فهرست مطالب:

مقدمه………………………………………………………………… 2

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق………………………………………. 4

1-3-اهداف تحقیق…………………………………………………… 6

1-4-فرضیات یا سوالات تحقیق…………………………………….. 6

فصل اول: ادبیات و پیشینه تحقیق………………………………… 7

مقدمه………………………………………………………………… 8

تغییرات اقلیمی بر کشاورزی ایران…………………………………. 8

موقعیت جغرافیایی……………………………………………………. 9

آب و هوای منطقه مورد مطالعه……………………………………… 9

چارچوب نظری تابع تولید تصادفی………………………………….. 11

پیشینه‌تحقیق…………………………………………………….. 19

مطالعات داخلی……………………………………………………….. 19

مطالعات خارجی……………………………………………………….. 25

جمع‌بندی فصل…………………………………………………………. 28

فصل دوم: مواد و روش‌ها ………………………………………………29

مقدمه…………………………………………………………………… 30

2-2- تابع تولیدتصادفی جاست و پاپ……………………………… 30

آب و هوای استان کردستان………………………………………… 31

2-4-2- الگوی تجربی توابع ریسک عملکرد محصولات مورد نظردر استان کردستان……..38

2-4-4- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان سقز…….43

2-4-5- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان بانه……..45

2-4-6- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان قروه……..47

2-4-7- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان بیجار…….49

2-4-8- الگوی تجربی تابع عملکرد محصولات گندم، جو ،نخود و عدس در شهرستان مریوان…..51

2-5- سناریوسازی براساس سال پایه…………………………. 53

2-6- نوع تحقیق ونحوه ی جمع آوری داده ها…………………. 55

فصل سوم: نتایج و بحث………………………………………… 57

3-1- مقدمه………………………………………………………. 58

3-2- تحلیل توصیفی متغیرها………………………………….. 58

3-2-1- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی در استان کردستان طی سال‌های 70-1391….58

3-2-2  نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان سنندج طی سال‌های 70-1391…59

3-2- 3- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان سقز طی سال‌های 70-139…..59

3-2- 4- نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان بانه طی سال‌های 1370-1391…60

3-2-5-  نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان قروه طی سال‌های 70-1391…60

3-2- 6-نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان بیجار طی سال‌های 70-1391…61

3-2-7  نتایج آمار توصیفی عملکرد محصولات زراعی درشهرستان مریوان طی سال‌های 70-1391…62

3-2-8- عملکرد محصولات زراعی گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، نخود دیم در استان کردستان….62

3-2-8 متغیرهای اقلیمی در استان کردستان………………. 63

3-3- نتایج برآورد تابع عملکرد و ریسک محصولات مورد نظر در استان کردستان…..65

3-3-1- نتایج برآورد تابع عملکرد و ریسک عملکرد محصول جو آبی…..65

3-3-2- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد جو آبی در استان کردستان…..67

3-3-3- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عملکرد جو دیم…..68

3-3-4- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد جو دیم در استان کردستان…..71

 

 

3-3-5- نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک نخود دیم……….. 73

3-3-6- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد نخود دیم در استان کردستان….75

3-2-7  نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک گندم دیم………….76

3-3-8- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم دیم در استان کردستان……78

3-3-9-  نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک گندم آبی……… 79

3-3-10- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد گندم آبی در استان کردستان….81

3-3-11-  نتایج برآورد توابع عملکرد و ریسک عدس دیم…….82

3-3-12- نتایج محاسبه کششهای تابع عملکرد و ریسک عملکرد عدس دیم در استان کردستان….84

3-4- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سنندج……..85

3-5- محاسبه کشش‌های توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سنندج……87

3-6- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سقز…………… 88

3-7- محاسبه کشش‌های توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان سقز……. 90

3-8-نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بانه…………..92

3-9- محاسبه کشش‌های توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بانه……. 94

3-10- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان قروه …………95

3-11- محاسبه کشش‌های توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان قروه…… 97

3-12-نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بیجار……..98

3-13- محاسبه کشش‌های توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان بیجار……100

3-14- نتایج برآورد توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان مریوان………102

3-15- محاسبه کشش‌های توابع عملکرد محصولات مورد نظر در شهرستان مریوان…….104

3-16-نتایج سناریو سازی براساس سال پایه………………….105

3-16-1-شبیه سازی تغییرات عملکرد و تولید در سناریو‌های گوناگون برای استان کردستان……..105

3-17- نتایج آزمون ایستایی……………………………………….. 110

3-18- نتیجه گیری…………………………………………………… 110

3-19- پیشنهادات……………………………………………………. 115

پیوست…………………………………………………………………. 103

فهرست منابع…………………………………………………………. 151

چکیده:

مطالعه‌ی حاضر به بررسی اثر تغییرات اقلیمی بر روی عملکرد محصولات عمده زراعی استان کردستان شامل گندم، جو، نخود و عدس با بهره گیری از رهیافت تابع تولید تصادفی جاست و پاپ توابع تولید و ریسک تولید این محصولات و با در نظرگرفتن فاکتورهای اقلیمی و غیر اقلیمی با بهره گرفتن از تکنیک برآورد داده‌های سری زمانی می‌پردازد. ابتدا توابع عملکرد وریسک برای کل استان و  سپس برای شهرستان‌های سنندج، سقز، بانه، قروه، بیجار و مریوان فقط توابع عملکرد تخمین زده خواهد شد. جهت برآورد توابع عملکرد محصولات گندم آبی و دیم، جو آبی و عدس دیم از فرم خطی، محصول جو دیم فرم درجه دوم و نخود دیم از فرم ترانسندنتال استفاده گردید.  برای برآورد توابع ریسک گندم آبی و دیم از  فرم خطی، محصول  جو آبی و دیم از کاب داگلاس و محصولات  نخود دیم و عدس دیم از  درجه دوم خطی استفاده گردید. نتایج نشان می‌دهد، متغیرهای بارندگی و دمای حداقل دوره رشد بر عملکرد کلیه محصولات اثر مثبت و معنی داری داشته به طوری که در جو دیم بیشترین اثر را داشته است. متوسط دمای حداکثر دوره رشد بر محصولات منتخب اثر منفی داشته و  بر جو آبی بیشترین بوده است.  متوسط رطوبت نسبی دوره رشد برمحصولات گندم آبی، جو آبی و دیم اثر مثبتو معنی داری داشته و بیشترین اثر را بر محصول جو دیمداشته است. متوسط سرعت باد با عملکردرابطه معکوس و معنی داری داشته است به طوری که بیشترین اثردر محصول جو دیم مشاهده گردید. نتایج تابع ریسک نشان می دهد، عوامل بارندگی و متوسط دمای حداقل دوره رشد بر ریسک عملکرد محصولات گندم آبی و دیم، جو آبی و نخود دیم رابطه منفی معنی داری داشته است. متوسط دمای حداکثر و متوسط حداکثر سرعت باد دوره رشد مقدار ریسک محصولات گندم آبی و دیم، جو آبی و نخو دیم را افزایش می­دهند. شبیه سازی تغییرات عملکرد و تولید در سناریوهای گوناگون تحت بررسی قرار گرفت نتایج نشان داد اثر تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات مختلف متفاوت است.

مقدمه:

اقلیم یکی از اصلی‌ترین عوامل محیطی است که همه‌ی موجودات زنده وغیر زنده را به شکل مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. شناخت وضعیت هوا و تغییرات آن از گذشته‌های دور مورد توجه دانشمندان علوم مختلف بوده است. با توجه به تغییرات شدید اقلیمی، این موضوع بیش از پیش نظر بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. اقلیم، شرایط متوسط آب و هوا برای یک محدوده­ خاص و یک دوره­ خاص است. تغییر اقلیم عبارت است از تغییر معنی­دار در متوسط داده ­های هواشناسی در طی یک دوره زمانی. این دوره زمانی معمولاٌ ده ساله و یا بیشتر می­باشد. امروزه نگرانی مهمی در مورد وقوع تغییرات اقلیمی به وسیله فعالیت­های بشر بوجود آمده است، زیرا هر گونه تغییر در آب و هوا بر تولیدات كشاورزی نیز تأثیر خواهد گذاشت. از این رو تغییرات اقلیمی یكی از عوامل مؤثر بر تولیدات محصولات كشاورزی در آینده خواهد بود (ردی و همکاران،2000).  تغییر اقلیم همه بخش‌های اقتصادی را تا اندازه ای تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما بخش کشاورزی شاید حساس‌ترین و آسیب پذیرترین بخش باشد، چرا که محصولات کشاورزی وابستگی زیادی به منابع اقلیمی دارند. بر اساس شواهد علمی تغییر اقلیم آینده، بویژه اثرات ترکیبی افزایش دما، بالا رفتن غلظت CO2جو، افزایش احتمال وقوع حوادث جدی (خشکسالی­ها، سیلاب­ها، یخ بندان­ها و(…  و کاهش آب قابل دسترس گیاه می‌تواند اثرات قابل ملاحظه‌ای بر روی محصولات کشاورزی داشته باشد.  بالا رفتن دما موجب بالا رفتن میزان تبخیر و تعرق پتانسیل گیاهی می­ شود که نتیجه آن افزایش نیاز آبی گیاهان است.

شناخت نوسانات زمانی و مكانی پارامترهای هواشناسی(نظیر دما، بارش، رطوبت نسبی،… ) و تأثیر آن بر بخش كشاورزی جهت مدیریت منابع كشاورزی و اتخاذ استراتژی­ های مناسب بسیار ضروری می­باشد. بارش از طریق تأمین رطوبت خاك بطور مستقیم بر تولید محصولات دیم مؤثر است و از طریق تغذیه منابع آب سطحی و زیرزمینی تولید فاریاب را بطور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار می­دهد (فاهری، 2003). نیاز آبی گیاهان و میزان تولید در بخش كشاورزی به تغییر در پارامترهای اقلیمی بسیار حساس می­باشد. تغییر اقلیم بر دما و توزیع بارش تأثیرات متفاوتی دارد كه در نتیجه آن بر نیاز آبی گیاهان و مصرف آب در بخش كشاورزی مؤثر می­باشد(لطف آبادی، 2010). عملکرد و تولید در محصولات دیم به طور مستقیم تحت تأثیر شرایط اقلیمی است. روی هم رفته، تغییر آب و هوا متاثر از دو عامل دما و میزان بارش است و این دو عامل نیز خود تحت تأثیر سه عامل عرض جغرافیایی، ارتفاع و جریان اقیانوسی قرار دارند(تقدیسیان و میناپور،1382).  بنابراین،  با تغییر هر یک از این عوامل، تغییرات آب و هوایی رخ می­دهد که در پی آن چگونگی زندگی انسان­ها نیز تغییر می­ کند. یکی از این اثرهای ایجاد شده در بخش کشاورزی است. به علت تغییر الگوی بارش و دمای میانگین جو، این پدیده می ­تواند بر تولید انواع محصولات باغی و کشاورزی که عمده­ترین منابع غذایی کشور را تشکیل می­دهند، آسیب وارد کند (تقدیسیان و میناپور، 1382).

تغییرات اقلیم علاوه بر عملکرد محصولات کشاورزی بر ریسک عملکرد محصولات نیز اثر می‌گذارد. در حالت کلی تغییرات شرایط آب و هوایی از جمله عوامل اصلی ریسک عملکرد در بخش کشاورزی تلقی می‌گردد. از این رو بررسی میزان اثرگذاری تغییرات اقلیم بر عملکرد محصولات کشاورزی از جمله گندم آبی و دیم، نخود دیم، عدس دیم و جو آبی و دیم در استان کردستان نیز حائز اهمیت خواهد بود تا میزان ریسک افزایی آنها مشخص گردد. این مسئله مهمی است که این تحقیق به دنبال آن می‌باشد.

بخش کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد ملی کشور ایفا می­ کند. افزایش سالانه حدود یک میلیون نفر به جمعیت کشور و بهبود نسبی در وضعیت اقتصادی افراد جامعه، افزایش مصرف سرانه را در جامعه سبب گردیده است. این امر باعث افزایش تقاضا برای منابع محدود کشاورزی شده است. لذا برنامه ­ریزی و سیاست‌گذاری‌ها باید در جهت افزایش تولیدات کشاورزی و درآمد زارعین و مدیریت صحیح واحدهای کشاورزی انجام گیرد. کشاورزی به خصوص در کشورهای کمتر توسعه عمدتاً فعالیتی ریسکی است و تصمیم ­گیری و فعالیت­های بهره‌برداران معمولاً تحت تأثیر این پدیده و جنبه­ های مختلف آن قرار دارد. کشاورزی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش­های اقتصادی، در روند توسعه نقش عمده­ای را به منظور تأمین نیازهای سایر بخش­ها از جمله بخش صنعت ایفا می­ کند. کشاورزی فعالیتی است که همواره تحت تأثیر قیمت­ها، عملکردها و هزینه­ های تولید قرار دارد. این عوامل همراه با پدیده­های طبیعی هم‌چون سیل، خشک‌سالی، حمله آفات و مانند آن موجب بروز ریسک تولید و نبود قطعیت در این فعالیت می­ شود؛ بنابراین وجود عوامل اقلیمی غیرقابل‌پیش‌بینی مذکور موجب می­ شود که مدیران و برنامه­ ریزان این بخش تصویری روشن و قطعی از وضعیت آینده برای برنامه­ریز­ی­های کشاورزی و دام­پروری نداشته باشند (کمالی،1380).

افزایش جمعیت جهان و نیاز روزافزون به غذا از مهم‌ترین مشکلات عصر کنونی است و لذا بخش کشاورزی به عنوان تأمین­کننده­ اصلی نیازهای غذایی، همواره در جستجوی راه­هایی برای برطرف کردن این مشکل بوده است. از سوی دیگر، شواهد بسیاری حکایت از وجود ریسک یا مخاطره در کشاورزی دارند. مطالعات متعددی نشان داده­اند که بهره­برداران کشاورزی به دلایل گوناگونی هم‌چون: نداشتن کنترل بر عوامل جوی، تغییرات اقلیم، آفات و بیماری­ها و وضعیت بازارهای عرضه و تقاضای محصولات و نهاده­ها با ریسک روبه­رو هستند (ترکمانی، 1375). از ریسک به عنوان عامل مهم، مستمر و مؤثر بر رفتار کشاورزان در رفع عدم تعادل از کشاورزی سنتی نام‌برده شده است. یکی از عوامل مهم ریسک در بخش کشاورزی، تغییرات اقلیمی است. هنگامی که یک قرن پیش دانشمند سوئدی اسوانت آرنیوس نظریه گرمایش جهانی ناشی از تغییرات آب و هوایی را مطرح کرد، کمتر کسی می­اندیشید که این مسئله در مدتی کوتاه به مهم‌ترین نگرانی جامعه بین‌المللی تبدیل شود. آثار خطرناک تغییرات اقلیمی بر حیات بشر تقریباً تمامی جوانب زندگی بشر را در بر­می­گیرد؛ خشک‌سالی، طوفان­های دریایی سهمگین مانند سونامی، بالا آمدن سطح آب دریاها، گرم شدن هوا از جمله این آثار هستند (قمبر علی، 1391).

