چکیده

خلاقیت یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ویژگی‌های انسان است که تقریبا همه ابعاد و جنبه‌های زندگی و تمدن وی را تحت تاثیر کامل خود قرار می‌دهد. در عصر تحولات و تغییرات سریع، سازمان‌هایی در جرگه موسسات موفق قرار می‌گیرند که مرتبا دانش جدید تولید نموده، آنرا در سطح سازمان گسترش داده و با سرعت زیاد از آن در محصولات و خدماتی که ارائه می‌دهند استفاده کنند. مدیریت دانش توانایی خرد جمعی در افزایش پاسخ گویی و نوآوری است. برای اینکه مدیریت دانش قابلیت اصلی سازمان شود، وجود سه مولفه مهم اجتماعی- فرهنگی، سازمانی و فناوری ضروری است. با ترکیب این مولفه‌ها نظام مدیریت دانش خلق می‌شود.

بررسی میزان تاثیر نظام مدیریت دانش بر خلاقیت سازمانی جهت استفاده از آن برای توجیه مدیران ارشد نهادهای دانش محور و پیوند هر چه بیشتر علم مدیریت دانش با یکی از مفاهیم مهم رفتار سازمانی یعنی خلاقیت، با تعیین میزان تاثیر نظام مدیریت دانش بر آن از اهداف اصلی این پژوهش می‌باشد. به این منظور میزان تاثیر انواع نظام (سیستم)‌های اصلی مدیریت دانش بر خلاقیت سازمانی در سازمان‌های دانش محور از طریق مصاحبه با مدیران تمامی شرکتهای مشاوره مدیریت فعال در حوزه ی مدیریت دانش بعنوان شاخص ترین نهادهای دانش محور در ایران طی یک پژوهش کیفی سنجیده شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد پیاده سازی نظام مدیریت دانش بر روی خلاقیت، مخصوصا خلاقیت سازمانی در نهادهای دانش محور تاثیر مستقیم دارد.

 

 

کلید واژه ها: مدیریت دانش، خلاقیت سازمانی، نهاد دانش محور، نظام مدیریت دانش

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول: كلیات تحقیق

1-1- مقدمه.. 1

1-2- بیان مسئله.. 2

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 3

1-4- اهداف تحقیق.. 4

1-4-1- اهداف اصلی.. 4

1-4-2- اهداف فرعی.. 4

1-5- فرضیات تحقیق.. 5

1-5-1- فرضیات اصلی.. 5

1-5-2- فرضیات فرعی.. 5

1-6- نوع و روش تحقیق.. 5

1-7- روش گردآوری اطلاعات.. 6

1-8- جامعه آماری.. 6

1-9- روش نمونه گیری.. 7

1-10- قلمرو تحقیق.. 7

1-10-1- قلمرو موضوعی.. 7

1-10-2- قلمرو مكانی.. 7

1-10-3- قلمرو زمانی.. 7

1-11- تعریف مفاهیم و واژگان كلیدی.. 8

1-11-1- نظام مدیریت دانش.. 8

1-11-1-1- انواع نظام‌های مدیریت دانش.. 9

1-11-2- خلاقیت.. 10

1-11-3- نهاد دانش محور.. 11

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1- مبانی نظری.. 12

2-1-1- مقدمه.. 12

2-1-2- مدیریت دانش.. 14

2-1-3- سازمان (نهاد) دانش محور.. 55

2-1-4- خلاقیت.. 59

2-2- پیشینه تحقیق.. 79

2-2-1- تحقیقات داخلی.. 79

2-2-2- تحقیقات خارجی.. 82

2-2-3- مقایسه پیشینه تحقیقات با موضوع این تحقیق.. 84

2-3- چارچوب مفهومی تحقیق.. 84

2-4- جمع بندی.. 85

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه.. 87

3-2- روش تحقیق.. 88

3-3- متغیرهای تحقیق.. 89

3-4- جامعه آماری.. 89

 

