فهرست مطالب

عنوان                                                                                                         صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

 

فصل اوّل: کلّیات

 

1-1 بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-2 اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-3 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-4 پرسشهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-5 فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 6

 

فصل دوّم: پیشینه تحقیق

 

2- درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

2-1 فردوسی از ولادت تا در گذشت………………………………………………………………………………………………………. 14

2-1-1 شاهنامه از نظر بزرگان ایران زمین…………………………………………………………………………………………….. 19

2-1-2 شاهنامه از نظر بزرگان سرزمینهای دیگر…………………………………………………………………………………… 24

2-1-3 توحید از دیدگاه فردوسی……………………………………………………………………………………………………………. 26

2-2 تاریخچه زندگانی زرتشت و آیین او………………………………………………………………………………………………… 29

2-2-1 عرفان زرتشت……………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

2-2-2 اوستا……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 40

2-3 مرگ از دیدگاه قرآن…………………………………………………………………………………………………………………………. 41

2-3-1 حکمت مرگ از دیدگاه اسلام…………………………………………………………………………………………………….. 45

2-3-2 آراء فلاسفه و حکمادر رابطه با مرگ………………………………………………………………………………………….. 46

2-3-3 مرگ از دیدگاه عرفان و اسطوره و مادیگرایان……………………………………………………………………………. 48

2-4 آیین های خاک سپاری……………………………………………………………………………………………………………………. 49

2-4-1 مراسم تشییع زرتشتیان………………………………………………………………………………………………………………. 49

2-4-2 آیین خاکسپاری در اسلام…………………………………………………………………………………………………………… 50

عنوان                                                                                                         صفحه

2-4-3 آیین خاکسپاری در شاهنامه………………………………………………………………………………………………………. 52

2-4-3-1 دخمه……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

2-4-4 آیین سوگواری در شاهنامه…………………………………………………………………………………………………………. 54

2-4-5 سوگواری در آیین زرتشت…………………………………………………………………………………………………………… 56

 

فصل سوّم:روش تحقیق

 

3- درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-1 ابزار گرد آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-2 شیوه گرد آوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………. 59

3-3 شیوه تجزیه و تحلیل داده ­ها…………………………………………………………………………………………………………….. 59

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

 

4- درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 61

4-1 مرگ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

4-1-1 مرگ در لغت………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

4-1-2 ریشه ی واژه ی مرگ………………………………………………………………………………………………………………….. 64

4-1-3 تعاریف مرگ…………………………………………………………………………………………………………………………………. 64

4-1-4 ابر پندار شاهنامه………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

4-1-5 حکمت مرگ و زندگی در شاهنامه  …………………………………………………………………………………………. 68

 

4-1-6 رویکرد عرفانی و عبرت آموزی از مسأله مرگ در شاهنامه………………………………………………………. 70

4-1-7 مرگ سرنوشتی ناگزیر…………………………………………………………………………………………………………………. 74

4-2 مقایسه باور مرگ در شاهنامه با گاتها……………………………………………………………………………………………… 76

4-2-1 باور به دو هستی در شاهنامه……………………………………………………………………………………………………… 76

4-2-2 باور به دو هستی در گات‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 77

4-2-3 نام نیک در شاهنامه…………………………………………………………………………………………………………………….. 77

4-2-4 نام نیک در گا‌ت‌ها……………………………………………………………………………………………………………………….. 79

4-2-5 تاثیر باور به مرگ بر رفتار در شاهنامه……………………………………………………………………………………….. 80

4-2-6 تاثیر باور به مرگ بر رفتار در گات‌ها………………………………………………………………………………………….. 85

عنوان                                                                                                         صفحه

4-2-7 آرزوی مرگ در شاهنامه……………………………………………………………………………………………………………… 86

4-3 زمان(زروانیسم)…………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

4-3-1 زروان خدای مرگ………………………………………………………………………………………………………………………… 88

4-3-2 زروان خدای بخت………………………………………………………………………………………………………………………… 89

4-4 نام های مرگ…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

4-4-1 هوش…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 92

4-4-2 زمان و زمانه………………………………………………………………………………………………………………………………….. 94

4-4 جهان پس از مرگ……………………………………………………………………………………………………………………………. 96

4-4-1 درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

4-4-2 رستاخیز………………………………………………………………………………………………………………………………………… 97

4-4-2-1 رستاخیز در لغت……………………………………………………………………………………………………………………… 97

4-4-2-2 رستاخیز چیست؟……………………………………………………………………………………………………………………. 97

4-4-2-3  رستاخیز در عقاید گوناگون…………………………………………………………………………………………………… 100

4-4-2-4 عقاید اقوام باستانی در مورد رستاخیز……………………………………………………………………………………. 101

4-4-2-5 آراء فلاسفه و حکما در مورد رستاخیز………………………………………………………………………………… 102

4-4-2-6 نظر صاحبان ادیان در مورد رستاخیز…………………………………………………………………………………….. 102

4-4-2-7 معاد جسمانی  ………………………………………………………………………………………………………………………… 105

4-4-2-8 آفرینش نخستین دلیل قاطعی است بر معاد………………………………………………………………………… 107

4-5  روان………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 111

4-5-1 روان در شاهنامه…………………………………………………………………………………………………………………………… 112

4-5-2 سرنوشت روان پس از مرگ  از دیدگاه زرتشت…………………………………………………………………………. 116

4-5-2-1 پس رشن عادل……………………………………………………………………………………………………………………….. 120

4-5-3 پاداش و کیفر زندگی پس از مرگ ازدیدگاه زرتشت………………………………………………………………… 121

4-5-4 سرنوشت روح در ادیان و آیین های گذشته……………………………………………………………………………… 122

4-6  بهشت و جهنم (دوزخ)……………………………………………………………………………………………………………………. 123

4-6-1 بهشت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 124

4-6-1-1 بهشت یا دوزخ در آیین زرتشتی چگونه توصیف گردیده؟………………………………………………….. 125

4-6-2 بررسی دیدگاه شاهنامه و گات‌ها در باره بهشت و دوزخ…………………………………………………………… 128

4-6-2-1 سنجه (میزان، مقیاس) نیکی و بدی در شاهنامه…………………………………………………………………. 128

4-6-2-2 سنجه نیکی و بدی در گات‌ها………………………………………………………………………………………………… 129

عنوان                                                                                                         صفحه

4-6-2-3 پاداش و پادافره (بادافره، مجازات)در شاهنامه……………………………………………………………………….. 132