با توجه به وضعیت اقلیمی و بازار محصولات کشاورزی ایران اکثر محصولات کشاورزی که در مناطق مختلف کشور تولید می­شوند به نوعی از ریسک­های تولید (عملکرد) و قیمت متأثر هستند. طبق تعریف بهرامی و آگهی (1384)، ریسك در فعالیت‌های كشاورزی عبارت است از: شرایط ناپایداری كه تولید محصولات كشاورزی را به مخاطره می‌اندازد و باعث ایجاد خسارات مالی و احساس ناامنی در روحیه و زندگی كشاورزان می‌شود. فعالیت­های کشاورزی استان کردستان نیز از این قضیه مستثنا نیستند. استان کردستان جزو استان مهم در تولید محصولات زراعی و باغی کشور محسوب می­ شود. گندم، نخود، جو از جمله مهم‌ترین و عمده­ترین محصولات این استان هستند که نوسانات قیمت و عملکرد آن‌ ها

فهرست مطالب:

چکیده فارسی………………………………………………………………………………………س

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………….ش

مقدمه و هدف…………………………………………………………………………………………2

1-کلیات و بررسی منابع………………………………………………………………………………5

1-1-تاریخچه و پراكنش بادام………………………………………………………………………….5

1-2-میزان تولید در ایران و جهان………………………………………………………………….5

1-3-گیاهشناسی…………………………………………………………………………………..5

1-4- ارزش و خواص غذایی بادام…………………………………………………………………..6

1-5-خصوصیات پایه GF677…………………………………………………………………………

1-6-تعریف تنش…………………………………………………………………………………….8

1-7-تنش شوری…………………………………………………………………………………….9

1-8-اندازه‌گیری شوری……………………………………………………………………………10

 1-9-اثر شوری بر گیاهان………………………………………………………………………..11

1-10-مکانیزم­ های مقاومت به شوری در گیاهان……………………………………………….12

1-11-انواع اكسیژن فعال………………………………………………………………………….13

1-11-1-انواع اکسیژن­های فعال به عنوان سیگنال­هایی در پاسخ به تنش­های محیطی………15

1-11-2-طبقه‌بندی مسیرهای سیگنال‌دهی تنش………………………………………….15

1-11-3-مسیر کلی انتقال پیام تنش اسمزی…………………………………………………16

1-12-اثرات تنش شوری بر خصوصیات رویشی بادام و سایر درختان میوه………………….18

1-13- اثرات تنش شوری بر خصوصیات فیزیولوژی بادام و سایر درختان میوه………………22

1-13-1- اثرات تنش شوری بر پارامترهای فتوسنتزی بادام و سایر درختان میوه………..22

1-13-2-اثرات تنش شوری بر تغییرات فلورسانس کلروفیل………………………………….24

1-13-3- اثرات تنش شوری بر روابط آبی بادام و سایر درختان میوه………………………..26

1-13-4- اثرات تنش شوری بر محتوی فنل و ظرفیت آنتی اکسیدانتی بادام و سایر درختان میوه….28

1-14- اثرات تنش شوری بر خصوصیات بیوشیمیایی بادام و سایر درختان میوه………29

1-14-1- اثرات تنش شوری بر مکانیسم­های دفاعی آنزیمی……………………………29

1-14-1-1 سوپر­اکسید دیسموتاز (SOD)……………………………………………………30

1-14-1-2- کاتالاز (CAT)…………………………………………………………………….30

1-14-1-3-پراکسیداز­ها……………………………………………………………………….31

1-14-1-3-1-آسکوربات پراکسیداز (APX)…………………………………………………..31

1-14-1-3-2- گایاکول پراکسیداز (GPX) …………………………………………………….31

1-14-2- اثرات تنش شوری بر فعالیت آنزیم­ های پراکسیداز، کاتالاز،آسکوربات پراکسیداز در بادام و سایر درختان میوه…32

1-14-3- اثرات تنش شوری بر محتوی پراکسید هیدروژن در بادام و سایر درختان میوه…33

1-14-4- اثرات تنش شوری بر محتوی پروتئین­های محلول کل در بادام و سایر درختان میوه….34

1-14-5- اثرات تنش شوری بر سنتز تنظیم کننده­ های اسمزی بادام و سایر درختان میوه…..36

1-14-5-1-پرولین……………………………………………………………………………..37

1-14-5-2-کربوهیدرات­های محلول و نامحلول………………………………………………..39

1-14-6- اثرات تنش شوری بر پراکسیداسیون لیپیدها در بادام و سایر درختان میوه…..40

1-15- اثرات تنش شوری بر وضعیت عناصر غذایی در بادام و سایر درختان میوه……… 42

2-مواد و روش­ها………………………………………………………………………………46

2-1- محل انجام آزمایش……………………………………………………………………..47

2-2- طرح آزمایشی……………………………………………………………………………47

  2-3- مواد آزمایشی………………………………………………………………………….47

2-3-1-خصوصیات ژنوتیپ­های مورد مطالعه………………………………………………….49

2-4-اعمال تیمار شوری………………………………………………………………………50

2-5-ارزیابی صفات مورفولوژیک………………………………………………………….51

2-6-ارزیابی صفات فیزیولوژیک……………………………………………………………..52

2-6-1-پارامترهای فلورسانس کلروفیل……………………………………………………52

2-6-2- سنجش کلروفیل و کارتنوئید……………………………………………………..53

2-6-3-شاخص کلروفیل…………………………………………………………………..53

2-6-4-محتوای نسبی آب برگ…………………………………………………………53

2-6-5- نشت یونی نسبی………………………………………………………………54

2-6-6- درصد آسیب دیدگی غشاء سلولی……………………………………………..54

2-6-7- فنل کل……………………………………………………………………………..54

2-6-7-1- استخراج از بافت میوه…………………………………………………………54

2-6-7-2- تعیین میزان فنل کل با روش اسپکتروفتومتری……………………………55

2-6-8- ظرفیت آنتی­اکسیدانی کل………………………………………………………..56

 2-7-ارزیابی صفات بیوشیمیایی………………………………………………………….56

2-7-1-کربوهیدرات­های محلول………………………………………………………………56

2-7-2-کربوهیدرات­های نامحلول……………………………………………………………58

2-7-3-پرولین…………………………………………………………………………………59

2-7-4-پراکسیداسیون لیپیدها……………………………………………………………60

2-7-4-1-مالون دی­آلدئید(MDA) …………………………………………………………60

2-7-4-2-سنجش سایر آلدئید­ها (پروپانال، بوتانال، هگزانال، هپتانال و پروپانال دی متیل استال)….60

2-7-5-پراكسید هیدروژن………………………………………………………………..61

2-7-6-پروتئین­ محلول کل و سنجش فعالیت آنزیم­ها…………………………………61

2-7-6-1-تهیه بافر استخراج……………………………………………………………..61

2-7-6-2-مرحله استخراج……………………………………………………………….61

2-7-6-3-پروتئین محلول کل……………………………………………………………62

2-7-6-3-1-تهیه بافر­های سنجش…………………………………………………….62

2-7-6-3-2-تعیین محتوی پروتئین محلول کل…………………………………………62

2-7-6-4- آنزیم پراکسیداز (POD) ……………………………………………………..63

2-7-6-4-1-تهیه بافر­های سنجش…………………………………………………….63

2-7-6-4-2-تعیین فعالیت آنزیم…………………………………………………………63

 

 

2-7-6-5-آنزیم آسكوربات ­پراكسیداز (APX)………………………………………….64

2-7-6-5-1-تهیه بافرهای سنجش……………………………………………………..64

2-7-6-5-2-تعیین فعالیت آنزیم………………………………………………………….64

2-7-6-6-آنزیم کاتالاز (CAT) …………………………………………………………….64

 2-7-6-6-1-تهیه بافرهای سنجش……………………………………………………..64

2-7-6-6-2-تعیین فعالیت آنزیم کاتالاز………………………………………………….64

2-8- عناصر معدنی ریشه و برگ…………………………………………………………65

2-8-1- تهیه خاکستر……………………………………………………………………..65

2-8-2-نیتروژن………………………………………………………………………..65

2-8-3-پتاسیم…………………………………………………………………………..66

2-8-3-1- آماده کردن محلول‌های سنجش…………………………………………..66

2-8-3-2- تعیین محتوی پتاسیم………………………………………………….66

2-8-4-سدیم………………………………………………………………………..67

2-8-4-1- آماده کردن محلول‌های سنجش………………………………………67

2-8-4-2-تعین محتوی سدیم………………………………………………………68 

2-8-5-فسفر…………………………………………………………………………..69

2-8-5-1- آماده کردن محلول‌های سنجش……………………………………….69

2-8-5-2-تعین محتوی فسفر………………………………………………………..69

2-8-6-کلسیم…………………………………………………………………………70

2-8-7- منیزیم………………………………………………………………………….71

2-8-8- آهن………………………………………………………………………….71

2-8-9- روی………………………………………………………………………..72

2-8-10- مس…………………………………………………………………………73

2-8-11-کلر…………………………………………………………………………74

2-9- تجزیه و تحلیل داده ­ها…………………………………………………………..74

3-نتایج و بحث………………………………………………………………………..75

3-1-ارزیابی برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر صفات مورفولوژیک…………………77

3-2-ارزیابی برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر صفات فیزیولوژیک…………………87

3-2-1-اثر تیمار شوری بر تغییرات کلروفیل فلورسانس………………………..87

3-2-1-1-برهمکنش تیمار شوری و ژنوتیپ بر تغییرات کلروفیل فلورسانس……87

3-2-1-2-برهمکنش زمان و ژنوتیپ بر تغییرات کلروفیل فلورسانس…………..90

3-2-1-3-برهمکنش تیمار شوری و زمان بر تغییرات کلروفیل فلورسانس……..93

3-2-2- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی رطوبت نسبی برگ…………….94

3-2-3- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی نشت یونی و آسیب دیدگی غشاء سلولی…..95

3-2-4- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر شاخص کلروفیل………………………96

3-2-5- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی کلروفیل­های a، b، کل و کارتنوئید…….97

3-3-ارزیابی برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر خصوصیات بیوشیمیایی……………..101

3-3-1- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانتی…101

3-3-2- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی کربوهیدرات­های محلول و نامحلول…..102

3-3-3- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی پرولین…………………………………108

3-3-4- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر پراکسیداسیون لیپیدها (محتوی مالون دی آلدئید و سایر آلدئید­ها….109

3-3-5- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی پروتئین­های محلول کل……………….111

3-3-6- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر فعالیت آنزیم کاتالاز…………………………….112

3-3-7- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز……………..114

3-3-8- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز…………115

3-3-9- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی پراکسیداسیون هیدروژن……………117

3-4- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر وضعیت عناصر غذایی پرمصرف و کم­مصرف در برگ و ریشه..119

3-4-1- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی سدیم برگ و ریشه……………………119

3-4-2- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی نیتروژن برگ و ریشه………………….120

3-4-3- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی پتاسیم برگ و ریشه………………….122

3-4-4- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی کلسیم برگ و ریشه………………….125

3-4-5- برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر محتوی منیزیم برگ و ریشه……………………126

3-4-6-برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر غلظت فسفر برگ و ریشه……………………..128

3-4-7-برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر غلظت کلر برگ و ریشه………………………134

3-4-8-برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر غلظت روی برگ و ریشه………………………135

 3-4-9-برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر غلظت مس برگ و ریشه……………………….136

3-4-10-برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر غلظت آهن  برگ و ریشه………………………137

 3-5- همبستگی بین صفات……………………………………………………………142

3-6-نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………..147

3-7-پیشنهادات…………………………………………………………………………..148

4-منابع علمی……………………………………………………………………………149

5-ضمائم…………………………………………………………………………………….159

چکیده:

ترکیب پایه و پیوندک می ­تواند خصوصیات رشدی و غلظت عناصر غذایی برگ و ریشه ­های بادام را در شرایط تنش شوری تحت تأثیر قرار دهد. به‌منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی پرمصرف و کم­مصرف در برگ و ریشه ­های تعدادی از ژنوتیپ­های بادام، آزمایشی گلدانی با دو عامل ژنوتیپ در 11 سطح، شامل تونو، نان­پاریل، مامایی، شکوفه، سهند، شاهرود 12، A200 ، 25 -1، 16-1 و 40-13 پیوند شده روی پایه GF677 و پایه GF677 (پیوند نشده به عنوان شاهد) و فاکتور شوری آب آبیاری شامل صفر، 2/1، 4/2، 6/3 و 8/4 گرم در لیتر نمک که به ترتیب هدایت الکتریکی برابر 5/0، 5/2، 9/4، 3/7 و 8/9 دسی زیمنس بر متر داشتند، انجام شد. نتایج نشان داد که با اعمال تنش شوری و افزایش غلظت آن، شاخص ­های رشدی شامل ارتفاع شاخه، قطر شاخه، تعداد برگ کل، تعداد برگ­ سالم، تراکم برگ روی شاخه اصلی، وزن‌تر و وزن خشک برگ­، سطح برگ و نسبت سطح برگ­، محتوای رطوبت نسبی برگ­، وزن‌تر و خشک اندام هوایی، وزن‌تر و خشک‌ریشه، شاخص کلروفیل، کلروفیل­های a، b و کل و کاروتنوئید در تمامی ژنوتیپ­های مطالعه شده، کاهش یافتند و تعداد برگ­های نکروزه، میزان ریزش برگ، نسبت وزن خشک به وزن‌تر اندام هوایی، نسبت وزن‌تر و خشک‌ریشه به وزن‌تر و خشک اندام هوایی، درصد نشت یونی و درصد آسیب‌دیدگی غشاء سلولی، افزایش یافتند. ارزیابی تغییرات فلورسانس کلروفیل نشان داد، تنش شوری از طریق افزایش میزان فلورسانس حداقل و کاهش میزان فلورسانس حداکثر، باعث کاهش فلورسانس متغیر در گیاهان شد و نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر (حداکثر کارایی کوانتومی فتوسیستم II) را از 83/0 در گیاهان شاهد به 72/0 در برگ­های بالایی در پایه GF677 و رقم سهند پیوند شده روی این پایه و 70/0 در برگ‌های پایینی کاهش داد. بر این اساس، کاهش یاد شده نشانه تنش مخرب در گیاهان مذکور است. به‌طورکلی، نتایج این تحقیق حاکی از آن است که هم‌پایه و هم نوع ژنوتیپ پیوندی بر درجه تحمل در برابر تنش شوری نقش دارند. نهال­های GF677 که پیوندی روی آن­ها انجام نشده بود، توانستند تیمار شوری 4/2 گرم در لیتر (با هدایت الکتریکی 9/4 دسی زیمنس بر متر) را به خوبی تحمل کنند ولی با افزایش غلظت نمک، به­شدت دچار تنش شدند. نوع ژنوتیپ پیوندی نیز در افزایش تحمل به تنش شوری نقش بسزایی داشت. در مجموع صفات مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و عناصر غذایی پرمصرف و کم­مصرف بررسی شده در این تحقیق رقم شاهرود 12، به عنوان متحمل­ترین رقم به تنش شوری انتخاب شد. این رقم توانست به خوبی شوری تا 6/3 گرم در لیتر (3/7 دسی زیمنس بر متر) و تا حدودی نیز شوری 8/4 گرم در لیتر (8/9 دسی زیمنس بر متر)، را تحمل کند. در نقطه مقابل، رقم سهند و ژنوتیپ 16-1، به عنوان حساس­ترین ژنوتیپ­ها، نسبت به تنش شوری تشخیص داده شدند. این ژنوتیپ­ها همانند پایه­ های شاهد (پیوند نشده)، تنها توانستند، شوری تا 9/4 دسی زیمنس بر متر)، را تحمل نمایند.

مقدمه و هدف:

شش درصد از مساحت كل كره زمین شور است و از این مقدار، حدود  45 میلیون هكتار كه جزو  اراضی آبیاری به شمار می‌روند،  شور هستند . [Munns, 2002] برخی از اراضی به‌قدری شور هستند كه تولید محصول در آن اقتصادی نیست و در بسیاری از اراضی به خاطر تجمع نمك، امكان كشت سالیانه وجود ندارد . شوری معمولاً بیشتر در نواحی خشك و نیمه‌ خشک و مناطقی كه بارندگی به حد كافی جهت شستشوی نمك­ها از ناحیه ریشه كافی نیست، مشکل‌ساز است . در حدود یک‌سوم از مساحت کل خاك­های شور دنیا در قاره آسیا قرار دارد .[Munns, 1993] حدود 12 درصد از کل مساحت کشور ایران معادل 19 میلیون هکتار به‌صورت کشت و آیش و به‌منظور تولیدات کشاورزی استفاده می­ شود ]مومنی، 1389[.

بادام (Prunus dulcis)، یکی از درختان میوه مناطق معتدله بومی فلات ایران است که طبق آخرین آمار به‌دست‌آمده در سال 1390، ایران با سطح زیر کشت بیش از 170 هزار هکتار و تولید 158 هزار تن، سومین کشور تولیدکننده آن در دنیا محسوب می­ شود [FAO, 2013]. بادام در مناطقی با زمستان­های معتدل و تابستان­های گرم و خشک رشد می­ کند. از طرفی اكثر مناطق ایران در اقلیم خشك و نیمه‌ خشک قرار دارند که رشد و نمو گیاهان را با محدودیت خشکی و شوری مواجه می‌کند. معمولاً در این‌گونه مناطق شوری آب نیز بالاست که این امر، موجب آسیب بیشتر می‌شود. در این میان ترکیب پایه و پیوندک به‌عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در میزان حساسیت یا تحمل به شوری در درختان میوه کشت‌شده ازجمله بادام در نظر گرفته‌شده است  .

