چکیده

سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مؤلفه­ های رشد و پیشرفت به طور عام و توسعه اجتماعی به طور خاص مورد توجه جدی حوزه های پژوهش علوم­اجتماعی برای سنجش کیفیت تعاملات اجتماعی بوده است. به طور کلی میزان سرمایه­اجتماعی در هر گروه یا جامعه­ای نشان­دهنده میزان اعتماد افراد به یکدیگر است؛ همچنین وجود میزان قابل قبولی از سرمایه­اجتماعی موجب تسهیل کنش­های اجتماعی می­گردد. به طوری که در مواقع بحرانی می­توان برای حل مشکلات از سرمایه­اجتماعی به عنوان اصلی­ترین منبع حل مشکلات و اصلاح فرایندهای موجود سود برد.
در این پژوهش در پی بررسی رابطه بین میزان تماشای برنامه ­های سیمای جمهوری اسلامی ایران و سرمایه اجتماعی خانواده­های تهرانی می­باشیم. به همین منظور از نظریه کاشت گربنر استفاده شده است. بر اساس این نظریه، با افزایش میزان تماشای تلویزیون، سرمایه­اجتماعی نیز می­بایست افزایش یابد. نمرة سرمایه­اجتماعی خانواده­ها از مجموع سه شاخصه اعتماد اجتماعی، شبکه­ های اجتماعی و انسجام اجتماعی تشکیل می­ شود. این پژوهش با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری آن تمام خانواده­های ساکن در شهر تهران می­باشد. بازه زمانی انجام تحقیق اواخر سال 1391 و اوایل سال 1392 است. روش نمونه گیری خوشه­ای چندمرحله­ ای و از مناطق شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تهران صورت گرفته است. حجم نمونه 400 خانواده بوده که با سرپرستان خانواده مصاحبه شده است.
بر اساس یافته­ های تحقیق 8/15 درصد از خانواده­های تهرانی سرمایه اجتماعی کمی دارند؛ 4/42 درصد خانواده­ها دارای سرمایه اجتماعی متوسطی هستند و 9/41 درصد خانواده­ها نیز از سرمایه اجتماعی زیادی برخوردار هستند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که ارتباط مثبتی بین میزان تماشای برنامه ­های سیمای جمهوری اسلامی ایران و سرمایه اجتماعی وجود دارد، به گونه­ ای که میانگین سرمایه اجتماعی در خانواده­هایی که کم تلویزیون نگاه می­ کنند 90/161 و در خانواده­هایی که تلویزیون زیاد تماشا می­ کنند 83/175 می­باشد. هر چقدر تماشای تلویزیون افزایش یابد به همان نسبت نیز سرمایه اجتماعی افزایش می­یابد. لذا سیمای جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در افزایش سرمایه اجتماعی خانواده­های تهرانی دارد.
واژگان کلیدی: سرمایه­اجتماعی، اعتماداجتماعی، شبکه­ های اجتماعی، انسجام­اجتماعی، خانواده، تلویزیون.

فهرست مطالب

1- فصل اول : کلیات تحقیق

• مقدمه. 2

2-1- بیان مسئله. 4
3-1-  اهمیت و ضرورت تحقیق.. 8
4-1-  اهداف تحقیق.. 10
5-1- فرضیات تحقیق.. 11
6-1- تعریف مفاهیم. 12
2- فصل دوم: پیشینه و مبانی نظری تحقیق
1-2- پیشینه تحقیق.. 17
1-1-2-  تحقیقات داخلی.. 17
2-1-2-  تحقیقات خارجی.. 20
2-2- چارچوب نظری سرمایه اجتماعی.. 24
1-2-2- سرمایه در مفهوم کلاسیک و جدید. 24
2-2-2- مفهوم سرمایه و ابعاد آن. 27
3-2-2- تاریخچه مفهوم سرمایه اجتماعی.. 30
4-2-2- تعریف سرمایه اجتماعی.. 32
5-2-2 سطوح سرمایه اجتماعی.. 36
6-2-2-  اشکال سرمایه اجتماعی.. 38
7-2-2- اجزای سرمایه اجتماعی.. 43
8-2-2- اجزای اجتماعی سرمایه اجتماعی.. 43
9-2-2- روابط اجتماعی از دیدگاه جامعه­شناسان کلاسیک… 52
10-2-2- سرمایه اجتماعی از دیدگاه جامعه­شناسان جدید. 56
11-2-2- جایگاه و اهمیت خانواده 74
12-2-2- سرمایه اجتماعی در خانواده 74
13-2-2- اهمیت و جایگاه تلویزیون. 76
14-2-2- پیدایش تلویزیون در ایران و جهان. 77
15-2-2- دو نگرش متضاد درباره تلویزیون. 79
16-2-2- تلویزیون و خانواده 80
17-2-2- نظریه­ های ارتباطات.. 81
18-2-2- چهارچوب نظری تحقیق.. 85
19-2-2- مدل تحقیق.. 86
3-فصل سوم: روش تحقیق
1-3- مقدمه. 88
2-3-  روش تحقیق.. 89
3-3-  جامعۀ آماری.. 90
4-3-  واحد مشاهده 90
5-3- واحد تحلیل.. 90
6-3- روش نمونه گیری .. 90
7-3-حجم نمونه و روش محاسبه آن 91
8-3-  روش گردآوری اطلاعات.. 92
9-3- تعریف عملیاتی متغیرها 92
10-3- پایایی تحقیق.. 97

 

11-3- اعتبار تحقیق.. 98
4-
1-4- مقدمه. 100
2-4- یافته­ های توصیفی.. 101
3-4- یافته­ های تحلیلی.. 124
4-4- تحلیل چندمتغیره؛ رگرسیون خطی.. 143
5-فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها
1-5-  جمع بندی یافته های توصیفی 148
2-5- جمع­بندی یافته­ های تحلیلی.. 150
3-5- تحلیل چند متغیره؛ رگرسیون. 155
4-5- نتیجه ­گیری.. 156
5-5- بحث در نتایج.. 158
6-5- پیشنهادها 159
7-5- محدودیت­های تحقیق.. 160
161
ضمایم. 167
 
فهرست جداول
عنوان                                                                                                         صفحه
جداول یک­بعدی
جدول شماره (1-2) نظریه­ های سرمایه………………………………………………………………………………………..27
جدول شماره(2-2) تعاریف سرمایه­اجتماعی از نظر اندیشمندان……………………………………………………..34
جدول شماره (3-2) سرمایه نهادی و سرمایه ارتباطی……………………………………………………………………38
جدول شماره (4-2) رابطه بین سرمایه نهادی و سرمایه ارتباطی……………………………………………………..39
جدول شماره (5-2) سرمایه اجتماعی ساختاری و سرمایه اجتماعی شناختی……………………………………40
جدول شماره (6-2) سرمایه اجتماعی و رابطه عناصر آن……………………………………………………………….40
جدول شماره (7-2) میزان اعتماد بین­شخصی (اعضای خانواده، خویشان و دوستان)………………………..46
جدول شماره (8-2) اجزای اعتماد اجتماعی……………………………………………………………………………….47
جدول شماره (9-2) روابط اجتماعی از دیدگاه جامعه­شناسان کلاسیک…………………………………………..55
جدول شماره (10-2) تعریف سرمایه اجتماعی…………………………………………………………………………….71
جدول شماره (11-2) مدل پاکستون برای سرمایه اجتماعی……………………………………………………………73
جدول شماره (1-3) اجزای سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………….92
جدول شماره (2-3) شاخصه­های سرمایه­اجتماعی، گویه ­ها و سطح­سنجش………………………………………93
جدول شماره (3-3) ضریب آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق…………………………………………………………97
جدول شماره (1-4) توزیع پاسخگویان بر حسب جنس………………………………………………………………101
جدول شماره (2-4) توزیع پاسخگویان بر حسب سن…………………………………………………………………102
جدول شماره (3-4) توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل………………………………………………….103
جدول شماره (4-4) توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت اشتغال……………………………………………….104
جدول شماره (5-4) توزیع پاسخگویان بر حسب تحصیلات……………………………………………………….105
جدول شماره (6-4) توزیع پاسخگویان بر حسب منطقه محل زندگی……………………………………………106
جدول شماره (7-4) توزیع پاسخگویان بر حسب قومیت…………………………………………………………….107
جدول شماره (8-4) توزیع پاسخگویان بر حسب تماشای تلویزیون در شبانه­روز……………………………108
 
عنوان                                                                                                                صفحه
جدول شماره (9-4) توزیع پاسخگویان بر حسب استفاده از برنامه ­های تلویزیون…………………………… 109
جدول شماره (10-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان تماشای شبکه­ های تلویزیون……………………..110
جدول شماره (11-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان اعتماد  به تلویزیون…………………………………112
جدول شماره (12-4) توزیع فراوانی انواع اعتماد………………………………………………………………………..114
جدول شماره (13-4) توزیع پاسخگویان بر حسب اعتماد اجتماعی………………………………………………115
جدول شماره (14-4) توزیع پاسخگویان بر حسب انسجام­اجتماعی……………………………………………….116
جدول شماره (15-4) توزیع پاسخگویان بر حسب شبکه­ های اجتماعی………………………………………….118
جدول شماره (16-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان سرمایه­اجتماعی………………………………………119
جدول شماره (17-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان رضایت اجتماعی…………………………………..121
جدول شماره (18-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان آگاهی سیاسی­اجتماعی……………………………122
 