4-6-2-4 پاداش و پادافره در گات‌ها………………………………………………………………………………………………………. 133

4-6-2-5 بهشت روشن در شاهنامه……………………………………………………………………………………………………….. 135

4-6-2-6 بهشت روشن در گات‌ها…………………………………………………………………………………………………………… 136

4-6-2-7 بهشت در شاهنامه…………………………………………………………………………………………………………………… 137

4-6-2-8 بهشت در گات‌ها………………………………………………………………………………………………………………………. 141

4-7 دوزخ ( جهنم)…………………………………………………………………………………………………………………………………… 143

4-7-1 دوزخ در شاهنامه…………………………………………………………………………………………………………………………. 144

4-8 بازگشت به سوی خدا……………………………………………………………………………………………………………………….. 148

4-8-1 بازگشت به سوی خدا در شاهنامه  …………………………………………………………………………………………… 148

4-8-2 بازگشت به سوی خدا در گات­ها…………………………………………………………………………………………………. 148

4-8-3 راهنمایی خدایی برای رستگاری در شاهنامه……………………………………………………………………………. 151

4-8-4 راهنمایی خدایی در گات‌ها……………………………………………………………………………………………………….. 152

4-9 جاودانگی……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 154

4-9-1 جاودانگی در شاهنامه………………………………………………………………………………………………………………….. 156

4-9-2 جاودانگی از دیدگاه زرتشت………………………………………………………………………………………………………… 163

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

 

5-1 نتیجه و بحث  ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 166

5-2 پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 171

5-3  محدودیت ها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 172

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 174

چکیده:

شاهنامه جایگاه بزرگی در میان کشور ایران فرهنگی دارد. از آنجا که شاهنامه ریشه در فرهنگ ایران باستان دارد. فرهنگ انگیزه‌ای است که مردم را پیش می‌برد،. در این پژوهش تلاش خواهد شد که دیدگاه شاهنامه در باره جهان پس از مرگ و تاثیر دین زرتشتی بر این دیدگاه بررسی و نشان داده شود دیدگاه مردم در باره مرگ و دنیای پس از آن اثر بزرگ و گسترده‌ای بر روش زندگی مردم می‌گذارد. از سوی دیگر کوشش می‌شود با همسنجی دیدگاه شاهنامه در باره مرگ و دنیای پس از مرگ با گات‌ها ریشه‌های فرهنگ شاهنامه بررسی شود.

در این تحقیق شیوه کار توصیفی و تحلیلی است، با بهره گیری از کتب کتابخانه و مقالات مربوطه در سایتهای مورد نظر اطلاعات گرد آوری گردید. کلیه بیت­ها در شاهنامه که به مسئله جهان پس از مرگ ارتباط داشت و همچنین بخشی از سروده‌های گات‌ها، کتاب آسمانی زرتشتیان، یا اوستا، نوشته‌های مقدس زرتشتیان، و پندنامه‌های موبدان که پیامی همچون بیت مورد نظر داشتند و با مطالب دیگر در کتبی که بعنوان رفرنس آورده شده یادداشت، بررسی و نکات مشترک موجود مورد تحلیل قرار گرفت.

نتیجه اینکه در دیدگه شاهنامه، گیتی (دنیای مادی) گذراست و نمی‌شود دل در آن بست، ولی مینو (دنیای روحانی) جاوید است و باید در آن بهترین زندگی را داشت. شاید چون دانش مردم بسیار ناچیز است، پس نگارنده شاهنامه همواره از سوی چهره‌های شاهنامه دست نیایش به سوی خداوند بر­می‌دارد تا بهترین راه برای رسیدن به این بهترین زندگی پر از آرامش و آسایش را بیابد. او در این آرزوست که از دشواری‌ها و پادافره (مجازات) دوزخ رهایی یابد، و به نظر می­رسد اندیشه فردوسی در کنار زندگی و زندگی با مرگ برای این گره می­خورد تا موجب زدودن غفلت از هستی آدمی باشد و انسان را به این نکته رهنمود سازد که مرگ در ماست و همیشه با ماست، مرگ در مقابل زندکی و همراه همیشگی آن شگفت انگیز­ترین پارادوکس تاریخ حیات بشری بوده است که از همان آغاز همپای وی تا به امروز راهی طولانی و شگرف راپیموده و همچنین در دین زرتشت نیز این اعتقاد می­رود که زندگی با مرگ تن به پایان نمی­رسد روان به زندگی مینو ادامه می­دهد، از این رو هر کس باید روش زندگی را به گونه­ ای برگزیند تا به زندگی روان در مینو آسیب نرسد.

 

کلید واژه ها:  شاهنامه، زرتشت، مرگ، بهشت، دوزخ، گاتها

مقدمه

 

شاهنامه شاهکاری ادبی است با موضوعاتی جامع و داستانهایی متنوع سراینده آن حکیم جامع الاطراف که جلوه هایی مختلف از ادبیات حماسی، غنایی و تعلیمی را به نمایش می گذارد. بررسی ابعاد مختلف «شاهنامه» موجب شناخت بیشتر عظمت و شکوه این اثر وهمچنین سراینده آن می شود.

پند و ا ندرزهای فردوسی است که از آبشخورهای فکری دینی و قومی وی سرچشمه گرفته است و از آنجا که عاطفه نهفته در آن انسانی است نه شخصی، جامعیت و شمول آن از زمان و مکان خاص فراتر است و همه آفاق را در بر می گیرد.

آرامش و آبادی آرزوی هر کس برای داشتن بهترین زندگی است. این آرامش پدید آمدنی نیست مگر

آن که با دانش نیک همزبانی به همدلی دگرگون شود. همانگونه که استاد عشق مولوی می‌سراید:

 

همزبانی خویشی و پیوندی است                                                یار با نا محرمان چون بندی است

ای  بسا  هندو و  ترک  همزبان                                                 ای بسا  دو  ترک چون بیگا نگان

از زبان محرمی خود دیگر  است                                                  همدلی  از  همزبانی  بهتر  است

 

برای رسیدن به همدلی و همزبانی باید یکدیگر را درست شناخت. فرهنگ را نیروی پیش برنده مردم و جامعه دانسته‌اند. در واژه نامه معین آن را ادب و هنر و ادب كردن مردم معنی كرده است. استاد برومند سعید(1384)، در پژوهشی ادیبانه آن را از دو بخش فر + هنگ می‌داند. «فر» پیشوندی به معنی پیش و جلو رفتن است و «هنگ» دگرگونه‌ای از «سنگ» به معنی متانت و سنگینی است.

فرهنگ زمانی پدیدار می‌شود که آموخته‌ها در منش مردم نهادینه گردند. بدینگونه مردم از آن آموخته‌‌ها در زندگی خود و یا درون جامعه بهره می‌برند، بدون آنکه نیازی به فشار بیرونی برای بکار بستن آن باشد. برای نمونه اگر بد شمردن اسراف در منش کسی نهادینه شود، او نه برای جریمه دولتی و نه برای خوش آمد دیگران از اسراف پرهیز نمی‌کند، بلکه چون این کار را بد می‌داند از آن می‌پرهیزد. چنین کسی در خلوت هم آن کار دیگر را نمی‌کند[1].

مهم آنست که چه آموخته‌ای با چه آرمانی و از چه راهی در منش مردمان نهادینه می‌شود. آیا بهره‌کشانی می‌خواهند از شیره جان مردمانی ثروت و قدرت بیندوزند یا آبادگرانی مردم دوست در پی افزایش خرسندی مردم هستند.

تاریخ ایران گواه آنست كه هرگاه رهبران و مدیران كلان كشور در این وظیفه كوتاهی كردند، كشوربه دست بیگانگان افتاد. اما نكته مهم آنست كه ایرانیان از دیدگاه فرهنگی نه تنها شكست نخورده‌اند، بلكه فرهنگ خود را به مهاجمان دیكته هم كردند (محسنی نیا، 1382).