تحقیقات متعددی نشان داده­اند که آستانه تحمل به شوری اكثر درختان میوه هسته­دار ازجمله بادام نسبت به تنش شوری پایین است بطوری­که گزارش شده است که حد آستانه تحمل این گیاه، 5/1 دسی­زیمنس بر متر و شیب منحنی كاهش در عملکرد آن به ازای هر واحد شوری (دسی زیمنس بر متر)، 19% است [Bernstein, 1956; Brown and Bernstein 1953]، که بر اساس معادله مانس و هافمن [1977]، در شوری 8/2 دسی­زیمنس بر متر، به میزان 25 درصد و 1/4 دسی­زیمنس بر متر به میزان 50 درصد و سرانجام در 8/6 دسی­زیمنس بر متر تا میزان 100 درصد از عملكرد آن كاسته می­ شود . در تحقیقات انجام‌شده در زمینه بررسی میزان تحمل پایه­ های مختلف بادام نسبت به تنش شوری مشخص‌شده است که پایه GF677 متحمل به شوری می­باشد، درحالی‌که پایه نماگارد [ P.persica X P. davidiana ]، حساسیت بالایی به شوری دارد . تحمل پایه GF677 نسبت به سطوح مختلف شوری حاصل از کلرید سدیم موردبررسی قرارگرفته و نشان داده‌شده است که این پایه نسبت به شوری متحمل است به‌طوری‌که شوری تا 60 میلی مولار (5/5 دسی زیمنس بر متر) را تحمل می­ کند . همچنین، گزارش‌شده است که پایه GF677 از طریق مكانیسم تدافعی ایجاد محدودیت در جذب و یا انتقال سدیم به قسمت ­های هوایی و نیز حفظ سطح مناسبی از پتاسیم، تحمل بالاتری نسبت به نمك کلرید سدیم در مقایسه با پایه بذری تووانو (هیبرید بین رقم خودگرده‌افشان تونو و رقو ژنکو در شرایط گرده‌افشانی کنترل‌شده) داشته و می ­تواند شوری تا 50 میلی مولار (2/5 دسی زیمنس بر متر) را نیز تحمل کند ]اورعی و همکاران، 1390[. لذا با توجه به گزارش‌های موجود، از این پایه می­توان به‌عنوان یک پایه متحمل به شوری برای مناطقی با شوری متوسط استفاده نمود. همچنین، پژوهش­های انجام‌یافته، نشان می­دهد که تمامی شاخص ­های رشدی بادام ازجمله خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی در  برگ و ریشه ­های بادام تحت تنش شوری قرار می­گیرند که ارقام مختلف بادام، عکس‌العمل‌های متفاوتی به سطوح مختلف شوری نشان  می­ دهند Rahemi et al., 2008; Munns and tester, 2008 Moreno and Cambra, 1994; Montaium et al., 1994;] [Noitsakis et al, 1997. بنابرین تحقیق حاضر به‌منظور دستیابی به اهداف زیر انجام شد.

1) بررسی تغییرات مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ژنوتیپ­های مورد مطالعه در برابر تنش شوری.

2) تأثیر تنش شوری برجذب عناصر غذایی پر مصرف و کم مصرف.

3) تأثیر نوع ژنوتیپ­ پیوند شده بر میزان جذب عناصر غذایی توسط پایه GF677.

 4) مقایسه مقاومت به شوری بین ارقام تجارتی خارجی و داخلی و ژنوتیپ­های امیدبخش پیوند شده روی پایه GF677.

5) تعیین مقاوم­ترین رقم پیوند شده روی پایه GF677 به شوری.

فصل اول: کلیات و بررسی منابع علمی

1- کلیات و بررسی منابع

1-1- تاریخچه و پراكنش بادام

بادام یكی از قدیمی ترین درختانی است كه در ایران كشت می شود. بعضی از دانشمندان گیاه شناس معتقدند موطن اصلی بادام، ایران است . گفته می­ شود، خاستگاه اصلی بادام، منطقه وسیعی از ایران، تاجیكستان، افغانستان و غرب پاكستان بوده كه همراه کاروان­ها به یونان برده شده و بعدها توسط یونانی­ها به سایر بنادر دریای مدیترانه انتقال و انتشار یافته است . بطور كلی می­توان گفت كه بادام، بومی مناطق گرم و خشك آسیای غربی بوده و امروزه كشت آن در آمریکا، اسپانیا، ایران، مراكش، ایتالیا، پرتغال، تركیه، یونان و استرالیا بطور وسیع معمول شده است [Ladizinsky, 1999]..

2-1- میزان تولید در ایران و جهان

کشورهای عمده تولید کننده این محصول شامل آمریکا، اسپانیا، ایران، ایتالیا، یونان، ترکیه، مراکش و استرالیا می باشند. امروزه در بیش از 50 کشور جهان ارقام مختلف بادام کشت و کار می شود و بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان خواروبار جهانی ایران با سطح کشت بیش از 170 هزار هکتار و تولید 158 هزار تن، سومین کشور تولید کننده بادام در دنیا محسوب می­ شود. این در حالی است که عملکرد آن 920 کیلوگرم بر هکتار است [FAO, 2013].

3-1- گیاه شناسی

بادام با نام علمی Prunus dulcis درختی از خانواده Rosaceae، زیر تیره Prunoidea، از جنس Prunus و زیر جنس Amygdalus است. . بادام دارای 16 كروموزوم (X=8) و دیپلویید بوده ولی در بین هیبریدهای هلو و بادام ارقام تریپلویید و تتراپلویید نیز دیده می­ شود . در مطالعات سیتولوژیكی ارقام بادام، تفاوتی از نظر كروموزوم دیده نشده است. بادام از گیاهان گلدار، نهان­دانه با گل كامل بوده و دارای سیستم خود ناسازگاری می­باشد. ناسازگاری در بادام در 99 درصد حالات، از نوع گامتوفیتی تك­ژنی است  [Rushforth, 1999].

در بادام برگ­ها ساده و در شاخه­های تازه تشكیل شده فصل جاری ظاهر می­شوند. شكل برگ­ها نیزه­ای، باریك، دراز و نوك تیز و كمی موج دار و بسته به ژنوتیپ، با لبه­های صاف یا مضرس می­باشد. گل­های آن دو جنسی به رنگ سفید یا صورتی بوده و در بهار قبل از باز شدن جوانه­های برگ ظاهر می­شوند و منظره زیبایی به درخت می بخشند. هر گل آن شامل 5 كاسبرگ، 5 گلبرگ و 20 تا 40 پرچم است. تخمدان آن یک برچه و محتوی دو تخمك و میوه آن شفت و به رنگ سبز و پوشیده از كرك­های فراوان است  .[Rushforth, 1999]در بعضی ارقام، هر دو تخمك رشد می­كنند و در نتیجه دو دانه یا مغز در داخل میوه به وجود می آورند. به دلیل ایجاد میوه از یک تخمدان توسعه یافته، گرده افشانی و لقاح باید انجام گیرد و تشكیل میوه از طریق بكرزایی در بادام وجود ندارد. اكثر ارقام بادام از نظر گرده افشانی خود ناسازگارند و لذا دانه گرده حاصل از یک رقم نمی ­تواند باعث باروری و ایجاد میوه در همان رقم شود. البته در سال­های اخیر ارقام خود سازگار اصلاح و به وجود آمده­اند .

4-1- ارزش و خواص غذایی بادام

بادام میوه­ای است كه برای مصارف گوناگون تهیه می­ شود. عمده مصرف غذایی آن در صنایع شیرینی سازی، بیسكویت و شكلات می­باشد. مغز بادام به صورت خام یا بو داده مصرف آجیلی داشته و به عنوان خشكبار، جزو بهترین تنقلات محسوب می­ شود. تركیب 100 گرم مغز بادام شامل 19 گرم پروتئین، 54 گرم چربی، 21 گرم كربوهیدرات، 5 گرم آب و یک گرم خاكستر گیاهی می باشد (جدول1-2). در بادام تلخ، ماده سمی وجود دارد كه گلوكوزید سیانوژنیک آمیگدالین (اسید سیانیدریك) نام دارد. علت نام گذاری علمی بادام نیز بر این اساس است. اگر به مقدار زیادی خورده شود، می ­تواند موجب مسمومیت و مرگ شود. در حدود 50 تا 70 عدد بذر بادام تلخ سبب مرگ یک فرد بالغ و7 تا 10 بذر تلخ سبب مرگ یک فرد نابالغ (بچه) می­ شود و این در حالی است كه 3 عدد بذر می ­تواند مسمومیت شدید ایجاد نماید. بادام شیرین حاوی این تركیبات نیست. از هیدرولیز آمیگدالین در مجاورت آب، موادی مانند قند و گلوكز و

فهرست مطالب:

چکیده………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: مقدمه

مقدمه……………………………………………………………………………………………..4

1-2- اهداف طرح………………………………………………………………………………….6

1-3- فرضیه ­های طرح…………………………………………………………………………….6

فصل دوم: بررسی منابع

2- 1- مقدار مواد مغذی  مورد نیاز گوساله­ های جوان……………………………………….8

2-2- انرژی مورد نیاز گوساله­ها………………………………………………………………….9

2-2-1- متابولیسم در حالت ناشتا (میزان متابولیسم پایه)…………………………………9

2-2-2- انرژی قابل متابولیسم………………………………………………………………….10

2-3- پروتئین مورد نیاز گوساله­ها………………………………………………………………12

2-3-1- پروتئین مورد نیاز برای نگهداری ………………………………………………………12

2-3- 2- اثرات شرایط محیطی بر روی انرژی و پروتئین مورد نیاز گوساله………………….16

2-4- سایر جنبه­ های تغذیه گوساله …………………………………………………………..17

2-4- 1- تغذیه جنین …………………………………………………………………………….17

2-4- 2- آغوز……………………………………………………………………………………..18

2-4- 3- آب و الکترولیت­ها ……………………………………………………………………19

2-4- 4- مواد جایگزین شیر ……………………………………………………………………20

2-4- 5- مواد افزودنی ………………………………………………………………………22

2-4- 6- توجهات عملی خوراک دادن ……………………………………………………….23

2-5- شیر و عملکرد گوساله…………………………………………………………………..25

2-5-1- شیر و ماده خشک موجود درآن………………………………………………….25

2-5-2- شیر و خوراک مصرفی………………………………………………………………26

2-5-3- دوره پیش از شیرگیری………………………………………………………………31

2-5-4- دوره پس از شیرگیری…………………………………………………………………33

2-5-5- اثرات طولانی مدت………………………………………………………………….34

2ـ5ـ6 ـ توسعه شکمبه…………………………………………………………………….35

2-6- معرفی گیاهان دارویی و تاثیر آن بر عملکرد حیوانات………………………………37

2-6-1- تاثیر رزماری بر عملکرد حیوانات……………………………………………………40

2-6-2- تاثیر مرزه بر عملکرد حیوانات……………………………………………………41

2-6-3- تاثیر زنجبیل بر عملکرد حیوانات………………………………………………….42

2-6-4- اشکال متداول استفاده از گیاهان دارویی در دامپروری…………………………44

2-6-4-1- پودر………………………………………………………………………………..44

2-6-4-2- چای­ها……………………………………………………………………………..45

2-6-4-3- جوشانده­ها…………………………………………………………………..45

2-6-4-4- خیسانده گیاه…………………………………………………………………45

2-6-4-5- عصاره­ها………………………………………………………………………..46

2-6-4-6- اسانس ­ها……………………………………………………………………47

2-6-4-7- کپسولـها و قرص­ها…………………………………………………………….47

2-6-4-8- ضمادها………………………………………………………………………….47

2-6-4-9- کمپرس­ها………………………………………………………………………..47

2-6-4-10- شربت………………………………………………………………………….48

2-6=4- 11- لوسیون…………………………………………………………………….48

 

 

2-6-4- 12- پماد و کرم­ها……………………………………………………………….48

2-6-4-13- اسپری، بخور…………………………………………………………………..48

2-6-4-14- دود­ دادن…………………………………………………………………….48

فصل سوم: مواد و روش کار

3-1- مکان و زمان اجرای طرح………………………………………………………..50

3-2- نحوه اجرای طرح ………………………………………………………………..50

3-3- مدیریت گوساله‌‌ها …………………………………………………………….51

3-4- اندازه گیری ها و نمونه برداری ها…………………………………………..52

3-4-1- خوراک مصرفی……………………………………………………………….52

3-4-2- وزن بدن………………………………………………………………………..53

3-4-3- امتیاز مدفوع…………………………………………………………………..53

3-4-4- رشد اسکلتی…………………………………………………………………..53

3-4-5- نمونه‌گیری از خون……………………………………………………………… 53

3-5- تجزیه و تحلیل آماری…………………………………………………………….. 54

فصل چهارم: بحث و نتایج

4- مصرف جیره آغازین, ماده خشک مصرفی، افزایش وزن روزانه, بازده خوراک ,وزن از شیرگیری و وزن نهایی……58

4ـ1- جیره آغازین مصرفی…………………………………………………………….58

4ـ2- ماده خشک مصرفی……………………………………………………………..61

4ـ3- بازده خوراک…………………………………………………………………….63

4ـ4- افزایش وزن روزانه……………………………………………………………….67

4-5- وزن از شیرگیری و وزن نهایی………………………………………………….69

4ـ6- امتیاز مدفوع……………………………………………………………………70

4ـ7- صفات مربوط به رشد اسکلتی……………………………………………..71

4-7-1- دور سینه…………………………………………………………………….71

4-7-2- عرض بین استخوان هیپ…………………………………………………..72

4ـ8- فراسنجه‌های سرم خون در دوره‌های 9، 30، 40 و 70 روزگی…………….72

4ـ8-1- بتا- هیدروکسی بوتیرات…………………………………………………….76

4ـ8-2- گلوکز………………………………………………………………………….76

4ـ8-3- آلبومین………………………………………………………………………..79

4ـ8-4- پروتئین کل…………………………………………………………………..81

4ـ8-5- گلوبولین……………………………………………………………………..82

فصل پنجم:  نتیجه گیری

5ـ نتیجه گیری…………………………………………………………………………85

5ـ1ـ مشکلات و محدودیت‌های این پژوهش………………………………………..85

5ـ2ـ پیشنهادات……………………………………………………………………….85

منابع……………………………………………………………………………………88

چکیده:

برای مطالعه اثر درصد ماده خشک شیر و ترکیبی از گیاهان دارویی بر عملکرد گوساله­های شیرخوار آزمایشی در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل 2×2 بر روی 40 راس گوساله نر هلشتاین از سن 10 روزگی تا 70 روزگی طراحی شد. که هر تیمار شامل 10 تکرار بود تیمار آزمایشی عبارت بودند از: تیمار1) 7 کیلوگرم شیر حاوی 5/12 درصد ماده خشک (CO)، تیمار2) 7 کیلوگرم شیر حاوی 5/12 درصد ماده خشک همراه با افزودنی گیاهی (PCO)، تیمار 3) 7 کیلوگرم شیر حاوی 20 درصد ماده خشک (HD)، تیمار 4) 7 کیلوگرم شیر حاوی 20 درصد ماده خشک همراه با افزودنی گیاهی (PHD) بودند. افزودنی گیاهان دارویی ترکیبی از گیاه خشک شده رزماری، زنجبیل و مرزه بود که روزانه 10 گرم از این مخلوط آسیاب شده به شیر وعده صبح اضافه شد. برای بالا بردن ماده خشک شیر در هر وعده 5/262 گرم شیر کامل خشک شده را به 5/3 لیتر شیر اضافه و مخلوط کردیم. داده ­های بدست آمده در مورد ماده خشک مصرفی، وزن بدن، امتیاز مدفوع، رشد اسکلتی، فراسنجه­های خونی توسط نرم افزار SAS مورد تجزیه و آنالیز قرار گرفتند. در پیش از شیرگیری آنالیز داده ­ها نشان داد که میانگین ماده خشک مصرفی روزانه و کل دوره ، افزایش وزن روزانه و کل دوره  تا 40 روزگی در گوساله­های تغذیه شده با شیر حاوی20 درصد ماده خشک نسبت به گروه تغذیه شده با شیر حاوی5/12 درصد ماده خشک به طور معنی­داری بالاتر بود (0001/0=P)، اما پس از شیرگیری تفاوت معنی­داری بین عملکرد تیمارها مشاهده نشد، عرض بین استخوان هیپ به طور معنی­داری در گروهی که شیر با ماده خشک بالاتر خورده بودند بالاتر بود (0001/0=p). افزودن مخلوط گیاهان دارویی اثر معنی­ داری بر روی عملکرد گوساله­ها نداشت(05/0<P). اما گیاهان دارویی، سطح ماده خشک شیر و اثرمتقابل گیاهان دارویی و سطح ماده خشک شیر به طور معنی­داری باعث بهبود در فراسنج­های خون گوساله­ها شدند، به طوری­که باعث افزایش گلوکز، کاهش پروتئین کل، افزایش آلبومین و کاهش گلوبولین سرم خون شدند. در مجموع خوراندن شیر با ماده خشک بالاتر باعث بهبود سرعت رشد و شاخص ­های سلامتی در گوساله ­ها گردید.

