 17

8-2مدیریت عملكرد. 17

9-2.اصول مدیریت عملكرد. 18

10-2.مدیریت عملكرد سازمانی. 19

11-2مزایای ارزیابی عملكرد. 19

12-2.اهمیت ارزیابی عملكرد. 20

13-2.كاربردهای ارزیابی عملكرد. 20

1 ـ تصمیم گیری : برنامه ریزی و هماهنگی. 20

14-2. اهمیت و نقش سنجش عملكرد در سازمان. 21

15-2. ویژگی های معیارهای سنجش عملكرد. 21

16-2.معایب سیستم های سنتی اندازه گیری عملكرد. 22

جدول شماره 2 ـ 2مقایسه معیارهای سنتی و نوین سنجش عملكرد (زنجیردار و همکاران،1389). 23

17-2. رویكردهای موجود در سنجش عملكرد. 23

1-17-2. رویكردهای تك بعدی سنجش عملكرد. 23

1-1-17-2. حسابداری منابع انسانی. 24

2-1-17-2.. ارزش افزوده اقتصادی.. 24

3-1-17-2.. مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت.. 24

4-1-17-2. سرمایه فكری.. 25

2-17-2. رویكردهای چند بعدی سنجش عملكرد. 25

1-2-17-2. رویكرد ذینفع. 25

2-2-17-2. كارت امتیازی متوازن. 26

شكل شماره 1 ـ 2 رابطه بین جنبه های كارت امتیازی متوازن (زنجیردار و همکاران،1389). 27

18-2 . روش ارزیابی متوازن به عنوان یک سیستم مدیریت استراتژیك.. 27

19-2.الگوی كارت امتیازی متوازن. 29

20-2.عناصر كلیدی كارت امتیازی متوازن. 29

21-2.وجوه كارت امتیازی متوازن. 30

1-21-2. وجه مالی. 30

2-21-2. وجه مشتری.. 31

3-21-2. وجه رشد و یادگیری.. 31

4-21-2. وجه فرایندهای داخلی. 31

شكل 2-2. تبدیل استراتژی سازمان به چهار وجه كارت امتیازی متوازن. 32

22-2. مزایا و كاربردهای كارت امتیازی متوازن. 32

23-2.  محدویت های كارت امتیازی متوازن. 33

24-2. گام های پیاده سازی كارت امتیازی متوازن. 34

25-2. استراتژی و كارت امتیازی متوازن. 35

1-25-2. تفسیر چشم انداز 35

2-25-2. ارتباط و مرتبط سازی.. 35

3-25-2. برنامه ریزی تجاری.. 36

4-25-2. بازخورد و یادگیری.. 36

26-2.ارزیابی متوازن در بخش های عمومی و دولتی. 37

27-2. معرفی روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 38

1-27-2. روش تحلیل سلسله مراتبی AHP. 38

2-27-2. فرایند تصمیم گیری سلسله مراتبی گروهی. 39

3-27-2. ویژگی های روش تحلیل سلسله مراتبی AHP. 41

28-2.واکاوی ادبیات پژوهش… 41

1-28-2.واکاوی ادبیات پژوهش در جهان. 41

جدول شماره3-2 .خلاصه تحقیق های انجام شده درجهان. 47

2-28-2.واکاوی ادبیات پژوهش در ایران. 48

29-2.چارچوب و مدل  پژوهش… 51

شكل5-2 :مدل پزوهش (کاپلان و نورتون ،2000) 51

30-2 .تاریخچه شركت های تولید كننده اكسل سایپا 51

31-2 .تاریخچه شركت های تولید كننده بهران محور سایپا 52

فصل سوم. 53

روش شناسی تحقیق. 53

1-3 مقدمه. 54

2-3 روش تحقیق. 55

 

 

3-3 مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیر ها 56

شکل 1-3 مدل مفهومی تحقیق برگرفته از مدل BSC (کاپلان ونورتون 1992) 56

جدول 1-3 فهرستی از شاخصه ها و استرا تژی های شرکت مورد بررسی با رویکرد مدل BSC. 57