3-5- نمونه آماری.. 91

3-6- ابزار جمع آوری اطلاعات.. 92

3-7- روایی و پایایی مصاحبه.. 93

3-8- شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 96

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات

4-1- مقدمه.. 99

4-2- تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه.. 99

4-2-1- مصاحبه با مدیرعامل شرکت تحقیقات صنایع فرناس آریا   99

4-2-2- مصاحبه با مدیر فناوری شرکت اینوتکس ایران.. 101

4-2-3- مصاحبه با مدیرعامل شرکت سپهر اندیش دارمان.. 102

4-2-4- مصاحبه با مدیرعامل شرکت مشاوره مهندسی نداک   104

4-2-5- مصاحبه با مدیردپارتمان طرح‌ریزی پروژه‌های شرکت گسترش‌اندیشه پویا.. 106

4-2-6- مصاحبه با مدیرتوسعه و بهبود محصول شرکت مشاوران توسعه آینده.. 107

4-2-7- مصاحبه با مدیرعامل شرکت فرا روش صبا.. 109

4-3- خصوصیات شرکتهای مورد مطالعه.. 111

4-3-1- خصوصیات شرکت تحقیقات صنایع فرناس آریا.. 111

4-3-2- خصوصیات شرکت اینوتکس ایران.. 112

4-3-3- خصوصیات شرکت سپهر اندیش دارمان.. 113

4-3-4- خصوصیات شرکت مشاوره مهندسی نداک.. 113

4-3-5- خصوصیات شرکت گسترش اندیشه پویا.. 115

4-3-6- خصوصیات شرکت مشاوران توسعه آینده.. 116

4-3-7- خصوصیات شرکت فرا روش صبا.. 117

4-4- نتایج تجزیه و تحلیل.. 119

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه.. 120

5-2- تحلیلی بر سوالات پژوهش.. 120

5-2-1- نتایچ بدست آمده از سوالات.. 120

5-3- نتیجه گیری.. 121

5-4- پیشنهادات بر مبنای یافته‌های تحقیق.. 122

5-5- پیشنهادات برای پژوهشهای آتی.. 123

5-6- محدودیتهای تحقیق.. 124

منابع و مأخذ

6-1- منابع فارسی.. 125

6-2- منابع انگلیسی.. 129

 

 

 

 

فهرست اشکال و جداول

 

عنوان                                          صفحه

شکل 2-1: حلقه تبدیل دانش                               16

شکل 2-2: گامهای اصلی چرخه مدیریت دانش                       17

شکل 2-3: هرم دانش                                      17

شکل 2-4: دوره عمر دانش                                 25

شکل 2-5: تولید دانش در زمینه‌های مختلف                       27

شکل 2-6: عناصر بنیادی مدیریت دانش                      31

جدول 2-1: مراحل و ابزارهای مدل پایه‌های ساختمان دانش              33

شکل 2-7: مدل نوناکا و تاکئوچی                          38

جدول 2-2: مقایسه دیدگاه‌های عینیت گرا و عمل گرا درباره‌ی دانش         40

جدول 2-3: تاکید موضوعی ادبیات مدیریت دانش اولیه                     41

جدول 2-4: فرایند اجرای نظام مدیریت اسناد و مدارک                    43

شکل 2-8: اجزای نظام مدیریت جریان کار                        51

شکل 2-9: عوامل مؤثر در نظام مدیریت دانش سازمان                  54

شکل 2-10: تفاوت مفهومی بین خلاقیت و نوآوری                   65

شکل 2-11: ارتباط افراد خلاق و نوآور                              66

شکل 2-12: مراحل خلاقیت از نظر آمابیل                         68

شکل 2-13: مراحل خلاقیت از نظر آلبریشت                        69

جدول 3-1: سوالات طبقه بندی شده مصاحبه                        95

جدول 4-1: وضعیت شرکت مورد مطالعه اول                        101

جدول 4-2: وضعیت شرکت مورد مطالعه دوم                        103

جدول 4-3: وضعیت شرکت مورد مطالعه سوم                        105

جدول 4-4: وضعیت شرکت مورد مطالعه چهارم                      106

جدول 4-5: وضعیت شرکت مورد مطالعه پنجم                       108

جدول 4-6: وضعیت شرکت مورد مطالعه ششم                        110

جدول 4-7: وضعیت شرکت مورد مطالعه هفتم                     111

جدول 4-8: وضعیت کلی جامعه آماری مورد مطالعه                    120

جدول 5-1: نتایج حاصل از پژوهش                         122

 

 

 

فصل اول: كلیات تحقیق

 

 

1-1- مقدمه

در عصر حاضر كه عصر دانایی نامیده می‌شود، سازمانها شاهد محیط‌هایی هستند كه روز به روز پویاتر و چالش برانگیزتر می‌شوند. تغییر و تحول جزء جدایی ناپذیر دنیای امروزی است، به عبارت دیگر تنها جزء ثابت تغییر است. امروزه به سرمایه‌های نامشهود و معنوی كه همان دانش نامیده می‌شوند، به عنوان یک عامل مهم و حیاتی می‌نگرند. به بیان دیگر، سازمان هایی در برابر تغییرها و تحولها پیروز خواهند بود كه بتوانند سرمایه نامشهود و معنوی (دانش) خود را بهبود و توسعه بخشند (ملكی نیا، بجانی، 1388).