فصل اول: مقدمه و طرح پژوهش

مقدمه:

گوساله‌ها از زمان تولد تا شیرگیری بدلیل تغییرات شگرف فیزیولوژیکی و متابولیکی که به موجب آن ها از یک موجود تک‌معده‌ای به یک نشخوارکننده تبدیل می‌شوند، تحت تاثیر تنش قابل توجهی قرار می‌گیرند. به منظور تولید مطلوب گاوهای پر‌‌تولید، باید گوساله‌های شیرخوار با استعداد ژنتیکی بالا را به روش مناسب و بهینه تغذیه کرد، اقتصادی بودن گاوداری تا اندازه زیادی تابع موفقیت گاودار در رشد و پرورش گوساله‌ها جهت جایگزینی است. امروزه دیدگاه ­های متفاوتی در رابطه با روش­ها و مقادیر تغذیه شیر به گوساله­­ها ارائه شده است، خان(2011) گزارش کرد که تغذیه مقادیر بالای شیر به گوساله­ها سبب افزایش وزن روزانه، بهبود بازده خوراک ودر نهایت بهبود عملکرد گوساله شده است[89]. در همین خصوص دیده شده است که تغذیه مقدار بالای شیر در سنین اولیه می ­تواند اثرات طولانی مدتی بر عملکرد گوساله داشته باشد، سوبرون(2009) گزارش کرد هنگامی که به گوساله­ها شیر بیش تری خورانده شد این حیوانات در دوره شیر­دهی شیر بیش تری تولید کردند[141]. میلریا(1966)، افزایش امتیاز مدفوع و افزایش روزهای ابتلا به اسهال در هنگام ارائه مقادیر بالای شیر را مشاهده کرد[102]. اطلاعات محدودی در رابطه با افزایش ماده خشک شیر وجود دارد و این در حالیست که شاید افزایش در ماده خشک شیر راهکار موثری نسبت به خوراندن مقادیر بالاتر شیر بدون ایجاد مشکلات سلامتی برای گوساله­های جوان باشد. در صنعت دامپروری و به ویژه گاوداری یکی از اهداف اصلی تولید تعداد گوساله بیش تر، سالم­­ترو در نهایت افزایش سود است. هدف اصلی درکلیه فعالیت­های صنعتی افزایش تولید در قسمت ­های مختلف ودرنهایت افزایش­سودآوری واحد صنعتی است. در مزارع مدرن پرورش گاو­های شیری افزایش مرگ و میرگوساله­ها یکی از اصلی­ترین عوامل­ عدم سودآور بودن واحد دامپروری است که از جمله اصلی­ترین دلیل این مرگ و میر اسهال و ضعف در سیستم ایمنی بدن در روزهای اولیه پس از تولد گزارش شده است افت در سیستم ایمنی به هر دلیلی می ­تواند افزون بر افزایش هزینه پرورش گوساله که شامل هزینه­ های درمانی و کارگری بیش تر است افت در عملکرد شامل کاهش مصرف خوراک، کاهش افزایش وزن روزانه و افت در بازده استفاده از خوراک را به همراه داشته باشد که همسویی این مسائل می ­تواند ضرر اقتصادی را به همراه داشته باشد. بنابراین روشن است که افزایش کارایی سیستم ایمنی می ­تواند تا حد بالایی به سلامت گوساله­ها کمک و بهبود عملکرد و در نهایت سود اقتصادی بیش تر را تضمین کند . استفاده از آنتی‌بیوتیک به عنوان محرک رشد، باعث افزایش سرعت رشد و افزایش میزان تولیدات و در نتیجه سود حاصل از پرورش می‌گردد. با توجه به تاثیر استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در بهبود سلامت، حیوان می‌تواند از مواد مغذی در جهت رشد و تمایز بهتر به جای استفاده از مواد مغذی در مسیر مبارزه با عفونت‌ها استفاده نماید. پژوهش­گران گزارش کردند که استفاده مداوم و نا منظم از مقادیر زیاد آنتی بیوتیک ها در خوراک حیوانات، سبب ایجاد باکتری‌های مقاوم می‌شود[73]. چاوز و همکاران (2008) گزارش کردند احتمال انتقال باقیمانده آنتی­‌بیوتیک­ها از طریق مصرف فرآورده ­های­ دامی، به انسان نیز وجود دارد[33]. بنابراین باید جایگزین‌هایی را به جای استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد شناسایی و به پرورش‌دهندگان دام معرفی كرد که نه تنها بازده و سود اقتصادی دچار كاهش نشود و بلکه نگرانی‌ها در مورد سلامت مصرف کنندگان بر طرف گردد[64]. در سال‌های اخیر ترکیباتی تحت عنوان پروبیوتیک، پری بیوتیک‌ها، اسیدهای آلی و روغن‌های ضروری به عنوان جایگزین آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد مورد بررسی قرار گرفتند[45]. از آنجایی که عملکرد مناسب گوساله در روزهای اول پس از تولد و شیرخوارگی ضامن بقاء و حفظ شرایط بهینه یک گله در آینده خواهد بود و با توجه به اهمیت این موضوع و وجود گاهی نتایج متناقض در پژوهش­های انجام گرفته در این زمینه و هم­چنین عدم مطالعه این موضوع در شرایط محیطی و سیستم‌های پرورش گاو شیری در ایران، لازم و ضروری است که در طی یک سری آزمایش تاثیر شیر، شیر با ماده خشک بالا و مخلوطی از گیاهان دارویی بر عملکرد گوساله­های شیر خوار مورد بررسی قرار گیرد.

1-1- اهداف طرح

بررسی اثرات ، شیر با ماده خشک بالا بر عملکرد ومتابولیت­های خونی گوساله ­های شیرخوار

بررسی اثرات مخلوطی از گیاهان دارویی بر عملکرد و متابولیت­های خونی گوساله­ های شیرخوار

بررسی اثر متقابل شیر با ماده خشک بالا و مخلوطی از گیاهان دارویی بر عملکرد و متابولیت­های خونی گوساله­ های شیرخوار

2-1- فرضیه های پژوهش

استفاده از شیر با ماده خشک بالا منجر به عملکرد گوساله­ها می­ شود.

چکیده…………………………………………………………………….. 1

فصل اول:کلیات تحقیق………………………………………………….. 2

1- مقدمه…………………………………………………………………. 3

فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق…………………………………… 11

2-1- جوجه گوشتی……………………………………………………. 12

2-1-1- طبقه ‏بندی……………………………………………………. 12

2-1-2- نژادهای مرغ گوشتی………………………………………….. 13

2-1-2-1- نژاد پلیموت روک……………………………………………. 13

2-1-2-2- نژاد برهما………………………………………………….. 13

2-1-2-3- نژاد کورنیش………………………………………………….. 13

2-1-3- گوشت مرغ……………………………………………………. 13

2-1-4- نیاز های تغذیه ای جوجه های گوشتی…………………… 14

2-2- دانه و کنجاله کنجد……………………………………………… 16

2-2-1- مشخصات گیاه‏شناسی کنجد……………………………… 16

2-2-2- تاریخچه کنجد………………………………………………….. 18

2-2-3- اهمیت اقتصادی کنجد………………………………………….. 18

2-2-4- برداشت دانه کنجد و استخراج روغن……………………….. 20

2-2-5- مشخصات تغذیه‏ای دانه و کنجاله کنجد……………………… 20

2-2-6- بر تحقیقات صورت گرفته بر روی کنجاله کنجد………..25

2-3- بخش اسید های آمینه………………………………………….. 28

2-3-1- قابلیت جذب اسیدهای آمینه……………………………….. 29

2-3-2- قابلیت جذب اسیدهای آمینه در طیور……………………… 29

2-3-3- تاثیر میکرو ارگانیسم های دستگاه گوارش بر قابلیت هضم….30

2-4- اسید فایتیک و آنزیم فیتاز……………………………………….. 31

2-4-1- اسید فایتیک و ساختمان آن…………………………………..32

2-4-1-1-  روش‏های کاهش اسید فایتیک……………………………. 36

2-4-2- آنزیم فیتاز………………………………………………………..37

2-4-2-1- منابع فیتاز……………………………………………………. 39

2-4-2-2- اثر فیتاز میکروبی بر زیست فراهمی مواد مغذی………….. 42

فصل سوم:روش تحقیق………………………………………………….. 44

3-1- محل و زمان اجراء آزمایش…………………………………………. 45

3-2- آماده سازی سالن………………………………………………….. 45

3-3- مدیریت پرورش……………………………………………………… 46

3-4- تهیه کنجاله کنجد……………………………………………………. 47

3-5- آنزیم فیتاز ناتافوس…………………………………………………. 47

3-6- آماده سازی دان و جیره ‏ها………………………………………… 48

3-7- روش تحقیق……………………………………………………….. 50

3-8- اندازه‏ گیری صفات………………………………………………… 51

3-8-1- اندازه‏ گیری خوراک مصرفی……………………………………. 51

3-8-2- اندازه‏گیری افزایش وزن بدن……………………………………. 52

3-8-3- اندازه‏گیری ضریب تبدیل غذایی………………………………… 53

3-9-6- اندازه‏گیری درصد وزن کبد، قلب و سنگدان……………………. 53

3-9-7- اندازه‏گیری درصد سینه………………………………………….. 54

3-9-8- اندازه‏گیری درصد ران‏ها…………………………………………… 54

 

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………. 55

4-1- افزایش وزن بدن……………………………………………………. 56

4-2- مصرف خوراک……………………………………………………… 59

4-3- ضریب تبدیل غذایی…………………………………………………. 62

4-4- خصوصیات لاشه…………………………………………………… 64

فصل پنجم:بحث،نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………. 67

5-1- بحث……………………………………………………………… 68

5-2-نتیجه گیری……………………………………………………. 69

5-3- پیشنهادات…………………………………………………….. 70

منابع و ماخذ:…………………………………………………………. 71

چکیده:

این آزمایش به منظور بررسی استفاده از سطوح مختلف كنجاله كنجد و دو روش جیره نویسی بر اساس اسید های آمینه كل و اسید های آمینه قابل هضم به همراه آنزیم فیتاز بر عملکرد، و خصوصیات لاشه در جوجه گوشتی انجام گرفت. 360 قطعه جوجه گوشتی یکروزه در 12 تیمار، 3 تکرار و 10 قطعه جوجه در هر تکرار تخصیص داده شدند. جوجه‏ها به مدت 42 روز در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل 2 × 2 × 3 شامل سه سطح كنجاله كنجد (صفر، 12 و 24 درصد) و دو روش جیره نویسی بر پایه اسید های آمینه كل و قابل هضم به همراه دو سطح وجود و عدم وجود آنزیم فیتاز در دوره پرورش داده شدند. کلیه جیره‏های آزمایشی حاوی حداقل مقادیر مواد مغذی توصیه شده انجمن ملی تحقیقات تعذیه‏ای (1994،NRC) بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل سطوح مختلف كنجاله كنجد، و آنزیم فیتاز بر روی افزایش وزن بدن، ضریب تبدیل غذایی، خوراک مصرفی در هفته‏های مختلف پرورش دارای اختلاف معنی دار بود (05/0P>). سطوح 24% کنجاله کنجد باعث افزایش وزن، مصرف خوراک و ضریب تبدیل غذایی و كاهش وزن برخی از اجزای لاشه در هفته های مختلف پرورشی نسبت به سطوح صفر و 12% گردید (05/0P<). استفاده از روش جیره نویسی بر اساس اسید های آمینه كل سبب افزایش وزن، افزایش مصرف خوراك و كاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش وزن برخی از اجزای لاشه شد (05/0P>).استفاده از آنزیم فیتاز موجب افزایش مصرف خوراك و افزایش وزن برخی از اجزای لاشه شد (05/0P>).

فصل اول: کلیات تحقیق

1- مقدمه

امروزه مساله تامین غذا و مصرف آن به عنوان یکی از اساسی ترین موضوعات جوامع بشری در آمده است. باید عنوان کرد که رسیدن به استقلال سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری جدا از تأمین امنیت غذایی عملاً بی‏مفهوم است. جهانی که امروزه 7 میلیارد انسان را در خود جای داده است تغذیه را مهمترین مسئله حال و آینده خود می‏داند. محدودیت منابع غذایی و مهمتر از آن انحصار منابع و تولید غذای میلیاردها انسان در تعدادی از کشورهای پیشرفته و توزیع نامتعادل آن در جهان تراژدی غم‏انگیز فقر و گرسنگی و در نهایت مرگ را برای میلیون‏ها نفر کودک، زن و مرد را در کشورهای عقب‏مانده رقم می‏زند. فقر و گرسنگی و قحطی، حوادث دردناکی هستند که اغلب بخاطر محدودیت‏های اقتصادی یا مسائل سیاسی و نه بخاطر کمبود مواد غذایی در بازارهای جهانی در کشورهای خاصی می‏تواند به وقوع پیوندد. در بین غذاهای مورد استفاده انسان، پروتئین حیوانی هم به لحاظ دارا بودن تمام اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن انسان و سهل‏الهضم بودن آن نقش اساسی و مهمی در رشد و سلامتی و تکامل جسمانی انسان دارد. در میان انواع پروتئین‏های حیوانی گوشت طیور به دلایل کم چرب بودن، ارزانی آن نسبت به انواع گوشت‏های دیگر، بهبود بازده تولید، پذیرش ایده‏ها و ابداعات نو بواسطه پیشرفت تکنیک‏های فرآوری روی آن و در نتیجه ارائه محصولات متنوع از موقعیت بیشتری نسبت به سایر گوشت‏های دامی برخوردار شده است. افزایش جمعیت جهان نیاز بشر را به مواد پروتئینی روز به روز افزایش می‏دهد و همین مسئله سبب شده است كه بسیاری از حیوانات كه گوشت آنها قابل مصرف انسان می‏باشد به صورت اهلی درآمده و با پرورش صنعتی آنها بخشی از احتیاجات پروتئینی انسان برطرف گردد..

مصرف گوشت مرغ در آمریکا در طول جنگ جهانی دوم و پس از کمبود شدید گوشت گاو و خوک بشدت افزایش یافت. در اروپا نیز در سال 1996 پس از همه‏گیری جنون گاوی مصرف گوشت مرغ از مصرف سایر انواع گوشت‏ها پیشی گرفت. در سال 2011 رتبه‏بندی 10 کشور بزرگ تولید کننده گوشت مرغ در جهان به صورت زیر بود.

1- ایالات متحده (حدود 8/16 میلیون تن)                             2- چین (حدود 2/13 میلیون تن)

3- برزیل (حدود 9/12 میلیون تن)                           4- اتحادیه اروپا (حدود 7/2 میلیون تن)

5- مکزیک (حدود 8/2 میلیون تن)                           6- هند (حدود 7/2 میلیون تن)

7- روسیه ( حدود 5/2 میلیون تن)                           8- آرژانتین (حدود 8/1 میلیون تن)

9- ایران (حدود 6/1 میلیون تن)                               10- تایلند ( حدود 4/1 میلیون تن)

تولید جهانی گوشت طیور در سال 2011 با دو درصد رشد به حدود 78 میلیون تن رسید، یعنی با نصف نرخ رشد سال قبل (نمودار 1-1) که به دلیل هزینه بالای خوراک و بیماری‏ها است.

افزایش قیمت خوراک هم اکنون رشد عرضه گوشت مرغ را در برزیل، چین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، که نزدیک به دو سوم تولید جهانی گوشت طیور را در اختیار دارند، دچار رکود کرده است.

علی‏رغم افزایش ظرفیت پرورش مرغ مادر در چین و در نتیجه افزایش تولید جوجه یک‏روزه، به دلیل افزایش هزینه‏ ها بخصوص هزینه خوراک رشد تولید از 7 درصد در سال 2010 به 3 درصد در سال 2011 رسید، این در حالی بود که دولت چین برای حمایت از تولید داخلی محدودیت‏های صادراتی اعمال کرده و قیمت سایر انواع گوشت نیز بالا بود. در اتحادیه اروپا در سال 2011 به دلیل اجرای قوانین جدید در مورد آسایش طیور افزایش بسیار ناچیزی در تولید گوشت طیور رقم می‏خورد. افزایش تولید در برزیل و ایالات متحده به خاطر تقاضای بالای گوشت طیور به دلیل ارزان بودن آن نسبت به سایر انواع گوشت‏ها است.

در سال 2011 رتبه‏بندی 10 کشور بزرگ صادر کننده گوشت مرغ به صورت زیر بود.