جداول دوبعدی
جدول شماره (19-4) آزمون تفاوت میانگین سرمایه­اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون………………………..124
جدول شماره(20-4)آزمون معناداری تام­هین  برای تفاوت میانگین سرمایه­اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون……..125
جدول شماره (21-4) آزمون تفاوت میانگین اعتماد اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون……………………………………….126
جدول شماره (22-4) آزمون تفاوت میانگین انسجام­اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون……………………………………….127
جدول شماره (23-4) توزیع فراوانی بین میزان تماشای تلویزیون و انسجام اجتماعی……………………………………………………..128
جدول شماره (24-4) رابطه بین تماشای تلویزیون و انسجام اجتماعی…………………………………………………………………………..128
جدول شماره (25-4) آزمون تفاوت میانگین شبکه­ های اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون…………………………………129
جدول شماره (26-4) آزمون معناداری تام­هین برای تفاوت میانگین شبکه­ های اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون….130
جدول شماره(27-4) توزیع فراوانی بین میزان تماشای تلویزیون و آگاهی­های سیاسی اجتماعی……………………………………….131
جدول شماره(28-4) رابطه بین تماشای تلویزیون و آگاهی­های سیاسی­اجتماعی خانواده­ها………………………………………………131
جدول شماره(29-4) رابطه بین اعتماد به تلویزیون و سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………….132
جدول شماره(30-4) آزمون تفاوت میانگین رضایت اجتماعی بر حسب میزان تماشای تلویزیون……………………………………..133
جدول شماره(31-4) توزیع فراوانی بین میزان تماشای تلویزیون و رضایت اجتماعی……………………………………………………..134
جدول شماره(32-4) رابطه بین تماشای تلویزیون و رضایت اجتماعی…………………………………………………………………………134
جدول شماره (33-4) رابطه بین اعتماد به تلویزیون و رضایت اجتماعی……………………………………………………………………….135
جدول شماره(34-4) آزمون تفاوت میانگین سرمایه­اجتماعی بر حسب تفاوت در میزان تماشای برنامه ­های سیاسی تلویزیون..136
جدول شماره(35-4) توزیع فراوانی بین تماشای برنامه ­های سیاسی تلویزیون و سرمایه اجتماعی…………………………………….136
جدول شماره (36-4) رابطه بین تماشای برنامه ­های سیاسی تلویزیون و سرمایه اجتماعی……………………………………………….137
جدول شماره (37-4) مقایسه میانگین سرمایه اجتماعی بینندگان شبکه­ های سیما………………………………………………………….138
جدول شماره(38-4) رابطه بین تحصیلات و سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………139
جدول شماره (39-4) آزمون تفاوت میانگین سرمایه اجتماعی بر حسب قومیت…………………………………………………………..140
جدول شماره (40-4) آزمون تفاوت میانگین سرمایه اجتماعی بر حسب وضعیت اشتغال……………………………………………….141
جدول شماره (41-4) آزمون معناداری تام­هین برای تفاوت میانگین سرمایه اجتماعی بر حسب وضعیت اشتغال………………..142
جدول شماره (42-4) آزمون تفاوت میانگین سرمایه اجتماعی بر حسب جنسیت………………………………………………………….143
جدول شماره (43-4) رگرسیون خطی؛ بررسی هم­زمان متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته………………………………………………144
جدول شماره (44-4) نتایج تبیینی فرضیه ­های تحقیق در یک نگاه………………………………………………………………………………146
 
فهرست نمودارها
عنوان                                                                                                         صفحه
نمودار شماره (1-2) ارتباط متقابل انواع سرمایه…………………………………………………………………………………………30
نمودار شماره (2-2) سطوح سه­گانه سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………….37
نمودار شماره (3-2) اجزای سرمایه اجتماعی……………………………………………………………………………………………..43
نمودار شماره (4-2) ابعاد سرمایه اجتماعی………………………………………………………………………………………………..51
نمودار شماره (5-2) تشکیل سرمایه اجتماعی بر اساس دیدگاه وبر……………………………………………………………….55
نمودار شماره (6-2) مدل سرمایه اجتماعی نان­لین………………………………………………………………………………………65
نمودار شماره (7-2) مدل تحقیق………………………………………………………………………………………………………………86
نمودار شماره (1-4) توزیع پاسخگویان بر حسب جنس…………………………………………………………………………….101
نمودار شماره (2-4) توزیع پاسخگویان بر حسب سن………………………………………………………………………………..102
نمودار شماره (3-4) توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل………………………………………………………………….103
نمودار شماره (4-4) توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت اشتغال……………………………………………………………….104
نمودار شماره (5-4) توزیع پاسخگویان بر حسب تحصیلات……………………………………………………………………….105
نمودار شماره (6-4) توزیع پاسخگویان بر حسب منطقه محل زندگی…………………………………………………………..106
نمودار شماره (7-4) توزیع پاسخگویان  بر حسب قومیت…………………………………………………………………………..107
نمودار شماره (8-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان استفاده از تلویزیون در شبانه­روز……………………………….108
نمودار شماره (9-4) توزیع پاسخگویان  بر حسب میزان تماشای شبکه­ های تلویزیون……………………………………112
نمودار شماره (10-4) توزیع پاسخگویان بر حسب میزان اعتماد  به تلویزیون………………………………………………113

در طول تاریخ هنرمندان زیادی برای خلق آثار هنری(از قبیل فیلم‌نامه) از داستان‌ها و متون کهن تاریخی ، حماسی ، مذهبی و… استفاده می کنند . بسیاری از آثار فاخر و شاخص دنیا فیلم‌های اقتباسی است.

بسیاری از صاحب نظران، کارشناسان و منتقدان در ایران بر این باورند که یکی از بزرگ ترین ضعف‌های سینمای ایران ، فیلم‌نامه‌نویسی و داستان است. این در حالی است که ادبیات داستانی  و متون کهن می‌تواند برای از بین بردن این ضعف به سینما کمک کند. راهی که «جفری واگنر» با تبیین سه روش اقتباس(انتقال، تفسیر، قیاس) به آن اشاره کرده است. روش انتقال یا اقتباس لفظ به لفظ که با کمترین مداخله و تغییر انجام می‌شود؛ روش تفسیر که در آن اساس داستان اخذ شده و با تغییراتی بر اساس مبانی زیبایی شناختی اقتباس انجام می‌شود؛ روش انتقال یا اقتباس آزاد که ایده اولیه از داستان گرفته شده و تغییراتی بنیادی در فیلمنامه صورت گرفته و اثری جدید خلق می‌شود.

سینمای دینی یا به عبارتی سینمای معناگرا نیز از این قاعده مستثنی نیست. هرچند فیلم‌ها و سریال‌هایی با مضامین دینی و تاریخی با بهره گرفتن از روش‌های اقتباسی به نگارش و تولید رسیده است اما در این میان کمترین توجه به داستان‌های دینی شده است. داستان‌هایی که می‌توانند ضعف ساختاری آثار تولیدی را کاهش داده و بر غنای فیلم بیفزایند.

این رساله به دنبال برقراری ارتباط معقول بین ادبیات علی الخصوص داستان دینی و فیلم‌نامه نویسان است. به این روش که ابتدا نظریات، روش‌ها و اصول اقتباس از ادبیات داستانی را مطرح کرده و پس از آن به بررسی فیلم‌نامه «چهل سالگی» و چگونگی اقتباسِ داستان «پادشاه و کنیزک» از منظر “جفری واگنر” می‌پردازد.

روش این مطالعه کتابخانه ای و مورد مطالعه آن  داستان ” پادشاه و کنیزک ” و فیلمانه ” چهل سالگی ” تبیین گردیده است .

آنچه در این رساله به عنوان نتیجه گیری اخذ گردیده  این است که روش “قیاس ” یا ” اقتباس آزاد ” بهترین روش برای اقتباس از داستان به فیلم‌نامه‌ است.

کلمات کلیدی:

اقتباس، داستان، ادبیات داستانی، فیلم‌نامه، داستان‌دینی.

فهرست

فصل اول: کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….4

1.1 طرح مسئله……………………………………………………………………………………………………………………….4

1.2 ضرورت و اهمیت تحقیق……………………………………………………………………………………………………6

1.3 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………8

1.4 سؤال‌های اصلی و فرعی……………………………………………………………………………………………………..8

1.5 فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………9

1.6 تعریف مفاهیم تحقیق…………………………………………………………………………………………………………9

 

فصل دوم: پیشینیه و مبانی نظری تحقیق……………………………………………………………………………………12

2.1 پیشینیه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………12

2.2 مبانی نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..24

2.2.1 اقتباس ……………………………………………………………………………………………………………24

2.2.2 داستان …………………………………………………………………………………………………………….26

2.2.3 ادبیات داستانی………………………………………………………………………………………………….27

2.2.4 داستان دینی …………………………………………………………………………………………………….27

2.2.5 فیلمنامه …………………………………………………………………………………………………………..32

2.3 چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………….33

فصل سوم: روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….34

3.1 روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..34

فصل چهارم: یافته های تحقیق……………………………………………………………………………………………………35

 

4.1 عناصر داستان و فیلمنامه………………………………………………………………………………………………………..35

4.1.1 پیرنگ …………………………………………………………………………………………………………………35

4.1.1.1 گره افکنی …………………………………………………………………………………………….36

4.1.1.2 کشمکش……………………………………………………………………………………………….36

4.1.1.3 بحران……………………………………………………………………………………………………37

4.1.1.4 تعلیق…………………………………………………………………………………………………….38

4.1.1.5 نقطه اوج……………………………………………………………………………………………….38

4.1.1.6 گره گشایی……………………………………………………………………………………………39

4.1.2 شخصیت………………………………………………………………………………………………………………40

4.1.3 گفتگو …………………………………………………………………………………………………………………41

4.1.4 زمان و مکان ………………………………………………………………………………………………………..41

4.1.5 زاویه دید……………………………………………………………………………………………………………..42

4.2 اقتباس انواع و شیوه ها………………………………………………………………………………………………………….44

4.2.1 اقتباس و دیدگاه‌ها…………………………………………………………………………………………………44

4.2.2 انواع و شیوه‌های اقتباس…………………………………………………………………………………………51

4.2.3 روند اقتباس از داستان به فیلمنامه…………………………………………………………………………….54

4.2.4 وفاداری و اقتباس………………………………………………………………………………………………….63

4.3 نگاهی اجمالی به مهم‌ترین آثار اقتباسی سینمای ایران و جهان…………………………………………………….66

4.4 بررسی تطبیقی داستان پادشاه و کنیزک…………………………………………………………………………………….86

4.4.1 معرفی اجمالی فیلمنامه ………………………………………………………………………………………….86

4.4.2 معرفی اجمالی داستان ……………………………………………………………………………………………86

4.4.3 خلاصه داستان و فیلمنامه ………………………………………………………………………………………87

4.4.4 بررسی شخصیت‌های داستان و فیلمنامه …………………………………………………………………..90

4.4.5 بررسی زمان و مکان در داستان و فیلمنامه…………………………………………………………………96

4.4.6 بررسی پیرنگ در داستان و فیلمنامه………………………………………………………………………….98

4.4.7 بررسی زاویه دید در داستان و فیلمنامه……………………………………………………………………105

4.4.8 جمع بندی شباهت‌ها و تفاوت‌های داستان و فیلمنامه……………………………………………….106

فصل پنجم: نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………109

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………..114

 

فصل اول کلیات

 

1.1 طرح مسئله

در طول تاریخ هنرمندان بسیاری بوده‌اند که برای خلق یک اثر هنری، از داستان‌ها و الگوهای مطرح شده‌ی قبلی بهره برده‌اند و برای این امر به ادبیات داستانی خود رجوع کرده‌اند.

