فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه………………………………………………………….. 1

1-2- طرح مسئله……………………………………………………. 2

1-3- ضرورت انتقال آب به دریاچه ارومیه…………………………… 3

1-4- اهداف…………………………………………………………….4

1-5- روش تحقیق……………………………………………………. 5

1-6- پیشینه موضوع………………………………………………… 6

فصل دوم: زمین­ شناسی و هیدروژئولوژی

2-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه………………………………….. 9

2-2- آب و هوا…………………………………………………………. 9

2-3- عوامل اقلیمی…………………………………………………. 11

2-3-1-درجه حرارت………………………………………………….. 11

2-3-2- ریزش­های جوی………………………………………………. 11

2-3-3- تبخیر………………………………………………………….. 12

2-4- رودخانه­ های منطقه……………………………………………. 12

2-5- زمین­ شناسی…………………………………………………… 13

2-5-1- سنگ­های رسوبی……………………………………………. 15

2-5-1-1- نهشته ­های پالئوزوئیک……………………………………15

سازند باروت………………………………………………………….. 15

سازنده زاگون………………………………………………………… 15

سازند میلا……………………………………………………………. 15

سازند روته……………………………………………………………. 16

2-5-1-2- نهشته­ های مزوزوئیک…………………………………… 16

2-5-1-3- نهشته­ های سنوزوئیک…………………………………. 18

2-5-2- سنگ­های آذرین منطقه……………………………………… 18

گرانیت ها (Gr)……………………………………………………….. 18

رگه ها و لنز های سیلیسی (Vs)…………………………………. 20

دایک های بازالتی (Db)…………………………………………….. 21

2-5-3- سنگ­های دگرگونی مجاورتی………………………………. 21

2-5-4- موقعیت تکتونیکی محدوده مورد مطالعه…………………. 23

2-6- هیدروژئولوژی………………………………………………….. 25

2-6-1- بررسی سازندهای منطقه از دیدگاه منابع آب………….. 25

2-6-2- مشخصات چشمه های موجود در محدوده اطراف تونل….26

2-6-3- طبقه­ بندی چشمه­ های منطقه……………………………65

2-6-4-کیفیت منابع آب زیرزمینی…………………………………. 68

فصل سوم: مبانی نظری و روش تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………….. 70

3-2-سیستم­های اطلاعات مكانی………………………………….70

3-2-1- تعریف GIS…………………………………………………….

3-2-2-توابع GIS……………………………………………………..

3-2-2-1- ورود داده ها………………………………………………. 71

3-2-2-2- ذخیره سازی و مدیریت داده­ ها…………………………. 71

3-2-2-3-پردازش و تحلیل داده……………………………………… 73

 

 

3-2-2-4- توابع مربوط به خروج داده………………………………… 73

3-2-3- تهیه نقشه ­های معیار……………………………………… 74

3-2-3-1- GIS و نقشه­ های معیار………………………………….. 74

3-2-3-2- نقشه ­های معیار و مقیاس­های اندازه ­گیری……………. 74

3-2-4- وزن دهی به نقشه­ های معیار…………………………….. 75

3-2-4-1- روش­های رده ­بندی………………………………………… 75

3-2-4-2- روش­های رتبه­ بندی……………………………………….. 76

3-2-5-  تلفیق نقشه ­های معیار…………………………………… 76

3-2-5-1-  روش بولین……………………………………………….. 77

3-2-5-2- روش همپوشانی شاخص………………………………. 77

3-2-6- روش AHP…………………………………………………….

3-3- تعریف نمایه خطر افت…………………………………………. 80

3-4- روش  DHI……………………………………………………….

3-4- 1-  معرفی پارامترهای DHI……………………………………

3-4-1-1- ویژگی ناپیوستگی­ها  FF………………………………….

3-4-1-2-  نفوذپذیری توده سنگ MK……………………………..

3-4-1-3- وزن روباره OV…………………………………………….

3-4-1-4- زون پلاستیک PZ………………………………………..

3-4-1-5- پتانسیل جریان PI………………………………………

تقاطع گسل اصلی با چشمه IF…………………………………

نوع چشمه SP…………………………………………………….

فاصله بین چشمه و تونل DT…………………………………….

3-4-2- منابع داده­ ها………………………………………………. 86

3-4-3- آنالیز حساسیت روش DHI……………………………….

3-5- خطواره ها و نحوه استخراج آنها……………………………. 86

فیلترها………………………………………………………………. 87

فصل چهارم: تأثیر حفر تونل بر آبدهی چشمه­ های منطقه

4-1- روش تحقیق……………………………………………………89

4-1-1- تهیه نقشه­ های معیار……………………………………. 90

4-1-1-1- ویژگی شکستگی­ها (FF)……………………………….. 91

4-1-1-2- نفوذپذیری توده سنگ (MK) …………………………….95

4-1-1-3- وزن روباره (OV) ………………………………………….97

4-1-1-4- زون پلاستیک (PZ)……………………………………… 99

4-1-1-5- پتانسیل جریان (PI) ……………………………………..99

4-1-1-6- تقاطع گسل اصلی با چشمه (IF)………………………99

4-1-1-7- نوع چشمه (SP) …………………………………………99

4-1-1-8- فاصله بین چشمه تا تونل (DT)……………………….. 101

4-1-2- هم­مقیاس­سازی…………………………………………… 103

4-2- وزن­دهی……………………………………………………….. 109

4-2-1- وزن­دهی دماتیس و همكاران……………………………… 110

4-2-1- استفاده از روش AHP جهت تعیین وزن بهینه…………… 110

4-3- تهیه نقشه نمایه خطر افت………………………………….. 111

4-4- تحلیل حساسیت………………………………………………117

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات

نتایج …………………………………………………………………….118

پیشنهادات ……………………………………………………………..119

منابع ……………………………………………………………………..120

چکیده:

پروژه تونل انتقال آب گلاس، آذربایجان غربی، كه هم­زمان با ساخت سد رودخانه لاوین در سنگ های رسوبی و آذرین حفر خواهد شد، نیازمند مطالعه دقیق هیدروژئولوژی به منظور پیش بینی اثرات حفاری بر جریان آب زیرزمینی می باشد. این تونل به طول 35 كیلومتر با روند جنوب غربی – شمال شرقی از پیرانشهر تا نقده امتداد خواهد داشت. این تونل سالانه 623 میلیون متر مكعب آب را از رودخانه لاوین به دریاچه ارومیه انتقال خواهد داد. در این تحقیق قابلیت كاربرد روش DHI (نمایه خطر افت) برای ارزیابی خطر افت آبدهی در 40 دهنه چشمه، ناشی از حفاری تونل مورد بررسی قرار گرفت. داده ­ها و اطلاعات لازم برای هر پارامتر از منابع و فرمت­های مختلف جمع­آوری گردید. پردازش، تلفیق، و تحلیل داده ­ها برای روش DHI، همچنین نمایش نتایج، در مراحل مختلف کار، در محیط GIS انجام شد. پس از انجام انواع تبدیلات و تحلیل داده ­های DHI محاسبه و نتایج بحث شد و چشمه­ها از لحاظ تأثیر تونل بر آبدهی آنها رده­بندی شدند. سپس با بهره گرفتن از روش AHP ضرایب معادله DHI تغییر کرده و بار دیگر DHI محاسبه شد. تحلیل حساسیت نقشه نهایی DHI به روش حذف تك پارامتری به منظور تعیین اهمیت آنها بر روی نمایه افت انجام گردید. نتایج نشان داد كه تونل گلاس دارای تاثیر منفی بر اکثریت چشمه ها می باشد و نمایه DHI از متوسط (در مناطق آبرفتی) تا زیاد (در سنگ­های سخت) تغییر می نماید.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

آب کالایی با ارزش و غیرقابل جایگزین در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور­هاست و نقش محوری آن را در آمایش سرزمین، توسعه زیر ساخت­ها و حفظ، تعادل و پایداری اکوسیستم و محیط زیست، نمی­توان انکار کرد. کمبود آب در ایران، تأمین آن را در بسیاری از مناطق کشور مشکل ساخته و به تدریج بر ابعاد آن افزوده است.

در سال­های اخیر، تشدید خشکسالی و همچنین کاهش منابع آب ورودی به دریاچه ارومیه باعث افت شدید تراز آب آن دریاچه شده است. اهمیت اجرای پروژه­ های توسعه منابع آب در حوضه دریاچه ارومیه با توجه به پتانسیل مناسب آب و خاک منطقه و همچنین تراکم جمعیت در حاشیه آن شرایطی را ایجاد می­نماید که جهت حفظ، بهبود و بهره ­برداری بهینه از این منابع؛ پروژه­ های آبی متعددی مورد مطالعه قرار گیرد. درجهت حفظ شرایط اکوسیستم منطقه و همچنین بهبود وضعیت دریاچه ارومیه، بررسی­های متعددی در طول سال­های اخیر بعمل آمده است، که یکی از آنها طرح انتقال آب مازاد رودخانه زاب (گلاس) می باشد. از سال 1390 طرح حفاری تونل انتقال آب گلاس و انتقال بخشی از آب رودخانه لاوین که سرشاخه اصلی رودخانه زاب می­باشد به سمت حوضه آبریز دریاچه ارومیه و دشت نقده در دست مطالعه و اجرا قرار گرفته است. انتقال آب این رودخانه از طریق یک تونل به طول تقریبی 35 کیلومتر صورت خواهد گرفت. تونل گلاس به دو قطعه یک (جنوبی) از کیلومتراژ 000 تا 000+15و قطعه دو (شمالی) از کیلومتراژ 000+15 تا 661+35 تقسیم شده است (شکل 1-1). محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شامل هر دو قطعه تونل می­ شود. دهانه ورودی این تونل از بالادست مخزن سد کانی سیب آبگیری می­ شود و دهانه خروجی آن در دامنه شمالی کوهستان بیگم قلعه قرار دارد و آب تونل را وارد دشت نقده و حوضه آبریز دریاچه ارومیه خواهد نمود. قطر پیش ­بینی شده این تونل 3/6 متر و میزان دبی آب انتقالی به حوضه دشت نقده و دریاچه ارومیه حدود 623 میلیون متر مکعب در سال در نظر گرفته شده است (مؤسسه مهندسین مشاور ایمن­سازان، 1390).

2-1- طرح مسئله

طرح تونل انتقال آب گلاس با طول تقریبی7/35 کیلومتر جهت انتقال بخشی از آب رودخانه لاوین كه سرشاخه اصلی رودخانه زاب می‌باشد به سمت حوضه آبریز دریاچه ارومیه و دشت نقده در مرحله مطالعه و اجرا است.

دهانه ورودی تونل در عرض جغرافیای´45 °36 شمالی و طول جغرافیایی ´26 °45 شرقی قرار دارد و شهرستان پیرانشهر در10 كیلومتری غرب محدوده مورد مطالعه، نزدیكترین شهر به دهانه ورودی می‌باشد. دهانه خروجی تونل در عرض جغرافیایی ´09 °36 شمالی و طول جغرافیایی ´46 °45 شرقی و در 16 كیلومتری جنوب شرق شهرستان نقده واقع شده است  (مؤسسه مهندسین مشاور ایمن­سازان، 1390).

احداث سازه‌های زیرزمینی نظیر تونل‌ها معمولاً باعث تغییراتی در رژیم جریان آب­های زیرزمینی می­ شود. در هنگام اجرا و احداث سازه‌های زیرزمینی معمولاً مقادیر متنابهی آب زیرزمینی به داخل آنها وارد می شود و موجب كاهش بار هیدرولیكی منابع آب­های زیرزمینی، كاهش آبدهی چشمه‌ها و چاه­های منطقه می­ شود. با توجه به وجود چشمه­های متعدد در اطراف مسیر تونل گلاس و تأمین آب شرب و کشاورزی روستاهای اطراف از آب این چشمه ها، این نکته که تأثیر حفر تونل گلاس بر روی آبدهی این چشمه­ها به چه میزان خواهد بود باید مورد توجه قرار گیرد.

3-1- ضرورت انتقال آب به دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی کشور و دومین دریاچه آب شور جهان است. تغییر شرایط اقلیمی وکاهش نزولات جوی، بهره‌برداری بیش از حد از رودخانه‌های جاری به دریاچه و پایین بودن بازده کشاورزی در حوضه سبب کاهش شدید سطح آب و افزایش شوری شده است. آورد متوسط سطحی حوضه در حدود 2/7 میلیارد متر­مکعب در سال می‌باشد که حداقل نیاز اکولوژیکی دریاچه در حدود 1/3 میلیارد مترمکعب در سال، باید از آن تأمین گردد. بنابراین کنترل و تخصیص بهینه آب قابل برداشت، یعنی 1/4 میلیارد متر­مکعب، مسئله مهمی به شمار می‌آید. حوضه آبریز دریاچه در شمال­غرب ایران واقع شده است. مساحت این حوضه در سال 1389 در حدود ٥١٨7٦ کیلومتر مربع می­باشد. این حوضه حدود نیمی از استان‌ آذربایجان غربی، بخش وسیعی از استان آذربایحان شرقی و بخشی از کردستان را شامل می­ شود (بی­نام، 1389).

آمارها نشان می‌دهد که از سال 1374 تراز آب دریاچه ارومیه سیر نزولی داشته است به ‌طوری که در اواخر سال 1388 به سطح 4/1271 متر از سطح آب‌های آزاد رسیده است (Zarghami, 2010)، که این میزان 7/2 متر کمتر از سطح تراز اکولوژیک و3/4 متر کمتر از تراز متوسط درازمدت 40 ساله (1385-1345) آن می‌باشد. سطح تراز اکولوژیک، سطح آب اکولوژیکی با در نظر گرفتن نیازهای بیوشیمیایی برای رشد و حیات آرتمیا (نوعی سخت پوست که در آب­های شور زیست می­ کند) در نظر گرفته می­ شود. میانگین بارش بر روی سطح حوضه دریاچه ارومیه در دوره آماری 1375-1346 برابر 46/246 میلی­متر بوده است در شرایطی که در دوره 1386-1376 این مقدار به 68/204 میلی­متر کاهش یافته است (شکل 1-2). از طرف دیگر میانگین بلند مدت غلظت نمک این دریاچه 180 گرم بر لیتر و میانگین غلظت نمک طی 20 سال گذشته 210 گرم بر لیتر بوده است، این رقم در سال 1388 در بحرانی­ترین شرایط به 320 گرم بر لیتر که حد فوق اشباع است، رسیده است (بی­نام، 1389). بنابراین طرح­های توسعه منابع آب مانند طرح انتقال آب تونل گلاس در دست اجرا هستند تا از افزایش افت تراز در دریاچه ارومیه جلوگیری شود. اما باید به این نکته نیز توجه شود که حفر چنین تونل­هایی خود چه تأثیری بر منابع آب، در طول مسیر حفر می­گذارد.