1- برزیل (حدود 3/3 میلیون تن)                                       2- آمریکا (حدود 3/3 میلیون تن)

3- اتحادیه اروپا (حدود 9/0 میلیون تن)                     4- تایلند (حدود 475 هزار تن)

5- چین (حدود 440 هزار تن)                                6- آرژانتین (حدود 250 هزار تن)

7- کانادا (حدود 155 هزار تن)                                8- شیلی (حدود 80 هزار تن)

9- کویت (حدود 70 هزار تن)                                10- اوکراین (حدود 35 هزار تن)

صادرات گوشت مرغ در سال 2011 با رشد 4/1 درصدی به حدود 9/8 میلیون تن می‏رسد، که به طور قابل توجهی از رشد 7 درصدی سال قبل کمتر است (نمودار 1-2).

در سال 2011 رتبه‏بندی 10 کشور بزرگ وارد کننده گوشت مرغ به صورت زیر بود.

1- ژاپن (حدود 820 هزارتن)                                 2- عربستان سعودی (حدود 720 هزار تن)

3- اتحادیه اروپا (حدود 675 هزار تن)                       4- مکزیک (حدود 580 هزار تن)

5- فدراسیون روسیه (حدود 375 هزار تن)                  6- ویتنام (حدود 325 هزار تن)

7- هنگ‏کنگ (حدود 325 هزار تن)                           8- عراق (حدود 320 هزار تن)

9- امارات متحده عربی (حدود 300 هزار تن)               10- ونزوئلا (حدود 275 هزار تن)

واردات گوشت مرغ توسط ژاپن به دلیل کاهش تولید و تغییر ذائقه مصرف کنندگان به سمت گوشت طیور، برای اولین بار به 820 هزار تن خواهد رسید. در آفریقای جنوبی انقضای قرارداد تعرفه‏ای 10 ساله ضددامپینگ با آمریکا ممکن است باعث افزایش واردات شود. با وجود کاهش واردات توسط برخی کشورها بخاطر افزایش واردات سایر کشورها، به طور کلی میزان واردات تغییر چندانی نخواهد داشت. در اتحادیه اروپا، در پاسخ به تغییر در تعریف استفاده از گوشت طیور یخ زده و ابهامات در مورد سیستم صدور مجوز اتحادیه اروپا که در سال 2010 اعمال شد. انتظار می‏رود میزان واردات کاهش یابد.

کشورهای خاورمیانه دارای بیشترین میزان مصرف سرانه گوشت مرغ در جهان هستند. پیش‏بینی می‏شود در سال 2011 قطر با مصرف سرانه 88 کیلوگرم دارای بیشترین مصرف سرانه گوشت مرغ باشد. پس از قطر کشورهای امارات متحده عربی (با 59 کیلوگرم)، کویت (با 59 کیلوگرم)، بحرین (با 54 کیلوگرم)، برزیل (با 47 کیلوگرم)، هنگ‏کنگ (با 47 کیلوگرم)، جامائیکا (با 45 کیلوگرم)، ایالات متحده آمریکا (با 45 کیلوگرم)، عربستان (با 44 کیلوگرم) و مالزی (با 37 کیلوگرم)، ده کشور دارای بیشترین مصرف سرانه در سال 2011 می‏باشند.

نمودار شماره 1-4 نشان می‏دهد تولید گوشت مرغ در ایران در ده ساله اخیر روند صعودی را طی کرده است. پیش‏بینی می‏شود در سال 2011 میزان تولید گوشت مرغ در ایران با 3 درصد افزایش نسبت به سال 2010 به 1650 هزار تن برسد. ایران با تولید این میزان گوشت نهمین کشور تولید کننده گوشت مرغ، و با رشد حدود 3 درصد از نظر رشد سالیانه یازدهمین کشور جهان در سال 2011 خواهد بود.

ایران با مصرف 72/1 میلیون تن گوشت مرغ دهمین کشور مصرف کننده مرغ در سال 2011 خواهد بود و نسبت به سال قبل 61/3 درصد رشد داشت که از نظر میزان رشد سالیانه در سال 2011 به مقام پانزدهم جهان خواهد رسید. نمودار شماره 1-5 میزان مصرف گوشت مرغ به تفکیک واردات و تولید داخلی در ده سال اخیر را نشان می‏دهد.

نمودار شماره 1-6 تغییر مصرف سرانه گوشت مرغ در ایران را نشان می‏دهد. همانطور که مشاهده می‏کنید روند مصرف سرانه گوشت مرغ سالیانه در ایران صعودی بوده است. با در نظر گرفتن افزایش جمعیت و افزایش مصرف سرانه همچنان نیاز به افزایش تولید در ایران احساس می‏شود.

چکیده:

به منظور بررسی اثرات عصاره دودی گیاهان و دود آئروسل  بر سرعت جوانه­زنی، درصد جوانه­زنی، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه، وزن گیاهچه، بنیه گیاهچه و نسبت ریشه­چه به ساقه­چه و همچنین برخی شاخص ­های رشدی، در سه گیاه دارویی توت ­روباهی، بابونه و اکیناسه، دو آزمایش جداگانه در سال 1388، در همدان اجرا گردید.آزمایش عصاره دودی با شش تیمار (0، 002/0، 01/0، 1/0، 2/0 و 1) و سه تکرار، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی و آزمایش دود آئروسل با دو تیمار دود آئروسل و شاهد در چهار تکرار، در قالب طرح کاملاً تصادفی، اجرا شد. نتایج نشان داد که در گیاه توت روباهی، غلظت­های مختلف عصاره دودی، بیشتر صفات جوانه­زنی و رشدی را به طور معنی­داری، افزایش  دادند و در مواردی، غلظت­های بالای عصاره دودی باعث کاهش برخی از شاخص ­ها شد، که در این موارد به نظر می­رسد که در غلظت­های بالا، از دو ترکیب محرک و بازدارنده موجود در دود، ترکیب بازدارنده با غلبه بر ترکیب محرک، صفات رشدی را کاهش می­دهد. تقریباً در همه موارد، اثر در غلظت­های پائین عصاره دودی در گیاهان بابونه و اکیناسه، موجب افزایش صفات جوانه­زنی و رشدی شد و نیز در بیشتر موارد، غلظت­های بالای عصاره دودی، صفات جوانه­زنی و رشدی گیاهان مذکور را کاهش دادند. در مجموع، در گیاه توت روباهی، غلظت­های 1/0 و 01/0 در گیاه بابونه، جهت صفات جوانه­زنی غلظت­های 2/0 و 1/0 عصاره دودی و برای صفات رشدی، غلظت­های 01/0 و 002/0، بیشترین تأثیر را داشتند و برای گیاه اکیناسه، غلظت­های 2/0 و 1/0 عصاره دودی، در بیشتر موارد اثر مثبتی بر صفات جوانه­زنی و رشدی این گیاه داشتند. تقریباً در هر سه گیاه، دود آئروسل بر بیشتر شاخص ­های رشدی و جوانه­زنی، اثر مثبت داشت.

مقدمه:

با پیشرفت علم شیمی، صنعت دارو سازی نیز پیشرفت کرده ­­است و هر روز شاهد عرضه داروهای شیمیایی جدید به بازار هستیم. این داروهای شیمیایی اگر چه ممکن است اثر قویتری داشته باشند و نسبت به داروهای گیاهی سریع تر تأثیر کنند، ولی عوارض جانبی آنها در مقایسه با داروهای گیاهی بسیار بیشتر است و ممکن است بیمار به بیماری های جدیدی دچار گردد. بنابراین به منظور حفظ سلامتی، گرایش متخصصان، داروسازان و بیماران به استفاده از گیاهان داروئی به طور روزافزون در حال افزایش است.

با افزایش تقاضا برای دارو­های گیاهی و با توجه به موقعیت خاص آب و هوائی کشور ایران به دلیل دارا بودن بسیاری از گونه­ های گیاهی و همچنین با توجه به سابقه دیرینه ما در طب سنتی و استفاده از گیاهان داروئی، توسعه تکنیکهای لازم برای کشت ­و­کار این گیاهان با حداقل هزینه از اهمیت بالایی برخوردار است. کشت موفق گیاهان دارویی به میزان زیادی به قابلیت جوانه زنی موفق بذور آنها وابسته است.

خصوصیات ژنتیكی، خواب بذر، قوه نامیه، قدرت جوانه زنی، بنیه یا قدرت بذر، میزان رطوبت بذر و عمر بذر از ویژگی­های مهم کیفیت بذر به شمار می­روند. اما  قدرت جوانه زنی و بنیه بذر نسبت به سایر ویژگی­ها برای زارع از اهمیت بیشتری برخوردار است. جوانه زنی، طبق تعریف انجمن متخصصین رسمی تجزیه بذر(AOSA)[1] عبارت است از توانایی بذر جهت تولید یک گیاه طبیعی در شرایط  مساعد ( گنزالز[2] و همکاران، 2008 ). بذر اغلب گونه های دارویی به جهت سازگاری اكولوژیكی با شرایط محیطی دارای انواع خواب می باشند، که این امر از مهم ترین موانع زراعت گیاهان دارویی به صورت تجاری است. بنابراین تهیه اطلاعاتی در زمینه خصوصیات مرتبط با کیفیت بذر گونه های دارویی، در تولید و پرورش این گیاهان و استقرار آنها در مزرعه جهت دستیابی به عملكرد مناسب و با کیفیت مطلوب، حائز اهمیت است.

بابونه

نام علمی: Matricaria chamomilla

بابونه متعلق به خانواده مرکبان یا گل مینا است. گیاهی است یکساله، که ارتفاع آن به 60 سانتی­متر می­رسد. ساقه آن مستقیم و منشعب است. برگ­ها دو تا سه شانه­ای، بخش­های انتهایی آن سوزنی شکل و کم ­و بیش بی کرک هستند. قطر کاپیتول که به ساقه نازکی متصل است، 1 تا 5/1 سانتی­متر است و یک ردیف گلهای زبانه دار سفید رنگ دارد. در مرکز آن گل­های لوله­ای متعدد و زرد رنگ بر روی یک نهنج مخروطی کاملاً مشخص قرار گرفته اند. زمان گل دادن اردیبهشت تا شهریور ماه است (فلوگ[3]، 1364).

اندام­های مورد استفاده:  گلهای خشک شده و به ندرت شاخ و برگ همراه با گل.

زیست­گاه گردآوری: در کشور ما ایران و در مزارع و زمین­های بایر جنوب اروپا بسیار فراوان است و به عنوان یک گیاه زینتی کاشته می­ شود. این گیاه، بومی انگلستان و ویلز است و به طور محلی در ویلز و انگلستان کاشته شده و یا در زمین­های بایر می روید. گاهی با کاشت دانه­ های آن در اواخر پاییز و یا در اوایل بهار کاشته می شود. گیاه را هنگامی که کاپیتول آن کاملاً باز شده است، می­چینند و در سایه، در گرمای کمتر از 35 درجه سانتیگراد خشک می کنند. کشت تجارتی آن فقط هنگامی که نیروی کار ارزان، در دسترس است از نظر اقتصادی امکان پذیر است.

ترکیبات و اثر: اسانس فرار، موسیلاژ و یک ماده ضد اسپاسم.

مصرف :

از راه خوراکی معمولاً به شکل تیزان به کار می رود (یک قاشق غذاخوری از گیاه را دریک لیتر آب سرد ریخته و حرارت نمی­دهند). برای اختلالات معدی همراه با درد، دیرهضمی، اسهال، تهوع و به ندرت برای التهاب مجاری ادرار و قاعدگی دردناک مصرف می شود. دم کرده آن به شکل کمپرس مصرف می شود. می­توان گردگیاه را بر روی زخم­های دیرالتیام پذیر، حساسیت­های پوستی و عفونت­هایی نظیر جوش، کرک و تبخال پاشید. همچنین برای بواسیر و التهاب­های دهان، گلو و چشم­ها مصرف می­ شود (فلوگ،1364).

بابونه یکی از گیاهان علفی است که خواص دارویی ارزشمندی دارد. در کشورهای غربی به خصوص در اروپا از جمله کشور آلمان مصرف آن بسیار متداول است. بابونه را در بسته­های زیبا و جذاب به عنوان چای بابونه مورد استفاده قرار می­دهند. مصرف گل بابونه به صورت جوشانده و دم­کرده برای برطرف کردن بسیاری از ناراحتی­ها توصیه می­ شود. شامپوی بابونه به شرطی که از کیفیت مطلوب برخوردار باشد برای تقویت موی سر و جلوگیری از ریزش آن استفاده می­ شود. بابونه، اشتها آور و برطرف کننده ناراحتی­های گوارشی است. مصرف دم­کرده بابونه جهت رفع تب، ناراحتی­های عصبی، نفخ معده، دل­درد و سایر ناراحتی­های گوارشی توصیه شده است. دم­کرده گل بابونه به عنوان داروی کاهش دهنده فشار خون و اوره خون، ضد­عفونی کننده، ضدآماس و در بهبود ناراحتی­های پوستی مؤثر است. ضماد گل بابونه برای پیچ­خوردگی مچ دست و پا استفاده می شود. گل بابونه برای بانوانی که اختلالات قاعدگی دارند و همچنین برای بانوان باردار جهت جلوگیری از استفراغهای دوره حاملگی مؤثر است. بخور گل بابونه برای رفع درد گوش توصیه شده است (کیانمهر، 1387).

اکیناسه (سرخارگل)

نام علمی: Echinacea purpurea

خصوصیات: گیاهی است چند ساله که ارتفاع آن 120-60 سانتی­متر است. این گیاه از یک ساقه عمودی، برگ­های تخم­مرغی شکل و نیزه ای زبر و دندانه دار برخوردار است. ریشه آن افشان بوده و گل­های آن به رنگ بنفش و مخروطی شکل می باشند که در تابستان و اوایل پاییز ظاهر می­شوند.

اقلیم مورد نیاز گیاه: این گیاه بومی شرق، مرکز و غرب آمریکا است. به هوای آفتابی نیاز دارد و به خشکی و سرما نیز مقاوم است.

تکثیر این گیاه از طریق بذر می­باشد و وزن هزاردانه آن حدود 5/3 گرم است. مقدار بذر مورد نیاز جهت تولید نشاء برای یک هکتار زمین، حدود یک کیلوگرم می­باشد. فواصل کاشت این گیاه، در حدود  60-40*30-20 سانتی متر و سیستم کاشت و آبیاری نیز به صورت ردیفی است.

دور آبیاری: این گیاه، نسبتاً به خشکی مقاوم است، ولی برای عملکرد خوب نیاز به آبیاری منظم دارد.

نیازهای غذایی اصلی: به کودهای شیمیایی زیاد نیازی ندارد و استفاده زیاد از کودهای نیتروژن موجب ضعیف شدن سیستم ریشه­ای می­ شود. کاربرد  نیتروژن به میزان 200-100 کیلوگرم در هکتار، فسفر به میزان 120-100 کیلوگرم در هکتار و پتاس به میزان 250-200 کیلوگرم در هکتار کافی است.

روش کاشت : کاشت مستقیم در زمین اصلی و کاشت خزانه­ای.

زمان مناسب برای کاشت در خزانه: بسته به شرایط منطقه از اوایل تا اواخر بهمن ماه کاشت می­گردد.

 

 

تیمارهای مورد نیاز جهت برطرف کردن دوره خواب بذر: بدون هر گونه تیماری جوانه می زند. اما سرمادهی به مدت 4-1 هفته در ماسه مرطوب در دمای 5-0 درجه سانتیگراد درصد جوانه زنی را افزایش می دهد.

طول مدت جوانه زنی بذر، 15-10 روز و مدت زمان لازم جهت انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی، 70-50 روز است. بافت خاک مناسب برای رشد این گیاه، شنی لومی با زهکشی و هوادهی مناسب و  pH مطلوب آن حدود 7 است.

اندام­های مورد استفاده: به ترتیب اهمیت، گل و برگ­ ها هستند.

زمان برداشت :

1- برداشت ریشه:در پاییز سال دوم، هنگامی که اندام هوایی گیاه خشک و قهوه ای شد، باید برداشت انجام گیرد و معمولاً از ماشین­های برداشت سیب­زمینی برای این کار استفاده می­ شود.

2- برداشت برگ: باید در تابستان و درست قبل از باز شدن کامل گل­ها، برداشت شود و سپس در محلی که کاملاً سایه و دور از نور آفتاب است، خشک گردد.

عملیات پس از برداشت: جدا کردن ساقه های باقی مانده از ریشه و سپس شستن ریشه ها قبل از خشک کردن آنها از مهمترین عملیات پس از برداشت به شمار می­روند. خشک کردن باید در دمای 45-40 درجه سانتی ­گراد انجام شود. میزان رطوبت ریشه پس از خشک شدن باید حدود 10 درصد و میزان مواد خارجی آن کمتر از 3 درصد باشد.

