مقدمه

انتخابات بعنوان یک رفتارسیاسی، مبین مرتبه ای از مشاركت سیاسی است كه هر جامعه و هر فردی در جامعه بر اساس فهم سیاسی خود در محیط جغرافیایی جهت حمایت، اصلاح و تغییر در آن شركت می كند و بخشی از اراده مردم را در اداره امور به حكومت واگذار می نماید. در این فرایند عوامل موثری از جمله اقوام مختلف دخیل هستند که با شناخت دقیق تر اقوام ساکن می توان به بررسی عوامل مختلف مؤثر در نتایج انتخابات از جمله عوامل مؤثر بر رفتار رأی دهندگان پرداخت.  این عامل در زمانها و مكانهای مختلف، تأثیرات متفاوتی بر نتایج انتخابات باقی می گذارد که بررسی و شناسایی آن هم برای حاكمان سیاسی كشور و هم برای احزاب و گروه های سیاسی مفید خواهد بود و می توان در برنامه ریزی های آینده انتخاباتی از نتایج آن استفاده کرد.  بنابراین با توجه به نقش و اهمیت برگزاری انتخابات در یک جامعه و تأثیر آراء اقوام در سرنوشت خود و كشورشان، انجام چنین تحقیقاتی كه به بررسی تأثیر عناصر مختلف بر انتخابات می پردازد، می تواند شرایطی فراهم نماید تا انتخاب كنندگان، انتخاب شوندگان و برگزار كنندگان انتخابات با آگاهی و اطلاعات بیشتری از جغرافیای انتخابات نواحی مختلف به فعالیت بپردازند. از این رو با توجه به مبانی نظری، اهداف زیر انتخاب گردید.

1. بررسی رابطه بین جمعیت اقوام ساکن در شهرستان های غرب گیلان و احتمال پیروزی کاندیداها در انتخابات.
2. بررسی رابطه بین پیروزی کاندیداها در سه دوره اخیر مجلس شورای اسلامی و قومیت آنها.

جهت گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و بررسی اسنادی و میدانی استفاده شد. اطلاعات مورد نیاز نیز با مطالعه متون، مقالات، کتب، نقشه و پایگاه های اینترنتی و با بهره گرفتن از روش فیش برداری حول محور موضوع مورد بحث جمع آوری گردید و پس از جمع آوری اطلاعات از طریق ابزارهای گردآوری، داده های خام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به ماهیت داده ها از روش های آماری توصیفی مناسب استفاده شد.

نتایج نشان داد که اکثریت اقوام ساکن در هر شهرستان متفاوت می باشد برای مثال در شهرستان آستارا بیشترین اقوام متعلق به قوم ترک (70 درصد) بوده و قوم تالش با 27 درصد در اقلیت می باشند و مابقی اقوام نیز براساس جمعیت شان هیچگاه توان مقابله انتخاباتی با دو قوم ترک و تالش را نخواهند داشت.

در شهرستان تالش وضعیت عکس می شود به عبارت دیگر جمعیت قوم تالش به 70 درصد می رسد و اقوام ترک به 25 درصد تنزل می یابند. این وضعیت در شهرستان ماسال نیز که در یک حوزه انتخاباتی با شهرستان تالش قرار دارد با شدت بیشتری به نفع قوم تالش قرار دارد بطوریکه 93 درصد از این اقوام را تالشان تشکیل می دهند. اما در شهرستان رضوانشهر که در حوزه انتخاباتی شهرستان تالش و ماسال قرار دارد با کاهش چشمگیری روبروست و جمعیت قوم تالش به 58 درصد می رسد و برعکس اقوام گیلک با 25 درصد ترک با 15 درصد قرار دارند. این وضعیت ترازو را به نفع تالشان و کاندیداهای تالش می چرخاند و اقوام ترک و گیلک را در آرزوی انتخاب کاندیدای نمایندگی مجلس باقی می گذارد.

این وضعیت در شهرستان فومن و شفت که در یک حوزه انتخاباتی قرار دارند عکس می باشد با این توضیح که 63 درصد از اهالی فومن از قوم تالشند

 و 35 درصد از قوم گیلک اما برعکس آن در شهرستان شفت 58 درصد از قوم گیلک هستند و 41 درصد از قوم تالش که این امر اختلاف بین دو شهرستان را در انتخاب نماینده با چالش روبرو می سازد و ترفندهای انتخاباتی باید کاندیدای مورد نظر را انتخاب نماید.

اما در شهرستان صومعه سرا 70 درصد را اقوام گیلک، 15 درصد را ترکان و 11 درصد را تالشان تشکیل می دهند. بدین صورت در این شهرستان نیز کفه به سمت قوم گیلک است و کاندیدای پیروز به احتمال بسیار باید از قوم گیلک باشد.

هرچند تنها انتساب شخص به یک قوم عامل تاثیر گذاری در انتخاب شدن و رأی آوردن نیست بلکه خصوصیات شخصی، اجتماعی و نفوذ فردی و تاثیر گذاری خود شخص در سطح جامعه هم از عوامل دیگری در امر انتخاب می باشد.

اما نتایج نشان می دهد که تا چه حد اقوام در تصمیم گیری ها نقش داشته و این یعنی اینکه شهروندان و افراد جامعه هنوز به منفعتی فراتر از منافع قوم و طایفه برای خودشان متصور نیستند.  در واقع جامعه هنوز به آن حد نرسیده که خیالشان بابت انگیزه های قومی راحت شده باشد و به سراغ انگیزه های فراتر و دراز مدت تر بروند.

بنابراین باتوجه به یافته های تحقیق می توان گفت که بین جمعیت اقوام ساکن در شهرستان های غرب گیلان و احتمال پیروزی کاندیداها در انتخابات رابطه مستقیم وجود دارد.

تحلیل فرضیه دوم نیز نشان می دهد که انتخاب نمایندگان مجلس در سه دوره اخیر در غرب گیلان با قومیت آنها انطباق داشته است. بدین صورت که در شهرستان آستارا نماینده های ترک و در شهرستان های تالش، رضوانشهر و ماسال و همچنین فومن و شفت نماینده های تالش پیروز انتخابات بوده اند.  نمونه عکس این موضوع در حوزه انتخابیه شهرستان صومعه سرا و همچنین فومن و شفت اتفاق افتاده است بدین صورت که آقای دلخوش با قومیت فارس در شهرستانی که اکثریت آنها را گیلک تشکیل می داده اند پیروز شده است که این امر نیز می تواند به علت مناصب دولتی ایشان در فرمانداری شهرستان صومعه سرا و استانداری گیلان باشد. و همچنین در دوره هشتم که آقای میرزایی بالاترین آرا را به خود اختصاص داده است از نژاد گیلک می باشد که براساس ترفندهای انتخاباتی و غلیان هیجانات مردمی در شهرستان توانست پیروز انتخابات گردد. نتایج یافته های تحقیق نشان می دهد تمایلات و تعصبات قبیله ای در دوره ها و انتخابات گذشته از اصلی ترین و عمده ترین فاکتورها برای انتخاب نماینده در مشارکت های سیاسی در شهرستان های غرب گیلان بوده اگر چه نمی شود منکر عوامل دیگر شد  بنابراین از مجموع یافته های تحقیق می توان دریافت که بین پیروزی کاندیداها در سه دوره اخیر مجلس شورای اسلامی و قومیت آنها رابطه مستقیم وجود دارد و فرضیه فوق تایید می گردد.

 

فرزاد امدادی بلگوری

تابستان 1393

 

فصل اول

کلیات

 

• بیان مسئله

كلید و پایه فهم رفتارهای انتخاباتی و حزبی در جوامع كشاورزی، سنتی و در حال گذار به دموكراسی، پدیده قومیت است. در این جوامع به دلیل فقدان شكل‌گیری و تثبیت نهادهای مدنی جدید و تشكل‌های واقعی حزبی كه مبتنی بر پایگاه طبقاتی و منافع و اهداف مشترك سیاسی و اقتصادی باشد و سنت‌های ماندگار دموكراسی پارلمانی را شكل بخشد؛ یارگیری احزاب سیاسی و برنامه‌های انتخاباتی با تكیه بر شكاف‌های اجتماعی، قومی ـ مذهبی صورت می‌پذیرد.  درواقع، این احزاب به جای تكیه بر طبقه اجتماعی كه تكیه‌گاه فعالیت‌های حزبی و انتخاباتی در جوامع صنعتی محسوب می‌شود، از الگوی هویت اجتماعی و ویژگی‌های قومی كه نفوذ ویژه‌ای بر گزینش رأی‌دهندگان و حمایت حزبی در جوامع در حال گذار دارد، بهره‌ می‌جویند.

در زندگی سیاسی کشورهایی که اقوام مختلف در آن زندگی می کنند و تکوین و اضمحلال دولتهای آنها، کشمکشهای قومی و نژادی همواره نقش اساسی و یا حداقل موثر داشته اند. در نگاهی اجمالی به تاریخ اندیشه های اجتماعی وسیاسی در می یابیم که اندیشه برتری نژادی و قومی از اندیشه های بسیار کهن و رایج می باشد.   ارسطو استدلال می کرد که برخی از نژادها ذاتاً سرور و برخی دیگر ذاتاً برده اند.  بعضی دیگر از نویسندگان حتی ریشه تفاوتهای طبقاتی را در تفاوتهای نژادی جستجو کرده اند.  در آلمان نویسندگان مختلف قوم سامی یا قوم یهود را در مقابل قوم ژرمن، قومی مخرب و مقلد و مانع پیشرفت فرهنگی می دانستند.  در دنیای کنونی هم، چه در حیطه نظر و یا عمل و خصوصاً در حوزه دین چنین نظراتی بوضوح دیده می شود.  قطعاً چنین نظراتی خالی از مبانی استدلالی و عقلی است، اما نفس تصور نابرابری نژادها و برتری یکی بر دیگری عواقب سیاسی مهمی را در بر داشته و کشمکشهای عمده ای به همراه آورده است.  در کشورهای چند نژادی و چند قومی، نژادهای تحت سلطه با توسل به نظریه حقوق طبیعی و برابری انسانها موجب بروز کشمکشهای سیاسی شده اند و تسلط یک نژاد یا قوم بر دستگاه دولتی سرچشمه نارضایتی ها و

 

عنوان                                                                                                       صفحه

چكیده……………………………………………………………………………………………………………….

مقدمه

فصل اول : كلیات تحقیق

1-1-  بیان مساله ………………………………………………………………………………………………..

1-2-  سوال تحقیق………………………………………………………………………………………………

1-3- رضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………

1-4- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………..

1-5- دلایل انتخاب موضوع تحقیق………………………………………………………………………….

1-6- روش تحقیق ومراحل انجام آن………………………………………………………………………..

1-7- ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………..

1-8-محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………..

1-9- سوابق ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………….

1-10-محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………………

1-11- سازماندهی تحقیق………………………………………………………………………………………

1-12-تعریف مفاهیم واصطلاحات…………………………………………………………………………..

1-12-1- استراتژی………………………………………………………………………………………………

1-12-2- آمریکا………………………………………………………………………………………………….

1-12-3-خاورمیانه………………………………………………………………………………………………

1-12-4-   تحولات ژئوپلیتیک……………………………………………………………………………….