4-3روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 58

5-3 جامعه  و نمونه آماری.. 58

6-3 روش نمونه گیری.. 61

6-3 روش جمع آوری اطلاعات وابزار گردآوری.. 61

7-3 مقیاس و طیف ابزار اندازه‌گیری.. 62

جدول 2-3 امتیازبندی مقیاس تحقیق. 63

8-3روایی یا اعتبار پرسشنامه. 63

9-3پایایی. 63

جدول 3-3 شاخص تصادفی (مهرگان،1383،ص173) 65

شکل1-3 ضریب پایایی پرسشنامه دوم برای نمونه آماری شرکت محورسازان کوشا 67

شکل2-3 ضریب پایایی پرسشنامه دوم برای نمونه آماری شرکت گاما خودرو 67

شکل3-3 ضریب پایایی پرسشنامه دوم برای نمونه آماری شرکت بهران محور 67

شکل4-3 ضریب پایایی پرسشنامه سوم. 67

فصل چهارم 68

تجزیه و تحلیل داده‌ها 68

1-4 مقدمه‏. 69

2-4 تعیین وزن معیارها و زیر معیارها با بهره گرفتن از روش AHP. 70

.. 71

جدول 1-4 ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم. 72

1-2-4 تعیین وزن مناظر مدل BSC با بهره گرفتن از نرم افزار EXPERT CHOICE. 73

شکل 2-4 خروجی نرم افزار وزن دهی مناظر رویکرد BSC. 73

2-2-4 تعیین وزن زیر شاخصه های مناظر مدل BSC با بهره گرفتن از نرم افزار EXPERT CHOICE. 74

1-2-2-4 وزن شاخصه های منظر مالی. 74

شکل 3-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های مالی. 74

2-2-2-4 وزن شاخصه های منظر فرایندهای داخلی. 75

شکل 4-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های فرایندهای داخلی. 75

3-2-2-4 وزن شاخصه های منظر مشتری.. 76

شکل 5-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های مشتری.. 76

4-2-2-4 وزن شاخصه های منظر رشد و یادگیری.. 77

شکل 6-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های رشد و یادگیری.. 77

جدول:2-4 شاخصه ها وزیر شاخصه های ارزیابی شرکت های مورد مطالعه بر مبنای رویکرد BSC. 78

3-4 آزمون نرمال بودن داده ها 79

7-4شکل خروجی نرم افزار آزمون کولموگروف اسمیرنوف.. 79

شکل 8-4: خروجی نرم افزار آزمون کولموگروف اسمیرنوف.. 80

4-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی محورسازان  گروه کوشا 80

جدول:3-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی محورسازان گروه کوشا 81

5-4  آزمون فرضیه های مرتبط با جامعه آماری اول( شركت محورسازان  گروه کوشا) 82

1-5-4 آزمون فرضیه اول. 82

2-5-4 آزمون فرضیه دوم 82

شکل 9-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 2(شرکت محورسازان کوشا) 82

3-5-4 آزمون فرضیه سوم 83

شکل 10-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 3(شرکت محورسازان کوشا) 84

4-5-4 آزمون فرضیه چهارم 84

شکل 11-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 4(شرکت محورسازان کوشا) 86

6-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی گاما خودرو. 86

جدول:4-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی گاما خودرو 87

7-4  آزمون فرضیه های مرتبط با جامعه آماری دوم (شركت گاماخودرو) 88

1-7-4 آزمون فرضیه اول. 88

2-7-4 آزمون فرضیه دوم 88

شکل 12-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 2(شرکت گاما خودرو) 88

3-7-4 آزمون فرضیه سوم 89

شکل 13-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه3(شرکت گاما خودرو) 90

4-7-4 آزمون فرضیه چهارم 90

شکل 14-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه4(شرکت گاما خودرو) 91

8-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شركت تولیدی بهران محور. 92