بنابراین گرگان مردم نما كه خود را صاحبان جهان می‌دانند، برای چیرگی بر این مرز و بوم راهی دیگر را برگزیدند. آنها با بریدن مردم از ریشه‌های فرهنگی ایشان و نمایاندن ویژگی‌های ویران كننده به جای فرهنگ، می‌كوشند تا بر روح مردم

ERR_CONNECTION_TIMED_OUT

 

 

5-27- فقر………………………………………………………………………………………….145

5-28- قاصر بودن انسان………………………………………………………………………..146

5-29- قناعت……………………………………………………………………………………..147

5-30- كاشتن عمل……………………………………………………………………………..147

 

5-31- كبر و فخر………………………………………………………………………………..148

5-32- كر وكور بودن دشمنان……………………………………………………………….148

5-33- كرم………………………………………………………………………………………..148

5-34- گرامی داشتن و برتری انسان………………………………………………………..149

عنوان                                                                                                          صفحه

5-35- گمراهان…………………………………………………………………………………..149

5-36- لا نگفتن…………………………………………………………………………………..150

5-37- لوح محفوظ……………………………………………………………………………..150

5-38- مشورت……………………………………………………………………………………151

5-39- نفس امّاره و لوّامه………………………………………………………………………151

5-40- نبی- طاها…………………………………………………………………………………151

5-41- نكوهش تضییع حقوق دیگران……………………………………………………..152

5-42- نیكی به والدین………………………………………………………………………….152

5-43- والضحی…………………………………………………………………………………..153

5-44- یتیم ومظلوم………………………………………………………………………………153

قرآن، حدیث و ادبیات ارتباط نزدیكی با هم دارند. از نیمه قرن سوم هجری كه سرودن شعر پارسی آغاز شد، كم كم و به مرور زمان، اندیشه های دینی و قرآن و حدیث بر شعر نیز تأثیر گذاشت به طوری كه در قرن های بعد، كسانی چون سنایی، شعرشان آمیخته با قرآن و عرفان بود. از رهروان سبك سنایی، می توان از جمال­الدین اصفهانی نام برد. هرچند كه زیاد به او پرداخته نشده است، اما شعرش سراسر از تأثیر قرآن و حدیث است. جمال­الدین بیشتر از قرآن تأثیر پذیرفته تا از احادیث. بیشترین تأثیرات را می­توان در قصاید او مشاهده نمود. اعتقادات دینی در اشعار او موج می­زند. وی از شیوه های تأثیر پذیری، بیشتر از اقتباس و تلمیح و در مواردی از حل و تضمین استفاده كرده است. بسامد اشعار جمال، راجع­به صفات خدا، پیامبر اسلام (ص)، معراج ایشان، سایر پیامبران الهی، روز قیامت، رزق و روزی و چندین موضوع دیگر است. موضوع این رساله تأثیر قرآن و حدیث در دیوان جمال­الدین است كه در پنج فصل بررسی وتنظیم شده است: فصل اول شامل كلیات و تعاریف می باشد كه به؛ شرح و بیان مسئله، ضرورت و اهمیت موضوع، اهداف تحقیق، كاربرد نتایج تحقیق، پیشینۀ تحقیق، سؤال های تحقیق و شرح روش تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم با عنوان؛ زندگی، آثار و روزگار شاعر تنظیم شده است فصل سوم شامل؛ پیشینه و شیوه های تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی. فصل چهارم كه قسمت اصلی رساله را در بر می گیرد، شامل: بررسی محتوایی تاثیر قرآن و حدیث در شعر جمال­الدین كه موضوعاتی مثل توحید، صفات خدا،  صفات پیامبر اسلام و معراج ایشان، سایر پیامبران الهی، روز قیامت و موضوعات دیگر را در بر می­گیرد. فصل پنجم نیز با عنوان سایر موضوعات به موضوعات گوناگونی که شاعر به آنها پرداخته است اختصاص دارد. مهمترین مسئله ای كه در دیوان استاد به چشم می خورد، تأثیر زیاد قرآن در اشعار اوست كه شاعر مسائل دینی واعتقادی خود را در اشعارش تأثیر داده است. همان طوری كه در اندیشه های جمال خواهید خواند، وی فردی مسلمان ومقیّد به دین اسلام می باشد، هرچند كه در اشعارش به مدح افراد نیز پرداخته است. بیشتر قصاید استاد، مدحی هستند كه در بعضی موارد اغراق نیز نموده است. دیوان جمال الدین اصفهانی از مهمترین كتب اشعار مذهبی می باشد كه آیینۀ تمام نمای جامعۀ عصر شاعر، ویكی از ارزشمند ترین آثار ادبی – مذهبی جامعۀ ایران در قرن ششم محسوب می شود.

واژه های كلیدی: جمال­الدین اصفهانی، دیوان اشعار، تأثیر قرآن و حدیث، شیوه ­های تأثیر پذیری، قرن ششم.

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                             صفحه

مقدمه…………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: كلیات وتعاریف

1-1- شرح وبیان مسئله……………………………………………………………………………..5

1-2- ضرورت واهمیت موضوع…………………………………………………………………6

1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………6

1-4- كاربرد نتایج تحقیق………………………………………………………………………….6

1-5- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………..6

1-6- سؤال های تحقیق…………………………………………………………………………….7

1-7- شرح روش تحقیق……………………………………………………………………………8

فصل دوم: زندگی، آثار و روزگار شاعر

2-1- تولد و مرگ شاعر…………………………………………………………………………10

2-1-1- مذهب جمال الدین………………………………………………………………….13

2-1-2- فقر و تنگدستی جمال­الدین……………………………………………………….14

2-2- شیوۀ شاعری و آثار او…………………………………………………………………….15

عنوان                                                                                                             صفحه

2-2-1- سبک اشعار و وضع شعر در عصر شاعر……………………………………….19

2-3- اندیشه و تفکرات شاعر…………………………………………………………………..23

2-3-2- نكوهش از مردم اصفهان………………………………………………………….25

2-3-3- نكوهش فضل وستایش زر………………………………………………………..28

فصل سوم: پیشینه و شیوه های تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی

3-1- پیشینۀ تأثیر پذیری از قرآن وحدیث در ادبیات فارسی…………………………..30

3-2- شیوه های تأثیر پذیری ادبیات فارسی از قرآن وحدیث………………………….33

3-2-1- اقتباس…………………………………………………………………………………..33

3-2-2- تلمیح……………………………………………………………………………………33

3-2-3- تضمین………………………………………………………………………………….34

3-2-4- ارسال­المثل…………………………………………………………………………….34

3-2-5- اشاره…………………………………………………………………………………….35

3-2-6- درج……………………………………………………………………………………..35

3-2-7- عقد……………………………………………………………………………………..35

عنوان                                                                                                             صفحه