1-12-5-    ایران………………………………………………………………………………………………..

فصل دوم : ادبیات نظری تحقیق

2-1- مفهوم خاورمیانه…………………………………………………………………………………………..

2-1-1- سابقه وپیدایش………………………………………………………………………………………..

2-1-2- تعاریف………………………………………………………………………………………………….

2-2- محدوده جغرافیایی خاورمیانه………………………………………………………………………….

2-2-1- خاورمیانه کلاسیک و سنتی ، محدوده و کشورها………………………………………………

2-2-2- خاورمیانه مدرن ، محدوده و کشورها…………………………………………………………….

2-2-3- خاورمیانه بزرگ ، محدوده و کشورها……………………………………………………………

2-3- ویژگی های ژئوپلیتیک خاورمیانه……………………………………………………………………..

2-3-1- خاورمیانه ،قبل از جنگ سرد……………………………………………………………………….

2-3-2- خاورمیانه ، دوره جنگ سرد………………………………………………………………………..

2-3-3- خاورمیانه بعد از جنگ سرد………………………………………………………………………..

2-4- تحولات ژئوپلیتیک خاورمیانه………………………………………………………………………….

2-4-1- فروپاشی عثمانی ……………………………………………………………………………………..

2-4-2-  ورود استعمار ………………………………………………………………………………………..

2-4-3- استقلال کشورها……………………………………………………………………………………….

2-5- ساختار ژئوپلیتیکی خاورمیانه  ………………………………………………………………………..

2-5-1- نفت و خاورمیانه …………………………………………………………………………………….

2-5-2-  اسلام و خاورمیانه ………………………………………………………………………………….

2-5-3- عرب و خاورمیانه…………………………………………………………………………………….

2-5-4-  جنگ و خاورمیانه ………………………………………………………………………………….

2-6- چشم انداز ژئوپلیتیک خاور میانه……………………………………………………………………..

2-6-1- هژمونی ایالات متحده و خاورمیانه   …………………………………………………………….

2-6-2- بیداری اسلامی و خاور میانه  ……………………………………………………………………..

2-6-3- چالش های منطقه ای  ………………………………………………………………………………

2-6-4-  بهار عربی و خاور میانه  ………………………………………………………………………….

فصل سوم : تحلیل ژئوپلیتیکی منطقه مورد مطالعه

3-1-  ویژگی های ژئوپلیتیک ایران …………………………………………………………………………

3-1-1- ژئوپلیتیک خلیج فارس………………………………………………………………………………

3-1-2- ژئوپلیتیک خزر………………………………………………………………………………………..

 

3-1-2-1- مسیرهای انتقال انرژی حوزه خزر……………………………………………………………..

3-1-2-2- چالش های ایران …………………………………………………………………………………

3-1-3- ژئوپلیتیک  انرژی …………………………………………………………………………………….

3-2- تحولات ژئوپلیتیک ایران………………………………………………………………………………..

3-2-1- موقعیت ژئوپلیتیک ایران قبل از انقلاب اسلامی………………………………………………..

3-2-2- موقعیت ژئوپلیتیک ایران بعد از انقلاب اسلامی………………………………………………..

3-2-2-1- ژئوپلیتیک جنگ سرد   ………………………………………………………………………….

3-2-2-2-  ژئوپلیتیک ایران پس از جنگ سرد   ………………………………………………………..

3-3- استراتژی امریکا در خاور میانه ……………………………………………………………………….

3-3-1- استراتژی امریکا در دوره جنگ سرد……………………………………………………………..

3-3-2- استراتژی امریکا بعد از دوره جنگ  سرد    ……………………………………………………

3-4- عوامل تاثیر گذار ژئوپلیتیک خاور میانه بر استراتژی امریکا …………………………………….

3-4-1- پیروزی انقلاب اسلامی……………………………………………………………………………..

3-4-2-  مساله اعراب و اسرائیل……………………………………………………………………………..

3-4-3- جنگ تحمیلی ایران و عراق………………………………………………………………………..

فصل چهارم : یافته های  تحقیق

4-2-  تحولات ژئوپلیتیک روابط امریکا و ایران…………………………………………………………..

4-2-1- انقلاب اسلامی………………………………………………………………………………………..

4-2-2- مساله لبنان و فلسطین ………………………………………………………………………………

4-2-3-  مساله 11 سپتامبر ……………………………………………………………………………………

4-2-4- مساله آمریکا در افغانستان …………………………………………………………………………

4-2-5 – مساله سوریه و خاور میانه…………………………………………………………………………

4-3-  مساله چشم انداز ژئوپلیتیک روابط ایران و آمریکا……………………………………………….

4-3-1- آمریکا و پرونده هسته ای ایران …………………………………………………………………..

4-3-2- مواضع ایران و آمریکا بعد از انقلاب……………………………………………………………..

4-3-1-1- دستیابی ایران به انرژی هسته ای ………………………………………………………………

4-3-1-2- توسعه علمی – صنعتی    ………………………………………………………………………

4-3-1-3- خود اتکایی و عدم اعتماد به بیگانه……………………………………………………………

4-3-1-4- مواضع ایالات متحده آمریکا ……………………………………………………………………

4-3-1-4-1- بزرگنمایی در هسته ای شدن ایران…………………………………………………………

4-3-1-4-2- ممانعت از توسعه نفوذ ایران در خاور میانه………………………………………………

4-3-حضور امریکا در حوزه کاسپین…………………………………………………………………………

4-4-  آثار تحریم های اقتصادی آمریکا بر ایران………………………………………………………….

4-4-1- تاثیر تحریم های اقتصادی…………………………………………………………………………..

4-4-2-تحریم های آمریکا علیه ایران……………………………………………………………………….

4-4-3- تاثیر تحریم بر ایران………………………………………………………………………………….

4-4- میزان تخصیص دارایی بر صادرات…………………………………………………………………..

4-4-5- صندوق بین المللی پول- بانک جهانی…………………………………………………………..

4-4-6- ارزش و میزان کاهش تامین نالی بازرگانی………………………………………………………

4-4-7- عبور خط لوله از ایران و معاوضه نفت ………………………………………………………….

4-4-8- تاثیر پذیری امریکا از اقدامات تحریم علیه ایران……………………………………………….

4-5-  جهان اسلام و ژئوپلیتیک شیعه……………………………………………………………………….

فصل پنجم : ارزیابی فرضیه ها و نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………..

فرضیه نخست…………………………………………………………………………………………………….

مساله 11 سپتانبر………………………………………………………………………………………………….

حضور امریکا در افغانستان……………………………………………………………………………………..

مساله سوریه و خاور میانه………………………………………………………………………………………

مساله حضور امریکا در عراق………………………………………………………………………………….

فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………

تاثیر تحریم های اقتصادی………………………………………………………………………………………

تحریم های آمریکا علیه ایران………………………………………………………………………………….

تاثیر تحریم ها بر ایران………………………………………………………………………………………….

صندوق بین الملل پول- بانک جهانی………………………………………………………………………..

عبور خط لوله از ایران و معاوضه نفت………………………………………………………………………

منابع…………………………………………………………………………………………………………………

 

چکیده

در این پایان نامه  تاثیر پذیری تحولات ژئوپلیتیک ایران از استراتژی آمریکا در خاورمیانه مورد مطالعه قرار گرفته است.

در این تحقیق كه با رویكرد سیستمی مورد پژوهش قرار  گرفته با توجه به ماهیت تحقیق ، از روش توصیفی – تحلیلی با بهره گرفتن از اصول علم جغرافیا و با تاكید بر شیوه اسنادی – كتابخانه ای استفاده شده است اهداف ذیل مد نظر است  .

• شناسایی استراتژی دولت آمریکا در منطقه خاورمیانه
• ایجاد راهکارهای موثر در پیامد های استراتژی دولت آمریکا در خاور میانه
• تلاش در جهت همگرایی با کشور های خاورمیانه در مقابله با استراتژی آمریکا در خاور میانه

برهمین اساس با این پرسش كه پیامد های استراتژی آمریکا در خاورمیانه بر تحولات ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران کدامند؟   فرضیه های تحقیق به شرح زیر مورد تحقیق  قرار گرفت.

استراتژی دولت آمریکا مانعی برای همگرایی کشور های خاور میانه می باشد

راهبرد ملی  ایران در راستای دیپلماسی اقتصادی می تواند مانع بزرگی برای استراتژی دولت آمریكا در خاور میانه باشد

واژه های كلیدی: استراتژی ، آمریکا ، خاور میانه ، تحولات ژئوپلیتیکی ، ایران

 