فهرست مطالب:

چکیده……………………………………………………………………………………………………………………. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 2

 فصل اول-کلیات

کلیات……………………………………………………………………………………………………………………… 4

1-1- موقعیت جغرافیائی و راه های ارتباطی……………………………………………………………………… 4

1-2-آب و هوا و پوشش گیاهی……………………………………………………………………………………. 7

1-3- ویژگی‌های توپوگرافی منطقه………………………………………………………………………………… 8

1- 4- پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 9

1- 5- هدف از مطالعه………………………………………………………………………………………………. 10

1- 6- روش مطالعه………………………………………………………………………………………………….. 10

فصل دوم-زمین شناسی

2- 1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 13

2- 2- زمین شناسی ناحیه­ای……………………………………………………………………………………….. 14

2- 2- 1- چینه­شناسی ……………………………………………………………………………………………… 15

الف – سازند کهر…………………………………………………………………………………………………….. 15

ب – سازند سلطانیه………………………………………………………………………………………………….. 15

ج – سازند مبارک…………………………………………………………………………………………………….. 16

د – سازند درود………………………………………………………………………………………………………. 16

ر- سازند الیکا…………………………………………………………………………………………………………. 17

ز – سازند روته……………………………………………………………………………………………………….. 17

ژ – سازند شمشک…………………………………………………………………………………………………… 18

ه – سازند لار………………………………………………………………………………………………………….. 18

ی – سازند چالوس …………………………………………………………………………………………………. 18

و – سنگ­های دگرگونه­ ناحیه­ی علم کوه (مجموعۀ دگرگونی بریر)…………………………………….. 20

شکل 2 – 3-سنگ­های آذرین……………………………………………………………………………………… 21

الف – مونزونیت­ها…………………………………………………………………………………………………… 21

ب – داسیت­ها………………………………………………………………………………………………………… 21

ج – کوارتز مونزونیت اکاپل………………………………………………………………………………………… 22

د- دایک­ها……………………………………………………………………………………………………………… 23

2- 2- 2- زمین ساخت…………………………………………………………………………………………….. 24

2- 2- 3- گسل­های منطقه…………………………………………………………………………………………. 27

2-2-4-معادن منطقه مورد مطالعه ………………………………………………………………………………… 30

فصل سوم-پتروگرافی و مینرالوگرافی

3- 1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 35

3- 2- پتروگرافی سنگ­های آذرین درونی……………………………………………………………………… 36

3- 2- 1- گرانیت …………………………………………………………………………………………………… 36

3- 2- 2- گرانودیوریت…………………………………………………………………………………………….. 41

3- 2- 3- سینیت کوارتز­دار………………………………………………………………………………………… 42

3- 2- 4- سینیت آلکالن……………………………………………………………………………………………. 44

3- 2- 5- سینیت…………………………………………………………………………………………………….. 45

3- 3- پتروگرافی سنگ­های آذرین خروجی…………………………………………………………………… 47

3- 3- 1- آندزیت……………………………………………………………………………………………………. 47

3- 4- پترو گرافی سنگ­های دگرگونی………………………………………………………………………….. 48

3- 4- 1- میکا شیست………………………………………………………………………………………………. 49

3- 4- 2- مرمر……………………………………………………………………………………………………….. 50

3- 4- 3- اسکارن……………………………………………………………………………………………………. 51

3- 5- بررسی تحولات ماگمایی………………………………………………………………………………….. 51

بررسی سایر بافت­های موجود در سنگ…………………………………………………………………………. 53

فصل چهارم-ژئوشیمی و پتروژنز

4- 1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 55

4- 2- نامگذاری سنگ­های منطقه ………………………………………………………………………………… 55

4- 2- 1- طبقه ­بندی شیمیایی …………………………………………………………………………………….. 56

الف- نامگذاری به روش (Cox et al, 1979 ) TAS………………………………………………………….. 56

4- 2- 2- رده بندی بر حسب کاتیون‌ها (De la Roche et al, 1980)……………………………………. 56

4- 2- 3- نمودار کاتیونی (Debon and Lefort, 1983)…………………………………………………….. 56

4- 2-4- رده­بندی براساس کانی­های نورماتیو………………………………………………………………….. 56

4- 2- 5- طبقه بندی براساس میزان اشباعیت ازآلومینیوم……………………………………………………. 57

4- 3- تعیین سری­های ماگمایی سنگ­های منطقه       ……………………………………………………… 61

 

 

4- 3- 1- نمودار (Irvine & Bargar, 1971) AFM    ………………………………………………………

4- 3- 2- نمودار K2Oدر برابر (Taylor et al, 1976) SiO2…………………………………………………

4- 3- 3- نمودارCo در برابر Th(Hastie et al, 2007 )……………………………………………………..

4- 4- ژئوشیمی عناصر اصلی……………………………………………………………………………………… 63

 4- 4- 1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 63

4- 4- 2- روند تغییرات عناصر اصلی…………………………………………………………………………… 63

4- 5- ژئوشیمی عناصر کمیاب……………………………………………………………………………………. 67

4- 5- 1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………. 67

4- 5- 2- روند تغییرات عناصر کمیاب…………………………………………………………………………. 68

4- 5- 3- مجموعه عناصر نادر سازگار Ni, V Co,……………………………………………………………

4- 6- محیط تکتونوماگمایی سنگ­های منطقه………………………………………………………………….. 72

4- 6- 1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………. 72

4- 6- 2- نمودارهای تعیین موقعیت تکتونیکی با بهره گرفتن از عناصر اصلی………………………………. 73

4- 6- 3- نمودار­های تعیین موقعیت تکتونیکی با بهره گرفتن از عناصر کمیاب……………………………… 75

رده بندی شاند و گورتن (2002)…………………………………………………………………………………. 77

4- 6- 4- نمودار R2-R1 (Batchelor & Bowden, 1985)………………………………………………….

4- 7- نمودارهای عنکبوتی منطقه…………………………………………………………………………………. 78

فصل پنجم-متالوژنی

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………. 84

5-2-مطالعات مینرالوگرافی………………………………………………………………………………………… 85

5-3- متالوژنی………………………………………………………………………………………………………… 91

5-3-1- مقایسه نموداری مقدار عناصر در پوسته و نمونه‌ها…………………………………………………. 95

5-4- محیط تکتونوماگمایی سنگ­های منطقه…………………………………………………………………. 100

5-4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………. 100

5- 4- 2- تقسیم بندی ژنتیکی گرانیتوئیدها…………………………………………………………………… 100

نتیجه‌گیری …………………………………………………………………………………………………………… 104

پیوست‌ها

پیوست الف- نتایج مركز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران(IMPRC.lab) ………………………… 107

 منابع و مآخذ

الف-منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………… 117

ب- منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………….. 118

چكیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………….. 120

چکیده:

منطقه مورد مطالعه در جنوب شهرستان چالوس، جنوب باختر کلاردشت و در استان مازندران واقع شده است. همچنین از نظر تقسیم بندی ساختاری ایران در قسمت شمالی زون البرز مرکزی واقع شده است. در محدوده مورد مطالعه مجموعه­هایی از سیستم­های راندگی­ها و گسل­های معکوس اغلب بزرگ زاویه دیده می­شوند. مطالعات صحرائی، سنگ شناسی، زمین شناسی معدنی و ژئوشیمیایی در محدودۀ مذکور صورت پذیرفت. سنگ­­های آذرین در منطقه شامل گرانیت، گرانودیوریت، سینیت کوارتز­دار، آلکالی سینیت، سینیت و آندزیت هستند. سنگ­های آذرین درونی منطقه­ مورد مطالعه به لحاظ پتروگرافی دارای تنوع بافتی و ساختی زیادی هستند. بافت پرتیتی و گرانوفیری در سنگ­های نفوذی منطقه به فراوانی دیده می­ شود. سنگهای دگرگونی شامل میکا شیست، مرمر و اسکارن می‌باشند. بروی تعدادی از نمونه‌ها آنالیزهای XRF,ICP-AES,ICP-MS برای شناسایی عناصر اصلی، فرعی و نادر خاکی انجام گرفت. از لحاظ ژئوشیمیایی سنگ­­های ماگمایی منطقه­ کالکوآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی و متا آلومین هستند. شیب عمومی نمودار چندعنصری آنها منفی است واز عناصر ناسازگاری نظیر Cs, K, U, Th غنی و از عناصر Ta, Nb, Ti فقیر شده اند. چنین ویژگی­هایی شاخصه ماگماهای کمان­ ماگمایی و آلایش یافته با پوسته قاره­ای است. در محدوده­های گسلی و کنتاکت توده­­های نفوذی با سازند­های آهکی آلتراسیون­­های شدیدی در منطقه رخ داده است. کانی­­های فلزی قابل مشاهده در منطقه شامل گالن،آنگلزیت و پیریت می‌باشند. می‌توان آلتراسیون‌های پراکنده و رگه‌های کم ضخامتی از کانه زایی سرب، روی و مس را نیز در اطراف تودۀ نفوذی مشاهده کرد که ناشی از فعالیت‌های هیدروترمال خفیف در حاشیۀ توده است. نفوذ سنگ‌های گرانیتوئیدی، رخداد دگرگونی و تشکیل اسکارن، دگرسانی گرمآبی وابسته به آن و گسل‌ها و درزه‌ها در اطراف آن محیط را برای کانه زایی‌های فلزی فراهم آورده است. نتایج مطالعات نشانگر فراوانی نسبی عناصر تنگستن و اورانیوم در گرانیت آلکالن علم کوه، فراوانی نسبی عنصر زیرکنیوم در گرانیت دره امیر چشمه و سینیت دره مجل و فراوانی نسبی عنصر مس در سینیت آلکالن دره مجل می‌باشد.

مقدمه:

مواد معدنی پایه و اساس صنایع کشور را تشکیل می‌دهند. ایران دارای پتانسیل مواد معدنی فلزی و غیرفلزی خوبی می‌باشد. ذخایر کشف شده و در حال بهره برداری در مقایسه با پتانسیل ایران بسیار ناچیز است. این موضوع، زمینه و انگیزه ای جهت مطالعات متالوژنی جنوبغرب کلاردشت گردیده است.

این گزارش شامل پنج فصل می‌باشد، فصل اول اطلاعاتی در مورد منطقه در اختیار خوانندگان قرار میدهد. در فصل دوم به زمین شناسی منطقه با توجه به آخرین اطلاعات و گزارشات موجود پرداخته شده است.

در فصل سوم سنگهای منطقه از نظر پترولوژی و مینرالوگرافی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند.

فصل چهارم ژئوشیمی سنگهای منطقه بررسی شد و در نهایت در فصل پنجم به مطالعه متالوژنی منطقه پرداخته شده است.

امید است که این گزارش راهنمایی برای مطالعات بعدی در منطقه باشد.

فصل اول: کلیات

1-1- موقعیت جغرافیائی و راه های ارتباطی

منطقه­ مورد مطالعه در جنوب شرقی سلسله ارتفاعات علم کوه و تخت سلیمان در طول جغرافیایی  و عرض جغرافیایی  قرار دارد و منطقه­ وسیعی به مساحت حدود 600 کیلومتر مربع را شامل می­ شود. این معادن در جنوب غربی دشت کلاردشت، در 35 کیلومتر مرزن آباد، 60 کیلومتری چالوس و حدود 200 کیلومتری تهران قرار دارد و از لحاظ جغرافیائی جزء استان مازندران می­باشد.( شکل 1 – 1 )

برای دسترسی به محدودۀ مطالعاتی می­توان از دو مسیر اقدام کرد:

مسیر اول از طریق جاده­ی تهران به چالوس است که حدوداً از ابتدای مرزن آباد جاده­ای به سمت شمال غرب جدا شده و پس از طی حدود 18 کیلومتر به شهر حسن کیف می­رسد و از آن­جا با طی 4 کیلومتر به شهر رودبارک ادامه پیدا می­ کند. از ابتدای جاده از مرزن آباد تا شهر رودبارک، جاده به صورت آسفالته می­باشد و از رودبارک به بعد جاده­ی خاکی است. این بخش از جاده 9 کیلومتر طول دارد و از آن­جا به بعد تا انتهای محدوده­ای که مورد بررسی قرار گرفت، جاده از نوع خاکی جیپ رو می­باشد، به­ طوری که با اولین بارندگی، جاده مسدود می­گردد. طول این بخش از جاده نیز حدود 9 کیلومتر است، که در ایام سرد سال به­ خصوص فصل زمستان به دلیل بارش برف و باران مسدود می­گردد.

مسیر دوم، از طریق جاده­ی چالوس به تنکابن است، به­ طوری که پس از عبور از شهرستان چالوس و جاده­ای به سمت جنوب منشعب می­ شود که پس از طی حدود 34 کیلومتر به شهر حسن کیف و بعد به شهر رودبارک می­رسد. (شکل 1- 2)

2-1- آب و هوا و پوشش گیاهی

با توجه به اینکه محدوده­ مطالعاتی در جنوب دریاچه­ی خزر و دامنه­های شمالی رشته کوه­های البرز واقع شده با عنایت به این موضوع و موقعیت جغرافیایی منطقه، میزان بارندگی در آن، چه به صورت برف و چه به صورت باران بسیار زیاد می­باشد (شکل 1- 3).

در ارتفاعات منطقه عمده بارش به صورت برف است، زیرا این ارتفاعات از پوشش جنگلی کمی نیز برخودار است، به­ طوری که در فصل پاییز یعنی از اواخر مهر ماه اولین برف در کوه­های منطقه به زمین می­نشیند و هوای بسیار سردی هم بر منطقه حاکم می­ شود در حالی که در مناطق شمالی­تر وضعیت ظاهری متفاوت است، زیرا هم ارتفاع نسبت به بالا خیلی کم می‌شود و هم پوشش جنگلی در آن بسیار زیاد است، به همین دلیل وضعیت آب و هوای این بخش نیز مقداری متفاوت با بخش‌های جنوبی خود می‌باشد.

منطقه­ مورد مطالعه از لحاظ پوشش گیاهی دارای دو بخش می­باشد. در مناطق پست که دارای ارتفاعی کمتر از 2500 متر از سطح دریا است، پوشش گیاهی از نوع جنگلی است که در آن انواع درختان جنگلی مانند کاج، سپیدار و انواع درختان میوه وحشی دیده می­ شود، در حالی که قسمت ­های جنوبی منطقه عموماً از پوشش کوهستانی و غیر جنگلی و به صورت پراکنده از انواع بوته­ هایی مانند، گون، زرشک و غیره برخوردار است. بنابراین در این منطقه دوگونه پوشش گیاهی با انواع متفاوت رؤیت می­ شود. پوشش گیاهی قسمت ­های شمالی منطقه­ نقش به سزایی در اقتصاد زندگی مردم منطقه ایفا می­ کند (شکل 1- 4).

3-1- ویژگی­ های توپوگرافی منطقه

سیمای ظاهری منطقه در اغلب نقاط، شامل کوه­های سربه فلک کشیده­ای است که با شیب تندی به دره­های عمیق منتهی می­گردند. ریخت شناسی منطقه با توجه به چینه­شناسی و زمین ساخت توسعه یافته و متأثر از آن­ها بوده است.

در این محدوده یک آبراهه­ی بزرگی وجود دارد که با پیوستن به چند آبراهه­ی کوچک و بزرگ دیگر، روخانه­ی اصلی کلاردشت را به وجود می­آورند. این رودخانه به دلیل سرچشمه گرفتن از ارتفاع بلند رشته کوه­های البرز همیشه دارای آب می­باشد، ولی دبی آن در فصول مختلف سال تغییر می­ کند. جهت جریان آبراهه ­ها و رودخانه­ ها به سمت N و NE می­باشد.

این منطقه از دو قسمت تشکیل شده است؛ منطقه­ جنوبی که دارای ارتفاعات بلند با ارتفاع متوسط حدود 4000 متراست، که دارای شیب­های تقریباً تندی می­باشند، در حالی که قسمت ­های شمالی منطقه دارای ارتفاعات خیلی پست با ارتفاع حدود 1500 متر می­باشد. بلندترین نقطه­ی منطقه با پست­ترین آن حدود 2500 متر اختلاف ارتفاع دارد.(شکل 1-5 و 1-6 )

4-1- پیشینه پژوهش

با توجه به قرار گرفتن منطقه­ مطالعاتی در ارتفاعات صعب العبور دامنه­های شمالی البرز و نیز پوشیده بودن بخش­هایی از آن توسط جنگل­های متراکم، انجام مطالعات زمین­ شناسی و زمین­ شناسی معدنی در این منطقه بسیار دشوار است.

به طور کلی عملیات و کارهای اکتشافی مقدماتی در منطقه از سال‌های 67-66 آغاز گردیده است. از عمده فعالیت­های معدنی که در سالیان اخیر در این محدوده صورت گرفته، می­توان به مطالعات اکتشافی معدن سنگ گرانیت مترو اشاره کرد، که در حال حاضر متروکه می‌باشد.