3-2-8- ترجمه…………………………………………………………………………………..36

3-2-9- حل………………………………………………………………………………………36

فصل چهارم: بررسی محتوایی تاثیر قرآن و حدیث در شعر جمال­الدین

4-1- صفات خدا…………………………………………………………………………………..39

4-1-1- بی نیازی خدا……………………………………………………………………….39

4-1-2- بخشش گناهان…………………………………………………………………….39

4-1-3- بشارت خدا………………………………………………………………………….40

4-1-4- بی عیب و بی همتا بودن حق…………………………………………………..40

4-1-5- بیهوده نبودن خلقت………………………………………………………………40

4-1-6- تسبیح خدا…………………………………………………………………………..41

4-1-7- تسلیم در برابرخدا…………………………………………………………………41

4-1-8- جاودانگی خدا………………………………………………………………………42

4-1-9- نقش بندجان………………………………………………………………………….43

4-1- 10- حمد خدا…………………………………………………………………………….43

 

عنوان                                                                                                          صفحه

4-1-11- حلم و علم خدا……………………………………………………………………..43

4-1-12- خواست خدا…………………………………………………………………………44

4-1-13- خشم خدا…………………………………………………………………………….44

4-1-14- خلل در آفرینش……………………………………………………………………44

4-1-15- دعوت خداوند……………………………………………………………………..45

4-1-16- سوگند خدا …………………………………………………………………………46

4-1-17- سایۀ خدا …………………………………………………………………………….46

4-1-18- صنع خدا……………………………………………………………………………..46

4-1-19- خالق مطلق…………………………………………………………………………..47

4-1-20- عروة الوثقی………………………………………………………………………….47

4-1-21- عالم الغیب……………………………………………………………………………48

4-1-22- عا لم السّر…………………………………………………………………………….49

4-1-23- فَضل خدا…………………………………………………………………………….49

4-1-24- قادر و عالم ………………………………………………………………………….50

عنوان                                                                                                          صفحه

4-1-25- یاری طلبیدن از حق……………………………………………………………….50

4-1-26- كلمات خدا پایان ناپذیر است ………………………………………………….50

4-1- 27-كمال خداوند……………………………………………………………………….51

4-1-28- نصرت خدا…………………………………………………………………………..51

4-1- 29- هدایت خدا…………………………………………………………………………52

4-1- 30- یاد ونام خدا…………………………………………………………………………52

4–2– اشاره به پیامبر اسلام(ص)……………………………………………………………….52

4-3- اشاره به دیگر پیامبران ……………………………………………………………………61

4-3-1- آدم (ع)…………………………………………………………………………………61

4-3-2- ابراهیم (ع)……………………………………………………………………………..63

4-3-3- اسحاق (ع)…………………………………………………………………………….63

4-3-4- خضر (ع)……………………………………………………………………………….64

4-3-5- داود (ع)………………………………………………………………………………..65

4-3-6- سلیمان (ع)…………………………………………………………………………….65

عنوان                                                                                                          صفحه

4-3-7- صالح (ع)………………………………………………………………………………66

4-3-8- عیسی (ع)………………………………………………………………………………66

4-3-9- موسی (ع)……………………………………………………………………………..68

4-3-10- موسی(ع) و ابراهیم(ع) …………………………………………………………..73

4-3-11- هارون (ع)……………………………………………………………………………73

4-3-12- یحیی (ع)…………………………………………………………………………….74

4-3-13- یونس (ع)…………………………………………………………………………….74

4-3-14- یعقوب (ع)…………………………………………………………………………..75

4-3-15- یوسف (ع)…………………………………………………………………………..76

4-4- قیامت و حشر و نشر……………………………………………………………………….77

4-5- بهشت و دوزخ……………………………………………………………………………..95

4-6- کعبه………………………………………………………………………………………….104

4-7- فتنه­های مختلف زندگی انسان………………………………………………………..107

4-7-1- فتنۀ آخر زمان ………………………………………………………………………107

عنوان                                                                                                        صفحه

4-7-2- جادوی بابل………………………………………………………………………….108

4-7-3- یأجوج وسدّ سكندر……………………………………………………………….108

4-7-4- دیو رجیم و شهاب ثاقب ………………………………………………………..109

4-7-5- چشم زخم …………………………………………………………………………..109

4-7-6- نفخ صور …………………………………………………………………………….112

4-7-7- قضا و قَدَر……………………………………………………………………………116

4-7-8- دنیا……………………………………………………………………………………..123

فصل پنجم: سایر موضوعات

5-1- اصلاب………………………………………………………………………………………131

5-2- بندگی انسان……………………………………………………………………………….131

5-3- پی نبردن عقل به ذات خدا…………………………………………………………….131

5-4- تنزیل ………………………………………………………………………………………..133

5-5- توكّل ……………………………………………………………………………………….133

5-6- جوشن ومغفر ……………………………………………………………………………..134

عنوان                                                                                                           صفحه

5-7- جود………………………………………………………………………………………….134

5-8- حسودان…………………………………………………………………………………….135

5-9- خلقت انسان ………………………………………………………………………………136

5-10- دوستی با خدا……………………………………………………………………………136

5-11- رنج…………………………………………………………………………………………137

5-12- سخاوت ………………………………………………………………………………….138

5-13- شب قدر ………………………………………………………………………………….138

5-14- صبر ……………………………………………………………………………………….138

5-15- صبر وتقوی………………………………………………………………………………139

5-16- حلم ……………………………………………………………………………………….139

5-17- تلخی صبر و شیرینی ظفر…………………………………………………………….140

5-18- ضایع شدن عمر در مادیات………………………………………………………….140

5-19- طور………………………………………………………………………………………..140

5-20- علم علی- عدل عمر ………………………………………………………………….141

عنوان                                                                                                          صفحه

5-21- علم- جود………………………………………………………………………………..141

5-22- عفو…………………………………………………………………………………………142

5-23- عنكبوت…………………………………………………………………………………..143

5-24- عرش………………………………………………………………………………………143

5-25- عرجون……………………………………………………………………………………144

5-26- فرعون……………………………………………………………………………………..145

5-27- فقر………………………………………………………………………………………….145

5-28- قاصر بودن انسان………………………………………………………………………..146

5-29- قناعت……………………………………………………………………………………..147

5-30- كاشتن عمل……………………………………………………………………………..147

5-31- كبر و فخر………………………………………………………………………………..148

5-32- كر وكور بودن دشمنان……………………………………………………………….148

5-33- كرم………………………………………………………………………………………..148

5-34- گرامی داشتن و برتری انسان………………………………………………………..149

عنوان                                                                                                          صفحه

5-35- گمراهان…………………………………………………………………………………..149

5-36- لا نگفتن…………………………………………………………………………………..150

5-37- لوح محفوظ……………………………………………………………………………..150

5-38- مشورت……………………………………………………………………………………151

5-39- نفس امّاره و لوّامه………………………………………………………………………151

5-40- نبی- طاها…………………………………………………………………………………151

5-41- نكوهش تضییع حقوق دیگران……………………………………………………..152

5-42- نیكی به والدین………………………………………………………………………….152

5-43- والضحی…………………………………………………………………………………..153

5-44- یتیم ومظلوم………………………………………………………………………………153

چکیده

فارسی زبانی است که معرف فرهنگ و هویت ملی ما ایرانیان است . این زبان در گذر زمان ، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده ، اما همچنان جاویدان و پا برجا مانده است. راز جاودانگی زبان فارسی را می توان در داشتن یک پشتوانه ی فرهنگی غنی دانست ؛ فرهنگی که شاعران و نویسندگان بزرگی را پرورش داده تا زنجیره های استوار و ناگسستنی زبان فارسی را تشکیل دهند.

در دوره ی معاصر ، به دلیل گسترش ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی ، زبان فارسی بیش از همه دوره ها در معرض خطر قرار گرفته است ؛ وجود یک فرهنگستان قوی ، برنامه ریزی مناسب برای آموزش زبان و ادبیات فارسی در مدارس و هم فکری دانشگاهیان و صاحب نظران نگارش و ویرایش و اتفاق نظر آنان در این زمینه، می تواند جاودانگی این زبان را استمرار بخشد.

   شکل گیری زبان های ملی همواره روندی پیچیده دارد. به ویژه هنگامی که با زبان معتبر یک تمدن و فرهنگ مواجه باشیم یکی از نقاط قوت زبان فارسی ، این است که این زبان معرّف یک فرهنگ شناخته شده است. بدیهی است ، زبانی که چنین پشتوانه ی فرهنگی استواری داشته باشد، از بین نخواهد رفت .

    فارسی زبانی است که شاعران و نویسندگان بزرگ به کمک ان به آفرینش ادبی پرداخته اند. در حقیقت وجود شخصیت های بزرگ ادبی ، حلقه هایی هستند که زنجیره وار ، این زبان بزرگ را همواره استوار نگه داشته است. نویسندگان و شاعران بزرگ ، فرهنگستان واقعی یک ملت هستند . هنگامی که یک ملت ادبیاتی غنی دارد ، حداقل فایده ی آن برای حفظ زبان این است که سایر ملل ، برای ترجمه ی آن آثار ، آموزش آن زبان را نیاز ضروری خود می دانند البته ترجمه ی  آثار ادبی فارسی به زبان های بیگانه ، فقط به آثار کهن اختصاص ندارد در دوره ی معاصر نیز آثاری همچون اشعار سپهری ، سووشون سیمین دانشور و … به زبان های زنده دنیا ترجمه شده است.

    ترجمه ها یکی دیگر از عوامل تحویل پذیری زبان فارسی است بسیاری از اصطلاحات انگلیسی و فرانسوی ( در جریان قرار دادن ، روی کسی حساب کردن ، بی تفاوت بودن و … ) از طریق ترجمه به زبان فارسی وارد شده اند و امروزه جزیی از زبان فارسی شده اند (گرته برداری معنایی) متاسفانه در بسیاری موارد ، ترجمه ها بر نحو زبان فارسی نیز تاثیر گذاشته اند که از آن جمله می توان به ذکر فاعل همراه با اصطلاح به وسیله در جمله های مجهول اشاره کرد: موش به وسیله ی گربه خورده شد. البته تاثیر ترجمه ها فقط بر زبان فارسی است و در خط تحول ایجاد نمی کند.به عنوان مثال می توان به واژه های ذیل اشاره کرد.

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

مقدمه                                                                                                                       1

فصل اول

بیان مسأله                                                                                                                  4

اهمیت وضرورت تحقیق                                                                                                 4

اهداف وفرضیه ها                                                                                                          4

تعاریف عملیاتی متغیرها                                                                                                 5

فصل دوم

پیشینه تحقیق                                                                                                             8

فصل سوم

روش تحقیق                                                                                                             20

 

نوع مطالعه«روش هاوابزارگردآوری اطلاعات»                                                                      21

اسنادعمده ی مورداستفاده دراین تحقیق                                                                           21

ابزارگردآوری اطلاعات                                                                                                  21

محدودیت هاوموانع                                                                                                     21

فصل چهارم

سرگذشت زبان                                                                                                           23

تاریخ ادبیات ایران                                                                                                       27

دوره های تاریخی واژه پذیری در زبان فارسی                                                                      34

تأثیرزبان های اروپایی درزبان فارسی امروز                                                                         38

اقتباس الفاظ بیگانه                                                                                                     38

پدیده ی قرض گیری                                                                                                   39

انواع قرض گیری                                                                                                        41

روش های مختلف واژه سازی برپایه قرض گیری واژگانی                                                        42

علل وعوامل ورود زبان های بیگانه به ایران                                                                         44

علل وعوامل پدیده قرض گیری                                                                                       45

وام گیری زبانی                                                                                                          48

انواع گرته برداری                                                                                                        49

فرایندنفوذواژه های بیگانه                                                                                             51

بخش دوم

سید مهدی شجاعی 56

واژه های بیگانه در آثار سید مهدی شجاعی                                                                              59

محمود دولت آبادی                                                                                                             59

واژه های بیگانه در آثار محمود دولت آبادی                                                                              62

علی محمد افغانی                                                                                                               63

واژه های بیگانه در آثار علی محمد افغانی                                                                                68

صادق هدایت      75

واژه های بیگانه در آثار صادق هدایت                                                                                      79

بزرگ علوی                                                                                                                       80

واژه های بیگانه در آثار بزرگ علوی                                                                                        83

جمال میر صادقی                                                                                                               90

واژه های بیگانه در آثار جمال میر صادقی                                                                                91

فصل پنجم

نتیجه گیری                                                                                                                    100

منابع و مآخذ                                                                                                                  102

عکس ها                                                                                                                        105

مقدّمه

زبان به عنوان اصلی ترین وسیله ارتباط اجتماعی انسان و در مقام یکی از عناصر اصلی فرهنگ جوامع بشری دارای تاریخی کهن است و همساز و همراه با نوع ابزارها و سکون ها و حرکت ها و اسارت و پیروزی هر قومی سیری پرماجرا و پویا داشته و تکامل خاص خود را پیموده است. در این میان، پدیده ی قرض گیری یکی از ویژگی های طبیعی زبان قلمداد می شود که در چارچوب آن سخنگویان یک زبان در صورت لزوم و به منظور پرکردن خلأهای واژگانی به زبان های دیگر مراجعه می کنند و کلماتی از این زبان ها را در گفتار خود وارد می نمایند. پرواضح است که بکارگیری روز افزون و استفاده ی غیر معقول از واژه های بیگانه در زبان فارسی می تواند اصالت و غنای این زبان را تحت الشعاع خود قرار دهد، و بخصوص این باور را در اذهان عموم جای دهد که زبان فارسی در ارائه مفاهیم علمی و تخصصی ناتوان است. در این مقاله، ضمن توصیف پدیده ی قرض گیری و عوامل مؤثر در آن سعی بر این است که روش های مختلف واژه گزینی در زبان فارس و نقاط ضعف و قوت هر یک از آنها مورد بررسی قرار گیرد. با بررسی این روش ها نشان خواهیم داد که اگر قرض گیری واژگانی به شیوه ای درست و اصولی به انجام رسد در پاره ای از موارد می تواند غنای واژگانی زبان فارسی را نیز به دنبال داشته باشد.

امروزه زبان فارسی در معرض هجوم انبوهی از واژگان بخصوص از زبان های اروپای غربی می باشد و تقریباً در تمام جمله هایی که به کار می بریم می توان رد پایی از حداقل چند کلمه ی خارجی به ویژه از زبان انگلیسی و سایر زبان ها از جمله زبان آلمانی، فرانسوی، و نیز عربی پیدا کرد. در این میان سؤال اصلی این است که آیا قرض گیری واژه ها از سایر زبانهای بیگانه و استفاده فراوان از آن ها در متون علمی و تخصصی و حتی محاوره ای روزانه می تواند کمکی برای وضعیت حال زبان فارسی باشد یا خیر. مسلماً، برای پاسخ به این سؤال باید پدیده ی قرض گیری را بهتر شناخت و تمام جنبه ها و ابعاد آن و نیز عوامل مختلفی را که می توانند باعث بروز این پدیده در زبان فارسی گردند مد نظر قرار داد.

پرواضح است که بکارگیری روز افزون و استفاده ی غیر معقول واژه های بیگانه در زبان فارسی می تواند اصالت و غنای این زبان را تحت الشعاع خود قرار داده، و بخصوص این باور را در اذهان عموم جای دهد که زبان فارسی در ارائه مفاهیم علمی و تخصصی ناتوان است و ما همچنان مجبور به استفاده از واژه های خارجی در زبان هستیم. متأسفانه، امروزه عده زیادی از مردم بر این باورند که با رشد سریع علم و صنعت در غرب و به دلیل پیشرفت فزاینده ی فن آوری ارتباطات، برای ما که هر روز شاهد ورورد انبوهی از ابزارها و کالاها از چنین کشورهایی هستیم راهی جز عاریه گرفتن کلمات و عناوین این کالاها وجود ندارد و در این میان فارسی را ناتوان تر از آن می دانند که بتواند نظام واژگانی خود را با این پیشرفت روزافزون علم و فن آوری در غرب همگام سازد. البته باید اذعان داشت که قرض گیری عناصر واژگانی از سایر زبان ها امری است طبیعی و تقریباً همه زبان های دنیا به صورتهای مختلف کلماتی را از دیگر زبان ها گرفته و در صورت لزوم آن را به فهرست واژگان خود می افزایند که البته این پدیده دلیلی بر ضعف ساختاری زبان قرض گیرنده و یا برتری زبان قرض دهنده نیست.

بسیاری از فارسی زبانان ترجیج می دهند به هنگام سخن گفتن یا نوشتن، تعدادی از واژه های خارجی را بخصوص از زبان های اروپایی و نیز زبان عربی بکار گیرند. همه ی ما آگاهانه یا ناآگاهانه به هنگام صحبت کردن، چند واژه انگلیسی را

چکیده

فارسی زبانی است که معرف فرهنگ و هویت ملی ما ایرانیان است . این زبان در گذر زمان ، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده ، اما همچنان جاویدان و پا برجا مانده است. راز جاودانگی زبان فارسی را می توان در داشتن یک پشتوانه ی فرهنگی غنی دانست ؛ فرهنگی که شاعران و نویسندگان بزرگی را پرورش داده تا زنجیره های استوار و ناگسستنی زبان فارسی را تشکیل دهند.

در دوره ی معاصر ، به دلیل گسترش ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی ، زبان فارسی بیش از همه دوره ها در معرض خطر قرار گرفته است ؛ وجود یک فرهنگستان قوی ، برنامه ریزی مناسب برای آموزش زبان و ادبیات فارسی در مدارس و هم فکری دانشگاهیان و صاحب نظران نگارش و ویرایش و اتفاق نظر آنان در این زمینه، می تواند جاودانگی این زبان را استمرار بخشد.

   شکل گیری زبان های ملی همواره روندی پیچیده دارد. به ویژه هنگامی که با زبان معتبر یک تمدن و فرهنگ مواجه باشیم یکی از نقاط قوت زبان فارسی ، این است که این زبان معرّف یک فرهنگ شناخته شده است. بدیهی است ، زبانی که چنین پشتوانه ی فرهنگی استواری داشته باشد، از بین نخواهد رفت .

    فارسی زبانی است که شاعران و نویسندگان بزرگ به کمک ان به آفرینش ادبی پرداخته اند. در حقیقت وجود شخصیت های بزرگ ادبی ، حلقه هایی هستند که زنجیره وار ، این زبان بزرگ را همواره استوار نگه داشته است. نویسندگان و شاعران بزرگ ، فرهنگستان واقعی یک ملت هستند . هنگامی که یک ملت ادبیاتی غنی دارد ، حداقل فایده ی آن برای حفظ زبان این است که سایر ملل ، برای ترجمه ی آن آثار ، آموزش آن زبان را نیاز ضروری خود می دانند البته ترجمه ی  آثار ادبی فارسی به زبان های بیگانه ، فقط به آثار کهن اختصاص ندارد در دوره ی معاصر نیز آثاری همچون اشعار سپهری ، سووشون سیمین دانشور و … به زبان های زنده دنیا ترجمه شده است.

    ترجمه ها یکی دیگر از عوامل تحویل پذیری زبان فارسی است بسیاری از اصطلاحات انگلیسی و فرانسوی ( در جریان قرار دادن ، روی کسی حساب کردن ، بی تفاوت بودن و … ) از طریق ترجمه به زبان فارسی وارد شده اند و امروزه جزیی از زبان فارسی شده اند (گرته برداری معنایی) متاسفانه در بسیاری موارد ، ترجمه ها بر نحو زبان فارسی نیز تاثیر گذاشته اند که از آن جمله می توان به ذکر فاعل همراه با اصطلاح به وسیله در جمله های مجهول اشاره کرد: موش به وسیله ی گربه خورده شد. البته تاثیر ترجمه ها فقط بر زبان فارسی است و در خط تحول ایجاد نمی کند.به عنوان مثال می توان به واژه های ذیل اشاره کرد.

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

مقدمه                                                                                                                       1

فصل اول

بیان مسأله                                                                                                                  4

اهمیت وضرورت تحقیق                                                                                                 4

اهداف وفرضیه ها                                                                                                          4

تعاریف عملیاتی متغیرها                                                                                                 5

فصل دوم

پیشینه تحقیق                                                                                                             8

فصل سوم

روش تحقیق                                                                                                             20

 

نوع مطالعه«روش هاوابزارگردآوری اطلاعات»                                                                      21

اسنادعمده ی مورداستفاده دراین تحقیق                                                                           21

ابزارگردآوری اطلاعات                                                                                                  21

محدودیت هاوموانع                                                                                                     21

فصل چهارم

سرگذشت زبان                                                                                                           23

تاریخ ادبیات ایران                                                                                                       27

دوره های تاریخی واژه پذیری در زبان فارسی                                                                      34

تأثیرزبان های اروپایی درزبان فارسی امروز                                                                         38

اقتباس الفاظ بیگانه                                                                                                     38

پدیده ی قرض گیری                                                                                                   39

انواع قرض گیری                                                                                                        41

روش های مختلف واژه سازی برپایه قرض گیری واژگانی                                                        42

علل وعوامل ورود زبان های بیگانه به ایران                                                                         44

علل وعوامل پدیده قرض گیری                                                                                       45

وام گیری زبانی                                                                                                          48

انواع گرته برداری                                                                                                        49

فرایندنفوذواژه های بیگانه                                                                                             51

بخش دوم

سید مهدی شجاعی 56

واژه های بیگانه در آثار سید مهدی شجاعی                                                                              59

محمود دولت آبادی                                                                                                             59

واژه های بیگانه در آثار محمود دولت آبادی                                                                              62

علی محمد افغانی                                                                                                               63

واژه های بیگانه در آثار علی محمد افغانی                                                                                68

صادق هدایت      75

واژه های بیگانه در آثار صادق هدایت                                                                                      79

بزرگ علوی                                                                                                                       80

واژه های بیگانه در آثار بزرگ علوی                                                                                        83

جمال میر صادقی                                                                                                               90

واژه های بیگانه در آثار جمال میر صادقی                                                                                91

فصل پنجم

نتیجه گیری                                                                                                                    100

منابع و مآخذ                                                                                                                  102

عکس ها                                                                                                                        105

مقدّمه

زبان به عنوان اصلی ترین وسیله ارتباط اجتماعی انسان و در مقام یکی از عناصر اصلی فرهنگ جوامع بشری دارای تاریخی کهن است و همساز و همراه با نوع ابزارها و سکون ها و حرکت ها و اسارت و پیروزی هر قومی سیری پرماجرا و پویا داشته و تکامل خاص خود را پیموده است. در این میان، پدیده ی قرض گیری یکی از ویژگی های طبیعی زبان قلمداد می شود که در چارچوب آن سخنگویان یک زبان در صورت لزوم و به منظور پرکردن خلأهای واژگانی به زبان های دیگر مراجعه می کنند و کلماتی از این زبان ها را در گفتار خود وارد می نمایند. پرواضح است که بکارگیری روز افزون و استفاده ی غیر معقول از واژه های بیگانه در زبان فارسی می تواند اصالت و غنای این زبان را تحت الشعاع خود قرار دهد، و بخصوص این باور را در اذهان عموم جای دهد که زبان فارسی در ارائه مفاهیم علمی و تخصصی ناتوان است. در این مقاله، ضمن توصیف پدیده ی قرض گیری و عوامل مؤثر در آن سعی بر این است که روش های مختلف واژه گزینی در زبان فارس و نقاط ضعف و قوت هر یک از آنها مورد بررسی قرار گیرد. با بررسی این روش ها نشان خواهیم داد که اگر قرض گیری واژگانی به شیوه ای درست و اصولی به انجام رسد در پاره ای از موارد می تواند غنای واژگانی زبان فارسی را نیز به دنبال داشته باشد.

امروزه زبان فارسی در معرض هجوم انبوهی از واژگان بخصوص از زبان های اروپای غربی می باشد و تقریباً در تمام جمله هایی که به کار می بریم می توان رد پایی از حداقل چند کلمه ی خارجی به ویژه از زبان انگلیسی و سایر زبان ها از جمله زبان آلمانی، فرانسوی، و نیز عربی پیدا کرد. در این میان سؤال اصلی این است که آیا قرض گیری واژه ها از سایر زبانهای بیگانه و استفاده فراوان از آن ها در متون علمی و تخصصی و حتی محاوره ای روزانه می تواند کمکی برای وضعیت حال زبان فارسی باشد یا خیر. مسلماً، برای پاسخ به این سؤال باید پدیده ی قرض گیری را بهتر شناخت و تمام جنبه ها و ابعاد آن و نیز عوامل مختلفی را که می توانند باعث بروز این پدیده در زبان فارسی گردند مد نظر قرار داد.

پرواضح است که بکارگیری روز افزون و استفاده ی غیر معقول واژه های بیگانه در زبان فارسی می تواند اصالت و غنای این زبان را تحت الشعاع خود قرار داده، و بخصوص این باور را در اذهان عموم جای دهد که زبان فارسی در ارائه مفاهیم علمی و تخصصی ناتوان است و ما همچنان مجبور به استفاده از واژه های خارجی در زبان هستیم. متأسفانه، امروزه عده زیادی از مردم بر این باورند که با رشد سریع علم و صنعت در غرب و به دلیل پیشرفت فزاینده ی فن آوری ارتباطات، برای ما که هر روز شاهد ورورد انبوهی از ابزارها و کالاها از چنین کشورهایی هستیم راهی جز عاریه گرفتن کلمات و عناوین این کالاها وجود ندارد و در این میان فارسی را ناتوان تر از آن می دانند که بتواند نظام واژگانی خود را با این پیشرفت روزافزون علم و فن آوری در غرب همگام سازد. البته باید اذعان داشت که قرض گیری عناصر واژگانی از سایر زبان ها امری است طبیعی و تقریباً همه زبان های دنیا به صورتهای مختلف کلماتی را از دیگر زبان ها گرفته و در صورت لزوم آن را به فهرست واژگان خود می افزایند که البته این پدیده دلیلی بر ضعف ساختاری زبان قرض گیرنده و یا برتری زبان قرض دهنده نیست.

بسیاری از فارسی زبانان ترجیج می دهند به هنگام سخن گفتن یا نوشتن، تعدادی از واژه های خارجی را بخصوص از زبان های اروپایی و نیز زبان عربی بکار گیرند. همه ی ما آگاهانه یا ناآگاهانه به هنگام صحبت کردن، چند واژه انگلیسی را

چکیده

زبان یک نهاد  اجتماعی است  بدین معنی  که افراد  یک اجتماع  به منظور  آگاهی  از مقاصد  و نیّات  هم  و برای  برقراری ارتباط  با یکدیگر  عناصر آن را بهم  پیوند  داده اند .  در این رساله  ابتدا  به معرفی  زبان  و نحوه  ی  ورود  واژه های  بیگانه  اشاره  شده ، سپس  در بخش چهارم  به نقد  و بررسی  این واژگان در نظم و نثر فارسی  دوره ادبیات بعد از انقلاب پرداخته  شده ، و به شیوه ی توصیفی تحلیلی  به  نگارش درآمده ، در آخر  نیز از اطلاعات  بدست آمده  نتیجه  گیری   بعمل  آمده است .

زیان نوعی نظام ارتباطی است و در  هر نظام  ارتباطی  کمال  مطلوب  این است  که با کمترین  هزینه بیشترین اطلاعات انتقال  یابد .  پدیده ای   اجتماعی  است  که در مسیر  زمان  دستخوش  تحولات می گردد. مهمترین این تحول  در بخش  واژه  های   زبان  قابل  رویت است  که با  گذشت زمان معنای  برخی  از  واژه  ها تغییر  می کند  و در مسیر  این تحّول  گاهی  واژگان  بیگانه  نیز  از زبان  های مختلف   دنیا  نظیر  زبان  انگلیسی ،ایتالیایی ، فرانسوی و …  به  زبان  فارسی وارده  شده که  این واژگان  وارداتی  باعث   می شود  اقتدار   کهن  زبان  فارسی  در اثر  هجوم  فرهنگ بیکانگان  به ضعف و انحطاط  گراییده شود . عواملی  که هجوم   واژگان  بیگانه  به  زبان  فارسی  را سبب می شوند از دو پدیده وامگیری و قرض گیری  زبانی  است .  در همه ی  زبان  ها عواملی وجود  دارند  که مانع  واژه  سازی  می شوند ، یکی  از آنها  وامگیری  بسیار  گسترده  از زبان  های  مختلف  می باشد  که  این  عامل  خود می  تواند  یکی  از  دلایل  ضعف  زبان باشد . وامگیری زمانی پیش می آید  که  یک جامعه ی  زبانی  با جامعه ی  زبانی دیگر  رویارو  شود  که از اعتبار و سیطره  فرهنگی  برخوردار  باشد .  در چنین  وضعیتی ،  اگر وامگیری  با چنان وسعتی  صورت گیرد  که   رفته  رفته  دستگاه  واژه  سازی  زبان  مغلوب  کارایی  خود  را از  دست  بدهد، زبان مغلوب  ممکن  است در معرض  نابودی  قرار گیرد . گاهی  این پدیده  منجر  به مرگ زبان  نیز  می شود .گاهی  برای پر کردن  خلأهای  واژگانی  یک  زبان ،از زبان های دیگر واژگانی را قرض  گرفته  وارد  زبان  گفتار  خود  می نمایند که  این قرض گیری  یک زبان ، از زبان  های دیگر  را قرض  گرفته  وارد زبان  گفتار   خود   می نمایند که این  قرض گیری زبانی  به معنی  انتقال  بعضی  از عناصر  زبانی  واژگان  از یک  زبان   به  زبان دیگر   است  .  و به  عبارت  دیگر ،  هر زبان   در صورت  لزوم  ممکن  است  بعضی  از  عناصر  زبانی  را از  سایر زبان  ها   به  عاریه  گرفته  و در  اختیار   سخنگویان  خود  قرار  دهد.زبان  نه تنها  مهمترین وسیله  ی ارتباطی  بشر  بلکه  پایه ی  اغلب  نهادهای  دیگر  اجتماعی  نیز  می  بشد .زبان  به عنوان  امری  اجتماعی  پیوسته  به تبع  تحوّلات  اجتماعی  متناسب  با نیازهای  جامعه  است . زبان  آئینه  ای  است  که می تواند  ساختار  جامعه  ی  عهد  خود را منعکس  کند به این  دلیل  است  که مشکلات و مسائل  ادوار  گذشته  و مبهمات  مربوط  به تاریخ  به کمک مکتوبات  به جا مانده  از زبان  روشن  و آشکار  می شود .

واژگان  کلیدی:  زبان،واژه های بیگانه،قرض گیری ،نظم.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

مقدمه                                                                                                                       1

فصل اول

بیان مسأله                                                                                                                  3

اهمیت وضرورت تحقیق                                                                                                  3

اهداف وفرضیه ها                                                                                                          3

تعاریف عملیاتی متغیرها                                                                                                 4

فصل دوم

پیشینه تحقیق                                                                                                             7

فصل سوم

روش تحقیق                                                                                                             20

نوع مطالعه«روش هاوابزارگردآوری اطلاعات»                                                                      21

اسنادعمده ی مورداستفاده دراین تحقیق                                                                           21

ابزارگردآوری اطلاعات                                                                                                  21

محدودیت هاوموانع                                                                                                     21

فصل چهارم

سرگذشت زبان                                                                                                           23

تاریخ ادبیات ایران                                                                                                       27

 

دوره های تاریخی واژه پذیری در زبان فارسی                                                                      34

تأثیرزبان های اروپایی درزبان فارسی امروز                                                                         38

اقتباس الفاظ بیگانه                                                                                                     39

پدیده ی قرض گیری                                                                                                   40

انواع قرض گیری                                                                                                        42

روش های مختلف واژه سازی برپایه قرض گیری واژگانی                                                        42

علل وعوامل ورود زبان های بیگانه به ایران                                                                         45

علل وعوامل پدیده قرض گیری                                                                                       46

وام گیری زبانی                                                                                                          49

انواع گرته برداری                                                                                                        50

فرایندنفوذواژه های بیگانه                                                                                             52

بخش دوم

مهدی حمیدی شیرازی                                                                                                57

واژه های بیگانه در اشعار حمیدی شیرازی                                                                          58

امام خمینی(ره)                                                                                                          59

واژهای بیگانه در شعر امام خمینی(ره)                                                                              67

فاطمه راکعی                                                                                                             68

واژه های بیگانه در اشعار فاطمه راکعی                                                                              69

سهراب سپهری                                                                                                          70

واژه های بیگانه در اشعار سهراب سپهری                                                                           73

احمد شاملو                                                                                                               76

واژه های بیگانه دردیوان احمد شاملو                                                                                81

شهریار                                                                                                                     83

واژه های بیگانه در شعر شهریار                                                                                       84

طاهره صفار زاده                                                                                                         94

واژه های بیگانه در اشعار طاهره صفار زاده                                                                          95

علیرضا قزوه                                                                                                            102

واژه های بیگانه در اشعار علیرضا قزوه                                                                             103

احمد کسروی                                                                                                          108

واژه های بیگانه در اشعار احمد کسروی                                                                           109

موسوی گرمارودی                                                                                                     110

واژه های بیگانه در اشعارموسوی گرمارودی                                                                       111

شمس لنگرودی                                                                                                        112

واژه های بیگانه در اشعار شمس لنگرودی                                                                         112

نصرالله مردانی                                                                                                          116

واژه های بیگانه در آثار نصرالله مردانی                                                                             117

فریدون مشیری                                                                                                        117

واژه های بیگانه در اشعار فریدون مشیری                                                                         119

فصل پنجم

نتیجه گیری                                                                                                            123

منابع و مآخذ                                                                                                           124

عکس ها                                                                                                                129

 

مقدّمه

زبان صورت واحد و ثابتی  ندارد زیرا  امری  اجتماعی  است و در جوامع  بشری  به عنوان  وسیله ای  برای  برطرف کردن  نیاز افراد جامعه  به بقراری  ارتباط  با یکدیگر و تفهیم  و تفاهم  به کار  می رود و همچنان  که می دانیم  هر جامعه  همانند  موجود  زنده  ای  پیوسته  دستخوش   و تحوّل  است و به  تبع  و بر اثر  تغییر  و دگرگونی  بنیادهای  آن  از قبیل  سیاست ، مذهب ،آداب و رسوم ،حِرَف  و مشاغل،  ابزارهای زیستن  و نظایر  اینها  تغییر  می کند. از این  رو  هر  گونه  تغییر و تحوّلی  که در جامعه حاصل  شود  به ضرورت ، نیازهای آن  جامعه  را  دگرگون   می سازد و این  دگرگونی به ناچار در تغییر و تحوّل  زبان  نیز  تاثیر  و دخالت به سزایی  دارد .