مقدمه

با پیروزی انقلاب اسلامی و در پیش گرفتن سیاست نه شرقی نه غربی، ایران از پیمان سنتو و اردوگاه غرب خارج ش و یکی از ارکان و پایه های مهم دکترین دو ستونی آمریکا در منطقه فرو ریخت ایرانی که یک روز به عنوان ژاندارم و حافظ منافع غرب در منطقه عمل می کرد به زعم آنان بعد از انقلاب اسلامی عامل تهدیدی جدی برای منافع آمریکا در منطقه استراتژیک خلیج فارس گردید . درواقع با خروج ایران  از اردوگاه غرب آمریکا که خود را بازنده منطقه خلیج فارس یافت و از طرف دیگر با موج انقلاب اسلامی و نفوذ آن در میان ملت های مسلمان منطقه، کارتر(رئیس جمهور وقت امریکا)  را به موضع گیری وا داشت. وی در سال ۱۹۵۰ در کنگره آمریکا اعلام می کند  هر نوع تلاش خارجی به منظور تسلط بر خلیج فارس به عنوان تجاوز به منافع حیاتی آمریکا تلقی شده و چنین تجاوزی با شیوه ضروری حتی با نیروهای نظامی دفع خواهد شد. کارتر در اجرای تحقیق دکترین خود را به اقداماتی از جمله: استقرار نیروهای واکنش سریع در خلیج فارس، استقرار ناوگان نظامی در منطقه «دیه گورسیا» در اقیانوس هند، توافق های نظامی در عمان، کنیا و سومالی در اختیار قرار دادن هواپیماهای آواکس به عربستان سعودی و مجهز کردن این کشور به تسلیحات نظامی دست زد و عملاً از نیروی واکنش سریع در جریان حمله به طبس از آنها استفاده کرد. که خوشبختانه این حمله موفقیت آمیز نبود. این امر به پرستیژ ابر قدرتی آمریکا لطمه وارد ساخت و همین شکست باعث سقوط کارتر و دمکراتها به مدت ۱۲ سال از صحنه سیاست آمریکا شد. خلاصه اینکه آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با در پیش گرفتن سیاست «تشویق و تنبیه» با توجه به تجربیات تحولات گذشته ایران از جمله نهضت مشروطیت و ملی شدن صنعت نفت با کنار آمدن با لیبرال های دولت موقت جمهوری اسلامی را از مسیر اصلی خود منحرف سازد و منافع خود را از قبل دولت موقت در ایران و منطقه تداوم ببخشد. ولی بعد از تصرف سفارتخانه آمریکا به وسیله دانشجویان از طرف حضرت امام (ره) از آن به عنوان انقلاب دوم تلقی شد و با سقوط دولت موقت، آمریکا به استراتژی براندازی جمهوری اسلامی با قوه ی قهریه روی آورد. حمله به طبس، کودتای نوژه و چراغ سبز نشان دادن به صدام در راه انداری جنگ تحمیلی می توان در این راستا به حساب آورد. با کنار رفتن کارتر از صحنه سیاست آمریکا و روی کار آمدن ریگان برای موازنه قدرت سیاست حمایت از عراق به صورت آشکارتری دنبال شد. ریگان نام عراق را از لیست تروریست ها حذف کرد و ممنوعیت کالاهای صادراتی آمریکا به عراق را لغو نمود.اشغال کویت از سوی صدام حسین، فرصت مناسبی در اختیار آمریکای بعد از جنگ سرد قرار داد تا به بهانه امنیت در خلیج فارس حضور نظامی خود را در منطقه تثبیت کند. در دوره جنگ سرد مسئله نفت و رویارویی با قدرتهای منطقه ای که احساسات خصمانه نسبت به سلطه طلبی آمریکا داشتند در کانون توجه سیاست آمریکا در خاورمیانه قرار گرفت که استراتژی مهار دوگانه کلینتون را می توان در این راستا به حساب آورد. در خردادماه ۷۲ مارتین ایندایک که مدتی مشاور مطبوعاتی اسحاق شامیر بود پس از چندی به آمریکا مهاجرت کرد و به استخدام«ایپاک» گروه های صهیونیستی در آمد. با الهام از استراتژی«سد نفوذ» در برابر شوروی سیاست مهار دوگانه ایران و عراق را اعلام کرد .در این راستا کلینتون دستور العملی در ۱۵ مارس۱۹۹۵ میلادی مبنی بر تحریم ایران صادر کرد که به موجب آن تجارت با ایران و سرمایه گذاری در این کشور از جمله منابع نفت ایران در خارج به وسیله شرکت های آمریکایی و شرکت های وابسته به آنها را ممنوع کرد و این در حالی بود که ایران در همان سال با شرکت نفتی کونکو آمریکا در مورد توسعه میدان های نفت و گاز جزیره سیری به توافق رسیده بود که به جای آن شرکت توتال فرانسوی قرار گرفت و آمریکا شکست بزرگی را تجربه کرد. کلینتون امیدوار بود با تحریم، ایران را با مشکلات اقتصادی روبرو ساخته و نارضایتی مردمی را افزایش داد تا رهبران ایران برای تخفیف فشارهای داخلی و وادار به دادن امتیازات با آمریکا شوند. آمریکا برای تحقق بخشیدن به اهداف خود دست به تلاشهای دیپلماتیک وسیع زد و با سفرهای مکرر وزیر امور خارجه و خود شخص کلینتون به کشورهای اروپایی سعی کرد این کشورها را برای اتخاذ تدابیری مشابه علیه ایران تشویق کند. که از همان ابتدا از سوی اکثر کشورهای جهان با مخالفت روبرو شد. بوش با استفاده ابزاری از وقایع ۱۱ سپتامبر با بر افراشتن پرچم مبارزه با تروریسم با نادیده گرفتن سازمان ملل متحد با شعار «هر که با ما نیست بر علیه ماست» به دنبال اهداف پدرش تحقق نظم نوین جهانی و الگوی تک قطبی و کنترل شریان اقتصادی کشورهای صنعتی- نفتی بود و با محور شرارت خواندن جمهوری اسلامی ایران استراتژی «فشار از برون و انفجار از درون» روی آورد. که با حضور نظامی در کشورهای همسایه ایران و در داخل نیز با بحران های کاذب می تواند حرکتی را ایجاد کند وقتی از این ترفند طرفی نسبت به سیاست فشار به سازمان های بین المللی روی آورد که  علیرغم اعلام سازمان بین المللی انرژی اتمی مبنی بر عدم انحراف هسته ای ایران، پرونده به شورای امنیت موکول شد و سه قطعنامه بر علیه جمهوری اسلامی ایران صادر شد.باراک حسین اوباما سیاهپوست کنیایی الاصل ۴۶ ساله در ۴ نوامبر ۲۰۰۸ یکی از سناتورهای مخالف سیاست های جنگ طلبانه ی بوش بر رقیب جمهوری خواه خود مک کین پیروز شد. در حقیقت قبل از اینکه از دمکرات ها شکست بخورد به سیاست های بوش باخته بود. زیرا افکار عمومی امریکا با راهپیمایی های متعدد اعتراضات خود به سیاست های جنگ طلبانه بوش نشان داده بودند بنابراین پیروزی اوباما بیشتر مرهون سیاست های غلط جمهوری خواهان و نومحافظه کاران می توان به حساب آورد. پیش از این اگر بوش پسر بر این عقیده بود که تعلیق فعالیت های هسته ای عدم حمایت ایران از گروه های مقاومت یا به رغم آنها گروهک های تروریستی در منطقه و عدم موضع گیری خصمانه علیه رژیم صهیونیستی شرط مذاکره با ایران خواهد بود. اوباما با این تفاوت

دکتر سعید جهانبخش

 

 و غلام‌حسن محمدی

 

 

 

                                                                           بهار 94

 

 

 

 

چکیده   طوفان‌های گرد و غبار از پدیده‌های مخرب آب و هوایی می‌باشند که همه ساله خسارات جبران ناپذیری به مناطق شهری، مزارع، تاسیسات، جاده‌ها و غیره وارد می‌کنند. این پدیده متاثر از شرایط جوی خاصی است که در صورت شناخت سازوکار تکوین و گسترش آن، می‌توان از آسیب‌های فراوانی که به محیط وارد می‌کنند کاسته و یا با آن مقابله کرد. به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران در كمربند خشك و نیمه خشك جهان، این كشور مكرراً در معرض سیستم‌های گرد و غبار محلی و سینوپتیكی قرار می‌گیرد. با توجه به مسیر حرکت سیستم‌ها و نحوه‌ی قرارگیری فرودها و کم فشارها، مهم‌ترین منبع گرد و غبار‌های وارد شده به ایران، شمال شبه جزیره عربستان، شمال صحرای کبیر آفریقا، نواحی شرقی سوریه و شمال غربی عراق می‌باشند که با حرکت طوفان به سمت شرق باعث حرکت و جابه جایی گرد و غبارها شده و ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهند. با توجه به قرار گرفتن منطقه جنوبی خزر، بین رشته کوه البرز و دریای خزر هر چند این دو پدیده طبیعی، از جمله عوامل بازدارنده رخداد گرد و غبار محسوب می‌شوند ولی با این وجود، هم‌چنان شاهد روزهای همراه با گرد و غبار در منطقه مذکور می‌باشیم. در این پژوهش، به بررسی عوامل همدید موثر بر رخداد این پدیده جوی در حوضه جنوبی خزر پرداخته شد. هم‌چنین، از داده‌های روزانه گرد و غبار، سرعت باد و نقشه‌های سینوپتیکی در ایستگاه‌های منطقه مذکور که توسط سازمان هواشناسی تهیه می‌شود، استفاده شده است. تحلیل شرایط همدیدی که باعث ایجاد طوفان گرد و غبار در منطقه می‌شود می‌تواند در پیش‌بینی طوفان‌های گرد و غبار در مناطق شمالی کشور نیز موثر باشد. انتظار می‌رود نتایج این پژوهش در شناسایی شرایط هواشناختی و سینوپتیکی موثر در انتشار گرد و غبار به مناطق شمالی کشور مفید بوده و در افزایش صحت پیش ­بینی پدیده گرد و غبار در این مناطق مورد استفاده قرار گیرد. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد که میزان گرد و غبار هم از لحاظ زمانی و هم مکانی دارای تفاوت است و در برخی مکان‌ها به نسبت موقعیت جغرافیایی که داراست روزهای گرد و غباری بیش‌تری در آن‌ ها رخ می‌دهد. هم‌چنین سامانه‌های مختلفی در وقوع پدیده گرد و غبار در منطقه نقش دارد.

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول: طرح تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 12

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 12

2-1 بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………. 14

3-1 ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 16

4-1 سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 17

5-1 فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 17

6-1 جمع ‌بندی……………………………………………………………………………………………………………….. 17

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………… 19

1-2 مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………… 19

1-1-2 تعریف پدیده گرد و غبار………………………………………………………………………………………….. 19

2-1-2 انواع گرد و غبار…………………………………………………………………………………………………….. 20

3-1-2 مکانیسم تشکیل…………………………………………………………………………………………………….. 20

4-1-2 زمان‌بندی روزانه و فصلی گرد و غبار…………………………………………………………………………… 21

5-1 -2 مدت زمان پایداری طوفان………………………………………………………………………………………. 21

6-1-2 عوامل موثر در ایجاد گرد و غبار…………………………………………………………………………………. 21

7-1-2 اصلی‌ترین عوامل ایجاد پدیده گرد و غبار…………………………………………………………………….. 21

8-1-2 منشأ پدیده گرد و غبار……………………………………………………………………………………………. 22

9-1-2 عوامل تشکیل دهنده………………………………………………………………………………………………. 22

10-1-2 اثر عوامل اقلیمی در طوفان‌ گرد و غبار……………………………………………………………………… 23

11-1-2 منابع گرد و غباری ایران………………………………………………………………………………………… 23

12-1-2 عناصر اقلیمی……………………………………………………………………………………………………… 25

13-1-2 نقشه‌های سینوپتیک……………………………………………………………………………………………… 27

2-2 بررسی منابع…………………………………………………………………………………………………………….. 27

1-2-2 منابع خارجی………………………………………………………………………………………………………… 28

2-2-2 منابع داخلی…………………………………………………………………………………………………………. 30

3-2-2 جمع‌بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 39

فصل سوم: ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………. 41

1-3- موقعیت جغرافیایی استان گیلان………………………………………………………………………………….. 42

1-1-3 اقلیم و آب و هوا……………………………………………………………………………………………………. 42

2-1-3 ویژگی‌های جغرافیایی……………………………………………………………………………………………… 42

2-3 موقعیت جغرافیایی استان مازندران………………………………………………………………………………… 43

1-2-3 آب و هوا……………………………………………………………………………………………………………… 43

2-2-3 ویژگی‌های جغرافیایی……………………………………………………………………………………………… 44

3-2-3 کوه‌های استان مازندران…………………………………………………………………………………………… 44

3-3 موقعیت جغرافیایی استان گلستان………………………………………………………………………………….. 45

1-3-3 جغرافیای طبیعی استان گلستان………………………………………………………………………………… 45

4-3 سیستم‌های آب و هوایی……………………………………………………………………………………………….. 46

فصل چهارم: مواد و روش تحقیق…………………………………………………………………………………………… 49

1-4 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 49

2-4 جمع‌ آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………….. 49

3-4 بررسی داده‌های جمع‌ آوری شده……………………………………………………………………………………… 50

 