اولین مطالعات زمین­ شناسی منطقه، توسط گانسر[1] و هوبر[2] (1962) انجام شد. آن­ها براساس مشاهدات زمین­ شناسی و اصول چینه­شناسی، سازند­های خاصی را برای منطقه نامگذاری نمودند. این سازندها عبارتند از: سازند دگرگونه­ های علم کوه، سازند بریر، سازند حصار چال، سازند لشکرک، سازند اکاپل و سازند علم کوه، مطالعات بعدی زمین­ شناسی توسط آنلز و همکاران[3] (1975) و بربریان[4] (1981) انجام گرفت بنابراین با توجه به گزارشات، اطلاعات و نقشه­های زمین­ شناسی موجود که تاکنون در مورد زمین­ شناسی منطقه انجام گرفته، سعی شده تا سازندهای خاص منطقه از نظر ترتیب سنی منظم گردد. این نکته قابل ذکر است که سازندهایی مانند سازند مبارک، درود، روته و… که اکثر آهک­ها و دولومیت­های موجود در شمال و شرق شرق منطقه را شامل می­شوند، ازنظر سنی و سنگ­شناسی کاملاً شناخته شده ­اند. (گزارش مترو 1374)

5-1- هدف از مطالعه

هدف از این مطالعه، انجام مطالعات زمین­ شناسی معدنی و پی بردن به آنومالیهای احتمالی در محدوده­ مذکور می­باشد. به همین منظور نقشه و گزارش زمین شناسی به مقیاس1:20000 از محدوده­ مورد مطالعه تهیه شده است. علاوه برآن، پردازش و تعبیر و تفسیر نتایج آنالیزهای صورت پذیرفته بر روی نمونه­های ژئوشیمیایی نمونه­های برداشت شده جهت آنالیز به آزمایشگاه ارسال شد. نتیجه­ بررسی­های مذکور، راه­­گشای مناسبی جهت انجام مطالعات بعدی بر روی قسمت ­های مستعد منطقه خواهد بود.

6-1- روش مطالعه

پس از بررسی کارهای انجام شده قبلی و انجام مطالعات از منطقه­ مورد نظر بازدید به عمل آمد. با جمع­آوری و بررسی نقشه­های توپوگرافی و زمین­ شناسی موجود از منطقه مطالعاتی و با توجه به گزارشات زمین­ شناسی و معدنی تهیه شده­ی قبلی، منطقه­ مورد مطالعه و با در نظر گرفتن وضعیت و ساختار زمین­ شناسی و دیگر شواهد، محدوده­ مورد نظر بر روی نقشه­های توپوگرافی و زمین­ شناسی مذکور مشخص گردید. اطلاعات عمومی منطقه مورد مطالعه اعم از موقعیت جغرافیایی، راه­های دسترسی و ارتباطی، آب و هوا و… تهیه و جمع آوری شده است.

عکس­های هوایی و عکس­های ماهواره­ای محدوده­ مورد مطالعه، با توجه به موقعیت و مختصات جغرافیایی منطقه جمع آوری گردیده است.

در مرحله­ بعدی پیمایش صحرایی جهت کنترل کنتاکت­های زمین­ شناسی و سایر عوارض زمین­ شناسی و همچنین بررسی و مطالعه­ وضعیت زمین­ شناسی عمومی، ماگماتیسم و زمین­ شناسی عمومی، ماگماتیسم و زمین­ شناسی ساختمانی منطقه انجام گرفته است.

نمونه برداری سیستماتیک و تصادفی از واحدهای مختلف لیتولوژی، جهت مشخص نمودن جنس واحدهای مذکور صورت گرفته شده است، که نمونه­های سنگی از واحدهای مختلف زمین شناسی ناحیه­ی مورد مطالعه اخذ گردیده است. از نمونه­های گرفته شده 20 مقطع نازک و 3 مقطع صیقلی تهیه شده است. مقاطع حاصله به روش­های متداول میکروسکوپی نوری مورد مطالعه قرار گرفته است. جهت تکمیل این مطالعات تعدادی از نمونه‌ها به روش (XRF) و نیز به روش ICP- MS) ) و(ICP-ES) در مرکز تحقیقات فراوری مواد معدنی ایران واقع در کرج مورد تجزیه قرار گرفت که این مرکز نمونه‌های مورد نظر جهت آنالیز را به شرکت ACME در کشور کانادا ارسال نموده است.

نتایج حاصله با بهره گرفتن از نرم افزار GCDKIT پردازش شده مورد بررسی قرار گرفت.

پس از تعبیر و تفسیر نتایج حاصل از پردازش نقشه­ها و نمودارهای ژئوشیمیایی تهیه گردید و آنومالی برای عناصر مورد نظر تعیین شد.

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- هدف از انجام پژوهش …………………………………………………………………………. 2

1-3- روش انجام پژوهش …………………………………………………………………………… 2

1-4- موقعیت جغرافیایی و راه های دسترسی ……………………………………………………. 3

1-5- جغرافیای طبیعی ……………………………………………………………………………… 3

1-6- پیشینه مطالعات زمین شناسی …………………………………………………………….. 5

1-7- زمین شناسی عمومی پهنه سنندج – سیرجان و منطقه مورد مطالعه ………………… 6

1-7-1- زون سنندج – سیرجان …………………………………………………………………… 7

1-7-2- زمین شناسی منطقه مورد مطالعه …………………………………………………….. 11

1-7-2-1- تناوب مرمر- آمفیبولیت- آمفیبول شیست ………………………………………….. 13

1-7-2-2- سنگ آهک بلورین، آهک ماسه ای، آهک شیلی…………………………………… 13

1-7-2-3- مرمر سیاه تا خاکستری رنگ ………………………………………………………….. 13

1-7-2-4- میکاشیست …………………………………………………………………………….. 13

11-7-2-5 – تناوبی از آمفیبول شیست و مرمر به همراه عدسی هایی از سیلیس………… 14

1-7-2-6- کردیریت هورنفلس ……………………………………………………………………….. 14

1-7-2-7-کردیریت شیست با درون لایه هایی از مرمر و عدسیهائی از آندالوزیت هورنفلس…. 14

1-7-2-8- توده نفوذی جنوب قروه ………………………………………………………………….. 14

1-7-2-9- پادگانهای آبرفتی مرتفع …………………………………………………………………… 15

1-7-2-10- نهشته های آبرفتی پست و کم ارتفاع ……………………………………………… 15

1-7-2-11- آبرفت های عهد حاضر ………………………………………………………………….. 15

1-7-3-  زمین شناسی ساختمانی ………………………………………………………………. 15

فصل دوم: مشاهدات صحرایی و مطالعات پتروگرافی

2-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………… 19

2-2- مشاهدات صحرایی …………………………………………………………………………… 19

2-2-1- شمال روستای شیروانه – گلالی ………………………………………………………….. 19

2-2-2 شمال روستای تکیه بالا …………………………………………………………………….. 24

2-2-3- جنوب روستای مجید­آباد ……………………………………………………………………… 26

2-3- سنگ نگاری ………………………………………………………………………………………. 29

2-3-1- گابروها ……………………………………………………………………………………………. 29

2-3-2-دیوریت­ها ………………………………………………………………………………………… 34

فصل سوم: ژئوشیمی

3-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………….. 43

3-2- روش­های آنالیز ژئوشیمیایی ………………………………………………………………….. 43

3-3- رده بندی نمونه­ها …………………………………………………………………………….. 50

3-3-1- نمودار  SiO2 (TAS )در مقابل Middlemost (1985 ) (Na2O + K2O ) ………………

3-3-2- نمودار R1 –  R2 (De la Roche et al.,1980)………………………………………….

3-3-3- نمودار  SiO2 (TAS)در مقابل Cox et al., (1979) (Na2O+K2O)…………………….

3-3-4- طبقه بندی Debon and Le Fort (1983) ……………………………………………..

3-4-تعیین سری ماگمایی ………………………………………………………………………. 55

3-4-1- نمودار SiO2  در مقابل Rickwood (1989 ) (Na2O + K2O ) ……………………….. 

3-4-2- نمودار K2O در برابر SiO2 Peccerillo and Taylor (1976) …………………………

3-4-3- نمودار AFM، Irvin and Baragar (1971) ……………………………………………

3-5- نمودارهای تغییرات …………………………………………………………………………. 57

3-5-1- عناصر اصلی ……………………………………………………………………………… 58

3-5-2- عناصر جزئی …………………………………………………………………………….. 60

3-6- نمودارهای عنکبوتی …………………………………………………………………….. 62

3-6-1- نمودار­های عنکبوتی عناصر کمیاب خاکی (REE) ………………………………….. 63

3-6-2- نمودار های عنکبوتی عناصر جزئی ……………………………………………………. 65

فصل چهارم: جایگاه تکتونیکی

 

 

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………. 68

4-2- تعیین محیط تکتونیکی سنگ های مورد مطالعه ……………………………………… 68

4-2-1- نمودار Zr/Y در برابرTi/Y، Pearce and Gale (1997) ……………………………..

4-2-2- نمودارTi-Zr-Y،  Pearce and Can (1973)…………………………………………

4-2-3 – نمودار Wood (1980)  …………………………………………………………..

4-2-4 نمودارTiO2-Y/20-K2O، Biermanns (1996) …………………………………….

فصل پنجم: پتروژنز

5-1- مقدمه ………………………………………………………………………………….. 74

5-2- فرایند­های موثر در شکل گیری و تحول ماگمای به وجود آورنده سنگ­های گابرو– دیوریتی کوه پریشان…74

5-2-1 ذوب بخشی و تبلور تفریقی …………………………………………………………. 74

5-3- خاستگاه و درجه ذوب بخشی منشاء …………………………………………….. 79

فصل ششم: نتیجه­ گیری و پیشنهادات

6-1- نتیجه گیری ………………………………………………………………………….. 85

6-2- پیشنهادات ……………………………………………………………………………. 87

پیوست …………………………………………………………………………………….. 89

منابع ……………………………………………………………………………………….. 92

چکیده:

توده نفوذی گابروئی کوه پریشان در جنوب شرق استان کردستان، جنوب قروه، حدفاصل روستاهای زرینه تا تکیه بالا واقع است و بر مبنای تقسیم ­بندی ساختاری ایران، بخشی از زون سنندج-سیرجان می­باشد. براساس مشاهدات صحرایی توده گابروئی مورد مطالعه با مرز مشخص همراه با اختلاط ماگمایی در توده گرانیتوئیدی جنوب قروه نفوذ کرده است. بر اساس مطالعات سنگ­نگاری، توده از سنگ­های هورنبلند­پیروکسن­گابرو، گابرو، کوارتزگابرو، گابرو­دیوریت، دیوریت وکوارتز­دیوریت تشکیل شده است. مطالعات ژئوشیمیائی نشان می­دهد که ماگمای سازنده این توده متاآلومین  و دارای ماهیت کالک آلکالن با پتاسیم متوسط است. روند­ نمودار­های تغییرات عناصر اصلی، کمیاب و کمیاب خاکی، پیوستگی شیمیایی و خویشاوندی نمونه­ها را تایید می­ کند. همبستگی منفی بین تغییرات  SiO2با MgO، Fe2O3 و CaO، وقوع تبلور تفریقی را تایید می­نماید. نمودار­های متمایز کننده محیط­های تکتونیکی، حاکی از وابسته بودن ماگماتیسم توده به کمان آتشفشانی و حاشیه فعال قاره در ارتباط با مناطق فرورانش می­باشد. غنی شدگی LREE نسبت به HREE  و غنی شدگی از LILE  مانند Pb و Th تهی شدگی از عناصر Ti، Zr، Nb وTa  می ­تواند به دلیل آلایش پوسته­ای و وابستگی توده به مناطق فرورانش باشد. آنومالی قابل توجهی در Eu مشاهده نمی­ شود، تبلور همزمان کلینوپیروکسن، آمفیبول و پلاژیوکلاز و مشارکت پلاژیوکلاز در تشکیل ماگمای والد،  سبب این رخداد شده است. روندهای خطی و مثبت عناصر ناسازگار در مقابل یکدیگر،  بیانگر نقش تبلور تفریقی و ذوب بخشی در تشکیل ماگمای والد توده گابرویی می­باشد. مقادیر YbN نرمالیزه شده نسبت به گوشته اولیه، کمتر از 10  احتمالا بیانگر حضور گارنت به عنوان فاز باقی مانده در گوشته منشاء است و نسبت (Dy/Yb)N بیشتر از 06/1 در نمونه­ها، گارنت لرزولیت را به عنوان منشاء ماگمای والد معرفی می­ کند. با توجه به نمودارهای پتروژنز و داده ­های ژئوشیمی، ماگمای والد این توده را  می­توان گارنت اسپینل لرزولیت با ذوب بخشی حدوداً 10 تا 16 درصد در نظر گرفت که فرایند­های اختلاط ماگمایی، آلایش پوسته­ای، تبلور تفریقی و ذوب بخشی در تشکیل آن نقش داشته ­اند.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

در این فصل به بیان کلیاتی درباره توده گابرویی کوه­پریشان حد­فاصل روستاهای زرینه و تکیه بالا (جنوب قروه، استان کردستان) می­پردازیم. این فصل شامل هدف از انجام پژوهش، روش انجام پژوهش،  موقعیت جغرافیایی و راه های دسترسی، جغرافیای طبیعی و پیشینه مطالعات زمین­ شناسی انجام شده در منطقه، خواهد بود.

موضوع مورد مطالعه در این پایان نامه پتروگرافی و پترولوژی توده گابرویی کوه پریشان (جنوب قروه) استان کردستان می­باشد.

2-1- هدف از انجام پژوهش

بررسی دقیق سنگ­شناسی و مطالعات پترولوژیکی توده پلوتونیک مافیک منطقه کوه­پریشان حد فاصل روستای زرینه – روستای تکیه بالا به منظور دست­یابی به ترکیب سنگ­شناسی و ویژگی­های ژئوشیمیایی و پتروژنز توده مورد مطالعه می­باشد.

3-1- روش انجام پژوهش

برای دستیابی به هدف یاد شده روش کار و ترتیب مراحل انجام آن عبارت است از:

1- مطالعات کتابخانه­ای: بررسی و مطالعه کتاب­ها، مقاله­ها، نشریه­ ها، نقشه ­های زمین­ شناسی منطقه، نقشه توپوگرافی و راه های دسترسی و عکس­های  ماهواره­ ای مرتبط با منطقه مورد پژوهش.

2- مطالعات صحرایی: بازدید و بررسی واحدهای مرتبط با توده مافیک، تغییرات توده مافیک از نظر رنگ، ساخت، اندازه کانی­ها، گستردگی و پراکندگی آن در منطقه مورد پژوهش و نمونه برداری طی عملیات 10 روزه  در ایستگاه ­های 1- ارتفاعات شمال روستای گلالی مشرف به روستای زرینه- شمال روستای شیروانه 2- ارتفاعات شمال تکیه بالا 3- ارتفاعات جنوب روستای مجید انجام گرفت. با توجه به حجم کم توده گابرویی و پراکندگی آن در منطقه و قرار گیری در ارتفاعات و خط الراس، عمل نمونه برداری با دشواری­های همراه بود اما نمونه برداری  با دقت و شکیبایی انجام گرفت.

3- بررسی­های آزمایشگاهی: شامل انتخاب 50 نمونه­ سالم با کمترین هوازدگی جهت تهیه مقطع نازک و مطالعات کانی­شناسی و پتروگرافی بر روی این مقاطع. از 14 نمونه آنالیز XRF و ICP در آزمایشگاه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی  انجام شد.

4- ترسیم نمودار­ها با نرم افزار­های زمین شناسی و گرافیکی. 

5- تجزیه و تحلیل داده ­ها­ی حاصل، پردازش آنها و ارائه گزارش نهایی.

4-1- موقعیت جغرافیایی و راه­ های دسترسی

شهر قروه در 75 کیلومتری جنوب شرق سنندج (استان کردستان) در مسیر ارتباطی همدان – سنندج  واقع شده است که از شمال به بیجار، از شرق به کبودر­آهنگ و همدان، از جنوب شرقی به اسد­آباد، ازجنوب به سنقر و از غرب به سنندج محدود می­باشد.

جاده آسفالته همدان – سنندج و همدان – سنقر از راه­های دسترسی به منطقه مورد مطالعه می­باشد. ارتباط روستاها و مناطق شهری از طریق جاده آسفالته و خاکی درجه 2 و 3 می­باشد. جهت دسترسی به جنوب منطقه مورد مطالعه (روستاهای شیروانه و تکیه بالا) بهترین مسیر، جاده آسفالته  همدان – سنقر و دسترسی به شمال آن (روستای مجید آباد) جاده آسفالته همدان – قروه مناسب­تر می­باشد. در شکل (1- 1) موقعیت جغرافیایی و مسیرهای دسترسی منطقه مورد مطالعه  نشان داده شده است.

5-1- جغرافیای طبیعی

شهرستان قروه در منطقه کوهستانی قرار دارد با توپوگرافی خشن، دارای کوههایی بلند نظیر دروازه با ارتفاع 3162 متر، بیر با ارتفاع 3245 متر و پریشان با ارتفاع  2570 متر و دره­های پرشیب می­باشد. این منطقه دارای آب و هوای سردسیری، زمستان­های طولانی و سرد و تابستان­های ملایم است. دی ماه سردترین ماه سال با دمای 20- تا 2- درجه سانتی ­گراد است و گاه بارش سنگین برف باعث مسدود شدن راه های ارتباطی مناطق روستایی می­­شود. تیر ماه گرمترین ماه سال است که حداکثر دما به 36 درجه سانتی گراد می­رسد.

گویش بیشتر مردم منطقه کردی می­باشد و به دلیل دشت­های حاصل­خیز و مراتع مناسب، کشاورزی و دامپروری در این مناطق رونق دارد. با توجه به غنی بودن منطقه از معادن یکی از منابع کسب درآمد اهالی این شهرستان معادن آن می­باشد.

6-1- پیشینه مطالعات زمین شناسی

– عمیدی (1345) در رساله کارشناسی ارشد خود سنگ شناسی سنگ­های آذرین جنوب قروه را مورد بررسی قرار داده است.

– زاهدی از سال 1345 تا 1369 اقدام به تهیه نقشه زمین شناسی250000/1  وچهار گوش قروه همراه  شرح نموده است.

– (1975)  Bellon and Broud سن مطلق توده نفوذی گابرو – دیوریت خرزهره در روستای شیروانه (جنوب قروه) را به روش K – Ar، 38 تا 40 میلیون سال  (اوایل الیگوسن) تعیین کرده ­اند.

– سنگ قلعه (1374) در رساله کارشناسی ارشد خود پترولوژی سنگهای آذرین جنوب قروه را مورد مطالعه قرار داده است.

– حسینی (1376) نقشه زمین شناسی 100000/1 چهارگوش قروه با شرح را تهیه نموده است که سنگ­های آذرین گابرو، دیوریت، مونزودیوریت و گرانیت را در مجموعه پلوتونیک قروه شناسایی کرده است.

– ترکیان (1387) ماگماتیسم مجموعه پلوتونیک جنوب قروه را در پایان نامه دکتری خود مورد مطالعه قرار داده است.

– ترکیان (1388) در پژوهشی تحت عنوان استفاده از عناصر کمیاب و نادر خاکی در تعیین منشاء ماگمای سازنده توده­های نفوذی گرانودیوریتی-گرانیتی و دیوریتی مجموعه پلوتونیک قروه به مطالعه این مجموعه پرداخته است.      

– شعبانی (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود پتروگرافی و پترولوژی آنکلاوهای توده نفوذی گرانیتوئید­ی جنوب قروه-کردستان را مورد بررسی قرار داده است.

– میری (1390) در پایان نامه  کارشناسی ارشد  خود به برررسی پترولوژیکی و ژئوشیمیایی توده­های آذرین منطقه تکیه­بالا در جنوب قروه با نگرشی ویژه به کانسار سازی آهن پرداخته است.

Mahmoudi et al., (2011) – سن جایگیری نفوذی­های شمال زون سنندج – سیرجان را به روش U-Pb تعیین نموده که سن جایگیری توده پلوتونیک قروه را ( Ma157-149) ژوراسیک پسین و سن توده گابرویی شمال میهم بالا را 153 تا 157 میلیون سال تعیین نموده ­اند.

-Torkian (2011)  توده پلوتونیک پریشان را به عنوان نمونه ­ای از پدیده اختلاط ماگمایی مورد مطالعه قرار داده است.

با توجه به قرارگیری منطقه مورد مطالعه درپهنه سنندج- سیرجان در ابتدا به شرح مختصری از زمین­ شناسی این پهنه می­پردازیم  و در ادامه زمین­ شناسی منطقه مورد مطالعه بررسی خواهد شد.

7-1- زمین شناسی عمومی پهنه سنندج – سیرجان و منطقه مورد مطالعه

بر اساس مطالعات زمین­شناختی، ایران از لحاظ تکتونیکی همواره فعال بوده است و تمامی مراحل چرخه ویلسون از کافت درون قاره تا فرورانش پوسته اقیانوسی و در نهایت بسته شدن اقیانوس­ها در نقاط مختلفی از ایران قابل مشاهده است.

 زون­های مختلف ساختمانی-رسوبی ایران عبارتند از: زون زاگرس، زون سنندج- سیرجان، زون ایران مرکزی، زون مشرق و جنوب شرق ایران و زون البرز (آقا­نباتی، 1383، درویش­زاده، 1385).

1-7-1- زون سنندج – سیرجان

زون سنندج – سیرجان از غرب دریاچه ارومیه آغاز می­ شود و با یک روند شمال غرب – جنوب شرق تا گسل میناب، در شمال بندر عباس ادامه دارد. طول این زون حدود 1500 کیلومتر و پهنای آن 150 تا 250 کیلومتر است. همخوانی ساختاری، یکسانی الگوی ساختاری، چیرگی راندگی­ها به ویژه پذیرش الگوی استاندارد مناطق کوهزایی در زون­های برخوردی، سبب شده تا برخی از زمین­شناسان مانند علوی (1994) و فرهودی (1978) سنندج – سیرجان را زیر زونی از زاگرس بدانند ولی ترتیب رسوبات، چهار چوب زمین ساختی و به ویژه رویدادهای زمین ساختی  و فعالیت­های ماگمایی- دگرگونی سبب شده تا گروه بزرگی از زمین­شناسان، ویژگی­های سنندج – سیرجان را با مناطق پر تحرک مرکز و شمال ایران مقایسه کنند و آن را زیر زونی از ایران مرکزی بدانند. با این حال تفاوت­هایی مانند پیروی از روند ساختمانی زاگرس، نبود نسبی سنگهای آتشفشانی دوره ترشیاری، محدودیت گسترش سنگهای ترشیری، فراوانی نفوذی­های گرانیتی – دیوریتی مزوزوئیک و سنوزوئیک، فراوانی نسبی آذرین بیرونی پالئوزوئیک (سیلورین – دونین – پرمین) عملکرد احتمالی رویدادهای زمین ساختی پیش از پرمین و سرانجام دگرگونی به نسبت پیشرفته­ی جنبش­های سیمیرین پیشین از ویژگی­های بارز سنندج – سیرجان است که وابستگی آن را با زون­های مجاور پرسش آمیز و مستقل دانستن آن را پیشنهاد می کند (آقا­نباتی 1383).

ویژگی­های بارز سنندج – سیرجان به ویژه فرایند­های دگرگونی آن در همه­جا یکسان نیست. در نیمه جنوب شرقی این زون، پدیده­های دگرگونی به طور عمده، حاصل عملکرد کوهزایی سیمیرین پیشین و در نیمه شمالی آن رویدادهای سیمیرین میانی به ویژه کوهزایی لارامید از عوامل پلوتونیسم و دگرگونی هستند به همین  دلیل افتخار نژاد (1359) زون سنندج –سیرجان را به دو بخش همدان – سنندج و همدان – سیرجان تقسیم می­ کند.

محجل (1997) و محجل و سهندی (1378) زون سنندج سیرجان را از جنوب غرب به شمال شرق به 5 زیر زون تقسیم می کند که عبارتند از:

1- زیر زون رادیولاریتی

2- زیر زون بیستون

فهرست مطالب:

چکیده……………………………………………………………………………………………….1

مقدمه ……………………………………………………………………………………………..3

فصل اول:  كلیات تحقیق

1-1تعریف واژه ها………………………………………………………………………………….6

1-2تشنج چیست؟…………………………………………………………………………………9

1-3صرع چیست؟………………………………………………………………………………….10

1-4 تاریخچه صرع………………………………………………………………………………….11    

1-5 طبقه ­بندی بین المللی حملات صرع………………………………………………………13

1-5-1 صرع های کانونی یاPartial …………………………………………………………….

1-5-2 صرع های منتشر یاGeneralized ………………………………………………………

1-5-3 صرع­های ویژه و طبقه­ بندی نشده………………………………………………………..17

1-6 پاتوفیزیولوژی صرع ……………………………………………………………………………18

1-7 نقش واسطه­های عصبی در صرع……………………………………………………………18

1-8 آثار استرادیول وپروژسترون درصرع…………………………………………………………..23

1-9 سیکلواکسیژنازها……………………………………………………………………………….24

1-9-1 سیکلواکسیژنازها و سنتز پروستانوئیدها………………………………………………….25

1-10 مكانیسم­های صرع­زایی………………………………………………………………………26

1-11 مکانیسم صرع زایی PTZ…………………………………………………………………..

1-12 نقش گیرنده­ی NMDA در تشنج­زایی توسط PTZ ………………………………………

1-13 نقش كانال پتاسیم در تشنج­زایی توسط PTZ …………………………………………..

 1-14 تاریخچه­ درمان دارویی ضد صرع ………………………………………………………….31

1-15 مکانیسم داروهای ضدصرع ………………………………………………………………….31

1-16 کمک حلال ها یا حامل ها(vehicles)……………………………………………………….32

1-16-1معرفی کمک حلال Polysorbate 20 …………………………………………………

1-17 دلایل استفاده ازگیاهان دارویی ومعطر……………………………………………………..35

1-18 رده بندی گیاه درمنه کوهی………………………………………………………………….35

Artemisia L. 1-18-1پراکنش جغرافیایی جنس درمنه…………………………………………..

1-18-2 پراکنش جغرافیایی گونه درمنه کوهی یاB.  Artemisia Aucheri ……………………

1-18- مشخصات درمنه کوهی…………………………………………………………………….36

1-18-4 خواص فارماکولوژیکی گیاه…………………………………………………………………38

1-18-5 ترکیبات شیمیایی گیاه …………………………………………………………………….38

فصل دوم: مواد و روش کار

2-1 مواد و وسایل……………………………………………………………………………………..42

2-1-1 مواد……………………………………………………………………………………………….42

2-1-2 وسایل ودستگاه ها……………………………………………………………………………..42

2-1-3 گیاه………………………………………………………………………………………………..44

2-1-4 حیوانات ………………………………………………………………………………………..44

2-2 روش ها……………………………………………………………………………………..44

2-2-1 روش عصاره گیری (تهیه عصاره اتانلی گیاه) ……………………………………………44

2-2-2 روش تهیه محلول تزریقی از عصاره گیاه(بخش اول پژوهش)……………………………44

2-2-3 روش انجام آزمایش(بخش دوم پژوهش)…………………………………………………..45

2-2-4 شاخص ­های مورد سنجش……………………………………………………………………46

2-2-5 روش محاسبه آماری- تجزیه وتحلیل آماری……………………………………………….47

فصل سوم: نتایج ونمودارها

3-1 نتایج آزمون آماری بخش اول پژوهش………………………………………………………….49

3-1-1 نتایج حاصل از مقایسه گروه کنترل وشم(باتویین5%)……………………………………..49

3-1-2 نتایج حاصل از مقایسه گروه کنترل وشم(باتویین1%)…………………………………….56

3-2 نتایج آزمون آماری بخش دوم پژوهش…………………………………………………………..63

3-2-1نتایج حاصل از مقایسه گروه های مختلف آزمایشی…………………………………………63

فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری

 

 

4-1 بحث ونتیجه گیری نهایی پژوهش………………………………………………………………71

4-2 نتیجه گیری کلی………………………………………………………………………………….76

4-3پیشنهادات …………………………………………………………………………………………..76

منابع……………………………………………………………………………………………………….77

چکیده:

گونه های مختلف جنس درمنه به عنوان دارو دردرمان برخی از بیماری  هادربررسی های فیزیولوژیک وفارماکولوژیک به کار می رود .با توجه به این که گونه درمنه کوهی دارای مقادیر زیادی اسانس ازگروه ترپنوئیدخصوصا” لاکتون های سزکویی ترپن وکتون های مونوترپن با طیف وسیعی از فعالیت های بیولوژیک می باشد ، می تواندبرخی ازعملکرد های فیزیولوژیک بدن راتحت اثرقراردهد. دراین تحقیق اثر عصاره الکلی درمنه کوهی بر تشنج ناشی ازپنتیلن تترازول موردبررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه از موش های سوری نرنژاد NMRI با وزن22-28گرم استفاده شد.حیوانات به سه گروه تقسیم شدند:1)گروه کنترل که مورد تزریق داخل صفاقی سالین قرار گرفتند.2)به گروه شم سالین وکمک حلال تویین20(1%)تزریق گردید.3)گروه آزمایش که شامل سه زیرگروه بود. دراین زیر گروه­ها موش­ها دوز­های  mg/kg5/7، 25/6، 5 عصاره گیاه به همراه کمک حلال Tween20 (1%) و سالین دریافت کردند. روش القاء صرع به این ترتیب بودکه 20 دقیقه پس ازتزریق درون صفاقی مقادیرفوق، کلیه گروه ها به میزانmg/kg80 پنتیلن تترازول نیز به همین روش دریافت کردند. نشانه­ های تشنجی طی مدت 20 دقیقه مورد ارزیابی قرارگرفتند. داده های حاصل از بخش اول پژوهش توسط آزمون تست T ((T-test مورد تجزیه و تحلیل آماری قرارگرفتند. مقایسه آماری نشان دادکه کمک حلال تویین 20(5%)شروع مراحل 1و2رابه طور معنی داری به تاخیر انداخت(P<0.01) وهمچنین شروع مرحله 5را نیزبه طور معنی داری به تاخیر انداخت(P<0.05) وتعدادورودبه مرحله5 تشنج را به طور معنی داری کاهش داد(P<0.01)ولی باتوجه به این که امتیازتشنجی راکاهش داد، اثر معنی داری روی آن نداشت وازطرفی باعث افزایش معنی داردوام تشنج یاطول تشنج گردید(P<0.05)  ودرصد مرگ ومیر کاهش پیدا کرد. بنابراین  باکاهش میزان کمک حلال تا1% اثرمعنی داری بر تشنج مشاهده نشد. داده های حاصل از بخش دوم پژوهش توسط آنالیز واریانس یک طرفه (onewayANOVA) مورد تجزیه و تحلیل آماری قرارگرفتند ومقایسه آماری نشان داد که عصاره درمنه کوهی دردوز  5/7میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به طورمعنی داری زمان لازم برای شروع مرحله 2و 5 را با (P<0. 05) تسریع کرد و در همین دوز امتیاز تشنجی را به طور معنی داری در مقایسه با گروه شم با (P<0. 01) و با گروه دریافت کننده عصاره با دوز5 میلی گرم با (P<0. 05) افزایش داد. همچنین دوز­های25/6 با (P<0. 05) و 5/7 با (P<0. 01) به طور معنی داری ورود به مرحله5 را افزایش دادند. از طرفی میزان مرگ ومیر به طور وابسته به دوز افزایش پیدا کرد. 

بررسی نتایج حاصل ازاین پژوهش نشان دادکه میزان غلظت کمک حلال تویین20می تواند برتشنج ناشی از   PTZ اثرگذارباشدو این یافته ها می تواند انتخاب غلظت حامل ها vehicle))رابرای استفاده درترکیب باداروهای مورد آزمایش یافاکتورهای تستی آسان کند وهمچنین عصاره الکلی گیاه درمنه کوهی درفصل رویشی می تواند تشنج ناشی ازپنتیلن تترازول را به طور وابسته به دوز وزمان افزایش دهد.به نظر می رسد،وجود برخی موادمثل سانتونین که جزولاکتون های سزکویی ترپن می باشد ویا وجودبرخی مونوترپن های کتونی مثل کامفوروسینئول(باکاهش آزادی کاتکولامین ها ازطریق مهارغیررقابتی گیرنده های استیل کولینی)موجب این امر می شوند.

مقدمه:

صرع، یکی ازشایع ترین اختلالات عصبی بعد از سکته­ی­ مغزی است که به وسیله حملات تشنجی وتخلیه بیش از حدوموقت نورون ها یا فعالیت الکتریکی غیر طبیعی مغز تشخیص داده می شود. (Lucindo J. et al, 2010,Xian-Yu Sun et al ,2010)   تشنج یکی از نشانه های بیماری صرع است ولی نخستین حمله نمی تواند بیانگر بیماری صرع باشد، بلکه این بیماری به وسیله حملات متناوب،ناگهانی،زودگذروعودکننده همراه است که معمولا”سطح هوشیاری رانیزدچاراختلال می کند ،باتوجه به مطالعات اپیدمیولوژیک بیش از50-60میلیون نفردرجهان دچار صرع هستند(كاتزونگ، ب. ،فتح­اللهی، ع. ،1380 ،  كاپلان، ه. ، رفیعی، ح. ، 1379، ارضی،ا. ،گله دار،ف.،1370، Lucindo J. et al, 2010,Xian-Yu Sun et al ,2010).حملات صرعی ممکن است درهمه ی سنین،همه ی نژادهاوهر دوجنس بروزکند(ارضی.ا و گله دار.ف،1370). میزان وقوع حملات صرعی در سال­های اولیه زندگی بیش از هر زمان دیگری است. تقریباً در 80 درصد از بیماران،شروع حملات قبل از سن 20 ­­سالگی است(ارضی.ا و گله دار.ف،1370). اگر چه با درمان استاندارد در 80 درصد موارد می­توان حملات تشنج را کنترل کرد,میلیون­ها نفر (500 هزار نفر در ایالات متحده) صرع کنترل نشده دارند. (كاتزونگ، ب. ،فتح­اللهی، ع. ،1380)  علل زیادی برای بیماری­های صرعی وجود دارد که با توجه به گوناگونی انواع آن،  ممكن است مكانیسم ایجاد كننده­ هر کدام متفاوت باشد، از جمله آن علل می­توان به بیماری­های عصبی گوناگون، عفونت، تومور، ضربه فیزیكی، بیماری­های مادرزادی، تب، عوامل سمی و عوامل متابولیک اشاره كرد.( Holtman L. et al, 2009) در مواردی كه علل مشخص برای حملات صرعی پیدا نكنیم، واژه صرع ایدیوپاتیک (Idiopatic) یا اولیه را به كار می­بریم. (سلطان زاده ا.، 1383) سیكلواكسیژنازها (آنزیم سنتز کننده پروستاگلاندین­ها) به دلیل ایفای نقش مهم در اختلالات و بیماری­های عصبی، ممكن است نقش ویژه­ای در بیماری­زایی صرع داشته باشند. نوروترانسمیترهای مختلفی، بویژه GABA و گلوتامات نقشی كلیدی در پاتولوژی صرع دارند. (Hille, B.,1992)

باوجودگسترش درزمینه داروهای ضدتشنج جدید هنوز بیماری صرع به طور کامل درمان نشده  است(Lucindo J. et al, 2010)تقریبا95درصدازداروهای رایج وقابل دسترس جهت درمان صرع قبل از1985موردآزمایش قرارگرفت ودر60-70درصدازبیماران تشنج به طوررضایت بخشی کنترل شد(Xian-Yu Sun et al,2010)ولی درحال حاضرحدود3/1ازبیماران پاسخ خوبی به درمان های رایج فعلی نمی دهند،حتی اگرچندین دارو به طورمکمل استفاده شود.علاوه براین بیش از50درضد ازبیماران مبتلا به صرع عوارض جانبی نامطلوبی درحین درمان باداروهای ضدصرع ازخودنشان می دهندکه زندگی آن هاراتهدید می کند(Lucindo J. Quintans-Júnior et al, 2010)این عوارض عبارتند از خواب آلودگی، آتاکسی (ناهماهنگی حرکتی)، اختلال دستگاه معدی- روده­ای، سمیت کبدی و مگالوبلاستیک(بزرگ شدن غیر طبیعی گلبول­های قرمز خون) و آنمی یا کم خونی.

به همین جهت هنوز برای دسترسی به داروهای ضد صرع موثرتر وباعوارض جانبی کمترتحقیقات دراین زمینه ادامه دارد.طب سنتی وگیاهان دارویی به عنوان منبع مناسبی جهت دستیابی به داروهای بهتر مورد توجه می باشند. (پور غلامی م. وهمکارانش، 1376 Schwabe K. et al,2004, ، Cilani A.H. et al 2000,). گیاهان دارویی نعمت طبیعی هستند که به بشر داده شده تا از بیماری رها شده وزندگی سالمی داشته باشد.آن ها نقش اساسی برای حفظ تندرستی ما بازی می کنندوبه نظر می رسدکه دردرمان بیماری های مختلف بسیارمطمئن تر باشند(Bora KS, Sharma A., 2011). البته باید دقت داشت که گیاهان دارویی این پتانسیل را دارد که تولید داروهای مضر کند استفاده از گیاهان دارویی به دلیل انتشار وسیعی که دارند و به­­­­راحتی در دسترس می­باشند پتانسیل عوارض جانبی را در جمعیت افراد مبتلا به صرع افزایش می­دهد. پس گیاهان آرام­بخش ممکن است که پتانسیل داروهای ضد تشنج را داشته باشند و موجب افزایش اثرات تسکین دهندگی و روانی شوند ولی آن­ها نباید به جای داروهای ضد تشنج استفاده شود چون اثر بخشی و سودمندی آن­ها ثابت نشده است .(Marcello Spinella, Ph.D.,2001)

همچنین با توجه به این که برخی ازعصاره های گیاهی داخل آب یا سالین به عنوان یک ترکیب بی ضرر حل نمی شوندوجهت بررسی اثر آن ها باید از کمک حلال ها ی بی اثر استفاده کردوازطرفی این کمک حلال ها در داروسازی وصنایع غذایی نیز کاربرد دارندوممکن است استفاده از آن هادر دوز های خاص سبب ایجاد اثرات جانبی گردد.بنابراین تحقیق درجهت شناخت اثرات این حامل ها بررفتار و یافتن غلظت بی ضرر این ترکیبات، انتخاب غلظت کمک حلال ها(vehicle)رابرای استفاده درترکیب باداروها یاعصاره های مورد آزمایش یافاکتورهای تستی دیگرمشخص می کند.( Carl A. Castro et al,1995)

لذااین پژوهش به منظور بررسی اثرعصاره الکلی درمنه کوهی برتشنج ناشی ازپنتیلن تترازول به انجام رسیده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- تعریف واژه ها

Convulsion ( تشنج) :

تشنج به حملاتی اطلاق می­گردد كه معمولاً با حركات بدنی شدید به صورت تونیک یا كلونیک یا هر دو همراه است و ممكن است در یک اندام (focal) یا همه اعضا (generalized) دیده شود كه بهترین نمونه آن صرع بزرگ (گرندمال) می­باشد.

 Seizure یا حمله :

Seizure یک واژه كلی است كه به وقوع حمله ناگهانی یک بیماری گفته می­ شود ولی در نورولوژی برای هر گونه حمله صرعی با تشنج یا بدون تشنج بكار می­رود، ممكن است هوشیاری بیمار طبیعی یا مختل باشد.

صرع epilepsy :

 یعنی بروز دشارژهای الكتریكی غیرطبیعی و گاه­گاهی (paroxysmal) از نورون­ها (یاخته­های مغز) كه به یكی یا آمیزه­ای از حالات بالینی منجر می­گردد.

از دست دادن هوشیاری، حركات تشنجی اندام­ها، مات شدن، اختلالات دستگاه خودكار، ادراك حسی غیرطبیعی، رفتار غیرعادی و نشانه­ های گوناگون دیگر.

پیدایش هر یک از علائم بالا به كانون آسیب در مغز و جای تخلیه امواج صرعی بستگی دارد.

در اصطلاح نورولوژی صرع به حملات تكرار شونده­ای گفته می­ شود كه از دیدگاه بالینی نماهای گوناگونی پیدا می­كنند. (سلطان زاده ا.، 1383)

تونیک tonic :

حالت تونیک یعنی اندام­ها در یک وضعیت كشیده وسخت قرار گیرند( extension rigidity) ومعمولاً كمتر از یكی دو دقیقه در آن موقعیت باقی بمانند. بروز صرع ممكن است تنها به شكل تونیک باشد. (سلطان زاده ا.،   1383 Fauci AS.,1998, )

كلونیک clonic :

در تشنج كلونیک یكی یا همه اندام­ها دچار حركات لرزشی پی­درپی و غیر ارادی می­ شود و بیمار مرتباً دست و پا می­زند. ( مانند گوسفند سربریده) در موش این حمله می‌تواند همراه با حالتی مرسوم به «دویدن وحشیانه» باشد (Gower AJ, Noyer MV, Gobert J, Walfert E.,1995)

پرش­های میوكلونیک (myoclonic jerks ) :

پرش­های سریع ناگهانی و غیرطبیعی اندام­ها می­باشند كه به دلیل انقباض سریع عضلات بویژه ماهیچه­های خم كننده بروز می­نمایند. علت آن دشارژهای صرعی است كه از قشر یا ساقه مغز صادر می­ شود.

پیش درآمد (Aura) :

Aura به نشانه­ های عصبی می­گویند كه بیمار معمولاً چند ثانیه پیش از پیدایش حمله تشنج احساس می كند. Aura یک نوع صرع focal به­شمار می ­آید كه در حقیقت برای مشخص نمودن كانون صرعی در مغز اهمیت دارد. پیش درآمد (Aura) به اشكال گوناگونی مثل سرگیجه، احساس بوی بد در دهان یا بینی و احساس چشایی نامطبوع بیان می­گردد.( سلطان زاده ا.، 1383)

نشانه­ های اخطار دهنده (premonitory symptoms) :

برخی بیماران مبتلا به صرع چند روز پیش از حمله، حالات ویژه­ای دارند كه هشدار دهنده بروز صرع در آنها می­باشد. این نشانه­ها ممكن است به صورت عصبی شدن، احساس خوشی، خستگی و یا میل به خوردن غذایی خاص باشد. تفاوت این حالات با پیش درآمد ( Aura) در طولانی بودن آنهاست.

دوره پس از حمله postictal phase :

این دوره به دنبال پایان یافتن حمله صرعی آغاز می­ شود و طی آن بیمار ممكن است حالت سرگیجه و

منگی داشته باشد و نوار مغز او كندی (Slowing) نشان دهد. اگر بیمار حمله گرندمال كرده باشد، در این دوره از سردرد و كوفتگی اندام­ها شاكی خواهد بود.

 مرحله بین حملات (interictal phase) :

فاصله زمانی بین دو حمله پی در پی را كه ممكن است از چند ساعت تا چندین روز باشد، مرحله­ interictal می­گویند. هر چه این دوره كوتاه­تر باشد، پیش آگاهی بدتر و نشانه كنترل نامناسب صرع است.

فلج پس از حمله todd’s paralysis :

اگر كانون صرعی در قشر حركتی مخ باشد، گاهی پس از پایان حمله اندامی كه حركات تشنجی داشته است به مدت كمتر از 24 ساعت فلج موقتی بنام « فلج تاد» پیدا می­كند.( سلطان زاده ا.، 1383)

صرع كانونی (partial or focal epilepsy) :

چنانچه با شواهد بالینی یا نوار مغز، كانونی كه حمله صرع از آن منشأ می­گیرد مشخص گردد، به آن صرع كانونی یا focal گفته می­ شود؛ مانند صرع لب گیجگاهی. در  این حالت اگر حمله موضعی باقی بماند، واژه كانونی ساده ( Simple

فهرست مطالب:

فصل 1…………………………………………………………………………1

كلیات………………………………………………………………………… 1

1-1- موقعیت و خصوصیات جغرافیایی منطقه مورد مطالعه…………… 2

1-2- آب و هوا و جغرافیای طبیعی ناحیه………………………………… 4

1-3- موقعیت جغرافیایی برش‌های مورد مطالعه و راه‌های دسترسی به آن‌ ها (شکل‌های 1-2 و 1-3)…5

1-4- اهداف مطالعه………………………………………………………… 6

1-5- پیشینه تحقیق………………………………………………………. 6

1-6- روش مطالعه………………………………………………………….11

1-6-1- گردآوری اطلاعات…………………………………………………. 11

1-6-2- مطالعات صحرایی………………………………………………… 11

1-6-3- مطالعات آزمایشگاهی…………………………………………… 12

1-6-4- تلفیق اطلاعات و تدوین رساله…………………………………. 12

فصل 2………………………………………………………………………. 13

خصوصیات زمین‌شناسی و چینه شناسی ناحیه مورد مطالعه……….13

2-1- خصوصیات زمین‌شناسی و ساختمانی ناحیه مورد مطالعه……14

2-1-1- زمین‌شناسی ناحیه‌ای زاگرس………………………………… 14

2-1-2- تقسیمات ساختمانی در زاگرس………………………………. 14

2-1-2-1- تقسیم‌بندی بر اساس نظریات فالکن (Falcon, 1961)……..14

2-1-2-1-1- زون ساختمانی پیچیده همراه با سنگ‌های دگرگونی (Thrusted zone)…14

2-1-2-1-2- زون تراستی  با ساختار فلسی جهت‌دار (Imbricated thrust zone) یا زون رورانده زاگرس…15

2-1-2-1-3- زون چین‌خورده ساده (Simpel folded zone)…………..15

2-1-2-2- تقسیم‌بندی بر اساس نظریات اشتوکلین (Stocklin, 1968)….15

2-1-2-2-1- دشت خوزستان………………………………………….. 15

2-1-2-2-2- زاگرس چین‌خورده یا زاگرس خارجی…………………… 16

2-1-2-2-3- زاگرس مرتفع یا زاگرس رورانده یا زاگرس داخلی……… 16

2-1-2-3- تقسیم‌بندی بر اساس نظریات بربریان (Berberian, 1995)..16

2-1-2-4- تقسیم‌بندی بر اساس نظریات مطیعی (1372)…………..17

2-1-2-4-1- زون دزفول………………………………………………….. 17

2-1-2-4-2- زون فارس………………………………………………….. 17

2-2- چینه شناسی نهشته‌های کرتاسه پایینی (نئوکومین- آپسین) در زاگرس…..18

2-3- گروه خامی…………………………………………………………. 19

2-3-1- سازند فهلیان……………………………………………………. 19

2-3-2- سازند گدوان………………………………………………………20

2-3-3- سازند داریان…………………………………………………….. 21

2-4- سازند کژدمی………………………………………………………. 22

2-5- گسل کازرون………………………………………………………… 23

فصل 3…………………………………………………………………….. 25

رخساره‌ها، محیط‌های رسوبی………………………………………….25

3-1- مقدمه………………………………………………………………. 26

3-2- کمربند رخساره‌ای A (دریای باز کم عمق)………………………26

3-2-1- رخساره A1 (Peloid Orbitolina Packstone )………………..

3-2-2- رخساره A2 (Orbitolina Packstone):……………………….

3-2-3- رخساره A3 ((Bioclast Wackestone:………………………

 

 

3-2-4- رخساره A4 (Orbitolina Wackestone):……………………

3-2-5- رخساره ) A5 Bioclast Mudstone ):………………………..

3-3- کمربند رخساره‌ای B (شیب قاره)………………………………. 32

3-3-1- رخساره B1 (Bioclast Wackestone):……………………….

3-3-2- رخساره B2 Planktonic Foraminifera Wackestone – packstone) )

3-4- کمربند رخساره‌ای C (دریای باز عمیق)………………………… 35

3-4-1- رخساره C1 (Planktonic Foraminifera Wackestone)……..

3-4-2- رخساره C2 (Planktonic Foraminifera Radiolaria Packstone)

3-4-3- رخساره C3 (Packstone Radiolaria)……………………….

3-4-4- رخساره C4 (Radiolaria Wackestone)……………………

3-4-5- رخساره C5 (Silty Mudstone)……………………………..

3-5- تفسیر محیط رسوبی (شکل‌های 3-19 و 3-20)……………. 41

فصل 4………………………………………………………………….. 45

لیتواستراتیگرافی……………………………………………………… 45

4-1- مقدمه……………………………………………………………. 46

4-2- توصیف چینه شناسی برش سطح الارضی کوزه کوه (شکل‌های 4- 14 و 4-15)….56

4-3- توصیف چینه شناسی برش سطح الارضی فهلیان (شکل‌های 4-16 و 4-17)….62

4-4- انطباق لیتواستراتیگرافی سازند داریان در دو برش کوزه کوه و فهلیان (شکل 4-18)…68

فصل 5…………………………………………………………………. 71

میکروپالئونتولوژی ……………………………………………………. 71

5-1- مقدمه…………………………………………………………… 72

5-2- توصیف فرامینیفرهای بنتیک………………………………….. 72

5-3- توصیف فرامینیفرهای پلانکتون……………………………….. 79

فصل 6…………………………………………………………………. 86

بیواستراتیگرافی……………………………………………………… 86

6-1- مقدمه………………………………………………………….. 87

6-2- انطباق بیواستراتیگرافی  سازند داریان در دو برش کوزه کوه و فهلیان (شکل 6-3)..89

فصل 7…………………………………………………………………. 94

نتیجه گیری …………………………………………………………….94

منابع…………………………………………………………………… 97

اطلس میکروفسیل ها……………………………………………….102

چکیده:

به منظور مطالعات بیواستراتیگرافی و لیتواستراتیگرافی سازند داریان در شرق و غرب گسل کازرون،  دو برش چینه شناسی  كوزه كوه و فهلیان انتخاب و 240 نمونه از آنها برداشت گردید.

در این مطالعات سازند داریان با  225 و 171 متر ضخامت به ترتیب در برش های کوزه کوه و فهلیان به سه بخش داریان زیرین، داریان میانی و داریان بالایی تقسیم شده است.

مرز زیرین سازند داریان در هر دو برش مورد مطالعه  با  سازند گدوان همشیب و پیوسته و مرز بالایی آن با سازند كژدمی همشیب و همراه با گسستگی لیتولوژی است.

در مطالعات بایواستراتیگرافی سازند داریان در دو برش مورد مطالعه، ضمن تشخیص37 گونه متعلق به  16  جنس از فرامینیفرها سه بایوزون معرفی شده است.

بر اساس فرامینیفرهای شناسایی شده و بایوزون های معرفی شده سن سازند داریان در هر دو برش آپسین پیشین  تا آلبین میانی  تعیین شده است.

بررسی  رخساره های میکروسکوپی سازند داریان  منجر به تشخیص  12 میکروفاسیس متعلق به 3 كمربند رخساره ای دریای باز کم عمق(A)،شیب قاره (B) ودریای باز عمیق © شده است.

حرکات تکتونیکی به وقوع پیوسته  در حد فاصل آپسین – آلبین  که در بعضی از مناطق زاگرس منجر به نبود چینه شناسی و ایجاد ناپیوستگی در راس سازند داریان شده است، در این ناحیه  از تاثیر چندانی برخوردار نبوده و فقط منجر به تغییرات رخساره ای شده است.

فصل اول: کلیات

1-1- موقعیت و خصوصیات جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

شهرستان ممسنی یکی از شهرستان‌های استان فارس است که در میان رشته کوه‌های بخش جنوبی زاگرس واقع شده است. این شهرستان دارای دو شهر به نام نورآباد و مصیری و چهار بخش شامل دشمن زیاری، رستم، ماهورمیلاتی و بخش مركزی است. بخش دشمن زیاری شامل دهستان‌های دشمن زیاری و مشایخ، بخش رستم شامل دهستان‌های رستم 1، رستم 2، رستم 3 و پشتكوه رستم، بخش ماهورمیلاتی شامل دهستان‌های ماهور و میشان و بخش مركزی شامل دهستان‌های بكش 1، بكش 2، جاوید ماهوری، جوزار و فهلیان است. واژه ممسنی از طایفه‌ای به نام محمد حسنی گرفته شده است. مركز این شهرستان شهر نورآباد است که در شمال باختر استان فارس و در جنوب باختری ایران واقع شده است و مسافت آن تا شهر شیراز 150 كیلومتر است. در گذشته مركزیت شهرستان ممسنی، فهلیان بوده است.مالكی كه نام روستایی در منطقه بكش بوده، در اثر گسترش در طی 30 سال گذشته به نورآباد ممسنی تغییر یافته است.

 بنابر گزارش مركز آمار ایران، جمعیت شهرستان ممسنی بر اساس سرشماری سال 1385، برابر با 166308 نفر و جمعیت بخش مركزی شهرستان ممسنی 98417 نفر بوده است.

 ممسنی از سمت شمال به شهرهای رستم و سپیدان، از جنوب به كازرون، دشتستان و بندر گناوه، از سمت خاور به شهرهای سپیدان و شیراز و از باختر به شهرهای رستم و گچساران محدود می‌شود (شکل 1-1).

 مسیرهای ارتباطی این شهرستان با مناطق اطراف عبارت‌اند از:

– راه نورآباد – دو گنبدان به سوی شمال باختری به طول ۱۲۰ کیلومتر. این راه در ۲۰ کیلومتری شمال نورآباد از یک راه به سوی شمال نورآباد به یاسوج متصل می‌شود.

– راه نورآباد – شیراز به سوی جنوب خاوری به طول ۱۸۰ کیلومتر. 

– راه نورآباد-  بندر گناوه به طول ۲۴۵ کیلومتر.

شهرستان ممسنی به طور عمده دارای مورفولوژی كوهستانی بوده و روند ارتفاعات همان جهت عمومی کوه‌های زاگرس یعنی شمال باختر – جنوب خاور است. در شهرستان ممسنی به سمت باختر و جنوب باختری از ارتفاعات كاسته و بر وسعت اراضی کوهپایه‌ای و دشت‌ها افزوده می‌شود.

شهرستان ممسنی دارای بافت سنتی و طایفه‌ای است و دارای چهار طایفه بزرگ لر شامل بكش، جاوید، دشمن زیاری و رستم است و دو طایفه بزرگ از ایل قشقایی شامل كشكولی و دره شولی كه در بخش ماهور میلاتی سكونت قشلاقی دارند نیز در این شهرستان زندگی می‌کنند.

اقتصاد مردم در این شهرستان به طور عمده بر پایه كشاورزی، دام داری و قالی‌بافی است. صنایع کارخانه‌ای نیز در این منطقه از رونق نسبی برخوردار است. کارخانه‌های قند و تلمبه خانه شرکت نفت و شرکت تولیدی شن و ماسه فهلیان در این شهرستان وجود دارد. به طور کلی از محصولات این شهرستان مقداری برنج، جو، مرکبات و گوشت به نواحی مجاور به خصوص جنوب صادر می‌شود.

جاذبه‌های متعدد طبیعی به همراه بناهای کهن تاریخی، مهم‌ترین مکان‌های دیدنی شهرستان ممسنی را تشکیل می‌دهند. رودخانه‌ها و کوه‌های متعدد به همراه گردشگاه‌های زیبا، از جمله جاذبه‌های طبیعی شهرستان ممسنی به شمار می‌آیند. بنای تاریخی لیدوما، در روستای جنجان که از دوره هخامنشیان بر جای مانده و از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهرستان به حساب می‌آید گردشگاه دیمه میل باغستان بسیار زیبا و دل‌انگیزی است که اطراف آن پر از گل‌ها و گیاهان معطر و چشمه‌های پرآب است. قلعه سفید قلعه معروفی است که قدمت آن به پیش از عهد عیلامی‌ها می‌رسد، قلعه شاه جهان احمد که به احتمال قوی به دوران هخامنشی یا اشکانی تعلق دارد و دیمه میل یا میل اژدها که قدمت تاریخی آن به دوره سلوکیان یا پارتیان می‌رسد، برخی از مکان‌های دیدنی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. مکان‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان عبارت‌اند از: امامزاده در آهنین، امامزاده شاه زاده علاءالدین، بنای عمارت، بنای کل لوله، شهر قدیمی چشمه سردو، قلعه سفید، قلعه شاه جهان احمد، قلعه چرو، قلعه ککا، دیمه میل) میل آزاد یا میل اژدها)، کتیبه‌های کورنگون (کرنگون)، نقش بهرام و پل فهلیان.

اهالی این شهرستان از نژاد آریایی بوده و به زبان فارسی با گویش لری سخن می‌گویند. مردم شهرستان ممسنی مسلمان و شیعه مذهب هستند.

2-1- آب و هوا و جغرافیای طبیعی ناحیه

شهرستان ممسنی دارای تنوع آب و هوایی است، به طوری كه ارتفاعات شمال باختری این شهرستان دارای آب و هوایی بسیار سرد و شهر نورآباد دارای آب و هوای معتدل و ماهور میلاتی هم كه در جنوب باختری ممسنی در فاصله 40 كیلومتری خلیج‌فارس قرار دارد، دارای آب و هوای بیابانی است.  حداكثر دما در مردادماه 5/41 درجه سانتی گراد و حداقل دما در دی ماه 5 /4 درجه سانتی گراد بوده و میانگین بارندگی شهرستان 550 میلیمتر در سال است.

شهرستان ممسنی به طور كلی از نظر اقلیمی دارای سه اقلیم به شرح زیر است:

– اقلیم گرم و خشك:  این اقلیم در محدوده‌ای از شهرستان كه در مجاورت شهرستان‌های گچساران و گناوه قرار دارد، مشاهده می‌شود.

– اقلیم معتدل و مرطوب: این اقلیم محدوده‌ای از شهرستان را در بر می‌گیرد كه هم جوار شهرستان كازرون و استان کهکیلویه و بویراحمد قرار دارد.  در این اقلیم دشت‌های حاصل خیز مصیری، نورآباد، فهلیان و دهنو واقع شده است.

– اقلیم سردسیری:  این اقلیم در بخش دشمن زیاری كه هم جوار با شهرستان سپیدان است، دیده می‌شود.

مهم‌ترین رودخانه‌های ممسنی شامل رودخانه فهلیان، رودخانه كتی، رودخانه تنگ شیو و رودخانه سرآب سیاه است و همچنین تالاب‌های برم شور در باختر بابامنیر و هفت برم در بخش دشمن زیاری از منابع آبی این ناحیه هستند.بلندترین ارتفاعات شهرستان كوه رنج، كوه زرآور و كوه تاسك می‌باشد. به دلیل آب و هوا و بارش به نسبت مناسب در سه فصل پاییز، زمستان و بهار و وجود بیش از شش حوضه آب خیز بزرگ كه رودخانه‌های كتی، شكستان، شور و شیرین، فهلیان، تنگ شیو و كره سیاه از آن‌ ها منشعب می‌شود، اقتصاد مردم این منطقه به طور عمده بر پایه كشاورزی (گندم، جو، برنج، گلزا و مركبات و نیز خرما) استوار است.

بخش قابل‌توجهی از ناحیه مورد مطالعه، كوهستانی است. در نواحی كوهستانی، مورفولوژی متنوعی به دلیل وضعیت زمین‌شناسی ساختمانی و نیز سنگ‌شناسی متفاوت و اختلاف در میزان هوازدگی و فرسایش در سازندهای رخنمون یافته

فهرست مطالب:

چکیده……………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه…………………………………………………………………………. 3

1-2- هدف از انجام این تحقیق……………………………………………………. 5

1-3- پیگمان های میکروبی……………………………………………………….. 5

1-3-1 تعریف پیگمان های میکروبی……………………………………………… 5

1-3-2 تقسیم بندی پیگمان ها…………………………………………………… 6

1-3-2-1 ریبوفلاوین…………………………………………………………………. 6

1-3-2-2 کانتاگزانتین……………………………………………………………….. 6

1-3-2-3 کارتنوئیدها……………………………………………………………….. 6

1-3-2-4 پرودیجیوسین…………………………………………………………….. 7

1-3-2-5 فیکوسیانین………………………………………………………………. 7

1-3-2-6 ویولاسئین………………………………………………………………… 7

1-3-2-7 آستاگزانتین………………………………………………………………. 7

1-3-3 فاکتورهای موثر در تولید پیگمان میکروبی………………………………. 8

1-3-3-1 دما………………………………………………………………………… 8

1-3-3-2 pH…………………………………………………………………………

1-3-3-3 منبع کربن……………………………………………………………….. 8

1-3-3-4 منبع نیتروژن…………………………………………………………….. 8

1-3-3-5 نوع تخمیر………………………………………………………………… 8

1-3-3-6 مواد معدنی……………………………………………………………… 8

1-3-4 پایداری پیگمان های میکروبی…………………………………………… 9

1-3-5 میکروب های مولد پیگمان……………………………………………….. 9

1-3-5-1 باکتری ها……………………………………………………………….. 9

1-3-5-2 قارچ ها………………………………………………………………… 10

1-3-5-3 گلسنگ ها……………………………………………………………. 11

1-3-5-4 مخمرها………………………………………………………………… 11

1-3-5-5 جلبک ها……………………………………………………………….. 11

1-3-6 کاربردهای پیگمان های میکروبی……………………………………… 12

1-3-6-1 داروسازی………………………………………………………………. 12

1-3-6-2 مواد غذایی……………………………………………………………. 14

1-3-6-3 پزشکی……………………………………………………………….. 14

1-3-6-4 دیگر کاربردها………………………………………………………….. 15

1-4- تعریف SPF…………………………………………………………………

1-4-1 ضریب یا عیار حفاظتی………………………………………………… 18

1-4-2 حداقل مقدار اشعه ماورا بنفش ایجاد کننده قرمزی پوست (MED)…18

1-4-3 ضریب یاعیار حفاظتی میانگین……………………………………….. 19

1-4-4 ضریب یا عیار حفاظتی برچسب………………………………………. 19

1-4-5 ضریب حفاظتی آزمون شده (Test)…………………………………… 19

1-5- کاربرد و مزایای کرمهای ضد آفتاب………………………………………. 19

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- پیشینه تحقیقات انجام شده…………………………………………… 22

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- تجهیزات و مواد مورد نیاز………………………………………………… 27

3-1-1 تجهیزات دستگاهی……………………………………………………. 27

3-2- مواد………………………………………………………………………… 28

3-3- اجزاء محیط های کشت مورد استفاده و روش های تهیه آنها…………28

3-3-1 محیط کشت TSA……………………………………………………….

3-3-2 محیط کشت water agar………………………………………………

3-3-3 محیط کشت PDA………………………………………………………

 

 

3-3-4 محیط کشت YGC(yeast extract chloramphenicol agar)………..

3-4- نمونه گیری……………………………………………………………… 29

3-4-1 نمونه گیری از هوا و کشت نمونه…………………………………… 29

3-4-2 نمونه گیری از خاک و کشت نمونه …………………………………  30

3-4-3 نمونه گیری از آب و کشت نمونه……………………………………. 30

3-4-4 نمونه های گرفته شده از سطح برگ و گل و کشت آنها…………..31

3-4-5 نمونه برداری از گلسنگ های استان کرمان………………………. 31

3-5- خالص سازی باکتری ها و قارچ های جدا سازی شده در مراحل غربالگری…..31

3-6- نگهداری سویه های قارچی و باکتریایی……………………………. 31

3-6-1 نگهداری کوتاه مدت…………………………………………………. 31

3-6-2 نگهداری طولانی مدت جدایه های قارچی و باکتریایی……………31

3-7- ارزیابی تولید پیگمان توسط جدایه ها………………………………. 32

3-7-1 جدایه های قارچی………………………………………………….. 32

3-7-2 جدایه های باکتریایی……………………………………………….. 32

3-8- استخراج پیگمان از توده های زیستی مورد مطالعه بدست آمده در مرحله غربالگری…32

3-9- آماده سازی محلولی از پیگمانهای تهیه شده برای تهیه طیف اسپکتروفتومتریمورد نظر برای آنالیزهای دستگاهی…33

3-10- خشک کردن پیگمان های محلول………………………………… 34

3-10-1 خشک کردن در انجماد و سرما (لیوفیلیزاسیون)……………….34

3-10-2 خشک کردن در دمای محیط……………………………………. 34

3-11- ارزیابی جذب اشعه ماوراءبنفش توسط محلول های رنگی تهیه شده از پیگمان های بدست آمده در مرحله غربالگری….35

3-11-1 محاسبه فاکتور محافظت در مقابل اشعه ماوراء بنفش(SPF)…35

3-12- شناسایی جدایه های قارچی مولد پیگمان های دارای توانایی جذب حداکثر اشعه ماوراء بنفش…36

3-12-1 گسترش مرطوب (wet preparation)………………………….. 37

3-12-2 تکنیک چسب نواری شفاف…………………………………….. 37

3-12-3 تکنیک کشت روی لام (اسلاید کالچر)………………………….. 37

3-13- تعیین هویت بیوشیمیایی سویه باکتریایی مورد نظر…………….38

3-14- تعیین هویت مولکولی سویه باکتریایی و قارچی مورد نظر……..38

فصل چهارم: نتایج یافته های تحقیق

4-1- نتایج کشت نمونه های هوا……………………………………….. 40

4-2- نتایج کشت نمونه های خاک……………………………………… 42

4-3- نتایج کشت نمونه های آب………………………………………… 43

4-4- نتایج کشت نمونه های گرفته شده از سطح برگ و گل…………..44

4-5- نتایج خالص سازی باکتری ها و قارچ های جدا سازی شده در مرحله غربالگری….45

4-6- ارزیابی موثر بودن روش های نگهداری سویه های بدست آمده در مرحله غربالگری در زنده ماندن جدایه های مورد نظر…46

4-7- نتایج ارزیابی روش های میکروسکوپی در شناسایی جدایه های قارچی…46

4-8- نتایج ارزیابی های بیوشیمیایی در جدایه باکتریایی مورد نظر…51

4-9- نتایج ارزیابی ملکولی جدایه باکتری های مورد نظر……………..51

4-10- نتایج ارزیابی تولید پیگمان توسط جدایه ها……………………. 52

4-11- نتایج آماده سازی پیگمان های مورد نظر برای اندازه گیری توانایی جذب اشعة u.v (تعیین فاکتور spf)…52

4-12- نتایج خشک کردن نمونه ها در روش های خشک کردن در انجماد (لیوفیلیزاسیون) و تبخیر در دمای 37 درجه سانتی گراد…52

4-13- نتایج استخراج پیگمان از توده های زیستی جدایه های بدست آمده در مرحله غربالگری…54

4-14- ارزیابی تعیین فاکتور SPF پیگمانهای مورد نظر……………….. 57

فصل پنجم: بحث و پیشنهادات

5-1- بحث…………………………………………………………………. 59

5-2- پیشنهادات………………………………………………………….. 63

منابع و مآخذ………………………………………………………………. 64

فهرست منابع فارسی…………………………………………………… 64

فهرست منابع انگلیسی………………………………………………… 65

چکیده انگلیسی…………………………………………………………..71

چکیده:

بیشترین پیگمان­های طبیعی امروزه از گیاهان و جانوران استخراج می­شوند. امروزه توجه محققان به  پیگمان­های میکروبی معطوف شده است، زیرا این دست از پیگمان­ها طبیعی بوده و کاربردهای دارویی، صنعتی، غذایی و آرایشی بهداشتی دارند. تولید پیگمان توسط میکروارگانیسم­ها نسبت به منابع دیگر با اهمیت بوده زیرا میکروارگانیسم­ها رشد سریع داشته، استخراج رنگدانه از آن­ها راحت­تر بوده، تولید آن­ها وابستگی به شرایط جوی و خصوصیات جغرافیایی نداشته و همچنین از تنوع بالایی برخوردار بوده و تولید آن­ها قابل کنترل بوده و محصول نهایی آن­ها نیز قابل پیش بینی است. هدف از پروژه حاضر ارزیابی برون تنی جذب اشعه ماورای بنفش پیگمان­های میکروبی و تعیینSPF  آنها بوده است در این مطالعه پیگمان­های استخراج شده از گلسنگ توسط آمونیاک و پیگمان­های میکروب­های بدست آمده در مرحله غربالگری توسط حلال­های آب، DMSO بعد از جداسازی و خشک کردن در حلال­های مورد نظر حل شده و در 3 غلظت مختلف جذب آن­ها در طول موج­های بین محدوده 200 تا 700 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر قرائت و فاکتور محافظت از نور خورشید (SPF) در خصوص آنها محاسبه گردید نتایج نشان می­دهد که در بین نمونه­های مورد مطالعه پنج کپک، سه گلسنگ و یک باکتری در جذب uv کارایی خوبی داشته و از بین آنها یک باکتری و 2 کپک دارای فاکتور SPF به ترتیب 7، 272 و 140 بوده که متعلق به جنس­های باسیل گرم منفی غیرتخمیری (عدم تعیین هویت) و پنی سیلیوم و آسپرژیلوس بوده ­اند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

علم بیوتکنولوژی، مجموعه ­ای از متون و روش­ها است که برای تولید، تغییر و اصلاح فرآورده ­ها، به نژادی گیاهان و جانوران و تولید میکروارگانیسم­ها برای کاربردهای ویژه از ارگانیسم­های زنده استفاده      می­ شود. کاربرد بیوتکنولوژی در پزشکی به وسعت علم پزشکی بوده و حتی این علم با سرعت روز افزون به وسعت و دامنه علم پزشکی می­افزاید. از مهمترین کاربردهای بیوتکنولوژی در پزشکی می­توان به موارد تأثیر دگرگون بخش در امر درمان بیماری­های عفونی، ژنتیکی، سوء تغذیه و متابولیسم و نازائی، پزشکی قانونی و تأثیر دگرگون بخش در پزشکی زیبایی اشاره کرد (ملک زاده 1380، 75).

باکتری­ های پیگمان دار از جمله باکتری­ هایی هستند که قادر به سنتز پیگمان بعنوان یک متابولیت ثانویه می­باشند. در مقایسه با سویه­­های بدون پیگمان خود، تفاوت­هایی را از نظر مقاومت نسبت به عوامل فیزیکی و شیمیایی از خود نشان می­دهند. بسیاری از رنگدانه­ هایی که امروزه در روند تولید مواد غذایی، مواد رنگی، آرایشی بکار می- روند، گرایشی جهانی نسبت به تولید رنگدانه از منابع طبیعی ایجاد شده است.       رنگدانه­ های طبیعی از دو منبع مهم گیاهان و میکروارگانیسم­ها حاصل می­شوند. تولید رنگدانه توسط میکروارگانیسم­ها نسبت به منابع دیگر بسیار اهمیت دارد زیرا میکروارگانیسم­ها با رشد سریع، بازدهی بالاتر و استخراج راحت­تر، عدم وابستگی به شرایط جوی و گستردگی تنوع رنگ بیشتر نسبت به سایر منابع زیستی دارای مزایای بیشتری است. در این تحقیق اثرجذب اشعه ماورای بنفش پیگمان­های  میکروارگانیسم­ها که می توانند در فرآورده ­های ضدآفتاب کاربرد داشته باشد مورد بررسی قرار گرفته است (Joshi 2003, 1302-1306).

فرآورده ­های ضد آفتاب حاوی ترکیباتی هستند که از پوست در برابر اشعه مضر آفتاب (بعنوان مثال اشعه UV) حفاظت می­ کند.

سه نوع تابش UV خورشید وجود دارد:

الف-UVA: تابش اشعه­ی فرابنفش با طول موج nm400-320 که شامل 2 نوع می­باشد: UVA1 (nm 400تا340) و UVA2 (nm 340 تا 320) که از سطح فوقانی پوست (تا سطح درم) نفوذ می­ کند و نتیجه آن آسیب رساندن به لایه ­های زیرین پوست می­باشد. این تابش سبب پیری زودرس پوست، زبر شدن، لکه دار شدن، فرو رفتگی، چین و چروک پوست شده و در پیشرفت سرطان پوست سهیم است.

ب- UVB: تابش اشعه ماورای بنفش با طول موج nm 320 تا 290 که تنها تا قسمت اپیدرم نفوذ      می­ کند و سبب سوختگی و سرطان پوست می­گردد و پیک آن از بخش پایانی صبح تا اواسط بعد از ظهر می­باشد. تابش UVB مانع از فعالیت RNA , DNA و سنتز پروتئین می­گردد و موجب ظهور آثاری از قبیل التهاب، قرمز شدن و سوختگی پوست می­ شود. از طول موج­های بالاتر از nm 310 باعث تیره شدن رنگدانه­ها می­گردد.

ج- UVC: تابش فرابنفش در محدوده طول موج nm 290 تا 200 که توسط لایه ازون بلوکه می­ شود و به سطح زمین نمی­رسد. این بخش از تابش UVمورد توجه سازندگان فرآورده ­های ضد آفتاب نمی ­باشد (Burmeister and Brooks 1996, 49-53)،(Francis, Mark et al. 1998, 243-256)،(Holloway 1992, 229-234; Hemminki and Dong 2000, 647-651; Jansen 2001, 1012-1023; Robinson 2005, 1541-1543; Hader and Kumar et al. 2007, 267–285; Narayanan and Rao et al. 2010, 978-986). 

تنها پرتوهای UVB , UVAهستند که به استراتوسفر ازون نفوذ می­ کنند و به سطح زمین می­رسند. بیش از 95% از این پرتوها در ردیف UVA قرار دارند، هدف اغلب ضد آفتاب­ها این پرتوها هستند.

با وجود این پرتوهای UVBبیشترین سرطان زایی را بر سلول­های پوستی دارند. میزان مواجهه با UVA سالن­ها و تخت­ها برنزه سازی بیشتر از مقداری است که از نور طبیعی خورشید ساطع می­ شود. شیشه­های معمولی مانع ورود UVB می­ شود ولی تنها 50% از تابش UVA را غربال می­ کند. پوشش ابر، تنها به میزان 40% – 20% حفاظت در مقابل تابش UV ایجاد می­ کند به همین دلیل است که توصیه می­ شود حتی در روزهای ابری در خارج از منزل از ضد آفتاب استفاده شود. اشعه UVB در 65% از همه سرطان­های پوست نقش دارد(Beasley and Meyer 2010, 413-421) (Arora and Attwood 2009, 703-712; Narayanan, Rao et al. 2010, 978-986)

هر سال حدود یک میلیون نفر تشخیص داده شده که مبتلا به سرطان پوست هستند و حدود 10.000 نفر ملانوم بدخیم پوستی دارند. بیشترین سرطان پوست در نقاط مختلف بدن در اثر مواجهه با آفتاب مانند به صورت، گردن، سر و پشت دست­ها می­باشد. اثرات مضر تابش خورشیدی عمدتاً از منطقه­ اشعه ماورای بنفش (UV) می­باشد (SAX 2000, 48-50; Hawk, Young et al. 2004).

محافظت از آفتاب در هر سنی خطر کراتوز اکتینیک و سرطان سلول سنگ فرشی و پیشرفت تغییرات سنی مرتبط با نور را کاهش می­دهد (Stulberg 2003, 1955-1960)، (Stern 2004, 1526-1534) و(Mcintyre 2007, 667-671).

در کانادا نور خورشید آنقدر قوی است که باعث تشدید پیری زودرس در پوست و ایجاد سرطان پوست می­ شود. پرتوهای ماورای بنفش می­توانند از ابرها، مه، گرد و غبار عبور کنند. آب و شن و ماسه، سیمان و مخصوصاً برف می­توانند پرتوهای سوزاننده آفتاب را منعکس کنند و حتی افزایش دهند. این بدان معنی است که در زمستان هم نیاز به محافظت در برابر آفتاب داریم.

امروزه احتمال ابتلا به سرطان پوست بسیار بیشتر از آن چیزی است که 20 سال پیش بود. دلیل اصلی نحوه زندگی ما در خارج از خانه و صرف زمان بیشتر در بیرون می­باشد. امروزه در معرض پرتوهای ماورای بنفش نسبتاً قوی­تر قرار داریم چون لایه محافظتی اوزون که گرداگرد زمین را فرا گرفته است بخاطر اثرات آلاینده­ها و مواد شیمیایی نازک ترشده است. تعداد مبتلایان به سرطان پوست رو به افزایش است. این تعداد از سال 1990 تاکنون حدود 66% افزایش داشته است. لازم به ذکر است که محدودهUVC با توجه به تخریب لایه اوزون در برخی مناطق نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است(Hawk, Young et al. 2004)، (Narayanan Rao et al. 2010, 978-986) ، (Arora and Attwood 2009, 703-712) و (SAX 2000, 48-50).

چکیده……………………………………………………………………… 1

فصل اول: كلیات تحقیق…………………………………………………. 2

1-1 مقدمه………………………………………………………………….2

2-1 نانوذرات………………………………………………………………. 3

1-2-1 انواع نانوذرات…………………………………………………….. 6

2-2-1نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید(TiO2)…………………………… 7

3-1تیتانیوم (Titanium) ………………………………………………….7

4-1 گیاه بادرنجبویه……………………………………………………….8

1-4-1 مشخصات گیاهشناسی……………………………………….. 8

2-4-1 مشخصات دارویی……………………………………………….. 9

5-1گیاه سنبل الطیب………………………………………………….. 11

1-5-1 مشخصات گیاهشناسی……………………………………… 11

2-5-1 مشخصات دارویی………………………………………………. 12

6-1 نعناع فلفلی………………………………………………………. 13

1-6-1 مشخصات گیاهشناسی…………………………………….. 13

2-6-1 مشخصات دارویی……………………………………………… 14

7-1رنگیزه های گیاهی……………………………………………….. 15

8-1جوانه زنی……………………………………………………………18

1-8-1 عوامل درونی موثر بر جوانه زنی……………………………… 18

11-1اهداف مشخص تحقیق………………………………………… 21

12-1سؤالات تحقیق………………………………………………….. 21

13-1فرضیه ‏های تحقیق…………………………………………….. 22

14-1تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی…………………. 22

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده…………………………. 24

1-2پیشینه ی تحقیق………………………………………………….24

فصل سوم: مواد و روشها ……………………………………………..32

1-3شرح مطالعه………………………………………………………. 32

2-3 مواد و وسایل مورد استفاده در این پروژه ی تحقیقاتی……….33

2-3-1 ابزار……………………………………………………………… 33

2-2-3 مواد…………………………………………………………….. 34

1-2-3 توضیحی مختصر درمورد مواد و وسایل مورداستفاده………34

3-3 تهیه ی بذور……………………………………………………… 35

4-3 استریل کردن تمام ابزار و محیط کار…………………………… 35

5-3 تهیه ی مواد شیمیایی و مقادیر مورد نظر آنها……………….. 35

6-3 تهیه ی محلول ها……………………………………………….. 35

7-3 ضدعفونی و شستشوی بذور……………………………………37

8-3 ضدعفونی پتری دیش ها……………………………………….. 37

شکل 4-3پتری دیش های حاوی بذور و محلول……………………..38

9-3 کاشت بذور………………………………………………………. 38

10-3 آبیاری و جوانه زنی بذور ……………………………………….38

11-3 اجرای آزمایش در مرحله ی گیاهچه ای…………………….. 39

12-3 اندازه گیری طول ساقه چه و ریشه چه……………………….40

13-3 اندازه گیری رنگیزه های فتوسنتزی………………………….. 41

فصل چهارم: نتایج…………………………………………………… 43

1-4 نتایج بادرنجبویه…………………………………………………. 44

1-1-4جوانه زنی……………………………………………………… 44

2-1-4 طول ریشه چه………………………………………………… 45

3-1-4 طول ساقه چه…………………………………………………. 46

4-1-4 کلروفیل a………………………………………………………

5-1-4 کلروفیل b………………………………………………………

6-1-4 کاروتنوئیدها…………………………………………………… 49

2-4 نتایج نعناع فلفلی………………………………………………. 50

1-2-4 جوانه زنی…………………………………………………….. 51

2-2-4 طول ریشه چه………………………………………………… 51

3-2-4 طول ساقه چه………………………………………………… 52

4-2-4 کلروفیل a………………………………………………………

5-2-4 کلروفیل b……………………………………………………..

6-2-4 کاروتنوئیدها…………………………………………………… 55

3-4 نتایج سنبل الطیب………………………………………………. 57

 

 

1-3-4 جوانه زنی……………………………………………………… 57

2-3-4 طول ریشه چه………………………………………………… 58

3-3-4 طول ساقه چه…………………………………………………. 59

4-3-4 کلروفیل a……………………………………………………….

5-3-4 کلروفیل b………………………………………………………

6-3-4 کاروتنوئیدها ……………………………………………………62

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری………………………………………64

1-5 بحث………………………………………………………………. 64

2-5 نتایج بادرنجبویه…………………………………………………. 66

1-2-5 جوانه زنی…………………………………………………….. 66

2-2-5 طول ریشه چه………………………………………………… 67

3-2-5 طول ساقه چه………………………………………………… 68

4-2-5 کلروفیل a و b…………………………………………………..

5-2-5 کاروتنوئیدها……………………………………………………. 69

3-5 نتایج نعناع فلفلی……………………………………………….. 71

1-3-5 جوانه زنی……………………………………………………… 71

2-3-5 طول ریشه چه…………………………………………………. 71

3-3-5 طول ساقه چه…………………………………………………. 72

4-3-5 کلروفیل a و b………………………………………………….

5-3-5 کاروتنوئیدها……………………………………………………. 73

4-5 نتایج سنبل الطیب……………………………………………….. 75

1-4-5 جوانه زنی………………………………………………………. 75

2-4-5 طول ریشه چه…………………………………………………. 76

3-4-5 طول ساقه چه…………………………………………………. 76

4-4-5 کلروفیل a و b………………………………………………….

5-4-5 کاروتنوئیدها…………………………………………………… 77

5-5 نتیجه گیری………………………………………………………. 78

پیشنهادات…………………………………………………………….. 80

منابع……………………………………………………………………. أ‌

چکیده:

در عصر حاضر استفاده از نانوذرات به موضوعی در جهت پیشبرد اهداف انسان در امور مختلف از جمله: صنعتی، پزشکی، غذایی و … تبدیل شده است. استفاده از راهکارهای مختلف برای ورود نانوذرات به زندگی انسان باعث شده تا تحقیقات زیادی پیرامون آن انجام گیرد. لذا ما بر آن شدیم تا در مسیر پیش رو گامی در جهت موفقیت این طرح جهانی برداریم. به منظور بررسی تاثیر تیتانیوم دی اکسید و نانوذرات تیتانیوم دی اکسید بر جوانه زنی، رشد دانه رست ها و میزان رنگیزه های فتوسنتزی بادرنجبویه، سنبل الطیب، نعناع فلفلی در سال 1391 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان در قالب یک طرح كاملا تصادفی و به صورت فاكتوریل با 4 تکرار انجام شد که در آن فاکتورها را، دو متغیر مستقل: غلظت های مختلف تیتانیوم دی اکسید و نانوذرات تیتانیوم دی اکسید و متغیر وابسته: درصد جوانه زنی و میزان رنگیزه های فتوسنتزی، تشکیل می دادند. نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که اثرات مختلف نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید و تیتانیوم دی اکسید بر جوانه زنی، رشد دانه رست ها و میزان رنگیزه های فتوسنتزی گیاهان سنبل الطیب، بادرنجبویه و نعناع فلفلی، نسبت به یکدیگر متفاوت بود. که این موضوع به نوع گیاه، شرایط کشت و…بستگی دارد. تیتانیوم دی اکسید و نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید امروزه در اکثر تحقیقات انجام گرفته بر روی گیاهان بخصوص، به کار می رود.

نتایج بدست آمده در تحقیق انجام شده برای بادرنجبویه نشان داد که تیتانیوم دی اکسید و نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید به جز کلروفیل a در بقیه ی موارد اثر معنی دار داشتند. تیتانیوم دی اکسید و نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید در مورد گیاه نعناع فلفلی بر طول ریشه چه، کلروفیلb و کاروتنوئیدها و همچنین برای گیاه سنبل الطیب بر روی طول ریشه چه، کلروفیل a وb و کاروتنوئیدها اثر معنی دار داشتند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

از فناوریهای نوینی که اخیرا وارد عرصه ی گیاهی و به طبع آن کشاورزی شده است، استفاده از فناوری نانو می باشد. نانوتکنولوژی دستكاری یا مجتمع كردن اتمهای منفرد، مولكولها یا توده های مولكولی به ساختارهایی با ویژگیها و صفات جدید بسیار متفاوت است. این بین استفاده از نانو ذرات نقره و دی اكسید تیتانیوم گسترش زیادی پیدا نموده است.

2-1- نانوذرات

در سالهای اخیر کاربردهای نانوتکنولوژی در شاخه های علوم زیست شناسی و پزشکی مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف استفاده از ذرات نانو رساندن مواد دارای ویژگیهای خاص برای درمان بیماریهای گیاهی است. اخیرا اندازه ی ذرات نانو به زیر100 نانومتر رسیده است که در رشته های علوم زیستی و پزشکی کاربرد داشته و کابردهای تجاری، اقتصادی و… آن کاملا مشهود است (میشرا و همکاران[1]، 2009 کوریدور و همکاران[2]، 2009).گیاهان عالی به شدت با اتمسفر و محیط زیست خود در تقابل هستند، مطالعه روی سمیت نانو مواد هنوز ضروری است و به نظر می رسد اثرات منفی روی رشد و نمو گیاهان داشته باشند(مونیکا و همکاران[3]، 2009). نانوبیوتکنولوژی از ترکیب دو علم بیوتکنولوژی و نانو بوجود آمده است. نانوذرات به صورت تجمعی از اتمها یا مولکولها با حداقل اندازه ی بین 1و100نانومتر می باشند(موهانراج و همکاران[4] ، 2006و مونیکا و همکاران، 2009). اینکه ذرات نانو را بتوان کاملا از مواد مختلف ساخت و اینکه آنها بتوانند فعالیتهای وابسته به ترکیبات شیمیایی و اندازه یا شکل ذرات را توضیح دهند، چندان ارزشمند نیست. گیاهان عالی، دارای اثرات متقابلی بین محیط  خاکی و اتمسفر خود می باشند و انتظار می رود که توسط ذرات نانو نتایج بیشتری از این اثرات بدست آید. مطالعه روی سمیت مواد نانو و به طور اساسی مدارکی دال بر اثرات منفی آنها روی رشد و نمو گیاهان هنوز ضروری است( مونیکا و همکاران، 2009).

ذرات نانو می تواند از مواد مختلف مثل پروتئینها، پلی ساکاریدها و پلیمرهای سنتز شده تهیه شوند. انتخاب این مواد وابسته به فاکتورهای زیر است:1)اندازه ی ذرات نانوی مورد نیاز2)برنامه های ذاتی داروها مثل حلالیت و ثبات آبی آنها3) ویژگیهای سطحی آنها مثل بار و نفوذپذیری4)درجه ی گرادیان زیستی، مطابقت زیستی و سمیت5) میل به آزاد شدن دارو و6) آنتی جنیسیتی[5] محصول پایانی.

ذرات نانو از 3طریق بدست می آید.1)انتشار پلی مرهای تشکیل شده2)پلی مریزاسیون مونومرها و3)انعقاد یونی یا توده سازی پلی مرهای هیدروفیل. اگرچه روش های دیگری هم مثل تکنولوژی سیالات و انعکاس ذرات در قالبهای ضد آب(پرینت) هم به عنوان روش هایی برای تولید ذرات نانو به کار می رود(موهانراج و همکاران، 2006)

نانوذرات به صورت های مختلفی وجود دارند مثل آهن و آهن اکسیداز که به صورت فلزی می باشند. نانوذرات از مواد آهن دار و یا مواد فری مغناطیسی با اندازه ی کوچک (معمولا 10 تا20 نانومتر) بدست می آیند که می توانند نوع خاصی از مغناطیسم به نام سوپرمغناطیسم را ایجاد کنند. نانوذرات مغناطیسی Fe از لحاظ کاربردهای دیگر در زمینه ی ترکیبات الکتریکی اهمیت دارند(مثل ترنسفرمرها) و در سنسورها وترنسفرماتورها هم کاربرد دارند (کالوزا و همکاران[6]، 2008) چندین روش استفاده شده برای کشف ذرات نانوفلزی در نمونه های بافتی بزرگ یا بافتهای زنده بدست آمده، كه باعث رشد تشخیص و درمان بیماریها در سیستم عصبی مرکزی شده است(کوریدور و همکاران، 2009).  یکی از نانوذراتی که امروزه به میزان زیادی کاربرد دارد نانو ذره ی تیتانیوم دی اکسید است(نوروزی و همکاران، 1390). از دید سم شناسی نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید بسیار در مطالعات اكسیدهای فلزی مورد بررسی قرار گرفته است. یكی از دلایلی كه این نانوذره توجه زیادی را به خود جلب كرده تنوع استفاده از آن در صنعت است. نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید اولین نانوذره ای بود كه باعث ایجاد تحولاتی در عرصه ی صنعت و تحقیقات شد. این نانوذره معمولا به صورت معدنی و به سه فرم كریستالی با عناوین روتیل، آناتاز و بروكیت؛ و غیر كریستالی وجود دارد. نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید در پوشش دهی سطوح، لامپهای الكترونی دوقطبی، اتاقك های نوری، اسپری های ضدعفونی كننده، كالاهای ورزشی و كرم های ضد آفتاب كاربرد دارد. از پیش نیز می دانستیم كه نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید روی سیستم زیستی اثر دارد. نانوذره ی تیتانیوم با اثر بر روی سیستم ردوكس واكنشهای مختلف اكسیژنی(ROS) را در حضور اشعه ی UV راه می اندازد.(کیم و همکاران[7]، 2010).

نانوذرات در ابتدا توسط صنعتگران بین النهرین برای ساخت ظروف درخشان به کار رفت. نانوذرات در سال 1857 توسط آزمایش فارادی تحت عنوان” آزمایش ارتباط بین طلا (و دیگر عناصر) با نور”  اثبات شد. ثابت شده است که موجودات محتلف هم می توانند نانوذرات را سنتز کنند. ازجمله: گیاهان، قارچ ها و باکتریها (ویتیا و همکاران[8]، 2011). در واقع نانوتکنولوژی یک صنعت رو به پیشرفت است که تاثیر آن بر روی اقتصاد، جامعه و محیط مشهود است. مهندسین علم نانو، آن را به 4 گروه تقسیم می کنند: (1): مواد با پایه ی کربنی، معمولا شامل فلورسنس، نانوتیوب های کربنی تک دیواره(SWCNT) و نانوتیوب های کربنی چند دیواره(MWCNT). (2): مواد با پایه ی فلزی مثل نقاط کوانتومی، نانوطلا، نانوروی، نانوآلومینیوم، و نانوذرات بر پایه ی اکسیدهای فلزی مثل تیتانیوم دی اکسید ، روی اکسید و آلومینیویم اکسید. (3): دندریمرز: که پلی مرهای با مقیاس نانو هستند که از اتصال واحدهای مستعد برنامه ریزی برای انجام عملکرد های شیمیایی ساخته می شوند. و (4): ترکیبی: که ترکیب نانوذرات با دیگر نانوذرات یا مواد بزرگترهستند که مواد جدیدی می سازند. مطالعات محدودی روی اثرات مثبت و منفی نانوذرات روی گیاهان انجام گرفته است(لین و همکاران[9]، 2007). مخلوطی از نانوذره ی روی اکسید و تیتانیوم دی اکسید بر روی افزایش نیترات ردوکتاز سویا[10]انجام گرفت که در طی آن توانایی جذب و استفاده ی آب و کود، تحریک سیستم آنتی اکسیدانی و جوانه زنی و رشد افزایش داشت(لو و همکاران[11]، 2002). گزارش ها حاکی از آن بود که نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید، متابولیسم نیتروژن و فتوسنتز را افزایش داد و باعث بهبود رشد اسفناج شد(لین و همکاران، 2007).

1-2-1- انواع نانوذرات

با وجود اینکه نانوذرات و علم آن جدید می باشد و واژه های آن تنها مدتی است که در بین عموم، رواج یافته است، اما شناخت انواع آن و کاربردهای مختلف آن روز به روز بیشتر و پیشرفته تر می شود. چنانکه از انواع مختلف آن می توان به نانوذرات طلا، نقره، فلورسنس، تیتانیوم دی اکسید و… اشاره کرد. ذرات فلورسنس C60، نانوموادی کربنی و هیدروفوب با خاصیت حل شوندگی بالا در ترکیبات مختلف آلی و غیر آلی مثل، ویتامین ها، آمینواسیدها و مواد معدنی موجود در خاک هستند.

نانوذرات طلا(GNPs) دارای چندین خاصیت است که از جمله می توان به کاربرد آن در ساخت داروها و درمان بیماریها اشاره کرد. مقاومت سطحی طلا باعث شده است تا یکی از مهمترین مواد مورد استفاده در علم نانوتکنولوژی باشد. نانوکریستالهای طلا و آلیاژهای آن درون سلولهای باکتریهای لاکتیک اسید سنتز می شود. در مطالعات دیگری که انجام شده، باکتریها، اکتینومیستها، آرک ها[1] و قارچها با اتصال ذرات طلا، رسوب می کنند. مثلا PGP باسیلوس سوبتیلیس[2] و سودوموناس آئروژینوزا[3] ذرات کلوئیدی طلای درون سلولی و خارج سلولی را در حضور محلول AuCl 4- را رسوب می دهند. نانوذرات نقره(SNPs)؛ قدرت ضد باکتری بالایی حتی در غلظت های کم دارند. در مطالعات انجام شده بر روی نقره، نشان داد که حتی در بزرگترین اندازه وکمترین غلظت خاصیت مهارکنندگی رشد میکروبها را دارند. هرچند مکانیسم واقعی مهار رشد باکتریها توسط آن، هنوز مشخص نشده است(میشرا و همکاران، 2009).

2-2-1- 1نانوذره ی تیتانیوم دی اکسید[1](TiO2)

پیشرفت فناوری نانو و كاربردهای وسیع نانو ذرات در صنایع مختلف باعث شده است كه بررسی اثرات مخرب نانو مواد برروی موجودات اهمیت زیادی داشته باشد.امروزه از اكسید تیتانیوم بخاطر واكنش پذیری بالا و پایداری شیمیایی در برابر نور فرابنفش  در خالص سازی آب، گندزدایی سطوح و پاكسازی هوا، ساخت سلولهای خورشیدی و حسگرهای پایه نیمه هادی و فوتوکاتالیست ها[1] استفاده میشود و كاربرد زیادی نیز در صنایع رنگ سازی و مواد آرایشی دارد.اکسید تیتانیوم در طبیعت به سه شكل روتایل، آناتاز و بروكیت یافت میشود كه روتایل پایدارترین شكل آن است. دو فاز آناتاز و بروكیت به ترتیب در حدود دمای 915 و 750 درجه ی سانتیگراد به روتایل تبدیل میشوند. (رضایی زارچی، 1390؛ ملک فر و همکاران، 1389)

[1] Photocatalyst

[1] Titanium Dioxide Nanoparticle

[1] archaea

[2] Basilus subitilis

[3] Psodomonas aeruginosa

[1] Mishra et al

[2] Coreedor et al

[3] Monica et al

[4] Mohanraj et al

[5] Anti Genisity