این شیوه خلق اثر منحصرا برای تولید فیلمنامه نبوده و در رشته‌های هنری دیگر مثل نقاشی، موسیقی، شعر و داستان‌نویسی نیز از این الگو استفاده شده است. الگوها می‌تواند موضوعات متفاوتی و متنوعی را در بر بگیرد از جمله موضوعات مذهبی، دینی، تاریخی و افسانه‌ای.  به طور مثال اکثر آثار تولید شده با موضوع عاشورا، وام‌گرفته از واقعه عاشوراست که در قالب‌های مختلف شعر، نقاشی، موسیقی و انواع داستان ظهور پیدا کرده است.

در حوزه فیلم نیز این الگوبرداری به صورت گسترده وجود دارد و به سه روشِ «انتقال، تفسیر و قیاس» اجرا می‌شود. (واگنر، 1373 : 116) در این میان نویسندگان فیلم‌هایی با مضامین دینی می‌توانند با شناخت روش‌های اقتباس و گزینش بهترین روش، سطح کیفی و اثرگذاری آثار خود را ارتقاء دهند.

با توجه به مباحث ذکر شده، شناخت روش‌های اقتباس و چگونگی بکارگیری آن در روند تولید فیلم‌نامه، از جمله فیلم‌نامه‌های دینی ضروری به نظر می‌رسد.

لذا این پژوهش با محور قراردادن فیلم‌نامه «چهل سالگی»(نوشته مصطفی رستگاری) و تطبیق آن با داستان «پادشاه و کنیزک» (از کتاب مثنوی معنوی) ، برآن‌است تا روش اقتباسی آن را مورد بررسی قرار دهد؛ و در نهایت از بین اسلوب‌های سه‌گانه اقتباس، یکی را به عنوان بهترین روش برای اقتباس از داستانی دینی به فیلم‌نامه معرفی کند. به امید آنکه این نتایج این پژوهش گامی برای تولید بیشتر و بهتر در حوزه فیلم‌نامه‌های دینی باشد.

برای رسیدن به این هدف آشنایی با دو نظریه در زمینه اقتباس و داستان دینی حائز اهمیت است:

1. در زمینه اقتباس دو نظریه جفری واگنر (1373 : 116) و جولی ساندرز (1391 : 14-24) تشابهات بسیاری دارد. طبق این دو نظریه اقتباس سه روش اساسی به نام‌های انتقال، تفسیر و قیاس دارد.

اول انتقال است که آن را می‌توان به اقتباس عین به عین یا لفظ به لفظ نیز نامگذاری کرد. در این روش داستان، با کمترین مداخله و تغییر به اثر نمایشی تبدیل می‌شود.

روش دوم تفسیر است که روشی است بینابین که اساس داستان را گرفته و تغییراتی بر اساس مبانی زیبایی شناختی در آن انجام داده و به اثر نمایشی تبدیل می‌کند.

روش سوم قیاس است که ایده اولیه را از داستان گرفته و تغییراتی بنیادی در  آن صورت می‌دهد و اثری جدید خلق می‌کند.

 

2. در زمینه هنر دینی نظریات متفاوت و متعددی مطرح است. «هنر دینی هنری است که در واقع یک عالم جامع میان عالم حس و عالم ماوراءِ حس در خودش دارد، و هنری که صرفا به عالم طبیعت بدون تذکر به ماوراء طبیعت

چکیده:

تأثیرپذیری هنرهای نمایشی ازادبیات، پیشینه‌ای تاریخی دارد. درام نویسان همواره به آثار ادیبان جهان توجه خاصی نشان داده‌اند. آنها برای نوشتن نمایشنامه‌ها و فیلمنامه‌های خود از تاریخچه‌ها، حکایات، شخصیت‌ها، اسطوره‌ها، مضامین ادبی، داستان‌ها، پیکارهای ادبی و مناظرات بهره‌‌های فراوان برده‌اند و توانسته‌اند فیلمنامه‌ها یا نمایشنامه‌های خود را از دل جملات، صحنه‌ها و حوادث موجود در آثار و زندگی آنان بیرون بکشند.

اشخاصی در تاریخ وجود دارند که زندگی آنها سرشار از بضاعت‌ها و عناصر نمایشی است که می توان آنها را اخذ و مورد توجه قرار داد. امام  جواد (ع) از جمله این شخصیت ها می باشد. زندگی امام جواد (ع) و فرازهایی از آن که مناظرات ایشان در آن واقع شده است، مخصوصا سه مناظره ایشان با یحیی بن اکثم و احمد ابن ابی داود را در بر می گیرد که از ویژگیهای نمایشی برخوردار است. هر کدام از این مناظره ها دارای صحنه هایی است که از لحاظ بررسی ظرفیت های نمایشی دارای اهمیت می باشد. برای همین منظور این پژوهش در صدد پاسخ دادن به این سوال است که آیا در مناظرات نام برده شده، ظرفیت‌های نمایشی وجود دارد یا خیر؟ و این واکاوی را بنابر نظریات مطرح در باب داستان و نمایشنامه با استناد به نظریه‌های جیمز تامس، سام اسمایلی و ارسطو پایه گذاری کرده و بیشترین تمرکز روی دو عنصر(دیالوگ و شخصیت) به عنوان نقطه اشتراک داستان، نمایشنامه و مناظره، گذارده است. روش گرد آوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای است. نتایج به دست آمده نشان دهنده این است که مناظرات امام جواد ( ع ) منطبق با ظرفیت های نمایشی با رویکرد شخصیت و گفت وگو  بنابر نظریات جیمز تامس ، سام اسمایلی و ارسطو می باشد.

واژگان کلیدی: عناصر نمایشی، شخصیت، مناظره، امام جواد (ع).

 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق. 1

1ـ1. طر ح مسئله: 2

2-1. ضرورت و اهمیت پژوهش: 3

3-1. اهداف پژوهش: 4

4-1. سوالات تحقیق: 6

1-4-1. سئوال اصلی: 6

2-4-1. سئولات فرعی: 6

5-1. فرضیات تحقیق: 6

6-1. تعریف مفاهیم: 7

1-6-1 تعریف مناظره: 7

2-6-1. جایگاه مناظره در تاریخ و ادبیات ایران: 9

3-6-1. مناظره از دیدگاه قرآن و معصومین: 11

4-6-1. انواع مناظره: 13

انواع مناظره از نظر محتوا: 14

1. عاشقانه: 14
2. مناظره ادبی: 15
3. سیاسی: 18
4. اعتقادی: 19

5 – 6 – 1.ظرفیت‌های نمایشی: 24

ظرفیت‌های نمایشی: 26

فصل دوم ‌: مبانی نظری تحقیق. 29

یکم: بررسی تحقیقات پیشین: 30

دوم: نظریه‌های مربوط به موضوع بحث: 32

الف) دیدگاه سام اسمایلی: 32

 

ب) دیدگاه جیمز تامس: 34

ج) دیدگاه ارسطو و دلایل ترجیح آن: 35

سوم: مبانی نظری و چهارچوب علمی تحقیق: 38

3-1 روش تحقیق.. 42

3-1-1 روش گردآوری اطلاعات.. 42

3-1-2 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 42

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق. 43

یکم:داستان زندگی امام جواد(ع): 44

شهادت امام: 48

دوم:  تبیین ظرفیت‌های نمایشی مناظرات امام جواد(ع) 49

متن مناظره اول امام جواد(ع) با یحیی بن اکثم: 49

تحلیل و بررسی ظرفیت‌های نمایشی در مناظره اول: 54

متن مناظره ی دوم و تحلیل آن: 64

تحلیل بررسی ظرفیت‌های نمایشی مناظره ی دوم: 66

متن مناظره ی سوم: 67

تحلیل متن مناظره ی سوم: 69

سوم: ظرفیت‌های مشترک و عناصر تکرار شونده در مناظرات: 72

فضای حاکم بر مناظرات امام جواد(ع): 72

مخاطب: 72

تأثیر پیرامونی: 73

چهارم: تبیین، تجزیه و تحلیل داده‌ها: 73

پیش قصه: 73

میانه‌ی قصه: 74

پایان قصه: 74

قهرمان قصه: امام جواد(ع) 75

کشمکش در کل قصه : 75

شناسایی ظرفیت‌های مشترک ژنریک(ویژگی‌های ژنریک) 76

امکان شناسی بازنمایی مناظرات امام جواد(ع) 77

پیشنهاد قالب‌های برنامه سازی با موضوع مورد پژوهش: 78

سوژه‌های پیشنهادی برای نوشتن نمایش رادیویی: 79

فصل پنجم: خاتمه و نتیجه‌گیری. 81

نتیجه گیری: 82

پیشنهادات: 83

منابع و ماخذ 84

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1ـ1. طر ح مسئله:

برای نوشتن نمایشنامه، فیلمنامه و سناریو نیاز به سوژه‌های مناسب و تأثیرگذار می‌باشد. نویسندگان برای خلق اثر هنری از تجربیات خود و دیگران و همچنین از دنیای پیرامون خود بهره می‌برند. یکی از بسترهای خلق آثار هنری برای نویسندگان، تاریخ و زندگی بزرگان است. مَنش و رفتار بزرگان و سخنان آنها همیشه مورد توجه نویسندگان بوده است. اخذ از تاریخ یکی از روش‌های متقن و قابل اعتماد برای نویسندگان است که با پذیرش بهتر از سوی مخاطب نیز همراه می‌شود .

رفتار، حالات و جملات بزرگان و همچنین حکایات، اسطوره‌ها، مضامین و تاریخچه‌ها همواره مورد توجه نویسندگان بوده است که این بیانگر ظرفیت‌های نمایشی موجود در آنها بوده است .