4-4 تحلیل و بررسی نتایج…………………………………………………………………………………………………. 50

5-4 تحلیل و بررسی همدیدی…………………………………………………………………………………………….. 53

6-4 ویژگی ماهواره Toms……………………………………………………………………………………………….. 54

فصل پنجم: یافته‌های تحقیق………………………………………………………………………………………………. 57

1-5 تحلیل روند آزمون من کندال……………………………………………………………………………………….. 57

2-5 بررسی روند تغییرات سالانه………………………………………………………………………………………….. 59

3-5 بررسی فصلی توزیع گرد و غبار……………………………………………………………………………………… 62

4-5 نحوه توزیع ماهانه طوفان‌های گرد و غباری سه استان جنوبی خزر………………………………………….. 63

5-5 تحلیل وضعیت باد در هنگام وقوع طوفان‌های گرد و غبار……………………………………………………… 64

6-5 پارامترهای اقلیمی……………………………………………………………………………………………………… 65

7-5 تحلیل شرایط همدیدی………………………………………………………………………………………………… 66

8-5جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………… 79

فصل ششم: نتیجه‌گیـری……………………………………………………………………………………………………. 83

1-6 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 83

2-6 نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………. 83

3-6 نتایج حاصل از بررسی سینوپتیکی نقشه‌ها……………………………………………………………………….. 85

4-6 تحلیل فرضیات………………………………………………………………………………………………………….. 86

5-6 پیشنهادها برای تحقیق در آینده……………………………………………………………………………………. 87

 پوست‌ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………90

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………96

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                    صفحه

 

شکل 1-2 مراکز تولید گرد و غبار در جهان………………………………………………………………………………………………………22 

شکل 1-3 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………..41        

شکل  1-5 گل غبار منطقه………………………………………………………………………………………………………………………………64

شکل 2-5 نقشه‌های هم ارتفاع 850 و هم فشار سطح زمین 18 و 20 می…………………………………………………………….70

شکل 3-5 نقشه باد در سطح 250 در تاریخ 20 تا 23 می…………………………………………………………………………………..71

شکل 4-5 تصویر ماهواره تامس در تاریخ 21 تا 23 می………………………………………………………………………………………72

شکل 5-5 نقشه هم ارتفاع 500 در تاریخ 19 و 20 ژوئن……………………………………………………………………………………..73

شکل 6-5 نقشه هم فشار سطح زمین در تاریخ 15و 16 ژوئن……………………………………………………………………………..74

شکل 7-5 نقشه سطح زمین و هم ارتفاع 850 در تاریخ 16 تا 18 ژوئن……………………………………………………………….75

شکل 8-5 نقشه 250 هکتوپاسکالی در تاریخ 15، 18 و 21…………………………………………………………………………………76

شکل 9-5 تصویر ماهواره‌ای در تاریخ 18 تا 20 ژوئن 2004…………………………………………………………………………………77

شکل 10-5 نقشه هم ارتفاع 500 در تاریخ 26 و 31 می 2005……………………………………………………………………………. 78

شکل 11-5 نقشه هم فشار سطح زمین در تاریخ 26 و 31 می 2005…………………………………………………………………….80

شکل 12-5 نقشه باد در سطح 250 در تاریخ 26 و 28 می 2005…………………………………………………………………………80 شکل 13-5 تصویر ماهواره تامس در تاریخ 25 تا 27 می 2005…………………………………………………………………………..81

 

فهرست جدول

عنوان                                                                                                                                                                 صفحه

جدول 1-4 کدهای هواشناسی مرتبط با پدیده گرد و غبار………………………………………………………………………………….50

جدول 1-5 داده‌های من کندال ایستگاه‌ها………………………………………………………………………………………………………..58

جدول 2-5 تعیین روند ایستگاه‌ها……………………………………………………………………………………………………………………58

جدول 3-5 مشخصات طوفان‌های گرد و غباری شاخص منطقه…………………………………………………………………………..67

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                                                صفحه

نمودار 1-5 روند تغییرات سال به سال روزهای گرد و غباری رشت، رامسر و گرگان……………………………………………..60

نمودار 2-5 تعداد روزهای گرد و غباری در استان مازندران………………………………………………………………………………..60

نمودار 3-5 تغییرات سال به سال روزهای گرد و غباری گرگان…………………………………………………………………………..61

نمودار 4-5 نمودار دایره‌ای فصلی گرد و غبار…………………………………………………………………………………………………….62

نمودار 5-5 نمودار پراکندگی ماهانه…………………………………………………………………………………………………………………63

 

فصل اول   طرح تحقیق

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                               صفحه

چکیده1

مقدمه 2

فصل اول: كلیات تحقیق

• بیان مسئله4
• – ضرورت انجام تحقیق 5

1-3-  سوال تحقیق 5

1-4- فرضیات تحقیق5

1-5- اهداف تحقیق5

1-6- روش تحقیق 6

1-7- روش گردآوری اطلاعات 6

• ابزار گردآوری اطلاعات6
• روش تجزیه تحلیل داده ­ها6

1-10- سوابق تحقیق7

فصل دوم: مبانی نظری

2-1-گردشگری11

• محیط زیست 12

2-3- پیامدهای توسعه گردشگری 13

2-4-  مزایای عمده صنعت توریسم 13

2-5- عوارض عمده صنعت توریسم  14

فصل سوم: مواد و روش­ها

• موقعیت جغرافیایی استان گیلان17
• موقعیت شهرستان لاهیجان18
• ویژگی­های طبیعی شهرستان لاهیجان20

3-3-1- زمین شناسی20

3-3-2- وضع توپوگرافی و شیب 21

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

• آب و هوا24

3-3-4- منابع آب و نحوه تأمین آب شهر28

3-3-5- جنس خاك  31

3-3-6- پوشش گیاهی31

• ویژگی­های جمعیتی و اجتماعی 32

• 

•  

3-4-1- جمعیت 32

3-4-2- ساختار اقتصادی و اجتماعی33

3-4-3- ساختار صنعتی38

3-4-5- راه­ها41

3-5- محلات شهر لاهیجان43

3-6- آثار تاریخی، موزه­ها و اماكن مذهبی و گردشگری43

• شیوه ارزیابی EIA و ماتریس ICOLD58
• نقش ICOLD60
• روش ICOLD61

فصل چهارم: یافته های تحقیق

• تحلیل محیط اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی، بیولوژیكی و فیزیكی67
• معیاردهی و عدددهی به فعالیت­ها و محیط­های اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی، بیولوژیكی و فیزیكی 98
• تعداد اثرات مثبت و منفی فعالیت­ها و محیط­های سه گانه115

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادات

• نتیجه ­گیری119
• راهكارها و پیشنهادات120

منابع121

چكیده انگلیسی122

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول شماره 3-1 : وضع جوی شهرستان لاهیجان در سال 1382 24

جدول شماره 3-2 : وضع جوی شهرستان لاهیجان در سال 1386  25

جدول شماره 3-3 : وضع جوی شهرستان لاهیجان بر حسب ماه سال138227

جدول شماره 3-4 : وضع جوی شهرستان لاهیجان بر حسب ماه سال 138628

جدول شماره 3-5 : روند تغییرات جمعیت در سال های 1385-133532

جدول شماره 3-6 : دسته بندی گروه های عمده فعالیت در قالب بخش های سه گانه اقتصادی 38

جدول شماره 3-7 : طول راه های غیر روستایی و روستایی شهرستان لاهیجان به کیلومتر در سال 138742

جدول شماره 3-8 : معیارهای اثرات در روش آیکولد 83

جدول شماره 4-1 : فروش برق به تفکیک تعرفه های مختلف در استان و شهرستان در سال 138584

جدول شماره 4-2 : آمار بازدید کنندگان از موزه چای در طی سال های 1391-138890

جدول شماره 4-3 : ماتریس شناسایی اثرات اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی شهر لاهیجان 99

جدول شماره 4-4 : ماتریس شناسایی اثرات بیولوژیکی شهر لاهیجان 102

جدول شماره 4-5 : ماتریس شناسایی اثرات فیزیکی شهر لاهیجان 105

جدول شماره 4-6 : ماتریس عدد دهی شده اثرات اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی شهر لاهیجان 107

جدول شماره 4-7 : ماتریس عدد دهی شده اثرات بیولوژیکی شهر لاهیجان 110

جدول شماره 4-8 : ماتریس عدد دهی شده اثرات فیزیکی شهر لاهیجان 113

جدول شماره 4-9 : بیشترین اثرات مثبت ومنفی فعالیت های محیط اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی 115

جدول شماره 4-10 : بیشترین اثرات مثبت ومنفی پارامترهای  محیطی محیط اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی 115

جدول شماره 4-11: بیشترین اثرات مثبت و منفی فعالیت های محیط بیولوژیکی 116

جدول شماره 4-12 : بیشترین اثرات مثبت و منفی پارامترهای محیطی محیط بیولوژیکی 116

جدول شماره 4-13  : بیشترین اثرات مثبت و منفی فعالیت های محیط فیزیکی 116

جدول شماره 4 -14 : بیشترین اثرات مثبت و منفی پارامترهای محیطی محیط فیزیکی 117

جدول شماره 4-15 : مجموع تعداد اثرات مثبت و منفی محیط های سه گانه 117

 

فهرست اشكال

عنوان                                                                                                                 صفحه

شکل شماره 3-1 : نقشه موقعیت شهرستان لاهیجان در استان گیلان 18

شکل شماره 3-2 : نقشه تقسیمات سیاسی شهرستان لاهیجان 20

شکل شماره 3-3 : نقشه جایگاه فضایی شهرستان لاهیجان نسبت بهم بادی ورودی و دسترسی ها 42

 

 

چکیده:

به دلیل افزایش جمعت و فشاری که به تبع آن بر منابع طبیعی و محیط زیست وارد می شود٬ گردشگری نیز می تواند اثرات مطلوب و نامطلوبی بر محیط زیست بر جای گذارد. شهر لاهیجان به دلیل اینکه یکی از توریست پذیر ترین شهرهای استان گیلان است و دارای پتانسیل های مطلوب طبیعی و انسان ساخت می باشد می تواند در گسترش توریست در استان موثر باشد. هدف از این تحقیق این است که پیامدهای زیست محیطی گردشگری در شهر لاهیجان است که با بهره گرفتن از مدل ICOLD انجام می شود. روش تحقیق ترکیبی توصیفی-تحلیلی و مدل ماتریس ICOLD است. نتایج نشان می دهد که آموزش گردشگران نقش مثبت و مهمی در كاهش اثرات منفی توسعه گردشگری دارد و نیز تردد خودروهای گردشگران بیشترین اثر منفی توسعه گردشگری است و نیز توسعه توریسم و درآمدزا بودن و اشتغال­زایی و كاهش بیكاری از پارامترهای مثبت محیطی و هزینه بر بودن و افزایش ترافیک بیشترین اثر منفی توسعه گردشگری است.