جدول:5-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی بهران محور 93

9-4  آزمون فرضیه های مرتبط با جامعه آماری سوم (شركت بهران محور) 94

1-9-4 آزمون فرضیه اول. 94

2-9-4 آزمون فرضیه دوم 94

3-9-4 آزمون فرضیه سوم 95

4-9-4 آزمون فرضیه چهارم 96

97

100

. 100

. 100

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات.. 103

. 104

.. 104

104

. 105

.. 106

… 107

.. 107

.. 108

1-4-5 پیشنهادات عملیاتی. 108

2-4-5 پیشنهادات تحقیقات آتی. 109

پیوست ها وضمائم. 111

پیوست شماره 1 نمونه پرسشنامه اول. 112

نمونه پرسشنامه دوم (پرسشنامه داخلی) 116

نمونه پرسشنامه سوم (پرسشنامه مشتری) 117

119

. 119

. 120

چکیده

اغلب سازمان ها به دنبال ارزیابی وضعیت فعلی خود و در پیش گرفتن تمهیداتی برای بهبود آن شرایط در آینده می باشند. از این رو ارزیابی عملکرد یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه در مدیریت نوین تلقی می شود. عموما ارزیابی عملکرد صنایع یک عنصر ضروری و اساسی در برنامه ریزی، کنترل و تصمیم گیری اثربخش به شمار می رود.

مقاله حاضر با بهره گرفتن از تلفیق تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره و کارت امتیازی متوازن، روشی برای ارزیابی عملکرد شرکت های اکسل سازی سایپا ارائه می‌دهد. در ابتدا با نظر متخصصان و همچنین مطالعه پیشینه تحقیق، به جمع‌ آوری شاخص های مرتبط با ارزیابی عملکرد شرکت های مربوطه پرداخته شد و سپس با نظر خبرگان ، 36 شاخص کلیدی برای درنظرگرفته‌شد . به‌علاوه، اوزان نسبی شاخص ها و معیارها از طریق  فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)محاسبه گردید. سپس با بهره گرفتن از آزمون تی استیودنت و نرم افزار  spss  فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. نهایتا˝ با تلفیق روش AHP و تکنیک SAW به رتبه‌بندی شرکت های سازنده اکسل سایپا  پرداخته شد.

کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، کارت امتیازی متوازن،فرایند تحلیل سلسله مراتبی،روش میانگین وزنی ساده 

1-1.مقدمه

از دیرباز شكاف میان عرصه نظر و عمل از جمله مشكلاتی بوده است كه گریبانگیر موجودیت های انسانی، چه در بعد فردی و چه در بعد جمعی و سازمانی بوده است. مشكلی كه اندیشمندان حوزه های مختلف فكری را برآن داشته تا پاسخ هایی برای آن تدارك ببینند. هر حوزه ای از حوز ه های معارف بشری از منظری به این موضوع پرداخته است. فیلسوفی چون سقراط از عدم امكان مغایرت میان نظر و عمل بحث كرده و معتقد است انحراف و كجروی در عمل مطابق است با انحراف در نظر. فیلسوفی دیگر چون دیوید هیوم از عدم لزوم متابعت بایدهای عملی از هست های نظری صحبت می كند.. فراتر از تلا شهای بشری، این مسأله در صدر آموزه های دینی انبیاء و اولیای الهی قرار داشته است. بطوریكه از سوی حضرت حق، عدم انطباق نظر و عمل و به تعبیر دیگر قول و فعل به شدت مورد نكوهش قرار گرفته و تقبیح شده است.  در علم مدیریت نیز مسأله فوق به دغدغه ای جدی تبدیل شده است؛ بطوریكه نتایج بررسی ها نشان می دهد، 90 درصد از برنامه های راهبردی سازمان ها، در عمل با شكست مواجه می گردند و علت اصلی این امر نیز عدم ارتباط میان” ساحت نظر و عمل “است. بدین معنا كه در ساحت نظری، ایده ها و اهداف بیان می شوند و در عرصه عمل، برنامه هایی اجرا می شوند كه ارتباط منطقی و قابل سنجشی با آرمان ها وسیاست های تدوین شده ندارند. به بیان دیگر، ریشه این مشكل، در عدم تنظیم و تنسیق مدلی جامع جهت ترجمه چشم انداز و سیاست ها به برنامه های عملیاتی نهفته است. از منظری كاركردگرایانه  تاكنون مدل هایی جهت رفع این مشكل جدی در سطح سازمان های انسانی ارائه شده است كه می توان مدل ارزیابی متوازن (BSC) را در زمره مهمترین آنها قلمداد كرد(الوانی و همکاران ،1387).

در این بخش ابتدا بیان مسئله و ضروت انجام پژوهش و سپس اهداف ،سوالات و فرضیات پژوهش عنوان شده است و در ادامه روش و قلمروی پژوهش آمده است و در اخر نیز تعریف مفهومی و عملیاتی ذکر شده است .

2-1 مراحل اجرای تحقیق

شکل 1-1 مراحل اجرای تحقیق

3-1. تشریح و بیان مسئله

در سال­های پایانی 1980مقالات متعددی در نشریات مدیریتی اروپا ­­­­­وامریکا درمورد ناکارآمدی روش­های ارزیابی عملکرد شرکت­ها منتشر شد.

در دوران عصر صنعتی، رویكردهایی كه در زمینه سنجش عملكرد شركت ها و سازمان ها وجود داشت رویكردهایی صرفاً مالی بر مبنای حسابداری بودند كه از آن ها تحت عنوان سیستم های سنجش عملكرد سنتی یاد می شود. این رویكردها همیشه تحت شرایط و اصول حسابداری سنتی ای كه در آن زمان رایج بود محدود بودند. به تدریج كه شركت ها و سازمان ها وارد عصر اطلاعاتی شدند و مزیت رقابتی خود را در جاهای دیگری غیر از كاهش هزینه و افزایش بهره وری دیدند، این رویكردها نیز توسعه یافتند و از حالت تك بعدی كه همان بعد مالی بود به حالت چند بعدی تغییر یافتند(زنجیردار و همکاران،1389).

پیچیده ترشدن مناسبات اقتصادی و مسائل کسب و کار در آستانه ی قرن 21،اتکای شرکت ها به سنجه های مالی برای ارزیابی عملکرد و نشان دادن نقاط قوت و ضعف انها،کم رنگ شد و نارسایی سنجش­های مالی صرف بیش ازپیش نمایان گردید.

به طوری که، روش سنتی ارزیابی عملکرد که عمدتا بر سنجه های مالی استوار بود ،نه تنها در انعکاس کامل دلایل توفیق و یا عدم توفیق شرکت ها کفایت لازم ر انداشتند، بلکه ارتباطی منطقی و­علت ومعلولی بین عوامل محرکه­ی توفیق و دستاورد های حاصله نیز برقرار نمی­کردند . بدین  ترتیب کاپلان و نورتون اعلام کردندکه برای ارزیابی کامل ازعملکرد سازمان می­بایست این عملکرد از چهار زاویه مورد ارزیابی قرارگیرد :

1)منظر مالی    2)منظر مشتری    3)منظر فرایند های داخلی   4 )منظر یادگیری و رشد (کاپلان و نورتون،ترجمه بختیاری ،1383،ص1تا26).    

لذا در این پژوهش تلاش می شود تا با بهره گرفتن از روش ارزیابی متوازن که به جنبه های مختلف سازمان ها و شرکت ها توجه دارد و باعث ایجاد یک نظام ارزیابی عملکرد پویا می شود ،شركت های تولید كننده اكسل سایپا به طور واقعی مورد ارزیابی گرفته و چهار شاخص کارت امتیازی متوازن از لحاظ میزان اهمیت رتبه بندی گردد .

4-1.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق

امروز، ضرورت داشتن استراتژی برای سازمان ها مورد توافق همه اندیشمندان و صاحب نظران مدیریت است. مدیریت استراتژیک مفهومی از مدیریت است كه وظیفه اصلی آن ایجاد تعادل میان سازمان ها با محیط آن می باشد.

در این سبك از مدیریت، مدیر بیش از هر چیز نیازمند آگاهی مستمر از عملكرد های سازمان و تغییرات محیطی و محاطی است، تا بتواند وظیفه خود را در ایجاد تعادل بین سازمان و محیط به خوبی انجام دهد. چه در غیر این صورت تضمینی بر بقا و ادامه حیات سازمان نیست و تغییرات سریع و جهانی شدن ارتباطات سازمانی، ضرورت تطابق سازمان بر محیط و دسترسی فوری به اطلاعات محیطی را چندین برابر ساخته است و از طرفی یكی از مؤلفه های ایجاد این موازنه شناخت عمیق منابع انسانی و ارزش های متوجه آن است تا امكان برنامه ریزی استراتژیک منابع میسر گردد؛ و از آنجا كه منابع سازمانی نیز به نوبه خود، در طبقات و طیف های گوناگون قرار می گیرند لذا اعمال مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک روی هر طیف از منابع سازمان، ابعاد تخصصی داشته و ساز و كارهای خاص خود را طلب می كند(عزیزی، 1380 ،ص 12).

ولی مسئله مهمتر در فرایند مدیریت استراتژیک ، موضوع پیاده­سازی استراتژی است. در راه پیاده سازی استراتژی همواره موانعی وجود دارد که  کاپلان و نورتون برای رفع این موانع روش ارزیابی متوازن را به عنوان ابزار نیرومند در تحقیق استراتژی های سازمان و شرکت ها به مدیران عرضه کردند . لذا در این تحقیق تلاش می­ شود با بهره گرفتن از روش ارزیابی متوازن که به جنبه های مختلف سازمان ها و شرکت ها توجه دارد و باعث ایجاد یک نظام ارزیابی عملکرد پویا می­ شود، شركت های تولید كننده اكسل سایپا به طور واقعی مورد ارزیابی قرارگیرد .

5-1.سوالات تحقیق

 دغدغه پژوهشگران این است که به سوالات زیرپاسخ دهند :

1)آیا در شركت های تولید كننده اكسل سایپا اهداف مالی، مشتری،فرایندهای داخلی و رشدویادگیری تحقق یافته است ؟

2)کدامیک از چهار شاخص های کارت امتیازی متوازن در شركت های تولید كننده اكسل سایپا از اهمیت بیشتری برخور دار می باشد ؟

6-1. اهداف تحقیق

1. ارزیابی شاخص های کارت امتیازی متوازن در شركت های تولید كننده اكسل سایپا

2.رتبه بندی شاخص های کارت امتیازی متوازن در شركت های تولید كننده اكسل سایپا

7-1.فرضیات تحقیق

در این تحقیق با توجه به موضوع و جامعه هدف فرضیه های زیر مفروض است.

1-شاخص های مالی شركت های تولید كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

2-شاخص های مشتری شركت های تولید كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

3-شاخص های فرایندهای داخلی شركت های تولید كنند كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

4-شاخص های رشد و یادگیری شركت های تولید كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

8-1.تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

1-8-1.منظر مالی

در این وجه كارت امتیازی متوازن، نتایج اقتصادی حاصل از اجرای استراتژی ها، مورد سنجش قرار می گیرند. همان گونه كه در سیستم های برنامه ریزی قبل از برنامه ریزی استراتژیک و نظام های كنترلی مطابق آنها عملكرد مالی می توانست با شاخص هایی همچون سود عملیاتی و برگشت سرمایه و میزان ارزش افزوده سنجیده شود، در كارت امتیازی متوازن، به عنوان رویكردی به سنجش عملكرد و در نتیجه ابزاری جهت كنترل، عملكرد مالی با نسبت ها و شاخص های مشابهی سنجیده می شود (آخشیک ،1388).

2-8-1.منظر مشتری