با گسترش فرهنگ اسلامی، ادبیات فارسی با بهره گرفتن از مفاهیم عمیق قرآنی و سیره‌ی معصومین رویکرد تازه‌ای ‌یافت و بر غنای فرهنگی خود افزود. مناظره به شیوه‌ای خاص برای بیان دیدگاه‌های دینی و اعتقادی بدل شد و به عنوان یک شیوه‌ی علمی در محافل کلامی و اصولی کاربرد پیدا کرد .

محافل درس و بحث علماء و طلاب علوم دینی، بستر شکل‌گیری مناظرات اعتقادی شد. البته بسیاری از حاکمان و به ویژه آنهایی که علاقه به درس و بحث داشتند در شکل گیری مجالس و محافل مناظره بین فرق و مذاهب اسلامی، نقش بسزایی داشتند.

حضور دو یا چند شخصیت در مجلس مناظر در مقابل هم و با هدف دفاع از اندیشه و رأی خود،  اغلب با تضاد و تضارب آراء و عقاید، طرفین همراه شده و گاهی منجر به شکست یکی از طرفین می‌شد. در برهه‌ای از تاریخ مناظرات رنگ سیاسی به خود گرفته به طوری که بسیاری از علماء و دانشمندان با بیان دیدگاه‌های خود در مجالس مناظره در واقع حکم قتل خود را امضاء می‌کرده‌اند.

بسیاری از ادبیان، دانشمندان، علماء و شخصیت‌های دینی و سیاسی در بستر مناظراتشان به جامعه معرفی شدند و جملات و حالات آنها در تاریخ ماندگار شده است.

تأثیرپذیری هنرهای نمایشی از ادبیات، پیشینه‌ای تاریخی دارد. درام نویسان همواره به آثار ادیبان جهان توجه خاصی نشان داده‌اند. آنها برای نوشتن نمایشنامه‌ها و فیلمنامه‌های خود  از تاریخچه‌ها، حکایات، شخصیت‌ها، اسطوره‌ها، مضامین ادبی، داستان‌ها، پیکارهای ادبی و مناظرات  بهره‌‌های

فراوان برده‌اند و توانسته‌اند فیلمنامه یا نمایشنامه خود را از دل جملات، صحنه‌ها و حوادث موجود در آثار و زندگی آنان بیرون بکشند.

بعضی از نویسندگان توانسته‌اند با تکیه بر جمله‌ای از یک شخصیت تاریخی یک اثر هنری خلق کنند. وقتی جمله‌ی شخصیتی می‌تواند مبنای یک اثر هنری و مورد توجه نویسندگان قرار بگیرد، گفت وگوها و مناظرات علماء و اندیشمندان به طریق اولی می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد.

مسئله‌ای که پیش روی ما در این پژوهش است، این است که آیا ظرفیت‌های نمایشی در مناظرات امام جواد(ع) وجود دارد یا خیر؟ برای بررسی این مسئله ناگزیریم به دو مقوله بپردازیم. اول باید حد و مرز ظرفیت‌های نمایشی را مشخص

کلمات کلیدی : قالب‌های موفق برنامه‌سازی کودک، مفاهیم اخلاقی دین، انتقال مفاهیم اخلاقی دین، شاخصه‌های موفقیت یک برنامه برای انتقال مفاهیم اخلاقی دین، کودک رسانه و دین، ژانرهای مورد علاقه کودکان، عناصر جذاب برنامه‌سازی کودک.
 

فهرست مطالب:

عنوان……………………………………………………………………………………………………………….صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
دیباچه:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..2
1-1 طرح مساله:………………………………………………………………………………………………………………………………………5
1-2 ضرورت تحقیق:………………………………………………………………………………………………………………………………..6
1-3 اهداف تحقیق:………………………………………………………………………………………………………………………………….6
1-3-1 هدف اصلی : ………………………………………………………………………………………………………………..6
1-3-2 اهداف فرعی :……………………………………………………………………………………………………………….6
1-4 سؤال‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..7
1-4-1 سوال اصلی ………………………………………………………………………………………………………………….7
1-4-2 سوالات فرعی ………………………………………………………………………………………………………………7
1-4 تعریف نظری مفاهیم  ………………………………………………………………………………………………………………….7
1-4-1  قالب‌های برنامه‌سازی …………………………………………………………………………………………………………..8
1-4-2 برنامه‌سازی کودک ……………………………………………………………………………………………………………..10
1-4-3  موفق…………………………………………………………………………………………………………………………………..12
1-4-4 اخلاق ………………………………………………………………………………………………………………………………….13
1-4-5 انتقال مفاهیم ……………………………………………………………………………………………………………13
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
‌1-2 بررسی تحقیقات پیشین : …………………………………………………………………………………………………………. 16
1-1-2 مقالات………………………………………………………………………………………………………………………..16
2-1-2 پایان‌نامه‌ها ………………………………………………………………………………………………………………..18
3-1-2 طرح‌های پژوهشی ……………………………………………………………………………………………………22
2-2 چهارچوب نظری تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………..25
2-2-1 فرضیه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..25
فصل سوم: روش تحقیق
3-1 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………..27
3-1-1کلیات …………………………………………………………………………………………………………………………27
3-2 تئوری داده بنیاد ………………………………………………………………………………………………………………………….28
3-2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………….28
3-2-2 انتخاب نظریه داده بنیاد به عنوان روش تحقیق ……………………………………………………..29
3-2-3 ویژگی‌های داده بنیاد ……………………………………………………………………………………………….30
3-2-4 اجزاء و مراحل در فرایند تحقیق داده بنیاد …………………………………………………………….31
3-2-4-1 سؤال تحقیق …………………………………………………………………………………………32
3-2-4-2 نمونه گیری …………………………………………………………………………………………..33
3-2-4-3 نقش محقق …………………………………………………………………………………………..34
3-2-4-4 جمع‌ آوری داده‌ها ………………………………………………………………………………….35
3-2-4-5 تحلیل داده‌ها ………………………………………………………………………………………..35
3-2-4-5-1 شکل گیری مفهوم ……………………………………………………………35
3-2-4-5-2 کدگذاری …………………………………………………………………………..36
فصل چهارم: یافته­ های تحقیق
4-1 گزارش نویسی مراحل تحقیق . ……………………………………………………………………………………………………39
4-1-1 استخراج سؤالات تحقیق ………………………………………………………………………………………….39
4-1-1-1 سؤالات نهایی تحقیق ……………………………………………………………………………43
4-1-2 نمونه‌گیری ………………………………………………………………………………………………………………..45
4-1-2-1 آشنایی با مصاحبه‌شوندگان ………………………………………………………………….48
4-1-3 نحوه پرسش سؤالات از مصاحبه‌شوندگان ……………………………………………………………….49
4-1-4 گزیده‌ای از صحبت‌های شرکت کنندگان در مصاحبه …………………………………………….50
4-1-4-1 مرتضی گوهری‌پور ………………………………………………………………………………..50
4-1-4-2  محمد مسلمی ……………………………………………………………………………………..51
4-1-4-3  مهدی نیک روش ………………………………………………………………………………..52
4-1-4-4 پروین شمشکی …………………………………………………………………………………….53
4-1-4-5 الهه بهبودی ………………………………………………………………………………………….55
4-1-4-6  علی زارعان …………………………………………………………………………………………..56
4-1-4-7  محمود سلامیان …………………………………………………………………………………..57
4-1-4-8 علیرضا رحیمی ……………………………………………………………………………………..58
4-1-4-9  رضا حبیبی ………………………………………………………………………………………….58
4-1-4-10  گیتی‌فر شفایی ………………………………………………………………………………….60
4-1-4-11  رودابه حمزه‌ای ………………………………………………………………………………….60
4-1-4-12 مجید قناد …………………………………………………………………………………………..62
4-1-4-13 مهناز آذین ………………………………………………………………………………………….63
4-1-4-14 اسدالله اعلایی ……………………………………………………………………………………..64
4-1-4-15 رحمان حاصلی ……………………………………………………………………………………65
4-1-4-16 پرویز امیری ………………………………………………………………………………………..66
4-1-4-17 محمد میرکیانی …………………………………………………………………………………66
4-1-4-18 احسان نیلی ………………………………………………………………………………………..68
4-1-4-19 نگین حسینی …………………………………………………………………………………… 68
4-1-5 بررسی سؤالات و کدگذاری ………………………………………………………………………………………69
4-1-5-1 کدگذاری مرحله اول …………………………………………………………………………….70
4-1-5-2 کدگذاری مرحله دوم …………………………………………………………………………129
4-1-5-2-1 سؤال اول : برنامه موفق ………………………………………………….129
4-1-5-2-2 سؤال دوم : ضوابط انتقال مفاهیم اخلاقی ……………………..132
4-1-5-2-3 سؤال سوم : دسته‌بندی مفاهیم اخلاقی ………………………..134
4-1-5-2-4 سؤال چهارم : قرابت قالب‌ها برای ………………………………….137
4-1-5-2-5 سؤال پنجم : تفاوت قالب‌ها ………………………………………… 138
4-1-5-2-5-1 پژوهش‌های انجام شده ………………………………142
4-1-5-2-5-1-1 پژوهش اول …………………………….142
4-1-5-2-5-1-2 پژوهش دوم …………………………….142
4-1-5-2-5-1-3 پژوهش سوم ……………………………143
4-1-5-2-5-1-4پژوهش چهارم ………………………….143
4-1-5-2-5-1-5 پژوهش پنجم ………………………….144
4-1-5-2-5-1-6 پژوهش ششم ………………………….144
4-1-5-2-5-1-7 پژوهش هفتم ………………………….145
4-1-5-2-5-1-8 پژوهش هشتم …………………………146
4-1-5-2-5-1-9 پژوهش نهم ……………………………..146
4-1-5-2-5-1-10  پژوهش دهم ………………………..147
4-1-5-2-5-1-11 پژوهش یازدهم …………………….147
4-1-5-2-5-1-12 پژوهش دوازدهم …………………..148
4-1-5-2-5-1-13 پژوهش سیزدهم …………………..148
4-1-5-2-5-1-14  پژوهش چهاردهم…………………149
4-1-5-2-5-1-15 پژوهش پانزدهم ……………………149
4-1-5-2-5-1-16 پژوهش شانزدهم …………………..150
4-1-5-2-5-1-17 پژوهش هفدهم …………………….150
4-1-5-2-5-1-18 پژوهش هجدهم ……………………151
4-1-5-2-5-1-19 پژوهش نونزدهم ……………………151
4-1-5-2-5-1-20 نتیجه پژوهش‌ها …………………..151
4-1-5-2-6 سؤال ششم :ژانرهای مود علاقه کودکان …………………….. 153
4-1-5-2-6-1  نتیجه …………………………………………………………154
4-1-5-2-6-1-1  همه مخاطبان ……………………….154