واژگان کلیدی: پیامدهای توسعه گردشگری٬ زیست محیطی٬ شهر لاهیجان٬ ماتریس ICOLD

 

مقدمه :

به دلیل اینکه شهر لاهیجان یکی از مهمترین شهرهای گردشگری استان گیلان می باشد و نقش مهمی در توسعه گردشگری استان به شمار می آید، از اینرو آگاهی از اثراتی که وروود و حضور گردشگر بر محیط طبیعی و انسان ساخت شهر می گذارد مهم می باشد. که اگر به اثرات حضور گردشگر و فعالیتهای انجام شده بر محیط های اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی و محیط بیولوژیکی و محیط فیزیکی همانگونه که در این تحقیق بررسی شده است، در ارتباط با هم مورد بررسی 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

چکیده ……………………………………………………………………………………………………………………….. 1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1- 1. بیان مسئله. 4

1-2. اهمیت وضرورت تحقیق.. 5

1-3. اهداف… 6

1-4. سوالات تحقیق.. 6

1-5. فرضیه ها 7

1-6 . روش تحقیق و مراحل آن. 7

1-6-1 . روش تحقیق.. 7

1-6-2 . مراحل تحقیق.. 7

1-6-2 -1 . مرحله جمع آوری داده ها و اطلاعات… 7

1-6-2-2 . مرحله سازماندهی وطبقه بندی اطلاعات… 8

1-6-2-3 . مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات… 8

1-7 . جامعه آماری، حجم نمونه ومتغیرهای تحقیق.. 8

1-8 . پیشینه تحقیق.. 10

1-8-1. پیشینه تحقیق در زمینه تجارب جهانی.. 10

1-8-2. سابقه صدور سند در کشور. 12

1-9. محدوده مورد مطالعه. 14

10-10. محدودیت ها وتنگناهای تحقیق.. 14

1-11. واژهها و مفاهیم. 15

فصل دوم: روش شناسی وتکنیک های تحقیق

2-1. توسعه روستایی.. 19

2-2. راهبردهای توسعه روستایی.. 21

2-3. اهدف و ضرورتهای توسعه روستایی.. 22

2-4. اهداف توسعه روستایی.. 26

2-5. سابقه صدور سند. 27

2-5-1. سابقه صدور سند در جهان. 27

2-5-2. صدور سند روستایی در ایران. 34

2-5-2-1. ملاحظات و مصوبات قانونی طرح صدور سند روستایی در ایران. 34

2-5-2- 2. نظام مدیریت و برنامه ریزی توسعه و عمران روستاهای کشور و اهداف آن. 36

2-6 . نظام مدیریت املاک روستایی کشور از روزگار باستان تا دوره معاصر. 37

2-7. بازتابها واثرات صدور سند. 41

2-7-1. اثرات اجتماعی – اقتصادی.. 41

2-7-2. اثرات كالبدی.. 41

2-7-3. اثرات مدیریتی – نهادی.. 41

فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی

3-1. ویژگیهای طبیعی.. 43

3-1-1. موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی رشت… 43

3-1-2 .زمین شناسی.. 44

3-1-3. توپوگرافی.. 47

3-1-4. اقلیم. 49

3-1-4-1. طبقه بندی اقلیمی محدوده مورد مطالعه. 50

3-1-5 . پوشش ابری.. 50

3-1-6 . فشار وباد. 51

3-1-7 . منابع آب منطقه. 52

3-1-7-1. آب های سطحی.. 52

3-1-7-2. آبهای زیر زمینی.. 52

3-1-8 . خاک.. 55

3-1-9. پوشش گیاهی.. 57

3-2. ویژگیهای جمعیتی واجتماعی.. 59

3-2-1. پیشینه تاریخی محدوده مورد مطالعه. 59

3-2-2 . تعداد، توزیع و تراکم خانوار، جمعیت، بعد خانوار و تحولات آن………………………………. 61

3-2-3. ترکیب جنسی.. 60

3-2-4. ترکیب سنی.. 60

3-2-5. مهاجرت… 61

3-2-6. میزان سواد. 62

3-2-7. رشد جمعیتی.. 63

3-2-8. ویژگیهای اقتصادی.. 64

3-2-8-1. اشتغال. 64

3-2-8-2 . توزیع شغلی.. 65

فصل چهارم:  یافته‎های تحقیق

4-1. پیشینه محتوایی طرح صدور سند روستایی در ایران. 77

4-2. یافته های توصیفی.. 82

4-2-1 مشخصات فردی و عمومی پاسخگویان. 83

4-2-2. اثرات اقتصادی صدور سند روستایی.. 91

4-2-3 . بررسی اثرات اجتماعی صدور سند روستایی.. 105

4-2-4. بررسی اثرات کالبدی صدور سند روستایی.. 122

4-2-5. بررسی اثرات مدیریتی صدور سند روستایی(ویژه مدیر روستا) 129

4-3. یافته های تحلیلی.. 133

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1. نتیجه گیری.. 139

5-2. پیشنهادها 139

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                          صفحه

جدول 1-1 . روستاهای مشمول سند بخش مرکزی شهرستان رشت… 9

جدول 1-2. روستاهای نمونه مشمول سند بخش مرکزی شهرستان رشت… 10

جدول 3-1. تقسیمات سیاسی بخش مرکزی شهرستان  رشت… 43

جدول 3-2  ایستگاه های هواشناسی واقع در بخش مرکزی رشت… 49

 

جدول 3-3- متوسط باران –دما و رطوبت ایستگاه رشت… 50

جدول 3-4 .جمعیت، تعداد خانوار و بعد خانوار به تفکیک بخش و دهستان طی سالهای1375-1385-1390بخش مرکزی رشت… 60

جدول3-5 . ترکیب جنسی  محدوده مورد مطالعه. 60

جدول 3-6 جمعیت باسواد ودرصد باسوادی در بخش مرکزی شهرستان رشت… 63

جدول 3-7 جمعیت محدوده مورد مطالعه. 63

جدول 3-8 سطح زیر کشت –تولید وعملکرد درهکتار محصولات کشاورزی.. 67

جدول 3-9. سطح زیر کشت وتولید انواع محصولات باغی محدوده مورد مطالعه. 68

جدول 3-10. تعداد روستاهای دارای برق به تفکیک دهستان. 71

جدول 3-11. تعداد روستاهای دارای آب به تفکیک دهستان. 71

جدول 3-12. تعداد روستاهای برخوردار از مخابرات و ارتباطات به تفکیک دهستان در بخش مرکزی شهرستان رشت   71

جدول 3-13 تعداد  روستاها براساس نوع راه های ارتباطی به تفکیک دهستان. 72

جدول 3-14. تعداد، درصد و سرانه خدمات بهداشتی و درمانی بخش به تفکیک دهستان. 73

جدول 3-15. تعداد مراکز آموزشی در مقاطع مختلف بخش به تفکیک دهستان. 73

جدول 3-16. تعداد و درصد مراکز فرهنگی و مذهبی بخش به تفکیک دهستان. 74

جدول 3-17. تعداد، مراکز اداری بخش به تفکیک دهستان. 74

جدول 3-18. تعداد مراکز ورزشی بخش به تفکیک دهستان. 75

جدول 4-1 روند صدور سند اماكن روستایی استان گیلان به تفكیک شهرستان. 79

جدول 4-2 روند صدور سند اماكن روستایی شهرستان رشت… 80

جدول 4-3 روند صدور سند اماكن روستایی بخش مركزی شهرستان رشت… 82

جدول 4-4. تركیب پاسخگویان بر حسب جنس… 83

جدول 4-5. مشخصات جامعه آماری بر اساس سن افراد پاسخگو. 84

جدول 4-6. مشخصات جامعه آماری بر اساس تاهل افراد پاسخگو. 85

جدول 4-7. مشخصات جامعه آماری بر اساس بعد خانوار. 86

جدول 4-8. مشخصات و جامعه آماری براساس وضعیت سواد افراد پاسخگو. 87

جدول 4-9. مشخصات و جامعه آماری براساس میزان تحصیلات افراد پاسخگو. 88

جدول  4-10. مشخصات جامعه آماری براساس وضعییت  شغلی افراد پاسخگو. 88

جدول 4-11. مشخصات جامعه آماری براساس نوع  شغل افراد پاسخگو. 89

جدول 4-12. مشخصات جامعه آماری براساس محل تولد افراد پاسخگو. 90

جدول 4-13. مشخصات جامعه آماری براساس محل سکونت افراد پاسخگو. 90

جدول 4-14. میزان تاثیر صدور سند در ایجاد اشتغال. 92

جدول 4-15. میزان تاثیر صدور سند در افزایش درآمد روستاییان. 93

جدول 4-16. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاه های تولیدی.. 94

جدول 4-17. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاه های خدماتی.. 95

جدول 4-18. میزان تاثیر صدور سند در افزایش میزان سرمایه گذاری در بخش خصوصی.. 96

جدول 4-19. میزان تاثیر صدور سند در استفاده از تسهیلات بانکی.. 98

جدول 4-20. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جذب اعتبارات دولتی.. 99

جدول 4-21 میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای زمین در داخل بافت روستا 100

جدول 4-22. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای مسکن.. 101

جدول 4-23. میزان تاثیر صدور سند روستایی بر حجم گردش مالی(مبادله پول)در روستاها 102

جدول 4-24 تاثیر صدور سند روستایی در تغییر ارزش زمین از مصرفی به مبادلهای.. 103

جدول 4-25. تاثیر صدور سند روستایی بر رشد اقتصادی  وعمران وآبادی روستا 104

جدول 4-26. تاثیر صدور سند روستایی در افزایش روحیه همکاری و مشارکت روستاییان. 106

جدول 4-27. ارزیابی چگونگی پیگیری دهیار روستا در خصوص صدور سند روستایی.. 107

جدول 4-28. میزان نقش صدور سند روستایی درتسریع  رفع مشکلات ومعضلات روستاییان. 108

جدول4-29. میزان استفاده از نیروهای بومی محلی در مراحل صدور سند روستایی.. 109

جدول 4-30. تاثیر صدور سند روستایی در تقویت هویت اجتماعی روستاییان. 110

جدول4-31. میزان مشارکت اعضای شورای اسلامی روستادر مراحل صدور سند روستایی.. 111

جدول 4-32. میزان همکاری نهادها وادارات دولتی در مراحل صدور سند روستایی.. 112

جدول 4-33. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش رفاه اجتماعی.. 113

جدول 4-34. میزان تاثیر صدور سند درجلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهر. 114

جدول 4-35. میزان تاثیر صدور سند روستایی در تحکیم روابط خویشاوندی.. 115

جدول 4-36. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مهاجرت از شهر به روستا 116

جدول4 -37. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مراجعه روستاییان به خویشاوندان جهت ضمانت ووثیقه. 117

جدول 4-38. میزان تأثیر صدور سند روستایی در مراجعه خویشاوندان  به نزد روستائیان جهت ضمانت ووثیقه 118

جدول 4-39 . میزان تاثیر صدور سند روستایی در فروش واحدهای روستایی.. 119

جدول 4-40. میزان تاثیر صدور سند روستایی در کاهش جرایم اختلافات ملکی درروستا 120

جدول 4-41. میزان تاثیر صدور سند روستایی در کاهش میزان طلاق به واسطه اختلافات ملکی درروستا 121

جدول 4-42. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش اجاره بها واحدهای مسکونی وتجاری.. 122

جدول 4-43. میزان تاثیرصدور سند روستایی در تغییرات کالبد. 123

جدول 4-44. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش کیفیت بنا 124

جدول 4-45. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی.. 125

جدول4-46. میزان تاثیر صدور سند روستایی در احداث واحدهای مسکونی وتجاری.. 126

جدول4-47. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد فضای سبز. 127

جدول 4-48. میزان تاثیر سند روستایی در افزایش سطح زیر بناء واحدهای مسکونی.. 128

جدول4-49. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد محیطی مناسب جهت سکونت… 129

جدول 4-50. میزان تاثیرصدور سند در ثبت تعداد معاملات انجام شده درروستا 130

جدول 4-51. میزان تاثیرصدور سند در تهیه اطلاعات ملکی درروستا 131

جدول4-52. میزان تاثیرصدور سند در جلب اعتماد روستائیان به بنیاد مسکن.. 132

جدول 4-53. میزان تاثیرصدور سند در سرعت بخشیدن به اجرای طرح های عمرانی.. 133

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                          صفحه

شکل 2-1. تقسیم بندی دوره های مختلف نظام مدیریت روستایی کشور. 37

شکل 3-1 . نقشه موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی شهرستان رشت… 44

شکل 3-2 . نقشه زمین شناسی بخش مرکزی شهرستان رشت… 46

شکل 3-3 . نقشه توپوگرافی بخش مرکزی رشت… 48

شکل 3-1 نمایی از آبندان عمومی در دهستان لاکان -روستای سقالکسار. 53

شکل 3-4 نقشه شبکه آب بخش مرکزی رشت… 54

شکل 3-6 نقشه پوشش گیاهی بخش مرکزی شهر رشت… 58

شکل 3-2- نمایی از باغات چای در دهستان لاکان –روستای نارنج کل.. 68

شکل 3-3- محصولات باغی در دهستان لاکان- روستای نارنج کل.. 69

شكل 4-1. درصد  تركیب پاسخگویان بر حسب جنس… 83

شکل 4-2. مشخصات جامعه آماری بر اساس سن افراد پاسخگو. 84

شکل 4-3. مشخصات جامعه آماری بر اساس تاهل افراد پاسخگو. 85

شکل 4-4. مشخصات جامعه آماری بر اساس بعد خانوار. 86

شکل 4-5. مشخصات و جامعه آماری براساس وضعیت سواد افراد پاسخگو. 87

شکل 4-6. مشخصات و جامعه آماری براساس میزان تحصیلات افراد پاسخگو. 88

شکل 4-7. مشخصات جامعه آماری براساس وضعییت  شغل افراد پاسخگو. 89

شکل 4-8. مشخصات جامعه آماری براساس نوع  شغل افراد پاسخگو. 89

شکل 4-9. مشخصات جامعه آماری براساس محل تولد افراد پاسخگو. 90

شکل 4-10. مشخصات جامعه آماری براساس محل سکونت افراد پاسخگو. 91

شکل 4-11. میزان تاثیر صدور سند در ایجاد اشتغال. 92

شکل 4-12. میزان تاثیر صدور سند در افزایش درآمد روستاییان. 93

شکل4-13. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاه های تولیدی.. 95

شکل 4-14. میزان تاثیر صدور سند در افزایش کارگاه های خدماتی.. 96

شکل  4-15. میزان تاثیر صدور سند در افزایش میزان سرمایه گذاری در بخش خصوصی.. 97

شکل 4-16. میزان تاثیر صدور سند در استفاده از تسهیلات بانکی.. 98

شکل 4-17. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جذب اعتبارات دولتی.. 99

شکل 4-18. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای زمین در داخل بافت روستا 100

شکل 4-19. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش بهای مسکن.. 101

شکل 4-20. میزان تاثیر صدور سند روستایی بر حجم گردش مالی(مبادله پول)در روستاها 102

شکل 4-21. تاثیر صدور سند روستایی در تغییر ارزش زمین از مصرفی به مبادلهای.. 104

شکل 4-22. تاثیر صدور سند روستایی بر رشد اقتصادی  وعمران وآبادی روستا 105

شکل 4-23. تاثیر صدور سند روستایی در افزایش روحیه همکاری و مشارکت روستاییان. 106

شکل 4-24. ارزیابی چگونگی پیگیری دهیار روستا در خصوص صدور سند روستایی.. 107

شکل 4-25. میزان نقش صدور سند روستایی درتسریع  رفع مشکلات ومعضلات روستائیان. 108

شکل 4-26. میزان استفاده از نیروهای بومی محلی در مراحل صدور سند روستایی.. 109

شکل 4-27. تاثیر صدور سند روستایی در تقویت هویت اجتماعی روستاییان. 110

شکل4-28. میزان مشارکت اعضای شورای اسلامی روستادر مراحل صدور سند روستایی.. 111

شکل4-29. میزان همکاری نهادها وادارات دولتی در مراحل صدور سند روستایی.. 112

شکل4-30. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش رفاه اجتماعی.. 113

شکل 4- 31. میزان تاثیر صدور سند درجلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهر. 114

شکل 4-32. میزان تاثیر صدور سند روستایی در تحکیم روابط خویشاوندی.. 115

شکل4-33. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مهاجرت از شهر به روستا 116

شکل 4-34. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مراجعه روستاییان به خویشاوندان جهت ضمانت ووثیقه. 117

شکل 4-35. میزان تاثیر صدور سند روستایی در مراجعه خویشاوندان  به نزد روستائیان جهت ضمانت ووثیقه 118

شکل 4-36. میزان تاثیر صدور سند روستایی در فروش واحدهای روستایی.. 119

شکل 4-37. میزان تاثیرصدور سند روستایی در کاهش جرایم اختلافات ملکی درروستا 120

شکل 4-38. میزان تاثیر صدور سند روستایی در کاهش میزان طلاق به واسطه اختلافات ملکی درروستا 121

شکل 4-39. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش اجاره بها واحدهای مسکونی وتجاری.. 122

شکل 4-40. میزان تاثیرصدور سند روستایی در تغییرات کالبدی.. 123

شکل 4-41. میزان تاثیر صدور سند روستایی در افزایش کیفیت بنا 124

شکل4-42. میزان تاثیر صدور سند روستایی در جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی.. 125

شکل 4-43. میزان تاثیر صدور سند روستایی در احداث واحدهای مسکونی وتجاری.. 126

شکل 4-44. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد فضای سبز. 127

شکل4-45. میزان تاثیر سند روستایی در افزایش سطح زیر بناء واحدهای مسکونی.. 128

شکل 4-46. میزان تاثیر صدور سند روستایی در ایجاد محیطی مناسب جهت سکونت… 129

شکل 4-47. میزان تاثیرصدور سند در ثبت تعداد معاملات انجام شده درروستا 130

شکل 4-48 میزان تاثیرصدور سند در تهیه اطلاعات ملکی درروستا 131

شکل 4-49. میزان تاثیرصدور سند در جلب اعتماد روستائیان به بنیاد مسکن.. 132

شکل 4-50. میزان تاثیرصدور سند در سرعت بخشیدن به اجرای طرح های عمرانی.. 133

 

 

چکیده

فضاهای روستایی بخشی از جوامع انسانی هستند و توسعه پایدار و یکپارچه ملی معطوف به توسعه پایدار در سطح منطقه­ای، شهری و روستایی است. در همین راستا برنامه دوم، سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی، عمران روستایی را یکی از اهداف خود قرار داده و برای رسیدن به آن یکی از راهکارهای اجرایی را صدور سند اماکن روستایی در نظر گرفته است. صدور سند بر اساس تقاضای جمعی روستاییان و برداشت نقشه تفكیكی روستا با مشخصات ثبتی، تحدید حدود و تعیین مالكیت قانونی املاك صورت می گیرد. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و مبنای روش آن توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق شامل روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت است که طی سالهای 90-1375 اقدام به صدور سند برای آنها شده است که بر این اساس از مجموع روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت تعداد 20 روستا تاکنون از این مزیت برخوردار شده و با توجه به موضوع تحقیق، روستاهایی که از زمان صدور سند آنها حدود 5 سال گذشته انتخاب شده که شامل 10 روستا می­باشد. حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول استاندارد شده مورگان 375 پرسش­نامه تعیین و به روش نمونه گیری تصادفی- سهمیه­ای توزیع آنها صورت گرفته است. متغیرهای تحقیق شامل صدور سند مالکیت به عنوان متغییر مستقل و اثرات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و مدیریتی به عنوان متغیر وابسته می­باشند. همچنین در این پژوهش روایی پرسش­نامه از طریق نظر متخصصان و کارشناسان امر و پایایی پرسش­نامه با بهره گرفتن از آزمون آلفای کرونباخ در بخش اثرات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و مدیریتی بدست آمده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که صدور سند اماکن روستاییاز نظر ساکنان مناطق روستایی در زمینه ­های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی موفق بوده و نتایج خوبی را بهمراه داشته است. این طرح هم چنین در برگیرنده مجموعه فعالیت­های حقوقی و فنی تهیه و تنظیم مدارك و نقشه‌های لازم جهت صدور اسناد اماكن روستایی است.

واژگان كلیدی:  مالکیت، سند، ثبت، مسکن روستایی، توسعه روستایی، بخش مرکزی، شهرستان رشت.

 

مقدمه

مالكیت زمین همواره یكی از مهمترین ابزار كسب قدرت در روستاهای ایران بوده است. تحولات اجتماعی- اقتصادی دهه 40 و 50 اگرچه سبب گردید تا ساختار مالكیت از بزرگ مالكی به خرده مالكی تغییر یابد ولی هنوز در كنار ارزش اقتصادی، ارزش اجتماعی – سیاسی زمین از جایگاهی ویژه در روستاها برخوردار است.

امروزه از نظر حقوقی مهمترین راه تثبیت مالكیت برخورداری از سند است. در كشور ما اگر چه توجه به تعیین مالكیت و صدور سند بطور رسمی سابقه‌ای 75 ساله دارد ولی جامعه روستایی از این حیث همانند سایر جوانب از جامعه شهری كشورعقب‌تر است بطوریكه تا سالهای اخیر صدورسند مالكیت مشاع برای روستاها سبب شده تا غالب اماكن روستایی از سند مالكیت رسمی بهره مند نباشند. این وضعیت نه تنها سبب كاهش تعلق روحی – روانی روستاییان به زادگاه‌شان (باتوجه به شكاف زندگی شهری و روستایی) شده است بلكه سطح برخورداری روستاییان از تسهیلات و. . . را كاهش داده است.

از اینرو توجه به تثبیت مالكیت و صدور سند قانونی جهت كاهش شكاف بین زندگی شهری و روستایی از اهمیت ویژه ای برخوردار گردیده است. بطوریكه دولت جمهوری اسلامی از برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور برنامه صدور سند اماكن روستایی را از طریق بنیاد مسكن انقلاب اسلامی و سازمان ثبت و اسناد كشور در دستور كار خود قرار داده است.

باتوجه به طرح مساله انجام گرفته پایان نامه حاضر به دنبال پاسخگویی به سؤالات ذیل است:

1. ‌ضرورتها و اهداف صدور سند اماكن روستایی چیست؟
2. برنامه صدور سند اماكن روستایی در كشور از چه روندها و گرایشهایی برخوردار است؟
3. مهمترین چالشهای پیشروی برنامه صدور سند اماکن روستایی چیست؟

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه……………………………………………….. 2

1-2- بیان مساله………………………………………….. 3

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق…………………….. 4

1-4- اهداف…………………………………………………. 6

1-5- فرضیه‌ها……………………………………………….. 6

1-6- تعاریف شهرک صنعتی……………………………….. 7

1-7- تاریخچه ایجاد شهرک‌های صنعتی در دنیا…………. 7

1-8- تاریخچه ایجاد شهرک‌های صنعتی در ایران…………. 8

1-9- انواع شهرک‌های صنعتی با توجه به کارکرد اصلی و موقعیت قرار گیری آن‌ ها….8

1-10- نمایی از کالبد شهرک‌های صنعتی………………. 11

1-11- اهداف مکان‌یابی…………………………………… 12

1-12- اهمیت مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی از نظر دولت….12

1-12-1- مسایل زیست ‌محیطی…………………………. 13

1-12-2- ملاحظات سیاسی………………………………. 14

1-12-3- توزیع و پراکنش منطقه‌ای جمعیت……………… 14

1-12-4- توزیع منطقه‌ای فعالیت‌های اقتصادی………….. 14

1-12-5- توسعه اقتصادی منطقه………………………….. 15

1-12-6- عدالت اجتماعی…………………………………. 15

1-12-7- تأثیر بر محیط پیرامون……………………………..15

1-12-8- تاثیر بر جوامع انسانی…………………………… 16

1-13- اهمیت مکان­ یابی شهرک­های صنعتی از نظر کارفرمای اقتصادی….17

1-13-1- تصمیم­ گیری از دیدگاه کارفرمایان اقتصادی………18

1-14- مکان‌یابی شهرک صنعتی………………………….. 18

1-14-1- عوامل و ضوابط عام………………………………. 19

1-14-2- عوامل و ضوابط خاص…………………………….. 20

1-15- اشتباهات متداول در مطالعات مکان‌یابی………… 21

1-16- ضوابط و معیارهای استقرار واحدها و فعالیت‌های صنعتی…..23

1-17- ضرورت تصمیم ‌گیری………………………………. 25

1-18- چارچوب و ساختار پردازش‌های چند معیاره مکانی…..26

1-19- مراحل تصمیم‌ گیری چند معیاره مکانی…………. 26

1-20- آنالیز تصمیم‌ گیری چند معیاره……………………. 27

1-21- طبقه ‌بندی‌های صورت گرفته در تصمیم­ گیری­های چند معیاره…..29

1-22- طبقه ‌بندی بر اساس معیارها …………………….29

1-23- طبقه ‌بندی بر اساس تعداد افراد دخیل در فرایند تصمیم‌ گیری……29

1-24- طبقه ‌بندی بر اساس شرایط حاکم بر فرایند تصمیم‌ گیری……….30

1-25- عناصر تصمیم‌ گیری‌های چند معیاره……………. 30

1-26- تحلیل‌های تصمیم‌ گیری چند ­معیاره مکانی…….30

1-27- روش‌های تصمیم‌ گیری‌های چند معیاره……….. 31

1-28- انواع روش‌های تصمیم‌ گیری چند شاخصه………31

1-29- تحلیل تصمیم‌ گیری چند معیاره…………………. 32

1-30- تصمیم ‌گیری چند معیاره …………………………32

1-31- کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی….33

1-32- روش‌های استاندارد سازی…………………….. 33

1-33- منطق بولین……………………………………… 33

1-34- منطق فازی………………………………………. 35

1-35- روش تحلیل سلسله مراتبی…………………… 36

1-36- مراحل اجرای روش AHP………………………….

1-37- ایجاد ساختار سلسله مراتبی معیارها……….38

1-38- مزایای فرایند سلسله مراتبی…………………. 39

1-39- محدودیت‌های فرایند تحلیل سلسله مراتبی….40

1-40- روش ترکیب خطی وزنی……………………….. 41

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- پیشینه تحقیق در ایران………………………….. 43

2-2- پیشینه تحقیق در سایر کشورها ………………..46

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه…………………….. 51

3-2- تاریخچه استان…………………………………….. 51

3-2-1- شهرستان بویراحمد……………………………. 53

3-2-2- شهرستان گچساران…………………………… 53

3-2-3- شهرستان کهگیلویه……………………………. 54

3-2-4- شهرستان دنا…………………………………… 55

3-2-5- شهرستان بهمئی……………………………… 55

3-3- اقلیم استان……………………………………….. 55

3-3-1- بادهای استان………………………………….. 57

3-4- زمین ­شناسی استان……………………………. 58

 

 

3-4-1- منطقه یاسوج…………………………………….59

3-4-2- منطقه دهدشت……………………………….. 59

3-4-3- منطقه گچساران……………………………….. 59

3-5- وضعیت خاک‌ شناسی استان…………………… 62

3-6- توپوگرافی استان………………………………….. 63

3-7- منابع آب استان…………………………………… 65

3-7-1- دریاچه‌ها و تالاب‌های استان………………….. 65

3-8- وضعیت پوشش گیاهی استان………………….. 67

3-8-1- جنگل…………………………………………….. 68

3-8-2- مراتع……………………………………………….69

3-9- مناطق حفاظت ­شده و ویژگی حیات ‌وحش استان…70

3-9-1- منطقه حفاظت‌ شده دنا………………………. 71

3-9-2- منطقه حفاظت‌ شده جنگلی دنای ‌شرقی……71

3-9-3-منطقه حفاظت‌ شده تنگ سولک……………… 72

3-9-4- منطقه حفاظت ‌شده کوه خیز و سرخ………… 72

3-9-5- منطقه حفاظت ‌شده کوه دیل…………………. 73

3-9-6- منطقه حفاظت ‌شده کوه خامین……………… 73

3-10- موقعیت اقتصادی و اجتماعی استان………….. 74

3-11- جمعیت استان……………………………………. 75

3-12- وضعیت صنایع و معادن استان………………….. 76

3-13- کشاورزی و دام ­داری استان……………………. 76

3-13-1- زراعت و باغبانی………………………………. 77

3-14- وضعیت شهرک‌های صنعتی استان……………. 78

3-15- نرم افزار…………………………………………… 80

3-16- تعیین معیارها……………………………………. 80

3-17- تهیه لایه‌های اطلاعاتی………………………… 80

3-18- استاندارد سازی معیارها………………………. 80

3-18-1- منطق بولین………………………………….. 80

3-18-2- منطق فازی……………………………………. 81

3-19- تعیین وزن معیارها با بهره گرفتن از روش سلسله مراتبی….81

3-20- ترکیب و تلفیق نقشه‌های معیارها براساس روش ترکیب خطی- وزنی (WLC)….82

3-21- بررسی صحت مناسب…………………………. 83

3-22- ارزشیابی شهرک‌های صنعتی مستقر……….. 83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها (یافته­ ها)

4-1- استاندارد­ سازی نقشه‌ها با بهره گرفتن از منطق بولین….85

4-1-1- نقشه شیب…………………………………… 85

4-1-2- نقشه بولین کاربری اراضی…………………… 85

4-1-3- نقشه بولین فاصله گسل…………………….. 86

4-1-4- نقشه بولین حریم مناطق مسکونی………… 87

4-1-5- نقشه بولین مناطق حفاظت ­شده…………… 87

4-1-6- نقشه بولین مسیل……………………………. 88

4-1-7- نقشه بولین جاده……………………………… 89

4-1-8- نقشه بولین آب­های سطحی…………………… 89

4-2- رویهم­ گذاری نقشه‌های بولین معیارها………….. 90

4-3- نقشه فازی معیارها………………………………. 91

4-3-1-نقشه شیب……………………………………… 91

4-3-2- نقشه فازی راه‌های ارتباطی………………….. 91

4-3-3- نقشه فازی فاصله از آب­های سطحی………….. 92

4-3-4- نقشه فازی فاصله از مناطق مسکونی………. 93

4-3-5- نقشه فازی کاربری اراضی…………………….. 93

4-4- وزن ­دهی معیارها…………………………………. 94

4-5- رویهم­ گذاری لایه‌های اطلاعاتی با روش ترکیب وزنی خطی…..94

4-6- وضعیت مطلوبیت شهرک‌های صنعتی استان…..95

فصل پنجم: نتیجه­ گیری و پیشنهادات

5-1- ارزیابی معیارها……………………………………. 99

5-2- استاندارد­ سازی معیارها…………………………. 99

5-3- پیشنهادات………………………………………… 101

منابع و ماخذ…………………………………………….. 102

چکیده:

مکان­ یابی مناطق صنعتی با در نظر­ گرفتن پیامدهای اقتصادی و زیست ­محیطی یک عامل کلیدی در        برنامه ریزی‌ها و مدیریت مناطق می‌باشد. از آن جا که معیارهای مکان­ یابی متنوع و وسیع می‌باشند، لذا، لازم است معیارهای مناسب جهت تامین شرایط و ضوابط مورد ­­­نیاز انتخاب گردیده تا بهترین نتیجه حاصل گردد. توسعه پایدار نیازمند یافتن روشی جدید برای طراحی و استقرار مناطق صنعتی است، تا بتواند تاثیر زیست­ محیطی منفی حاصل از ایجاد و بهره­ برداری صنایع را به حداقل برساند.

بدین منظور و جهت ارزشیابی زیست­ محیطی مکان شهرک‌های صنعتی استان کهگیلویه و بویر­احمد هشت معیار شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از آبراه، فاصله از مناطق مسکونی، کاربری اراضی، مناطق حفاظت­ شده، فاصله از گسل و فاصله از مسیل انتخاب و مورد استفاده قرار گرفت. لایه‌های اطلاعاتی معیارها به محیط GIS وارد گردید. برای استاندارد ­سازی معیارها با بهره گرفتن از منطق بولین ابتدا لایه‌های استاندارد ­شده توسط عملگر اشتراک همپوشانی گردید و در نهایت نقشه تناسب استقرار صنایع تهیه گردید. در مرحله بعد استاندارد ­سازی عوامل با توابع فازی انجام و وزن­ دهی لایه‌ها با روش زوجی انجام شد. در نهایت لایه‌های محدودیت شامل فاصله از گسل، فاصله از مسیل و مناطق حفاظت ­شده توسط منطق بولین استاندارد شد. لایه‌های شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از آبراه، فاصله از مناطق مسکونی و کاربری اراضی با بهره گرفتن از توابع فازی استاندارد گردید سپس با بهره گرفتن از معادله ترکیب خطی وزنی در محیط GIS لایه ­ها تلفیق و نقشه مطلوبیت استقرار صنایع بدست آمد.