مدیریت دانش فرایند خلق ارزش از دارایی‌های نامحسوس سازمان است. دارایی‌های نامحسوس همچنین بعنوان سرمایه‌ی معنوی، شامل سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی یا سرمایه مشتری می‌باشد. سرمایه‌ی انسانی، قدرت مغز و معلومات کارکنان در سازمان می‌باشد. سرمایه‌ی ساختاری نیز به دارایی‌های معنوی اطلاق می‌شود که نمی‌تواند به آسانی توسط کارکنان به خانه برده شود (لیبوویتز[1] ، 1957).

نظام (سیستم)‌های اصلی مدیریت دانش عبارتند از: نظام‌های مدیریت اسناد و مدارک، نظام‌های پشتیبان تصمیم، نظام‌های پشتیبان گروه، نظام‌های اطلاعاتی مدیران اجرایی، نظام‌های مدیریت جریان کار، و نظام‌های مدیریت ارتباط با مشتری (جاشاپارا، 2004).

بدون تردید “خلاقیت و نوآوری” یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ویژگی‌های انسان است که تقریبا همه ابعاد و جنبه‌های زندگی و تمدن وی را تحت تاثیر کامل خود قرارمی‌دهد. در واقع تمام علوم و فنون و هنرها و به‌طور کلی همه تمدن انسان محصول خلاقیت است و در این خصوص نقش تکوینی و تکاملی دارد (زمین پرداز، 1389).

پل رومر[2] كه از منتقدان «اقتصاد دانش» به شمار می‌آید، گفته است فقط منابع دانش و تفكرات، دارای استعداد نامحدودی برای رشد هستند. انتقال نظام‌مند دانش، به طور عام بر كل فعالیت سازمان و به طور خاص بر كار تک‌تک اعضا و كاركنان آن تأثیر می‌گذارد، به همه آنان سود ‌رسانده و اثربخشی، كارآیی و بهره وری را افزایش می‌دهد. به این ترتیب، خلاقیت‌ها از كاربرد دانش موجود و خلق نظرات جدید در انتقال نظام‌مند دانش، ریشه می‌گیرند و انتقال‌دهندگان، دریافت‌کنندگان و واسطه‌های دانش مورد نیاز، به دلیل تسهیم دانش، قیمتی مناسب را به شكل پیشرفت در كار و یا كسب موقعیت بهتر، دریافت می‌نمایند (عبدالکریمی، 1382).

 

1-2- بیان مسئله

شاید بتوان یکی از مهم‌ترین ارکان مدیریت دانش را اجرا و پیاده سازی آن در سازمان برد، چرا که دیگر موارد مرتبط با آن، همگی به عنوان مقدمه‌ای برای بستر سازی و استفاده از آنها برای تحقق عملی مدیریت دانش به‌کار می‌روند. برای اینکه مدیریت دانش قابلیت اصلی سازمان شود، وجود سه مولفه مهم اجتماعی- فرهنگی، سازمانی و فناوری ضروری است. با ترکیب این مولفه‌ها نظام مدیریت دانش خلق می‌شود (عدلی، 1383). بسیاری از نظام‌های مدیریت دانش با طراحی و ادغام فناوریهای مختلفی توسعه یافته اند. تمام نظام‌های مدیریت دانش به دنبال تامین انتظارات مدیریت ارشد نظیر نرخ بازده، سرمایه گذاری و افزایش اثربخشی است. در سازمان هایی که چالش آنها تولید کالا و ارائه خدمات با توجه به نیازهای درحال تغییر مشتریان است، بهبود فرایندهای مدیریت با توانایی سازمان در کسب، توزیع و استفاده از دانش جدید همراه است (جاشاپارا، 2004).

از سوی دیگر خلاقیت یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ویژگی‌های انسان است که تقریبا همه ابعاد و جنبه‌های زندگی و تمدن وی را تحت تاثیر کامل خود قرارمی‌دهد. تمام علوم و فنون و هنرها و به‌طور کلی همه تمدن انسان محصول