 

4-1-5-2-6-1-2 مخاطبین خردسال………………….155
4-1-5-2-6-1-3 مخاطبین کودک …………………….156
4-1-5-2-6-1-4 مخاطبین نوجوان ……………………156
4-1-5-2-7 سؤال هفتم :عناصر جذاب برنامه ………………………………… 156
4-1-5-2-8 سؤال هشتم : قالب‌های برنامه‌سازی در تجربه …………… 160
4-1-5-2-8-1   قالب عروسكی ………………………………………….160
4-1-5-2-8-2 قالب ترکیبی (جُنگ) …………………………………162
4-1-5-2-8-2-1 ترکیبی نمایشی ……………………..162
4-1-5-2-8-2-2 ترکیبی غیر نمایشی ………………165
4-1-5-2-8-3 قالب انیمیشن ……………………………………………..168
4-1-5-2-8-4  قالب مسابقه ……………………………………………….169
4-1-5-2-8-5  قالب کلیپ و سرود ……………………………………172
4-1-5-2-8-6 قالب مستند ………………………………………………..173
8-8-2-5-1-7 سایر قالب‌ها ………………………………………………..173
4-1-5-2-8-8 نتیجه …………………………………………………………..173
4-1-5-2-9 سؤال نهم : سنجش صحت ادعای مطروحه…………………. 177
4-1-5-2-9-1  نتیجه : ……………………………………………………….181
4-1-5-2-10 سؤال دهم : جذابیت مفاهیم اخلاقی ……………………….. 182
4-1-5-2-10-1 نتیجه ………………………………………………………..186
4-1-5-2-11 سایر پاسخ‌ها : بُرد رسانه …………………………………………… 186
4-2مقایسه برنامه‌های کودک کانال sat7pars و کانال قرآن سیما ……………………………………………. 187
4-2-1 چرا این دو کانال ……………………………………………………………………………………………………187
4-2-2 درباره کانال sat7pars ………………………………………………………………………………………..188
4-2-2-1 معرفی برنامه‌های کودک کانال sat7pars بر اساس قالب…………….190
4-2-3 درباره کانال قرآن سیما …………………………………………………………………………………………191
4-2-3-1 معرفی برنامه‌های کودک کانال قرآن سیما بر اساس قالب ……………..192
4-2-4 دلیل انتخاب برنامه‌های نقد شده از دو کانال ……………………………………………………….192
4-2-5 نحوه امتیاز دهی به برنامه‌های منتخب …………………………………………………………………193
4-2-5-1 تناسب قالب با ایده …………………………………………………………………………….193
4-2-5-2  انتخاب ژانر مناسب …………………………………………………………………………..193
4-2-5-3 رعایت اصول برنامه‌سازی …………………………………………………………………..194
4-2-5-4 رعایت ویژگی‌های مخاطب ………………………………………………………………..196
4-2-5-5  نحوه انتقال مفاهیم …………………………………………………………………………..196
4-2-5-6 اعتقاد برنامه‌ساز …………………………………………………………………………………197
4-2-6 نقد برنامه‌های منتخب دو کانال ……………………………………………………………………………198
4-2-6-1 برنامه خاله اورانوس …………………………………………………………………………..198
4-2-6-2 برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………………204
4-2-6-3 برنامه باغچه گردونه ……………………………………………………………………………208
4-2-6-4 برنامه سریال نمایشی هرا و نبات ……………………………………………………….214
4-2-6-5 برنامه جوانه ………………………………………………………………………………………..218
4-2-6-6 برنامه هدهد و خاله هدی …………………………………………………………………..221
4-2-6-7 برنامه بیشه سبز ………………………………………………………………………………….226
4-2-6-8 برنامه راه من؛راه تو …………………………………………………………………………….234
فصل پنجم: نتیجه ­گیری
5-1 خلاصه‌ای از نتایج پژوهش‌ها …………………………………………………………………………………………………. 240
5-1-1 قالب‌های موفق برنامه‌سازی …………………………………………………………………………………..240
5-1-2 موفقیت برنامه ……………………………………………………………………………………………………….240
5-1-3  توجه به ظرفیت و بُرد رسانه ……………………………………………………………………………….241
5-1-4 نوآوری و خلاقیت …………………………………………………………………………………………………241
5-1-5 پدیده مناسبتی زندگی کردن ………………………………………………………………………………242
5-1-6 عناصر برنامه‌ای ……………………………………………………………………………………………………..242
5-2 خلاصه‌ای از بررسی برنامه‌های کودک دو کانال sat7pars و کانال قرآن سیما ……………….. 242
5-3 پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………….. 243
5-3-1 موزه ………………………………………………………………………………………………………………………243
5-3-2 ساخت شهرک سینمایی و تلویزیونی …………………………………………………………………..244
5-3-3  تاسیس رشته دکترای تهیه‌کنندگی گرایش کودک و نوجوان …………………………..244
فهرست منابع و مآخذ:‌ ………………………………………………………………………………………………………………………246
ضمائم : متن مصاحبه با شرکت کنندگان در مصاحبه …………………………………………………………………….249
 
فهرست جداول:
جدول 1-1 : قالب‌های برنامه‌ای…………………………………………………………………………………………………………..10
جدول 2-1 : محبوب‌ترین برنامه‌های مورد علاقه کودکان………………………………………………………………….19
جدول 3-1 : نمونه یادداشت عرصه و کدگذاری آن……………………………………………………………………………35
جدول 4-1 : کدگذاری مرحله اول ……………………………………………………………………………………………………..70
جدول 4-2 : کدگذاری مرحله دوم سؤال اول …………………………………………………………………………………..129
جدول 4-3 : کدگذاری مرحله دوم سؤال دوم ………………………………………………………………………………….132
جدول 4-4 : کدگذاری مرحله دوم سؤال سوم …………………………………………………………………………………134
جدول 4-5 : کدگذاری مرحله دوم سؤال چهارم ……………………………………………………………………………..138
جدول 4-6 : کدگذاری مرحله دوم سؤال پنجم ……………………………………………………………………………….139
جدول 4-7 : تفکیک قالب‌ها براساس سن ……………………………………………………………………………………….141
جدول 4-8 : تفکیک قالب‌ها براساس جنسیت ………………………………………………………………………………..141
جدول 4-9 : میزان علاقه کودکان به قالب‌های برنامه کودک ………………………………………………………..142
جدول 4-10 : ژانرهای مورد علاقه کودکان ……………………………………………………………………………………153
جدول 4-11 : عناصر جذاب برنامه …………………………………………………………………………………………………156
جدول 4-12 : سنجش صحت ادعای مطروحه ……………………………………………………………………………….178
جدول 4-13 : امتیاز ژانرها براساس مخاطب ………………………………………………………………………………….194
جدول 4-14 : امتیاز آیتم‌های برنامه‌سازی در یک برنامه جُنگ نمایشی ………………………………………195
جدول 4-15 : امتیاز آیتم‌های رعایت ویژگی مخاطب ……………………………………………………………………196
جدول 4-16 : نحوه انتقال مفاهیم ………………………………………………………………………………………………….197
جدول 4-17 : جدول نهایی امتیاز دهی برنامه‌ها ……………………………………………………………………………198
جدول 4-18 : ارزیابی برنامه قصه‌های خاله اورانوس ……………………………………………………………………..201
جدول 4-19 : حاصل امتیازات برنامه قصه‌های خاله اورانوس ……………………………………………………….202
جدول 4-20 : ارزیابی برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………………………206
جدول 4-21 : حاصل امتیازات برنامه صبح بخیر کوچولو ……………………………………………………………..208
جدول 4-22 : ارزیابی برنامه باغچه گردونه ……………………………………………………………………………………212
جدول 4-23 : حاصل امتیازات برنامه باغچه گردونه ……………………………………………………………………..214
جدول 4-24 : ارزیابی سریال نمایشی زهرا و نبات ………………………………………………………………………..215
جدول 4-25 : حاصل امتیازات سریال نمایشی زهرا و نبات ………………………………………………………….217
جدول 4-26 : ارزیابی برنامه جوانه …………………………………………………………………………………………………219
جدول 4-27 : حاصل امتیازات برنامه جوانه …………………………………………………………………………………..221
جدول 4-28 : ارزیابی برنامه هدهد و خاله هدی ……………………………………………………………………………..224
جدول 4-29 : حاصل امتیازات برنامه هدهد و خاله هدی ……………………………………………………………….226
جدول 4-30 : ارزیابی برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………………………232
جدول 4-31 : حاصل امتیازات برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………..234
جدول 4-32 : ارزیابی برنامه راه من؛ راه تو ……………………………………………………………………………………..236
جدول 4-33 : حاصل امتیازات برنامه راه من؛ راه تو ……………………………………………………………………….238
 فهرست نمودارها:
نمودار 3-1 : نمودار تجزیه و تحلیل گراندد تئوری ایوز……………………………………………………………………….37
نمودار 4-1 : موفقیت برنامه ………………………………………………………………………………………………………………132
نمودار 5-1 : فراوانی کانال‌های کودک در کشورهای مختلف دنیا …………………………………………………..245
 