دقت های لازم در عملیات برداشت: برداشت باید در هوای آفتابی و خشک انجام شود. قبل از برداشت ریشه­ها، باید اندام هوایی گیاه از ارتفاع 5 سانتی متری سطح خاک بریده شود، ضمن اینکه رطوبت خاک نیز زیاد نباشد.

مراقبت­های ویژه در زمان داشت: بلافاصله پس از انتقال نشاء، حتماً باید آبیاری انجام گیرد.

عملکرد: عملکرد ریشه خشک به میزان 2 تا 6 تن در هکتار (بر حسب تراکم کاشت). عملکرد برگ خشک به میزان 2-1 تن در هکتار و عملکرد کل اندام هوایی به میزان 10-7 تن در هکتار است.

خواص درمانی: مصرف سرخارگل، سبب تقویت سیستم ایمنی و بهبود زخم­ها می­ شود و از عفونت­های دستگاه تنفسی فوقانی و سرماخوردگی پیشگیری می­ کند (یزدانی و همکاران، 1383).

توت روباهی

نام علمی: Sanguisorba minor.L

توت روباهی، گیاهی چندساله است که تا ارتفاع 1 متر، رشد نموده و دارای برگ­های مرکب و گرد است. ساقه های گل دهنده باریک و منشعب می باشند. این گیاه به سالاد، پنیر و کره­های گیاهی افزوده می­ شود. علاوه بر این، دارای مصارف دارویی است. گونه دیگری بنام S.anistroides نیز وجود دارد که ازآن، بعنوان دارویی برای درمان دیابت استفاده می­ شود.

منشاء آن، اروپا و آسیا (S.officinalis)، یا مرکز و جنوب اروپا (S.minor) می­باشد. بیشتر، ریشه خشک و گاهی قسمت های هوایی خشک شده، مورد استفاده قرار می­گیرد.

موارد استفاده و خواص: ریشه ­های توت روباهی بعنوان داروی مؤثر برای درمان اسهال و داروی بواسیر شناخته شده ­اند. این گیاه برای درمان التهاب های دارای خونریزی در روده بزرگ و خونریزی رحم استفاده می­ شود. همچنین، بصورت موضعی برای درمان بواسیر، ناراحتی­های مختلف پوستی ( مانند زخم ها، سوختگی ها و اگزما ) و التهاب های مخاطی ( بصورت محلول های غرغره یا مواد موجود در خمیر دندان ) بکار می رود.

در اروپا و چین، بیشترین استفاده طبی از این گیاه، به عنوان بند آورنده خون است و به همین دلیل، بخش اول نام علمی آن به معنی جذب کننده خون می باشد.

عصاره های این گیاه معمولاً در تهیه مرهم­ها و محلول­های شستشو بکار می­رود و بصورت استعمال موضعی مورد استفاده قرار می­گیرد (جعفر نیا و همکاران، 1387).

فصل اول: بررسی منابع

بررسی منابع:

نخست به دلیل اینکه برخی از محققان و دانشمندان (براون  و همکاران، 1997: استادن، 2000: جاین[3] و استادن، 2007: قبرهیوت[4] و همکاران، 2008) بر این باورند که تیمار دود می ­تواند در زمره و مقوله پرایمینگ به شمار آید، این فصل را با توضیحی از پرایمینگ آغاز می­کنیم.  

1-1- پرایمینگ

جوانه­زنی، یک پدیده پیچیده و پویا است و شامل تغییرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی است که به فعال شدن جنین منجر می­ شود (بیولی و بلک[1]، 1985). وقوع چندین فرایند متابولیكی همزمان كه در مرحله جوانه­زنی بذر صورت می­گیرد، مطالعه و بررسی حوادث مرتبط با آغاز فرایند جوانه­زنی را دشوار می­نماید. در تولید گیاهان زراعی موفق، مدت زمان کاشت بذر تا مرحله­ ای که گیاهچه استقرار کامل پیدا کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا این دوره، تاثیرات زیادی بر رشد گیاه، عملکرد نهایی و کیفیت بذور، پس از برداشت خواهد داشت (وار و فلوز[2]، 1985).

تعاریف مختلفی برای جوانه­زنی ارائه شده است، از نظر متخصصان فیزیولوژی، خروج ریشه­چه از پوسته بذر، جوانه­زنی محسوب می­ شود. از نظر آنالیزگران بذر، ظهور و توسعه ساختارهای ضروری از جنین را جوانه­زنی تعریف کرده ­اند که نشان دهنده توانمندی بذر در تولید یک گیاه طبیعی در شرایط مطلوب می­باشد (AOSA،2000[3]). در طی جوانه­زنی بذر ممکن است محیط خاک اطراف بذر برای جوانه­زنی و رشد سریع گیاهچه مناسب نباشد. تنش­های زنده وغیر زنده مانند درجه حرارت­های بالا و پایین، خشکی یا غرقابی بودن، شوری، حشرات و عوامل بیماری­زا می­توانند سرعت، درصد جوانه­زنی و رشد گیاهچه را کاهش دهند یا به طور کامل از جوانه­زنی بذر و ظهور گیاهچه، جلوگیری نمایند (اشرف و فولاد[4]، 2005).

جوانه­زنی سریع بذر و رویش یكنواخت در زمین برای به دست آوردن محصولی خوب، در شرایط تنش و غیرتنش ضروری است. جوانه­زنی و رویش آهسته و یا پراكنده، معمولاً به پیدایش بوته­ های كمتر و كوچك­تر منجر می­ شود كه نسبت به تنش­های زیستی و غیر زیستی محیطی آسیب پذیرتر هستند. رویش دیرهنگام  ممكن است موجب خرابی بستر بذر و افزایش تراكم خاك گردد كه سبب استقرار ضعیف گیاه می­گردد. به طور كلی جوانه­زنی بذر سه مرحله دارد:

فاز اول، فرایند جذب آب است كه در آن، آب توسط بذر جذب می­ شود ولی فعالیت متابولیكی اندكی صورت می­گیرد.

فاز دوم، فاز تأخیری است كه در آن آب،به کندی جذب می­ شود، اما فعالیت متابولیكی گسترده­ای صورت می­گیرد.

فاز سوم، كه در آن افزایش محتوای آب با پیدایش و رشد ریشه­چه همراه است.

جذب آب به صورت كنترل شده در بذر كه پس از آن نیز آبگیری انجام می­ شود به هیدروپرایمینگ بذر معروف است و این گونه بذرها در شرایط تنش، جوانه­زنی بهتری نسبت به بذرهای تیمار نشده دارند و رشد گیاهچه اولیه در آنها بیشتر است. در دو دهه اخیر پرایمینگ بذر یكی از معمول­ترین روش­ها برای افزایش میزان و یكنواختی جوانه­زنی و رویش در بسیاری از گیاهان زراعی مهم شده است.

در جریان پرایمینگ، معمولاً بذرها در معرض پتانسیل آب خارجی قرار می­گیرند، مقدار این آب آنقدر اندك است كه مانع از جوانه­زنی می­ شود، اما امكان وقوع یک سری فرایندهای فیزیولوژیک و بیوشیمیایی پیش از جوانه­زنی را فراهم می­آورد. هنگامی كه بذر پرایم شده در محیط مناسب جوانه­زنی قرار می­گیرد، سریع­تر از بذرهای پرایم نشده جوانه می­زند. ایده پرایمینگ بذور کار جدیدی نیست. بنظر می­رسد این کار هزاران سال قبل با قرار دادن بذر درون آب، در مدت زمان­های مختلف قبل از کشت صورت می­گرفته است. این کار باعث جذب راحت آب، شسته شدن مواد بازدارنده و آغاز مراحل اولیه جوانه­زنی شده است.

پیشنهاد استفاده از پرایمینگ بذر برای تحمل گیاه به تنش­های محیطی به ویژه شوری، خشکی و درجه حرارت­های نامناسب با انواع محلول­های اسمزی قبل از کاشت توسط استروگونو[5] (1964) ارائه شد. وی پی برده بود که جذب کنترل شده آب توسط بذر باعث بهبود جوانه­زنی و رشد سریع گیاهچه تحت هر دو شرایط تنش و غیرتنش می­ شود و به دنبال آن، باعث افزایش عملکرد نسبت به بذر پرایم نشده می­گردد.

اولین کار منتشر شده درباره پرایمینگ، اوایل دهه 1973 توسط هدیکر[6] و همکاران صورت گرفته است که آنها بذور را در لایه ­های کاغذی مرطوب شده با پلی­اتیلن قرار دادند. بعد از آن روش­هایی با قرار دادن بذور در محلول پلی­اتیلن گلایکول همراه با هوادهی توسط داربی و سالتر[7] (1976) گزارش شد. در روش­های مشابه، محلول نمک­های غیرآلی برای ایجاد پتانسیل­های اسمزی به کار رفت. در واقع وقتی که بذور در پلی­اتیلن و محلول­های نمکی با غلظت مناسب قرار می­گیرند، نمی­توانند آب را به راحتی جذب کنند (جذب آب کنترل شده). روش­های مختلف دارای محاسن و معایبی هستند و تاثیر آنها بر گیاهان زراعی مختلف، یكسان نیست. همچنین تأثیر روش­های پرایمینگ از گونه­ای به گونه دیگر و از مرحله­ ای از رشد گیاه به مرحله دیگر، متفاوت است.

به­ طور كلی، تیمارهای شیمیایی، بیشتر مورد استفاده قرار می­گیرند و موثرتر از تیمارهای بیولوژیک هستند زیرا فرمولاسیون و استانداردهای تیمار به خوبی در آنها رعایت شده است. اما برخی از تیمارهای بیولوژیكی همراه با تیمارهای پرایمینگ فیزیكی و شیمیایی، مورد استفاده قرار می­گیرند تا جوانه­زنی و رویش گیاهچه را تحت شرایط تنشی و غیرتنشی افزایش دهند.

در اثر اعمال تیمارهای پرایمینگ، فعالیت­های متابولیکی جوانه­زنی تحریک می­ شود و بهبود سرعت جوانه­زنی، یکنواختی رویش بوته­ها، جوانه­زنی تحت شرایط متنوع محیطی و بهبود بنیه و رشد گیاهچه را سبب می­ شود (آنونیموس[8]، 2004). پرایمینگ می ­تواند موجب تقویت قابل ملاحظه بذرهای خشك گردد (هیدکر و کولبر[9]، 1978) كه نتیجه آغاز فرایندهای متابولیكی­ای می­باشد كه در جریان جذب آب به طور نرمال صورت می­گیرد و با خشك شدن در مرحله بعد، تثبیت شده است (هانسون[10]، 1973). در بذر نخودفرنگی[11]، پرایمینگ مانع از برخی آسیب­های كروموزومی ناشی از پیری می­ شود (سیویرتیپ و درادو[12]، 1995). همچنین تحقیقات نشان داده است كه پرایمینگ سبب القای سنتز DNA هسته در سلول­های كلاهك ریشه­چه گوجه­ فرنگی  (لیو[13] و همکاران، 1997) و چندین گونه گیاهی دیگر از جمله فلفل[14] (لانتری[15] و همکاران، 1993)، ذرت[16] (گارسیا[17] و همکاران، 1995) و تره­فرنگی می­گردد (اشرف و برای[18]، 1993).

[1] -Bewely and Black

[2] -Wurr and Fellows

[3] -Association of Official Seed Analysts

[4] -Ashraf and  Foolad

[5] -Strognov

[6] -Heydecker

[7] -Darby and Salter

[8] -Anonymous

[9] -Heydecker and Coolbear

[10] -Hanson

[11] –Pisum sativum

[12] -Siviritepe and  Dourado

[13] -Liu

[14] –Capsicum annum

[15] -Lanteri

[16] –Zea mays

[17] -Garcia

[18] -Ashraf and Bray

[1] – Brown

[2] – Staden

فهرست مطالب…………………………………………………….. هشت

فهرست شکل ها…………………………………………………… یازده

فهرست جدول ها………………………………………………….. دوازده

چکیده……………………………………………………………….. 1

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع

1-کلیات و بررسی منابع…………………………………………… 2

1-1-تأثیر فعالیت مورچه­ها بر رشد گیاهان و خصوصیات خاکی…3

1-2-تأثیر علف­خواران بر اکوسیستم­های خاکی و مرتع…………. 6

1-3- تأثیر علف خواران بر میکروارگانیسم­های خاک……………. 6

1- 4- برهم­کنش فعالیت علف­خواران و جانوران ریزجثه…………. 7

1-5-مورچه­ه ای برداشت کننده بذر………………………………. 9

1-6- آهوی ایرانی………………………………………………….. 10

1-7-اجزای اکوسیستم خاکی……………………………………. 10

1-8- نیتروژن در خاک……………………………………………… 11

1-9- نیتروژن آلی محلول…………………………………………. 11

1-10- معدنی شدن نیتروژن…………………………………….. 12

1-11- عوامل مؤثر بر معدنی شدن نیتروژن……………………. 13

1-12- توده زنده میکروبی………………………………………. 14

1-13-آنزیم­ها در خاک………………………………………….. 15

1-13-1-آنزیم ال -آسپاراجیناز………………………………….. 16

1-13-2- آنزیم ال -گلوتامیناز…………………………………… 17

1-13-3-آنزیم اوره­آز…………………………………………….. 17

1-14- عوامل مؤثر بر فعالیت آنزیم­ها………………………….. 17

1-15- فرضیات و اهداف………………………………………. 19

1-15-1- فرضیات………………………………………………… 19

1-15-2-اهداف………………………………………………….. 19

فصل دوم: مواد و روش­ها

2-1- معرفی منطقه مورد مطالعه……………………………. 20

2-2- نمونه ­برداری………………………………………………21

2-3- آماده سازی نمونه­ ها…………………………………… 23

2-4- تعیین برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک….. 23

2-4-1-pHخاک…………………………………………………. 23

2-4-2- قابلیت هدایت الکتریکی خاک (EC)………………… 23

2-4-3- کربنات کلسیم معادل (آهک) خاک…………………. 23

2-4-4- بافت خاک………………………………………………. 23

2-4-5-کربن آلی خاک………………………………………….. 23

2-4-6- نیتروژن کل خاک………………………………………. 23

2-5-اندازه ­گیری نیتروژن آلی محلول(SON)…………………. 24

2-6-اندازه ­گیری معدنی شدن نیتروژن در شرایط بی­هوازی (شاخص بی­هوازی معدنی شدن نیتروژن)….24

2-7-اندازه ­گیری معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی…..24

2-8-اندازه ­گیری نیتروژن توده زنده میکروبی……………….. 25

2-9-اندازه ­گیری فعالیت آنزیم ال-آسپاراجیناز……………… 26

2-10- اندازه ­گیری فعالیت آنزیم ال-گلوتامیناز……………… 26

2-11- اندازه ­گیری فعالیت آنزیم اوره­آز……………………… 27

 

 

2-12- طرح آزمایش و تجزیه و تحلیل آماری………………… 27

فصل سوم: نتایج و بحث

3-1-خصوصیات خاک­های مورد مطالعه……………………….. 29

3-2-دامنه مقادیر خصوصیات شیمیایی و بیوشیمیایی حوزه­ ها…. 29

3-3- پاسخ هدایت الکتریکی(EC) خاک به فعالیت آهوان و مورچه­ ها….32

3-4-پاسخpHخاک به فعالیت آهوان و مورچه ­ها…………… 32

3-5- پاسخ کربنات کلسیم معادل خاک به فعالیت آهوان و مورچه ­ها….34

3-6- پاسخ کربن آلی خاک به فعالیت آهوان و مورچه ­ها……………….37

3-7- پاسخ نیتروژن کل خاک به فعالیت آهوان و مورچه­ ها……………. 39

3-8- پاسخ نیتروژن آلی محلول خاک به فعالیت آهوان و مورچه­ ها……41

3-9- پاسخ نیتروژن معدنی خاک به فعالیت آهوان و مورچه ­ها……….. 43

3-10- پاسخ نسبت کربن به نیتروژن خاک به فعالیت آهوان و مورچه­ ها…43

3-11- پاسخ نسبت نیتروژن معدنی به نیتروژن کل خاک به فعالیت آهوان و مورچه­ ها….46

3-12- پاسخ معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی به فعالیت آهوان و مورچه­ ها……….48

3-13- پاسخ شاخص بی هوازی معدنی شدن نیتروژن به فعالیت آهوان و مورچه ­ها……48

3-14- پاسخ نیتروژن توده زنده میکروبی به فعالیت آهوان و مورچه­ ها……….. 50

3-15- پاسخ فعالیت آنزیم اوره­آز به فعالیت آهوان و مورچه­ ها……………….. 52

3-16- پاسخ فعالیت آنزیم ال-آسپاراجیناز به فعالیت آهوان و مورچه­ ها……. 54

3-17- پاسخ فعالیت آنزیم ال-گلوتامیناز به فعالیت آهوان و مورچه­ ها………. 57

3-18- همبستگی­های ساده خطی……………………………………… 59

3-18-1- همبستگی بین ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک­ها………59

3-18-2- همبستگی بین ویژگی­های فیزیکی و شیمایی خاک­ها با صفات بیولوژیکی اندازه ­گیری شده….60

3-18-3- همبستگی بین صفات بیولوژیکی اندازه­ گیری شده……..63

3-19- آنالیز مسیر(تحلیل علیت)…………………………………….. 65

3-19-1-آنالیز مسیر برای متغیر وابسته معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی….65

3-19-2- آنالیز مسیر برای متغیر وابسته شاخص بی­هوازی معدنی شدن نیتروژن….66

3-20-رگرسیون چند متغیره …………………………………………..69

3-20-1- رگرسیون چند متغیره جهت تخمین معدنی شدن نیتروژن در شطرایط هوازی…..69

3-20-2-رگرسیون چند متغیره جهت تخمین شاخص بی­هوازی معدنی شدن نیتروژن………70

3-21- تحلیل تأثیر حوزه ها بر ویژگی­های مورد بررسی با بهره گرفتن از روش تجزیه­های تبعیضی…..70

3-22-تحلیل اطلاعات به کمک روش تجزیه به عامل­ها بر اساس مؤلفه ­های اصلی………71

فصل چهارم: نتیجه­ گیری و پیشنهادها

4-1- نتیجه ­گیری……………………………………………………… 73

4-2- پیشنهادها…………………………………………………….. 74

4-5- توصیه کاربردی……………………………………………….. 74

پیوست­ها…………………………………………………………….. 75

فهرست منابع………………………………………………………. 78

چکیده:

پارک ملی کلاه­قاضی یکی از بهترین زیستگاه­های حیات­وحش در ایران است که در جنوب شرقی اصفهان واقع شده است. یکی از گونه­ های فعال علف­خوار در این منطقه آهوی ایرانی(Gazelle subguturosa) می­باشد.  مورچه جمع کننده بذر از گونه Messor. sp نیز یکی دیگر از گونه­ های فعال این منطقه است. فعالیت این دوگونه (لانه­سازی مورچه­ها و تجمع سرگین آهوان) به دلیل وقوع برهم­کنش بین آن­ها می ­تواند باعث تغیرات موضعی در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک در طول زمان شود. از آنجایی که شاخص ­های بیولوژیک نسبت به تغییرات خاکی به سرعت عکس­العمل نشان می­دهند، اندازه ­گیری این شاخص ­ها کمک زیادی به شناخت تغییراتی که تحت تأثیر فعالیت آهوان و مورچه­ها در خاک این منطقه بوجود آمده است، می­ کند. به همین منظور در منطقه کلاه قاضی 4 سایت مشخص شد که در هر سایت 5 حوزه فعالیت وجود داشت [حوزه شاهد (غیاب آهو- غیاب مورچه)C ، حوزه لانه مورچه (حضور مورچه- غیاب آهو)A ، حوزه تجمع سرگین آهوان (حضور آهو- غیاب مورچه) G، حوزه تجمع سرگین آهو در کنار لانه مورچه و نمونه برداری از لانه­های مورچه A/A+G، حوزه تجمع سرگین آهو در کنار لانه مورچه و نمونه برداری از تجمع سرگین­های آهوG/A+G  ]. سپس از هر کدام از حوزه ها نمونه گیری شد، به طوری کلی 20 نمونه خاک تهیه گردید. بافت خاک، pH، هدایت الکتریکی، آهک، کربن آلی و نیتروژن کل خاک­ها تعیین گردید. بافت کلیه خاک­ها لومی شنی بوده و جزو خاک­های آهکی قرار گرفتند. نیتروژن آلی محلول، نیتروژن معدنی اولیه، معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی و بی­هوازی، نیتروژن توده زنده میکروبی، فعالیت آنزیم­ های ال- آسپاراجیناز، ال گلوتامیناز و اوره آز به عنوان شاخص ­های بیولوژیک اندازه ­گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فعالیت آهوان و مورچه­ها باعث تغییرات معنی­داری بر خصوصیات مورد مطالعه شد. کمترین میزان  ECخاک، کربن آلی، نیتروژن کل، نیتروژن آلی محلول، شاخص بی هوازی معدنی شدن نیتروژن، فعالیت آنزیم­اوره آز، فعالیت آنزیم­ال -آسپاراژیناز و فعالیت آنزیم­ال –گلوتامیناز در تمام سایت­ها درحوزه شاهد مشاهده شد. در حوزه  G/A+Gیکی از سایت­ها به جای معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی، ایموبیلیزاسیون مشاهده شد. با توجه به همبستگی­های ساده مشخص شد که معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی و بی­هوازی با تعدادی پارامترهای بیوشیمیایی و آنزیمی خاک همبستگی نشان دادند، لذا برای ارائه بهترین مدل برای تخمین پتانسیل معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی و بی­هوازی در خاک­های مورد مطالعه در منطقه کلاه قاضی، رگرسیون چند متغیره گام به گام انجام شد، تا سهم هر یک از این پارامترها در توجیه تغییرات مدل مشخص شود. نتایج رگرسیون گام به گام بین معدنی شدن نیتروژن در شرایط بی­هوازی و پارامترهای بیولوژیک نشان داد که مهم­ترین پارامترهای ورودی به مدل نیتروژن آلی محلول و نسبت نیتروژن معدنی اولیه به نیتروژن کل بودند. نتایج رگرسیون گام به گام برای معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی نشان دادکه ازبین ویژگی­های بیولوژیک ارائه شده به مدل فعالیت آنزیم ال -گلوتامیناز، نیتروژن معدنی اولیه، نیتروژن توده زنده میکروبی، فعالیت آنزیم ال -آسپاراژینازو نسبت کربن به نیتروژن به ترتیب وارد مدل شدند. به منظور تفکیک اثر ویژگی­های اندازه ­گیری شده بر معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی و بی­هوازی با بهره گرفتن از نرم افزار Path2آنالیز مسیر صورت گرفت. نتایج نشان داد که همبستگی بین شاخص بی­هوازی معدنی شدن نیتروژن و نیتروژن آلی محلول بیشتر به خاطر اثر مستقیم  SONبر این فرایند است و در درجه بعدی کربن آلی و بعد از آن نیتروژن کل خاک در این همبستگی سهیم بوده ­اند. هم­چنین همبستگی بین معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی با نیتروژن کل، نیتروژن توده زنده میکروبی، نیتروژن معدنی و آنزیم ال -گلوتامیناز بیشتر به صورت مستقیم و همبستگی بین معدنی شدن نیتروژن در شرایط هوازی با آنزیم­ های اوره آز و ال-آسپاراجیناز به صورت غیر مستقیم و از طریق اثر نیتروژن معدنی بود. تجزیه­های تبعیضی نشان داد که حوزه های مختلف در ارتباط با صفات مورد بررسی تأثیرات یکسانی برجای نگذاشته­اند. به عبارت دیگر فعالیت دو گونه آهو و مورچه در حوزه ها به خوبی توانسته ­اند تمایز قابل توجهی در ویژگی­های اندازه ­گیری شده بوجود آورند، چرا که محدوده پراکنش حوزه ها همپوشانی با یکدیگر نداشتند. نتایج تجزیه به مؤلفه­ های اصلی نشان داد که بردارهای مربوط به متغیرهای کربن آلی، نیتروژن کل، فعالیت آمیدوهیدرولازها دارای راستا و جهت یکسانی بوده که نشان­دهنده ارتباط قوی بین این متغیرهاست. بین کربنات کلسیم خاک و دیگر متغیرها ارتباط بسیار کم و از نوع منفی وجود داشت. همبستگی معنی­دار منفی بین نیتروژن توده زنده میکروبی با هدایت الکتریکی خاک و pH خاک مشاهده شد. به طورکلی نتیجه ­گیری می­ شود که مجموع فعالیت آهوان و مورچه­های جمع کننده بذر در این مناطق بر سرعت بازچرخ نیتروژن در خاک از طریق عوامل مستقیم یا غیر مستقیم موثر بوده و حداقل بخشی از رشد سریعتر گیاهان و تنوع زیستی غنی گیاهان در این مناطق موضعی را باید به نیتروژن قابل جذب بیشتری که از طریق فرایند معدنی شدن نیتروژن بوسیله واکنش­های آنزیمی حاصل می­ شود، معطوف نمود.

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع

1- کلیات و بررسی منابع

مجموعه وسیعی از میکروارگانیسم­ها در خاک زندگی می­ کنندکه به عنوان حیاتی­ترین عضو اکوسیستم خاک می­توانند هرگونه تغییر در عملکرد اکولوژیکی خاک را انعکاس دهند؛ بنابراین به دلیل عکس­العمل سریع موجودات زنده خاک در برابر تغییرات محیطی وهم‌چنین نقش آن‌ ها در تجزیه و اثر آن­ها بر فرایندهای میکروبی (چرخه عناصر، پایداری خاکدانه و ظرفیت غذایی)، بررسی وضعیت زیستی خاک در سنجش پیامدهای تغییرات بوجود آمده در اکوسیستم،  اهمیت فزاینده­ای یافته است. البته تغییر وضعیت فیزیکی، شیمیایی، دسترسی به عناصرغذایی و کیفیت بقایای گیاهی در خاک می‌تواند بر فعالیت­های میکروبی و درنتیجه فعالیت­های آنزیمی خاک موثر باشد و در نهایت سبب افزایش یا کاهش فعالیت­های میکروبی شود. ازجمله شاخص ­های بیولوژیکی حساس به تغییرات محیطی خاک می­توان به تنفس میکروبی، توده زنده میکروبی، معدنی شدن نیتروژن و فعالیت­های آنزیمی اشاره کرد. میکروارگانیسم­ها در وقوع چرخه­های عناصر غذایی و جریان انرژی در اکوسیستم­های خاکی نقش اساسی دارند. تجزیه مواد آلی به وسیله میکروارگانیسم­ها باعث آزاد شدن مواد معدنی برای جذب گیاهان و سایر میکروارگانیسم­های خاک می­ شود. همچنین میکروارگانیسم­ها باعث حفاظت مواد معدنی خاک نیز می­شوند. رشد میکروارگانیسم­ها معمولاً وابسته به  کربن و نیتروژن سیستم خاک است، بخش بزرگی از کربن آلی مورد استفاده میکروب­ها از مواد گیاهی افزوده شده به خاک تأمین می­ شود [82].

فعالیت­ آنزیم­ها به عنوان شاخص ­های حیاتی کیفیت خاک مطرح می­باشند؛ زیرا آنزیم­ها  تسهیل­کننده فرایندهای مهمی مانند تجزیه مواد­آلی، چرخه عناصر غذایی، تثبیت نیتروژن و تشکیل ساختمان خاک می­باشند. فرانکنبرگر و طباطبایی (۱۹۹۱) گزارش کردند که رابطه مستقیمی بین کربن­آلی و نیتروژن کل با فعالیت آنزیم ال-آسپاراجیناز وجود دارد هم­چنین نتایج مشابهی نیز برای فعالیت آنزیم اوره­آز و ال-گلوتامیناز مشاهده شده است [43و 45].آنزیم ال-گلوتامیناز بر پیوند کربن-نیتروژن غیر­پپتیدی در آمینواسیدهای خطی عمل می­ کند و نقش مهمی در معدنی کردن نیتروژن ایفا می­ کند.  بنابراین، اندازه ­گیری صفات بیولوژیکی، شاخص ­های مناسبی جهت تعیین تغییرات به وجود آمده در اکوسیستم­های خاکی می­باشند [3].

منطقه کلاه­قاضی یکی از بهترین زیستگاه­های حیات­وحش در کشور می­باشد که از قدیم مورد توجه بوده است. پارک ملی­کلاه­قاضی در جنوب شرقی اصفهان واقع شده است و اتوبان اصفهان-شهرضا از کنار آن می­گذرد. یکی از گونه­ های علف­خوار فعال و فراوان در این منطقه، آهوی ایرانی(Gazelle subguturosa) می­باشد، هم­چنین مورچه­های جمع­کننده بذراز گونه Messor. sp نیز یکی دیگر از این گونه­ های وابسته به پوشش گیاهی  می­باشد. فعالیت این دوگونه (لانه سازی مورچه­ها و تجمع سرگین آهوان) و هم­چنین برهم­کنش آن­ها می ­تواند باعث تغییرات موضعی در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در طول زمان شده باشد [62]. همانطور که گفته شد پارامترهای بیولوژیکی نسبت به تغییرات خاکی به سرعت عکس العمل نشان می­دهند، بنابراین می­توان با اندازه ­گیری این پارامترها تاحدودی تأثیر فعالیت مورچه ­ها و آهوان و هم­چنین برهم­کنش آن­ها را بر خصوصیات بیولوژیکی خاک تعیین کرد.

1-1- تأثیر فعالیت مورچه ­ها بر رشد گیاهان و خصوصیات خاک

مورچه­ها و کرم­های خاکی و موریانه­ها متعلق به گروه­های اصلی بی­مهرگان هستند که بر روی فرایندهای اکوسیستم خاک اثرگذارند[34]. در اکوسیستم­هایی که کرم­ها و موریانه­ها غالب نباشند، به خصوص در مناطق مرطوب و نیمه خشک، فعالیت مورچه­ها بسیار اهمیت پیدا می­ کند [25]. مورچه­ها حشرات زیرزمینی اجتماعی هستند كه به طور محلی با حفر خاک و ایجاد تپه­های كم ارتفاع (حداكثر  10 سانتیمتر) تا گاهی بلند (تا حدود 2 متر) باعث تغییر خواص فیزیكی، شیمیایی و بیولوژیک خاک و در نهایت تركیب و ساختار پوشش گیاهی می­شوند [87]. مورچه ها به دلیل جابه جا کردن ذرات خاک از اعماق متفاوت، انبار کردن مواد غذایی، فعالیت­های زیستی و تولید مواد مختلف موجب تغییرات اساسی در ویژگی های فیزیکی­، شیمیایی و زیستی خاک می­شوند. توزیع مواد توسط مورچه­ها و تأثیر فعالیت آن­ها بر خصوصیات خاک ممکن است باعث حاصلخیزی موضعی خاک­های اکوسیستم­های نیمه خشک شود [26]. از جمله تغییراتی که فعالیت مورچه می ­تواند در یک اکوسیستم ایجاد کند می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….3

1-2- بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-3- ضرروت و اهمیت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………9

1-4- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….12

1-4-1-اهداف علمی……………………………………………………………………………………………………………………………..12

1-4-2- اهداف ویژه………………………………………………………………………………………………………………………………12

1-4-3- اهداف پیش بینی شده…………………………………………………………………………………………………………..13

1-4-4- اهداف کاربردی……………………………………………………………………………………………………………………….13

1-5- فرضیه یا سؤال­های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………13

1-5-1- فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………..13

1-5-2- فرضیه ­های فرعی……………………………………………………………………………………………………………………13

1-6- پیش فرض­ها………………………………………………………………………………………………………………………………14

1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم و متغیر………………………………………………………………………………14

1-7-1- تعریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………………………………..14

1-7-1-1- فرهنگ سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………..14

1-7-1-2- خلاقیت ……………………………………………………………………………………………………………………………….14

1-7-1-3- دبیران تربیت بدنی  ……………………………………………………………………………………………………………15

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………17

2-2- فرهنگ سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………………19

2-3- خلاقیت………………………………………………………………………………………………………………………………………..45

2-4- مروری بر تحقیقات انجام شده……………………………………………………………………………………………………63

2-4-1- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………………………………..63

2-4-2- تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………………………………………65

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………69

3-2- جامعه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..69

3-3- نمونه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………….69

3-3-1- روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………….70

3-4- روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………70

3-5- روایی و پایایی پرسش نامه………………………………………………………………………………………………………72

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها……………………………………………………………………………………………………73

فصل چهارم: یافته­ های تحقیق

4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………75

4-2- تجزیه و تحلیل داده ­های توصیفی…………………………………………………………………………………………..75

4-3- تجزیه و تحلیل استنباطی داده ­ها………………………………………………………………………………………………..80

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..96

5-2- یافته­ های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..97

5-3- بحث و بررسی………………………………………………………………………………………………………………………100

5-4- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………..102

5-5- محدویت­ها…………………………………………………………………………………………………………………………..105

منابع و مأخذ

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………107

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………111

پیوست­ها………………………………………………………………………………………………………………………………………112

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                               صفحه

 

جدول3-1- ابعاد پرسش نامه فرهنگ سازمانی دنیسون2000……………………………………………………………..71

جدول 3-2- آلفای کرونباخ……………………………………………………………………………………………………………………72

جدول 4-1-فراوانی و جنسیت نمونه­های پژوهش………………………………………………………………………………..76

جدول 4-2-فراوانی و سن افراد پاسخگو………………………………………………………………………………………………77

جدول 4-3- فراوانی و تحصیلات افراد پاسخگو……………………………………………………………………………………78

جدول 4-4- فراونی و رشته تحصیلی افراد پاسخگو…………………………………………………………………………….79

جدول4-5-  شناسایی وضعیت فرهنگ سازمانی در دبیران………………………………………………………………..80

جدول4-6-  شناسایی وضعیت خلاقیت در دبیران……………………………………………………………………………..86

جدول4-7-  بررسی میزان همبستگی بین بعد مختلف مؤثر در رابطۀ فرهنگ سازمانی با خلاقیت…90

جدول4-8-  میزان تبیین تغییرات متغیر وابسته میزان خلاقت در فرهنگ سازمانی در شهرستان کهگیلویه و لنده به وسیله ابعاد مورد مطالعه………………………………………………………………………………91

 

جدول4-9- تحلیل واریانس مدل رگرسیونی بین میزان ارزیابی خلاقیت در فرهنگ سازمانی در شهرستان کهگیلویه و لنده به وسیله ابعاد مورد مطالعه……………………………………………………………………………..92

 

جدول4-10- : بررسی رابطه فرهنگ و خلاقیت میان زنان و مردان تربیت بدنی شهرستان کهگیلویه و لنده…………………………………………………………………………………………………………………………………………93

 

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

شکل 2-1- نحوه شکل گیری فرهنگ سازمانی( رابینز، 1385)………………………………………………………….26

شکل 2-2 ابعاد 7 گانه فرهنگ سازمانی اقتباس از دیدگاه شاین، 1994 (ادگارد شاین، 1990: 229-240)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………33

شکل 2-3 : دو بعد فرهنگ، باور­های روزمره و راهنما( میرسپاسی، 1384)……………………………………….38

شکل 2-4 تقاطع مهارت­ های موضوع و انگیزه درونی ( فیضی، 1388)……………………………………………….58

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار­ها

عنوان                                                                                                                صفحه

نمودار 2-1 مراحل فرایند خلاقیت (حقیقی، 1382)…………………………………………………………………………..52

نمودار 2-2 متغیرهای خلاقیت و محرک ابتکار در سازمان( حقیقی، 1382)…………………………………….53

نمودار2- 3 پرورش ایده­ها( خطیری، 1390)……………………………………………………………………………………….60

نمودار 2- 4 موانع خلاقیت (میرابی، 1383)………………………………………………………………………………………..61

نمودار 4-1- درصد افراد شرکت کننده به تفکیک جنسیت…………………………………………………………………76

 

نمودار4-2- درصد سن افراد پاسخگو…………………………………………………………………………………………………..77

نمودار4-3- درصد تحصیلات افراد پاسخگو…………………………………………………………………………………………78

نمودار4-4- درصد رشته تحصیلی افراد پاسخگو…………………………………………………………………………………79

چکیده

هدف این پژوهش، رابطه بین فرهنگ سازمانی با خلاقیت دبیران تربیت بدنی شهرستان کهگیلویه و لنده می­باشد. جامعه آماری تحقیق به تعداد 105 نفر می­باشد که با بهره گرفتن از فرمول کوکران 83  به شکل نمونه گیری  تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روش تحقیق حاضر همبستگی می­باشد.  جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش نامه­های استاندارد رندسیپ (1979) جهت خلاقیت و دنیسون (2000) جهت فرهنگ سازمانی استفاده شده است . که روایی آن­ها توسط متخصصان مدیریت تأیید شده است. پایایی پرسش نامه با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ به ترتیب 88/0 و 89/0 بدست آمد. برای تحلیل آماری داده ­ها نیز از آزمون توصیفی فراوانی، درصد میانگین، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی، آزمون t تک نمونه ­ای استفاده شد. همچنین در نتایج نشان دادند که بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت دبیران تربیت بدنی دو شهرستان کهگیلویه و لنده رابطه معنی داری وجود دارد و بین زنان و مردان این دو شهرستان  به دلیل عوامل انگیزشی مثل مسئولیت پذیری، قدرت تصمیم گیری و جذابیت شغلی برای زنان تفاوت وجود دارد. فرهنگ در هر سازمانی باعث بوجود آوردن خلاقیت و نوآوری و از طرفی خلاقیت عامل مستقلی در تعیین فرهنگ سازمانی است. و فرهنگ سازمانی خلاقیت را پیش بینی می­ کنند.

واژه­ های کلیدی: فرهنگ سازمانی، خلاقیت، دبیران تربیت بدنی شهرستان­های کهگیلویه ولنده.

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

1-1- مقدمه

امروزه سازمان­ها جایگاه والا و برجسته ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جوامع پیدا کرده ­اند. بسیاری از فعالیت­های اساسی و حیاتی مربوط به زندگی در سازمان­ها انجام می گیرد و زندگی بدون وجود سازمان­های گوناگون غیر مقدور است. با وجود این، نیل به موفقیت و پیشرفت همه جانبه و تأمین و رفاه و آسایش به صرف وجود سازمان­ها تحقق نمی­یابد، بلکه برای این منظور به سازمان­های کارآمد و اثر بخش نیاز است ( انعامی، 1381). استیفن رابینز، سازمان را چنین تعریف کرده است: سازمان پدیده­ای اجتماعی به شمار می ­آید که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتا مشخصی بوده و برای تحقق هدف یا اهدافی، براساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می­ کند (رابینز، استیفن پی، 1386).

از ارکان مهم در سازمان­ها فرهنگ سازمانی است چستربرناد[1] در مورد فرهنگ سازمانی می­گوید:آنچه امروز بخش پنهان و پوشیده سازمان ( کوه یخ سازمان) نامیده می­ شود فرهنگ آن سازمان خوانده می­ شود و از فرهنگ به عنوان یک ضرورت، برای عملکرد موفق سازمان اشاره کرده است ( مارتین و لیننکوک ، 2009). تلاش های پژوهشی «آلتون مایو[2]» و همکارانش فرهنگ را نظام­هایی که از هنجار­ها و نهاد­های اجتماعی که در میان دسته­های گوناگون پدید می ­آید و بر رفتار آنان اثر می­گذارد، تعریف کرد ( زارعی متین، 1376).

فرهنگ سازمانی را نظامی از استنباط مشترک می­داند که اعضا نسبت به یک سازمان دارند همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می­ شود، بدین ترتیب فرهنگ سازمانی هویت اجتماعی هر سازمان را تعیین می­ کند و به ساده ترین وجه می­توان فرهنگ سازمانی را ترکیبی از باور­ها، ارزش­ها و پیش فرض­هایی دانست که در سازمان وجود دارد و همه اعضای سازمان، کم و بیش بطور یکسان در معرض آن قرار می­گیرند و تا حدودی نسبت به آن توافق و هم رأی وجود دارد (صفائی قادیکلایی، اندرخورا، 1388). دنیسون[3] فرهنگ سازمانی را دارای چهار بعد می­داند: درگیری در کار، سازگاری، انطباق پذیری و رسالت. با توجه به نقش کلیدی مدیران و دبیران تربیت بدنی در ارائه خدمات به نسل جوان کشور، شناخت فرهنگ سازمان و ارائه راهکارای مطلوب و سازنده برای بهبود آن ضروری است.

خلاقیت به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی انسان مطرح است و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان بطوریکه حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی یا طریق جدید را باشد شامل می­ شود و چون در محیط رقابتی عصر حاضر عدم توجه به مشتریان می ­تواند لطمات شدیدی به سازمان های آموزشی و تجاری وارد سازد چه بسا سازمان را به افول نزدیک کند می­توان با بهره گرفتن از خلاقیت مسیر و بهبود روز افزون سازمان و سیستم، همیشه سازمان­های بالنده و یادگیرنده داشته باشیم و از آنجایی که مدیریت کیفیت نقش مهمی در رابطه با دخالت مشتریان دارد، می­توان با گرفتن خلاقیت و دادن خلاقیت با توجه به ارتباطات مشتریان خود راه حلهای جدید و شکوفا را ابداع کند ( رضائیان، 1392).

لذا در پژوهش در نظر دارد تا رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت در دبیران تربیت بدنی در شهرستان­های کهگیلویه و لنده را بررسی نماید.

1-2- بیان مسئله

غالبا کشورهای در حال توسعه با نوعی پایین بودن اثربخشی و کارایی سازمانی مواجه هستند و این در حالی است که جهت رفع این مشکل، وجود افرادی با تعهد بالای سازمانی که دارای ارزش ها و باور­های مشترکی می باشند، لازم و ضروری است. اهمیت این امر وقتی نمایان می شود که نظام اداری و سازمانی را به منزله ابزاری برای تحقیق اهداف توسعه در ابعاد مختلف تلقی کنیم. با این تعبیر، وجود یک حس و باور­های مشترک میان مجوعه اعضای سازمان جهت انسجام بخشیدن به بخش ها و مؤلفه های مختلف الزامی است. جهان در 30 سال گذشته شاهد احیای توجه پژوهشگران به ماهیت و تأثیر فرهنگ سازمانی در رابطه با سازمان و کار مدرن بوده است (هاوکینز11997). رابینز معتقد است که فرهنگ سازمانی قوی، نوعی ثبات رفتاری ایجاد می­ کند و می ­تواند به عنوان یک ابزاری قدرتمند جایگزین قوانین و مقررات رسمی پیچیده در سازمان باشد. به عبارت دیگر فرهنگ سازمان وسیله ای است که برخورد ما را با مسائل سازمان تسهیل کرده است و نحوه تغییر و تفسیر ما را از رویداد­های اطراف مان شکل می­دهد. یکی از ویژگی­های عملکرد مدیریت منابع انسانی، تمرکز بر روی کارمندان به عنوان یک امتیاز با ارزش است. سازمان­ها به معنای وسیله رکن اجتماع کنونی­ و مدیریت مهمترین عامل در حیات رشد و بالندگی سازمان­هاست و بی شک این وظیفه مدیران است که با توجه به اهداف سازمانی روند حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب را هدایت کنند از طرفی تغییرات گسترده در سطح جهانی سازمان ها را برای رسیدن به هدف خود هر روز با مشکلات و تغییرات متعددی مواجه ساخته است .این تغییرات موجب شد که روز به روز تحولات جدیدی در خصوص نظریه­ های مدیریت سازمانی صورت می گیرد. به طوری که می توان اذعان کرد در طول قرن20 دو نظریه ارائه شده است نکته قابل توجه در تمام نظریه­ها تأکید بر نقش با اهمیت مدیریت و نیروی انسانی کارآمد سازمان در جهت رسیدن به اهداف سازمانی است ( اسلامی، 1386).

اهمیت مدیران و کارکنان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان به منظور تأسیس این نیازها مؤثر می­دانند و می افزایند که رفتار آنها می تواند در محیط کار بسیار با اهمیت تلقی شود از این رو که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتار مدیران و کارکنان در محیط­های مختلف سازمان اعم از تولیدی و خدماتی پرداخته اند.اما با توجه به نقش میانجی فرهنگ با اعضای سازمان و تأثیری که بر رفتار کارکنان دارد می تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف تربیت بدنی که همانا ارائه خدمات بهینه به شهروندان است ایفا نماید و افق جدیدی را در پیش روی ادارات ورزش و جوانان  روشن نماید (اسلامی وسیار،1386). با توجه به اهمیت فرهنگ در شکل دادن رفتار اعضای سازمان و همچنین نقش رفتارهای فرانقشی در موفقیت سازمانی، مدیران از اوایل دهه 1980 توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانی گسترده و رفتارهای فرانقشی در سازمان توجه نماید. یکی از عناصر لازم برای ایجاد یک سازمان با سلامت سازمانی به وجود آوردن یک محیط مناسب توسط مدیران، سرپرستان یا کارشناسانی می باشند که خود باعث بوجود آوردن یک فرهنگ در سازمان می شوند، که در سال­های اخیر واژه فرهنگ سازمانی و ابعاد گوناگون آن به عنوان عاملی بر رفتار اعضای سازمان اثر می گذارد، اهمیت زیادی پیدا کرده وبه گونه ای گسترده در پژوهش­های مربوط به رفتار سازمانی از آن بهره جسته شده است که آن را می توان به عنوان عاملی در بهره وری و اثر بخشی سازمان ها انگاشت، ارزش های اصلی را بیشتر بپذیرد و تعهد بیشتری نسبت به آن داشته باشند، فرهنگ در یک سازمان به مثابه شخصیت در یک انسان است. مفروضات بنیانی، اعتقادات، باور­ها، هنجار­ها و ارزش­ها به عنوان مبانی فرهنگ یک سازمان شالوده وجودی آن تشکیل داده و نقطه تمیز خوب و بد را مشخص می کند.

فرهنگ هر سازمانی به عنوان عامل اساسی مطرح شده و تأثیر بسزایی در سایر عوامل مهم سازمانی از جمله ساختار، طرح، سازمان، محیط داخلی و خارجی، تکنولوژی و نیروی انسانی و از همه مهمتر بر بهروری و استراتژی سازمان دارد.و از طرفی فرهنگ باید­ها و نباید­ها را مشخص می کند و قالب رفتار­های سازمان را مشخص می کند سازمان دارای فرهنگ نیرومند می تواند نقش­های متفاوت بازی کند. فرهنگ سازمانی هویت اجتماعی سازمان است که پدیده ای ملموس نبوده بلکه نیروی پنهانی است که ورای امور ملموس و مشهود فعالیت کرده است و به عنوان یک نیروی جمعی به فعالیت وا می دارد. همچنین فرهنگ سازمانی یک انرژی اجتماعی است و شناخت آن از این جهت که تأثیر عمده ای در اثر بخشی سازمان دارد قابل توجه است و تأثیر زیادی بر روی نگرش و نهایتا رفتار­ها دارد ( طوسی، 1372). با توجه به اهمیت فرهنگ در شکل دادن رفتار اعضای سازمان و همچنین نقش رفتار­های فرا نقشی در موفقیت سازمانی، بعد مدیران از اوایل دهه 1980 توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانی گسترش رفتار­های فرانقشی در سازمان توجه نمودند.در نظریه استرن1 برگ ( 1989، به نقل از سلیمانی، 1381) « خلاقیت ترکیبی از قدرت ابتکار با انعطاف پذیری و حساسیت در برابر با نظریاتی که یاد گیرنده قادر می­سازدخارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیاندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالا ناخوشنودی دیگران خواهد بود». براون 2 طی پژوهش­هایی در سال 1989 که در زمینه­ خلاقیت انجام داد آن را چنین تعریف می­ کند: « مقدماتی ایجاد می­ شود در این وسط معجزه­ای و یا شگفتی رخ می­دهد و چیزی به اسم خلاقیت حاصل می­ شود ( گریوز3 و همکاران، 1990، ترجمه قراچی داغی، 1379).

تورنس4 (1989) در طبقه بندی گونه­ های خلاقیت به سه نوع تفکر خلاق اشاره می­ کندکه عبارتند از:

1- تفکر خلاق تصویری: این نوع خلاقیت معمولا خود را در قالب محصولات تجسمی و نقاشی نشان می­دهد. وی معتقد است که این نوع خلاقیت است، زیرا این نوع تفکر خلاق، قیود اجتماعی را در سطح گفتار و کلام وجود دارند را از این بین می­برد.

2- تفکر خلاق کلامی: منظور این است که افراد تفکر خلاق خود را در قالب واژه ­ها، جملات، گفتارو مفاهیم خلاقه معرفی می­ کنند. این نوع خلاقیت به طور محسوسی از زمینه­ها و مقررات اجتماعی و فرهنگی تأثیر می­پذیرد.

3- خلاقیت انگیزشی و حرکتی: در این نوع خلاقیت، خلاقیت براساس ساختار­های شخصیتی استوار می­گردد. بنابراین به خلاقیت در شخص منجر می­ شوددر بعد حرکتی نیز خود را در قالب حرکات و ریتم­های بدنی نمایش می­دهد ( به نقل از صمد آقایی، 1380).

محقق درصدد است که ارتباط بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت دبیران تربیت بدنی را در ادارات آموزش و پرورش دو شهرستان­ کهگیلویه و لنده مورد بررسی قراردهد.

[1] Chester Bernard

[2] Elton Mya

[3] Dennison