نتایج حاصل از همپوشانی بولین بیانگر آن بود که در استان کهگیلویه و بویر­احمد، 20 لکه جهت استقرار صنایع مناسب می‌باشد که در قسمت جنوب و شرق منطقه مورد مطالعه واقع گردیده­اند. نتایج حاصل از روش ترکیب وزنی نشان داد که 5/5 درصد از وسعت منطقه از مطلوبیت بالا جهت استقرار صنایع برخوردار می‌باشد. همپوشانی نقشه موقعیت‌ شهرک‌های صنعتی مستقر با نقشه حاصل از منطق بولین مشخص کرد که شهرک‌های صنعتی استان کهگیلویه و بویر­احمد در مناطق نامناسب واقع گردیده­اند. همچنین نقشه حاصل از ترکیب وزنی خطی نشان داد هیچ کدام از شهرک‌های صنعتی استان در مناطقی با مطلوبیت بالا قرار ندارند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

افزایش جمعیت و نیاز روز افزون کشور به محصولات جدید، منجر به احداث و توسعه فضاهای تولیدی و صنعتی گردید. تعدد و تنوع و ارتقای محصولات جدید در همه عرصه‌های زندگی و پاسخ به نیازهای عمومی باعث شد تا کارخانجات تولیدی، به سرعت گسترش یافته و در مدت کوتاهی نیاز روز افزون کشور به صنایع و کارخانجات پیشرفته و مدرن تفکر احداث شهرک‌های صنعتی را پدید آورد.

رشد صنعت به صورت مجتمع، منطقه، ناحیه، قطب یا شهرک صنعتی پدیده‌ای گردید تا به لحاظ اهمیت از آغاز قرن بیستم میلادی در توسعه صنعتی کشورهای جهان و بهره‌ گیری از امکانات و قابلیت‌های هر منطقه مورد توجه ویژه قرار گیرد لزوم همگام ­شدن در راه صنعت و توسعه ملزم به در ­نظر ­گرفتن آمایش سرزمین و تقسیم نیروی کار در مناطق مختلف کشور با هدف توسعه صنعتی محورها و قطب‌ها، مکان‌هایی را برای تجمع واحدهای صنعتی به صورت شهرک یا مجتمع، انتخاب و سازماندهی کند. این سازماندهی متأثر از عواملی مانند رشد جمعیت، اشتغال، محدودیت زمین، حفاظت و توسعه محیط زیست و تعیین کاربری زمین‌های صنعتی می‌باشد (Forslid et al., 2002).

شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین برای استقرار مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی پژوهشی و فن‌آوری و خدمات پشتیبانی از قبیل طراحی، مهندسی، آموزشی، اطلاع‌ رسانی، مشاوره‌ای و بازرگانی که تمام یا پاره‌ای از امکانات زیر بنایی و خدمات ضروری را با توجه به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیت‌های آن در اختیار واحدهای مذکور قرار می‌دهد. در چند ­دهه اخیر ایجاد و بهره‌ برداری شهرک‌های صنعتی رشد چشمگیری داشته است. ایجاد شهرک‌های صنعتی که به منظور نیل به خودکفایی صنعتی کشور و منطقه، هدایت سرمایه‌ها و بهره‌ گیری از نیروی انسانی متخصص انجام می‌گیرد و فواید بسیاری در ارتقای سطح زندگی مردم، ایجاد کار، گردش سرمایه و بهره‌ مندی انسان‌ها دارد. اما اگر شهرک صنعتی و صنایع مستقر در آن بدون توجه به امکانات مکانی، منابع زیست‌ محیطی و دستور العمل‌های رفتاری از جمله مقررات حفاظت محیط زیست، فیزیولوژی انسان‌ها، گیاهان، حیوانات و مواهب طبیعی از قبیل آب، هوا و خاک، ایجاد شوند ممکن است باعث بروز اثرات ناسازگار شوند و بر خلاف اهداف مورد انتظار نتیجه دهند. بنابراین، اگر مکان شهرک‌ها مناسب نباشد سرمایه هدر داده شده است (منوری، 1380).

بررسی شرایط کنونی ایران و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی در نقاط مختلف کشور، حتی پس از تصویب قانون شرکت شهرک‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد که نه تنها به مساله آمایش سرزمین چه در مقیاس ملی و یا منطقه‌ای، حتی در شرایط حاضر توجه نمی‌شود و تقسیم کار و محدودة وظایف از دیدگاه کارشناسی مطرح نیست، بلکه سیاست‌ها و اعمال نفوذها موجبات شکل‌ گیری مسایل مرتبط با آمایش سرزمین شده و می‌شود (پولاددژ، 1373؛ دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1364).

با توجه به اینکه توسعه و محیط زیست دو موضوع جدایی ناپذیر می‌باشند ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط­ زیست، در کلیه‌ی برنامه‌های توسعه حداقل خسارت به منابع و محیط زیست وارد شود. اما عدم توجه به آثار و پیامدهای کوتاه ‌مدت و بلند مدت پروژه‌های مختلف، عمدتاً سبب بروز مشکلات اساسی برای انسان و طبیعت خواهد شد (منوری، 1389).

2-1- بیان مسأله

مکان‌یابی مناسب برای ایجاد یک فعالیت در حوزه جغرافیایی معین، جزء مراحل مهم پروژه‌های اجرایی به ویژه در سطح کلان و ملی به شمار می‌رود. مکان‌های نهایی باید حتی­ الامکان همه شرایط و ضوابط مورد نیاز را تامین نمایند ((Collins et al., 2001. از آنجا که مکان‌یابی دارای ماهیت مکانی است، بنابراین سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزاری مطمئن با توانایی استفاده از لایه‌های اطلاعاتی متعدد و پردازش آن می‌باشد. همچنین با توجه به توانایی آن در مسایل تصمیم‌ گیری و ادغام و رویهم گذاری لایه‌های اطلاعاتی موجب شده است جهت مکان‌یابی مناسب از این سامانه استفاده گردد (Kao and Lin, 1996). سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزار مهمی جهت تهیه نقشه تناسب کاربری اراضی و طراحی مکانی برای برنامه ‌ریزی و مدیریت هستند (Collins et al., 2001, Brail, 2001; Malczewski, 2004). برنامه ­ریزی مکانی شامل فنون تصمیم‌ گیری است که از انواع تحلیل تصمیم ‌گیری چند­ معیاره و ارزیابی چند­ معیاره مشتق می‌شود و ترکیب سامانه اطلاعات جغرافیایی با روش تحلیل تصمیم‌ گیری چند ­معیاره یک ابزار قوی برای برنامه ‌ریزی مکانی پدید آورده است (Malczewski, 2006). تحلیل تصمیم‌ گیری چند ­معیاره یکی از انواع روش‌های رایج می‌باشد که به وسیله سیستم پشتیبان تصمیم‌ گیری به منظور سنجش مسیرهای متفاوت در اجرای یک عمل بر اساس عوامل متعدد و همچنین مشخص­ کردن بهترین مسیر پیاده ‌سازی و اجرا می‌شود (Prakash, 2003).

عوامل موثر در انتخاب و اولویت‌ بندی مکانی بسیار مهم و در عین­ حال متنوع و متعددند. برخی از این عوامل ثابت و ایستا و برخی پویا و متغیرند بدین معنا که با گذشت زمان تغییراتی در آن‌ ها ایجاد می‌شود که اهمیت کمتر و بیشتر پیدا می‌کنند. در عین حال پاره‌ای از عوامل موثر بر اولویت ‌بندی مکانی، عینی و قابل محاسبه و برخی ذهنی و جنبه سلیقه‌ای و شخصی دارند (Ramanathan, 2001).

 اتخاذ تصمیم‌های لازم در مورد تعیین و اولویت ‌بندی مکانی از طریق پردازش فهرستی از معیارهای مختلف برای تعیین مناطق بالقوه امکان‌ پذیر است. ارزیابی چنین فهرستی از معیارهای مختلف برنامه ­ریزان را در تصمیم­ گیری می‌تواند کمک کند (رستم­پور، 1376).

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

تعیین محل کارخانه، یکی از کلیدی‌ ترین گام‌های تأسیس کارخانه است، چرا که نتایج این تصمیم در بلند مدت ظاهر شده، اثرات بسزایی از بعد اقتصادی، محیط زیست، مسایل اجتماعی و … دارد. یکی از جنبه‌های تأثیرهای درون سازمانی، تاثیر مستقیم آن در سود دهی کارخانه خواهد بود و از بّعد برون سازمانی، ساخت کارخانه‌های بزرگ در یک منطقه می‌تواند شرایط مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیط زیست و غیره را تحت تأثیر خود قرار دهد. تعیین محل کارخانه از نظر اقتصادی نقش مهمی در میزان سرمایه­ گذاری اولیه به هنگام تأسیس کارخانه دارد. همچنین هنگام بهره‌ برداری طرح، این تصمیم‌ گیری، تأثیر کلیدی در قیمت تمام­ شده کالا را دارد.

احداث یک یا چند واحد صنعتی در مکان‌های بهینه و در بهترین وضعیت ممکن، نه تنها گردش مواد و خدمات به مشتریان را بهبود می‌بخشد، بلکه کارخانه را در یک وضعیت مطلوب قرار می‌دهد. تصمیم‌های مرتبط با انتخاب و فراگیری ویژگی‌های مکان‌یابی یک مرکز، می‌تواند اثر بزرگی بر توانایی کسب و حفظ مزیت رقابتی باشد (Choo, 2003 Mazzrol and). ولی بی‌ توجهی به مساله مهم مکان سبب می‌شود تا واحد تولیدی به    سود دهی مورد نظر نرسد و از رسیدن به هدف خود بازماند. انجام مطالعات مکان‌یابی درست و مناسب، علاوه بر تأثیر اقتصادی بر عملکرد واحد صنعتی، اثرات اجتماعی، زیست ­محیطی، فرهنگی و اقتصادی در منطقه احداث خود خواهد داشت. در ضمن ویژگی‌های منطقه‌ای نیز به عنوان عامل کلیدی موثر در تعیین محل در مسایل مکان‌یابی محسوب می‌شوند. فراهم ساختن امکانات و تسهیلات زیر بنایی در مکانی دارای شرایط بهینه نسبت به سایر مکان‌ها، به منظور ایجاد شهرک‌های صنعتی، باعث ایجاد انگیزه برای سرمایه­ گذاری بخش خصوصی و دولتی در آن مکان می‌گردد. ارزیابی و مطالعه مکان‌های مختلف و با بهره گرفتن از روش‌های گوناگون به منظور یافتن مکان مناسب برای تخصیص این امکانات و تسهیلات ضروری است. اما پیش از پرداختن به امر مکان‌یابی شهرک صنعتی (گر چه شهرک‌های صنعتی ترکیبی یا چند ­منظوره، از رایج‌ ترین نوع شهرک‌ها هستند)، ابتدا باید نوع شهرک صنعتی بر اساس عملکرد آن با توجه به قابلیت‌های و توان‌های منطقه و بر اساس منابع تولید و در جهت سیاست‌های آمایشی در سطح ملی و منطقه‌ای مشخص گردد.

بخش خصوصی تمایل دارد واحدهای صنعتی و تولیدی خود را در نواحی و مکان‌هایی مستقر سازد که بتواند به هدف خود مبنی بر بیشینه ­کردن سود نایل گردد. این در حالی است که بخش دولتی با تکیه بیشتر بر موضوعات خاص سیاسی و اجتماعی و در جهت از میان بر داشتن نابرابری‌های منطقه‌ای و ایجاد تعادل بین مناطق مختلف و توسعه همه ‌جانبه و متوازن در سطح کشور گام بر می‌دارد و بر همین اساس اقدام به مکان‌یابی تأسیسات گوناگون می‌کند (Ruiz Puente et al., 2007).