فهرست اشکال:
شکل 3-1 : شکل فرایند تحقیق داده بنیاد ……………………………………………………………………………………….32
شکل 4-1 : مراحل رسیدن به قالب ……………………………………………………………………………………………………63
شکل 4-2 : مراحل ساخت صحیح یک کلیپ …………………………………………………………………………………….65
شکل 4-3 : عناصر تولید برنامه …………………………………………………………………………………………………………..67
شکل 4-4 : نسبت بین قالب و محتوا ………………………………………………………………………………………………182
 فهرست تصاویر :
تصویر 4-1 : مسابقه مختلط خاله اورانوس ……………………………………………………………………………………….199
تصویر 4-2 : در آغوش کشیدن کودکان …………………………………………………………………………………………..199
تصویر 4-3 : رقص و آواز در برنامه خاله اورانوس …………………………………………………………………………….200
تصویر 4-4 : رنگی …………………………………………………………………………………………………………………………….203
تصویر 4-5 : ریحانه …………………………………………………………………………………………………………………………..203
تصویر 4-6 : لبخند مجری ……………………………………………………………………………………………………………….204
تصویر 4-7 : دکور و لباس در برنامه صبح بخیر کوچولو …………………………………………………………………204
تصویر 4-8 : تیتراژ ابتدایی برنامه صبح بخیر کوچولو  ……………………………………………………………………205
تصویر 4-9 : همه فن حریف و پرستو  …………………………………………………………………………………………….208
تصویر 4-10 : دکور برنامه باغچه گردونه ………………………………………………………………………………………….208
تصویر 4-11 : آواز و رقص ملایم برنامه باغچه گردونه …………………………………………………………………….209
تصویر 4-12 : فرق بین دکور سال 91 با سال 93 با تغییر کارگردان و تهیه‌کننده برنامه……………..210
تصویر 4-13 : قورقوری …………………………………………………………………………………………………………………….210
تصویر 4-14 : زهرا ……………………………………………………………………………………………………………………………214
تصویر 4-15 : قانقاری ………………………………………………………………………………………………………………………215
تصویر4-16 : نبات …………………………………………………………………………………………………………………………….215
تصویر4-17 : مادر زهرا …………………………………………………………………………………………………………………….215
تصویر4-18 : مادربزرگ زهرا ……………………………………………………………………………………………………………215
تصویر4-19 : کسرا ……………………………………………………………………………………………………………………………218
تصویر 4-20 : یسرا ……………………………………………………………………………………………………………………………218
تصویر 4-21 : دکور برنامه جوانه ………………………………………………………………………………………………………218
تصویر4-22 : خاله هدی ……………………………………………………………………………………………………………………222
تصویر 4-23 : هدهد خان …………………………………………………………………………………………………………………222
تصویر 4-24 : راوی برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………………………….227
تصویر 4-25 : بوبی، غوکی و خرسی ………………………………………………………………………………………………..227
تصویر 4-26 : سرسبز پیردانا ……………………………………………………………………………………………………………228
تصویر 4-27 : آرم صلیب سرخ در دکور برنامه بیشه سبز ………………………………………………………………228
تصویر 4-28 : تیتراژ برنامه بیشه سبز ……………………………………………………………………………………………..231
تصویر 4-29 : تیتراژ ابتدایی برنامه راه من؛ راه تو …………………………………………………………………………..235
تصویر 4-30 : نمونه ای فضای حاکم در برنامه راه من؛ راه تو ………………………………………………………..235

فصل اول:

 

کلیات تحقیق

 

دیباچه

كودكان از اثرپذیرترین مخاطبان برنامه‌های تلویزیون هستند[1]، تأثیر برنامه‌های این رسانه بر جنبه‌های مختلف اجتماعی، ­فرهنگی و روانی کودکان غیر قابل انکار است. یکی از مهم­ترین تأثیراتی که کودکان از تلویزیون می‌گیرند، تأثیرات دینی است که ممکن است همراه با برداشت‌های خاصی از دین باشد. صرف تاکید بر این واقعیت که کودکان و بزرگسالان موجوداتی فعال و اثرپذیری هستند که به آنچه می‌بینند، می‌شنوند و یا می‌خوانند معنی می‌دهند، خود مبین آن است که ما به شکل غیر هدفمندانه تحت نفوذ و تاثیر رسانه‌ها نیستیم. تاثیر رسانه‌ها می‌تواند هم مفید باشد و هم مضر، این به نوع انتخاب ما از رسانه‌ها و همچنین تا حد زیادی به محتوا و آنچه هر رسانه عرضه می‌کند بستگی دارد.
برخی از تحقیقات مربوط به کودکان و رسانه ها، یافته‌های بسیاری از تاثیرات رسانه‌ها بر کودکان، پیامدها و نتایج مخرب و مضر متمرکز است؛ پیامدهایی که به دلیل نگرانی والدین، معلمان و دیگر افراد جامعه موضوع بحث و گفتگوهای بسیاری در این زمینه شده است تا آنجا که بیش از یک هزار تحقیق مشهور و معروف به بررسی خشونت رسانه‌ای پرداخته‌اند. طبق این مطالعات، خشونت موجود در فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی تاثیرات چند برابری بر بینندگان دارند. تحقیقات بعضی از کشورها نشان می‌دهد، به جز برخی تاثیرات مطلوب، خشونت رسانه‌ای اغلب موجب ترس‌های نامطلوب و تا حدودی پرخاشگری‌های مخرب می‌شود، البته در صورتی که عوامل تعیین کننده دیگری نیز در محیط کودک باشد که به تقویت این پرخاشگری‌های مخرب، بینجامد. در عین حال برخی از تحقیقات انجام گرفته در مناطق مختلف، حاکی از آن است که این  نتایج را نمی‌توان به راحتی به سایر ملیت‌ها تعمیم داد.
البته همه تحقیقات مربوط به تاثیرات زیان بار رسانه‌ها مربوط به خشونت نمی‌شود. به عنوان مثال مطالعاتی هم در زمینه تصورات کودکان راجع به نقش زن و مرد، افراد مسن و سالخورده، خانواده، اقلیت‌های قومی، سایر مردم جهان، دیگر کشورهای جنگ و صلح وجود دارد و یا مطالعاتی که مربوط به دیگر اثرات زیان بار رسانه هاست از قبیل آن که آیا رسانه‌ها و محتوای آنها کودکان را به انزوا، بی توجهی به تکالیف مدرسه و دیگر فعالیت‌های بیرون از خانه، بی نظمی و اختلال در تغذیه و یا مصرف گرایی سوق می‌دهند.
به عنوان یک قانون کلی، محتوای رسانه‌ها به ندرت تاثیر مستقیم و یا انحصاری بر اعمال ما دارند. در عوض ما از رسانه‌ها تأثیرات ذهنی، تصورات، ایده ها، اندیشه ها، احساسات و تجربیاتی را دریافت می‌کنیم که با دیگر تصورات، هنجارها، ارزش‌ها و احساساتی که از تجربیات شخصی خود، خانواده، مدرسه و گروه‌های همسالان (که اغلب نیز مهم‌تر هستند) برگرفته‌ایم ترکیب و عجین می‌شود. مجموعه این تاثیرات برگرفته از رسانه‌ها، اشخاص و تجربیاتمان در زندگی واقعی به افزایش و یا کاهش میزان تمایل ما به عمل می‌ انجامد. به این ترتیب تنها رسانه‌ها نیستند که به تصورات ما نسبت به نقش‌های زن و مرد در جامعه و یا بی عدالتی‌های مربوط به سن، جنس و یا میزان پذیرش فرهنگی – اجتماعی شکل می‌دهند و یا ما را به سوی نژاد پرستی، اختلالات و بی‌نظمی غذایی، مصرف‌گرایی، انزوا، آزارهای جنسی، فقر، پرخاشگری، خشونت و غیره می‌کشاند. اما اگر سایر عوامل محیطی در یک جهت حرکت کنند، رسانه‌ها نیز در آنها موثر واقع می‌شوند و مشارکت می‌یابند. نقش رسانه‌ها به ویژه در مواقعی که شخص تجربه چندانی ندارد و یا اطلاعات مناسب و درست از جایی دریافت نمی‌کند و قادر نیست از محیط شخصی خود، عقیده‌ای برای خود پیدا کند، برجسته‌تر می‌شود.
همچنین باید گفت که رسانه‌ها نمی‌توانند به تنهایی عامل تغییرات مثبت اجتماعی (نظیر کاهش اختلاف و شکاف‌های اطلاعاتی انقلاب آموزشی، مدارای اجتماعی، دموکراسی و صلح) باشند. با این حال اگر در همان جهت حرکت کنند،

چکیده

نگارش فیلمنامه به‌عنوان بستر اصلی و محور پیوند عناصر سینمایی، یکی از مهم‌ترین مراحل شکل‌گیری و تولید فیلم است. ازآنجایی‌که استفاده از «غیاب» در فیلمنامه کارآیی دارد، این رساله تلاش می‌کند با روش اسنادی و کتابخانه‌ای، محدودیت‌ها و آسیب‌های تصویرگری مستقیم معصوم (ع)، را مورد بررسی قرار می‌دهدو در ادامه از «غیاب» به‌عنوان راهکار مطرح شده برای پرداختن به شخصیت معصومین (ع) و از کارکردهای آن در سینما و تلویزیون سخن می‌گوید که عبارت‌اند از همدلی و همراهی تماشاگر با داستان که باعث باورپذیری، جذابیت و تأثیرگذاری می‌شود. در پایان به این نتیجه می‌رسد که با توجه به محدودیت‌های زبان سینما و تلویزیون، استفاده از این تکنیک برای بازنمود ابعاد مختلف زندگی معصوم (ع) و شخصیت‌های قدسی مناسب است و باید مورد توجهی ویژه قرار بگیرد.

کلید واژه: غیاب ، شخصیت پردازی، معصومین، فیلمنامه

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات… 7

. 8

.. 8

.. 9

.. 9

.. 10

.. 10

. 10

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق.. 15

.. 16

.. 20

. 21

2ـ2ـ1ـ1 پیرنگ.. 21

 

2ـ2ـ1ـ2 شخصیت.. 24

2ـ2ـ1ـ3 درون مایه. 30

2ـ2ـ1ـ4کشمکش… 30

2ـ2ـ1ـ5بحران. 33

2ـ2ـ1ـ6دیالوگ.. 34

2ـ2ـ1ـ7 زمان و مکان (صحنه، موقعیت) 35

… 35

فصل سوم: یافته‌های تحقیق.. 40

3ـ1غیاب در اصل خلقت… 41

3ـ2غیاب نزد پساساختارگراها 43

.. 44

3ـ4غیاب و تخیل.. 47

3ـ5 غیاب و روایت پذیری برای کودک.. 47

3ـ6غیاب و واکنش… 48

3ـ7غیاب و صرفه جویی هزینه ها 48

3ـ8 سینما و تصویرگری معصوم 49

3ـ8ـ1 اهمیت چگونگی بازنمایی معصومین در سینما 50

3ـ8ـ2تصویرگری معصوم در سینمای هالیوود 51

3ـ8ـ3 تصویرگری معصوم در سینمای ایران. 57

3ـ8ـ4 محدودیت های سینما و تلویزیون در تصویرگری معصوم 62

3ـ9گستره غیاب در فیلم. 67

3ـ9ـ1غیاب در عناصر میزانسن. 68

3ـ10غیاب در ژانرهای سینمایی.. 79

3ـ10ـ1غیاب در ژانر معمایی ـ پلیسی. 79

3ـ10ـ2غیاب در ژانر وحشت.. 79

. 80

3ـ11ـ1 منظق داستانی. 80

3ـ11ـ2 پیوند شخصیت غائب با اصل داستان. 80

3ـ11ـ3 حفظ کشمکش… 82

… 84

3ـ12ـ1 استفاده از راهکار غیاب در نقل تاریخ. 84

3ـ12ـ2 غیاب و بازنمایی رویداد واحد از زندگی معصوم 86

3ـ12ـ3 غیاب و راز. 87

3ـ13راهکارهای تجربه شده در تصویرگری معصوم. 88

. 88

3ـ13ـ1ـ3 ارزیابی روش حضور کامل. 93

. 93

3ـ13ـ3 ارزیابی روش غیاب شخصیت.. 105

… 105

فصل چهارم: نتیجه‌گیری.. 108

چکیده:

«آرایش رسانه‌ای کارآمد» الزام اصلی مأموریت صداوسیماست که «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه» می­باشد، لذا ضرورتاً باید الگویی برای تنظیم آرایش رسانه­ای تدوین گردد تا با برتافتن آن الگو، صداوسیما مأموریت خود را محقق و در مواجهه با امپریالیسم رسانه­ای دشمن، بر تهدیدات آن نیز فایق آید. بر این ‌اساس پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که، الگوی آرایش رسانه­ای صداوسیمای جمهوری اسلامی، چگونه باید باشد؟ که در کنار این مسئله، به بررسی شرایط نوین فضای رسانه‌ای جهان برای انطباق با شرایط جدید و همچنین، آشنایی با حوزه ها و جوانب آرایش رسانه­ای نیز می‌پردازد. برای پاسخ به این پرسش، تحقیق حاضر به‌صورت کیفی انجام شد و گردآوری داده‌ها نیز به روش مصاحبه عمیق با 15 کارشناسان خبره از اساتید علوم ارتباطات و مدیریت رسانه، سینما، علوم نظامی، علوم سیاسی و دانش مدیریت استراتژیک انجام گرفت که پس از استخراج و کدگذاری داده‌ها به‌صورت گام‌به‌گام و مرحله‌به‌مرحله از مصاحبه‌ها، به کدگذاری باز، محوری و گزینشی، مقوله‌بندی پرداخته شد. با به اشباع رسیدن مقولات و اتصال و پیوند مقولات اصلی، طرح نظری بزرگ‌تری شکل گرفت و یافته‌ها به‌آرامی شکل نظریه بر خود پذیرفت. از این طریق تدوین الگوی موردنظر مورد مداقه قرار گرفت.

طراحی الگوی موردنظر که به‌صورت ترکیبی بر مبنای طرح‌ریزی در دانش مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی در مدیریت عمومی شکل گرفته، پس از تعریف و تبیین مفهوم «آرایش رسانه‌ای» به الگوی گام‌به‌گام برای طراحی آرایش رسانه‌ای رسید که شامل 14 گام‌ اصلی است که شامل موارد زیر می‌باشد: پیش‌گام. تنظیم عقبه آرایش رسانه‌ای 1.تعیین رویکردهای طراحی 2. تفکیک پارادایم 3. ‌تنظیم اصول و قواعد طراحی آرایش 4. تعیین نوع آرایش رسانه‌ای آفندی، تهاجمی، متقارن و نامتقارن، 5. شناخت وضع موجود و استعداد نیروی خودی و غیر 6. ترسیم وضع مطلوب و برآورد وضعیت از فضای نوین رسانه‌ای 7. تعیین حوزه نفوذ و کانون تمرکز تمدنی و اولویت‌ها و نیازسنجی جامعه و نظام 8. تنظیم حوزه‌های آرایش رسانه‌ای و قالب‌ها و گونه‌های رسانه‌ای 9. سازمان‌دهی، نهادسازی و تنظیم زنجیره تأمین 10. تبیین اهداف،‌ مأموریت و چشم‌انداز کل و جزء 11. تأمین منابع انسانی و امکانات 12. هدایت و رهبری 13. انتشار کیفی و کمی پیام 14. نظارت و ارزیابی، آسیب‌شناسی مجدد، بازطراحی و به‌روزرسانی.

کلیدواژه‌ها:

آرایش رسانه­ای، رقابت در سپهر رسانه‌ای، قدرت نرم، دیپلماسی عمومی، مدیریت استراتژیک رسانه، صداوسیما، ادغام رسانه­ای، همگرایی رسانه­ای، آرایش رسانه­ای متقارن و نامتقارن

 

فهرست

فصل اول: کلیات.. 1

• مقدمه 2

2-1. بیان مسئله. 2

3-1. ضرورت و اهمیت تحقیق: 4

4-1. اهداف تحقیق.. 6

5-1. سؤالات تحقیق.. 6

6-1. فرضیه‌ها 7

7-1. تعریف مفاهیم. 7

فصل دوم: مبانی نظری.. 12

1-2 مقدمه. 13

2-2 بررسی تحقیقات پیشین.. 13

1-2-2 تحقیقات داخلی.. 13

1-2-2 تحقیقات خارجی.. 18

3-2 نظریات مربوط به تحقیق.. 21

1-3-2 مدیریت استراتژیک، ‌مدیریت عمومی و مدیریت رسانه. 22

1-1-3-2 رویکردهای مدیریت رسانه. 23

2-1-3-2 ضرورت توجه توأمان به سه منظر و گفتمان حاکم بر مدیریت استراتژیک رسانه. 24

2-3-2 جنگ نرم. 25

1-2-3-2 جنگ نرم در فضای سایبر. 27

3-3-2 رقابت و یا جنگ رسانه‌ای، در سپهر رسانه‌ای جهان. 29

4-3-2 دیپلماسی عمومی و ارتباطات استراتژیک… 32

5-3-2 دیپلماسی رسانه‌ای.. 38

1-5-3-2 تبدیل اطلاعات سری به اطلاعات آشكار. 39

2-5-3-2 رسانه‌ها؛ نهادهای خصوصی دیپلماتیك… 40

3-5-3-2 دیپلماسی رسانه‌ای؛ عرصه دیپلماسی افكار عمومی.. 41

4-5-3-2 رسانه‌ها؛ حلقه اتصال دولت‌ها به افكار عمومی جهانی.. 42

6-3-2 رسانه پدیده‌ای انسان‌واره 43

7-3-2 فضای نوین رسانه‌ای جهان. 48

1-7-3-2 سیر تطور رسانه و مخاطب و جامعه. 49

2-7-3-2 جامعه اطلاعاتی : 64

3-7-3-2 جامعه دانشی.. 71

4-7-3-2 جامعه مجازی.. 74

5-7-3-2 جامعه الحاقی.. 82

6-7-3-2 جمع‌بندی بخش «فضای نوین رسانه‌ای جهان» 87

 

فصل سوم: روش تحقیق.. 88

1-3. مقدمه. 89

2-3. شیوه تحقیق.. 89

3-3. روش گردآوری اطلاعات.. 91

1-3-3 مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای.. 91

2-3-3 مصاحبه عمیق. 92

3-3-3 روش گراندد تئوری.. 93

4-3. جامعه آماری یا جامعه مورد بررسی.. 96

5-3. روش نمونه‌گیری و محاسبه حجم نمونه. 97

6-3. روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات.. 98

7-3. اعتبار و پایایی تحقیق.. 102

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق.. 104

1-4. مقدمه. 105

2-4. ابعاد آرایش رسانه‌ای.. 105

3-4. مفهوم،‌ معنا و تعریف آرایش رسانه‌ای.. 108

4-4. پیش‌نیاز آرایش رسانه‌ای.. 112

5-4. برنامه‌ریزی در آرایش رسانه‌ای.. 114

1-5-4. تعیین رویکردهای طراحی در برنامه‌ریزی.. 115

2-5-4 تبیین وضع موجود در برنامه‌ریزی.. 118

3-5-4 ترسیم وضع مطلوب و شناخت آینده و فضای نوین رسانه‌ای جهان در برنامه‌ریزی.. 128

4-5-4 . طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی.. 135

1-4-5-4. طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام اول،‌ ‌تنظیم اصول و قواعد طراحی آرایش… 135

2-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام دوم، تعیین نوع آرایش رسانه‌ای.. 147

3-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام سوم، تفکیک پارادایم. 149

4-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام چهارم، تعیین حوزه نفوذ تمدنی.. 151

5-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام پنجم، نیازسنجی.. 152

6-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام ششم، تنظیم حوزه‌های آرایش رسانه‌ای.. 153

7-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام هفتم، تبیین اهداف،‌ مأموریت و چشم‌انداز و انتشار‌ 156

6-4. سازمان‌دهی در آرایش رسانه‌ای.. 160

7-4. منابع انسانی و تأمین امکانات در آرایش رسانه‌ای.. 163

8-4. هدایت و رهبری در آرایش رسانه‌ای.. 166

9-4. نظارت و کنترل در آرایش رسانه‌ای.. 167

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری.. 170

1-5. مقدمه. 171

2-5. خلاصه تحقیق.. 171

3-5. خلاصه یافته‌ها 172

4-5. نتیجه‌گیری.. 178

5-5 محدودیت‌های تحقیق.. 183

6-5. پیشنهادهای برخاسته از تحقیق.. 183

7-5. پیشنهادهایی به سایر محققین.. 185

پیوست ۱:‌ متن مصاحبه‌ها 186

مصاحبه‌های عمیق و کدگذاری‌های باز مصاحبه‌ها 187

فهرست منابع و مآخذ. 244

 

فهرست تصاویر، نمودارها و جداول:

تصویر  ۱-2 محدوده‌های اطلاعات.. 28

تصویر ۲-۲ ارتباطات استراتژیک از منظر بنیاد رند. 36

تصویر 3-2  سیر تطور جامعه. 49

تصویر 4-2 سیر تطور جامعه. 49

تصویر 5-2 سیر تطور وب.. 51

تصویر 6-2 سیر تطور وب.. 53

تصویر 7-2 دروازه ادغام. 54

تصویر 8-2 چشم‌انداز بسط وب.. 55

تصویر 9- 2 چشم‌انداز بسط وب.. 56

تصویر 10-2 آینده سرگرمی.. 58

تصویر 11-2 آینده سرگرمی.. 60

تصویر 12-2 نقشه ترند یونیورس 2012. 63

تصویر 13-2 بستر مفهومی جامعه اطلاعاتی.. 66

تصویر  14-2 دامنه شهر الکترونیک… 69

تصویر  15-2 ارکان شهر الکترونیک… 70

تصویر 16-2 ریشه‌یابی شهر الکترونیک… 71

تصویر 17-2 سیر تطور جامعه. 72

جدول 1-3 فهرست مصاحبه‌های عمیق.. 93

تصویر 2-3 جمع‌ آوری و تحلیل داده‌ها به صورت زیگزاگ.. 97

جدول 3-3 نمونه‌ای از کدگذاری.. 101

تصویر 4-3 نمونه‌ای از یک ایدئوگرام مصاحبه عمیق.. 102

تصویر 1-4 چارچوب‌های آرایش رسانه‌ای.. 106

تصویر 2-4 الگوی مدیریت عمومی رسانه. 107

تصویر 3-4 عقبه آرایش رسانه‌ای.. 114

تصویر 4-4 برنامه‌ریزی در آرایش رسانه‌ای.. 115

تصویر 5-4 برنامه‌ریزی- رویکردهای طراحی.. 117

تصویر 6-4 برنامه‌ریزی- شناخت وضع موجود. 118

تصویر 7-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- شناخت توان رسانه‌ای.. 121

تصویر 8-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- شناخت سازمان و برنامه. 122

تصویر 9-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- ضعف‌شناسی- آسیب‌شناسی.. 123

تصویر 10-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- ضعف‌شناسی- شناخت مخاطبان رسانه‌های خودی.. 126

تصویر 11-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود. 127

تصویر 12-4 برنامه ریزی- ترسیم وضع مطلوب و فضای نوین رسانه‌ای جهان. 131

تصویر 13-4 برنامه ریزی- ترسیم وضع مطلوب و فضای نوین رسانه‌ای جهان. 134

تصویر 14-4 برنامه ریزی.. 135

تصویر 15-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی.. 135

تصویر 16-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- رسانه. 138

تصویر 17-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- مدیریت.. 139

تصویر 18-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- پیام. 144

تصویر 19-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- مخاطب.. 147

تصویر 20-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- نوع آرایش… 149

تصویر 21-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تفکیک پارادایم. 150

تصویر 22-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تعیین حوزه تمدنی.. 151

تصویر 23-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- نیازسنجی.. 152

تصویر 24-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- حوزه‌های آرایش رسانه‌ای.. 156

تصویر 25-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- اهداف و مأموریت و چشم‌انداز 159

چکیده

پژوهش حاضر در پی بررسی و کشف گفتمان یا گفتمان‌های شکل‌گرفته پیرامون کودتای 28 مرداد در تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی در گزارش‌های «ویژه شصتمین سالگرد کودتای 28 مرداد» است. به همین منظور از نظریه‌هایی همچون بازنمایی رسانه‌ای، چارچوب‌سازی، انگاره‌سازی، نظریه گفتمان و دیپلماسی رسانه‌ای استفاده‌شده است. روش بکار گرفته‌شده در پژوهش حاضر تحلیل گفتمان با بهره گرفتن از رویکرد گفتمان کاوی ون‌دایک است. متن موردمطالعه این پژوهش، 7 گزارش و مستند «مصدق، نفت و کودتا» است که پس از بررسی، به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌شده و مورد گفتمان کاوی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد متون تمام گزارش‌ها و مستند از لحاظ سبک واژگانی، افراد و نهادهای مطرح‌شده در متن، قطب‌بندی، استنادها، پیش­فرض­ها، دلالت‌های ضمنی، مؤلبفه­های اجماع و توافق و گزاره­های اساسی شباهت‌های بسیاری دارند. بر اساس یافته‌های تحقیق، اصلی‌ترین چارچوب در دستور کار قرارگرفته در این گزارش‌ها و مستند در خصوص کودتای 28 مرداد «چارچوب دیپلماسی رسانه‌ای غرب» بوده است که گفتمان‌های مشترکی چون گفتمان ناسیونالیسم ایرانی، گفتمان منافع ملی، گفتمان ابرقدرتی آمریکا، پاد گفتمان استکبارستیزی، و گفتمان صلح‌طلبی، گفتمان خیانت رهبران مذهبی به منافع ملی، گفتمان تسلیم و سازش و زیر سؤال بردن گفتمان اسلام سیاسی با توجه به مبانی فلسفی و معرفت‌شناختی چارچوب مورداشاره در هر گزارش برجسته شده‌اند. هر یک از این گزارش‌ها انگاره‌های خود را نیز بر اساس گفتمان‌های ساخته‌شده، ارائه کرده‌اند.

واژگان کلیدی: کودتای 28 مرداد ۱۳۳۲، گزارش‌های ویژه شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد، تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی، گفتمان، تحلیل گفتمان، تاریخ

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                 صفحه

1- فصل اول: … 1

1-1-‌ طرح مسئله. 2

2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 3

3-1- هدف‌های تحقیق.. 4

4-1- سؤال‌های تحقیق.. 4

5-1- تعریف مفاهیم و مقوله‌ها 5

2- فصل دوم: … 7

1-2- بررسی تحقیقات پیشین.. 8

2-2- مبانی نظری تحقیق.. 13

1-2-2-‌ مفهوم ایدئولوژی و نظریه بازتولید. 13

2-2-2- نظریه بازنمایی رسانه‌ای.. 14

3-2-2- دیپلماسی رسانه‌ای.. 15

4-2-2- امپریالیسم رسانه‌ای.. 16

3-2- چارچوب نظری تحقیق.. 17

1-3-2- نظریه برجسته‌سازی.. 17

1-1-3-2- تعاریف نظریه برجسته‌سازی.. 17

2-1-3-2- عوامل مؤثر در برجسته‌سازی.. 20

2-3-2- نظریه گفتمان.. 22

1-2-3-2- تعاریف تحلیل گفتمان.. 22

2-2-3-2- مهم‌ترین اهداف تحلیل گفتمان.. 27

3-2-3-2- رویکرد تئون ون‌دایک در تحلیل گفتمان.. 27

3-3-2- نظریه انگاره‌سازی.. 28

 

4-3-2- نظریه چارچوب‌سازی.. 32

3- فصل سوم: … 40

1-3- روش تحقیق.. 41

۲-3- عملیاتی کردن یا مقوله‌سازی.. 44

۳-۳- متن موردمطالعه. 47

۴-3- حجم نمونه. 48

۵-3- روش نمونه‌گیری.. 48

6-3- روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 49

7-3- روش تجزیه‌ وتحلیل اطلاعات.. 49

۸-3- اعتبار و پایایی تحقیق.. 50

4- فصل چهارم: … 52

1-1-4- تحلیل و بررسی متن گزارش‌های «ویژه شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد»  53

1-1-1-4- گزارش اول: فراز و فرود زندگی سیاسی محمد مصدق. 54

2-1-1-4- گزارش دوم: مطالب رسانه‌های آمریکا در دوران مصدق، 60

3-1-1-4- گزارش سوم: نگاهی به وقایع ۲۵ تا ۲۸ مرداد 1332. 65

4-1-1-4- گزارش چهارم: مصاحبه اختصاصی با طراح اصلی کودتای ۲۸ مرداد. 70

5-1-1-4- گزارش پنجم: پیامدهای کودتای ۲۸ مرداد. 75

6-1-1-4- گزارش ششم: سهم نیروهای داخلی در کودتای ۲۸ مرداد. 82

7-1-1-4- گزارش هفتم: بررسی دلایل و روند شکل‌گیری کودتای 28 مرداد. 88

1-2-1-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- دکتر مصدق و جبهه ملی.. 97

2-2-1-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- آمریکا 103

3-2-1-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- انگلیس…. 109

4-2-1-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- شاه و نیروهای طرفدار سلطنت… 111

5-2-1-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- آیت‌الله کاشانی و نیروهای مذهبی   114

6-2-1-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- حزب توده و کمونیست‌ها 118

۳-1-4- گفتمان و انگاره‌های متن گزارش‌های «ویژه‌ی شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد»  119

2-4- تحلیل و بررسی متن مستند «مصدق، نفت و کودتا». 121

1-1-2-4 مضمون اول: جنبش ملی نفت؛ بهم ‌خوردن خواب آرام استعمار 121

2-1-2-4 مضمون دوم: جنگ سرد؛ نظم جدیدی برای جهان. 128

3-1-2-4 مضمون سوم: ایالات‌متحده؛ متحدی فرضی علیه بریتانیا 131

4-1-2-4 مضمون چهارم: بحران ملی.. 135

5-1-2-4 مضمون پنجم: قیام 30 تیر 1331. 138

6-1-2-4 مضمون ششم: نزدیکی حزب توده به مصدق. 143

7-1-2-4 مضمون هفتم: طراحی کودتا 145

8-1-2-4 مضمون هشتم: مرحله اول عملیات؛ کودتای ناکام. 151

9-1-2-4 مضمون نهم: مرحله دوم عملیات؛ موفقیت کودتای 28 مرداد. 158

1-2-2-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- دکتر مصدق و جبهه ملی.. 163

2-2-2-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- آمریکا 168

3-2-2-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- انگلیس…. 172

4-2-2-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- شاه و نیروهای طرفدار سلطنت… 175

5-2-2-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- آیت‌الله کاشانی و نیروهای مذهبی   178

6-2-2-4- تحلیل اطلاعات متن‌ها و فرا متن- حزب توده و کمونیست‌ها 182

۳-2-4- گفتمان و انگاره‌های متن مستند «مصدق، نفت و کودتا». 184

3-4- جداول یافته‌های تحقیق.. 188

5- فصل پنجم: . 190

1-5- خلاصه­ی یافته‌ها 191

1-1-5- گزارش‌های «ویژه‌ی شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد». 193

2-1-5- مستند «مصدق، نفت و کودتا». 196

2-5- جمع‌بندی.. 199

3-5- محدودیت‌های تحقیق.. 200

4-5- پیشنهادها 200

1-4-5- پیشنهادهای آموزشی.. 200

2-4-5-پیشنهادهای پژوهشی.. 201

3-4-5-پیشنهادها به رسانه‌ی ملی و سایر رسانه‌ها 201

فهرست منابع و مآخذ. 203

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق