تاریخچه ادویه­ها و گیاهان از زمان آغاز تاریخ بشر بوده و مردم این گیاهان را از زمان های بسیار دور استفاده می­کردند. هیچ کالای دیگری به اندازه ادویه­ها در توسعه تمدن مدرن نقش محوری نداشته است. زندگی مردم و گیاهان بسیار پیچیده تر از آن است که قابل درک باشد. برخی گیاهان دارای قدرت تغییر عملکرد فیزیولوژیکی ما می باشند. آنها انقلابی در پزشکی ایجاد کرده و همچنین برای کسانی که آنها را پرورش داده و فرآوری می­ کنند و مورد تیمار قرار می­ دهند بسیار درآمدزا بوده و در موارد بسیاری این گیاهان اهمیت اجتماعی و مذهبی دارند. گیاهان مسیر تاریخ را تغییر دادند و از لحاظ اقتصادی اهمیت بیشتری به عنوان اجزای غذا و دارو، عطریات، لوازم آرایشی وگیاهان تزئینی دارند. دانش گیاهان برای هزاران سال از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است (برون[8] ،1995).

هدف از تهیه این متن ارائه یک مرور کلی از داده ­ها عمدتاً در ده سال گذشته بر روی ترکیبات مشتق شده از گیاهان و تاثیر آنها بر ضد عوامل فساد و بیماریزای گزارش شده و روش های عملی برای استفاده از این ترکیبات و همچنین تهیه مروری بر اطلاعات منتشر شده روی فعالیت روغن­های اسانسی و ترکیباتی از آنها که می­توانند برای استفاده در غذاها مناسب باشند و همچنین توصیف مدل فعالیت احتمالی و نیز پتانسیل سینرژیست[9] و آنتاگونیسم[10] آنها بوده و در مورد قوانین و جنبه­ های گوناگون ایمنی و حسی نیز بحث می­ شود و فضاهای مطالعه­ آینده نیز پیشنهاد شده است. اطلاعات آمده در این متن بر روی سطح فساد مواد غذایی بوده و اساساً در مورد اثرات آنتی­باکتریایی روغن­های اسانسی در غذاها و خصوصاً در غذاهای جانوری (دریایی) که منبع اصلی غذایی می­باشد، تمرکز و بحث می­ کند. با توجه به مطالب گفته شده در این متن به این سوال ها پاسخ داده می شود:

آیا عصاره های گیاهی اثر آنتی باکتریایی و آنتی اکسیدانی بر فرآورده های آبزیان دارد؟

آیا انواع مختلف عصاره های گیاهی اثر آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی یکسانی بر فرآورده های آبزیان دارند؟

آیا عصاره های گیاهی مدت انبارداری فرآورده های آبزیان را تغییر می دهد؟

 

هدف:

1. بازبینی خواص آنتی میکروبی و آنتی اکسیدانی روغن های اسانسی و ترکیبات آن ها و کاربردهای اخیرشان در فرآورده های آبزیان

1-2- کلیات

                 

1-2-1- تعریف

بیماری های ناشی از غذا در نتیجه مصرف غذاهای آلوده به باكتری های عامل فساد و بیماری زا به طور مستقیم در سلامت جامعه نقش دارد (رهنما و همکاران،1388). فساد مواد غذایی می ­تواند در ماده غذایی خام تا ماده فرآوری و توزیع شده رخ دهد و منابع فساد نیز ممکن است شیمیایی، فیزیکی و میکروبیولوژیکی باشد. تکنیکهای نگهداری از فساد میکروبیولوژیکی در سالهای اخیر به طور چشمگیری به بهبود به حداقل رساندن هر گونه رشد میکروارگانیسم­ها از جمله میکروارگانیسم­های پاتوژن کمک کرده است. (برت، 2004). استفاده از مواد شیمیایی به منظور جلوگیری یا به تاخیر انداختن فساد مواد غذایی امروزه دارای كاربرد وسیعی می­باشد، اما در ارتباط با اثرات سوء استفاده از مواد شیمیایی صنعتی بحث­های قابل قبولی در خصوص سرطان­زایی و سمیت آنها برای انسان صورت گرفته است. به این دلیل تولیدكنندگان مواد غذایی و مصرف كنندگان آن بایستی در استفاده از این گونه مواد نگهدارنده احتیاط نمایند (اسکاندامیس[11] و همکاران،2001). در نتیجه بالا رفتن سطح آگاهی مصرف­كنندگان در سطح جامعه جهانی علاقه روزافزونی به استفاده از مواد نگهدارنده نظیر اسانس ­ها و آنتی­بیوتیک­های طبیعی وجود دارد (رهنما و همکاران، 1388).

تحقیق در مورد روغن­های اسانسی محافظت کننده مواد غذایی با منشا گیاهی از دهه 1990 با استفاده بیشتر ادویه­ها و روغن­های اسانسی آنها به عنوان نگهدارنده­های زیستی طبیعی برای افزایش عمر انبارداری و کیفیت کلی محصولات غذایی و کاهش یا از بین بردن میکروارگانیسم­های بیماری زا افزایش یافته است (برت، 2004).

امروزه در خصوص اثرات بازدارندگی آنتی بیوتیک های طبیعی و اسانس های گیاهی مطالعات زیادی صورت می گیرد كه نشان دهنده تلاش درخصوص حذف نگهدارنده های شیمیایی و به كارگیری نگهدارنده های طبیعی می باشد. اسانس های گیاهان از منابع مفید تركیبات ضدمیكروبی می باشند (باگامبولا[12] و همکاران، 2004) و یکی از سریع ترین روندهای رو به رشد در تمامی درمانهای طبیعی روند استفاده از روغن های اسانسی است (رایبرن[13]،2010).

روغن های اسانسی چه هستند ؟

روغن­های اسانسی خالص­ترین شکل یک گیاه، روغن فرّار بدست آمده از طریق تقطیر یا فشار می باشند. روغن­های اسانسی مواد گیاهی بسیار قوی تغلیظ شده هستند بطوری که مثلاً یک قطره روغن نعناع معادل تقریبا 26فنجان چای نعناع می باشد. مثلا 5000پوند گلبرگ رُز فقط یک قطره روغن خالص رُز می­دهد. به گفته دکتر پنوئل[14] این ملکولها توسط بدن ما برای پشتیبانی، تعمیر و نگهداری و بازسازی استفاده می­شوند (رایبرن،2010).

روغن های اسانسی (روغن های فرّار یا روغن های اتری نیز نامیده می شوند) مایعات روغنی معطری هستند که از مواد گیاهی (گل ها، جوانه ها، دانه ها، برگ­ها، شاخه­ها، پوست درختان، علف­ها، چوب­ها، میوه­ ها وریشه­ها) بدست می آیند (گاستافسون[15]، 1948).

روغن­های اسانسی به عنوان جایگزین­های طبیعی افزودنی­های شیمیایی در نظر گرفته شده و استفاده از آنها در مواد غذایی مطابق خواسته­ های مصرف­

 کنندگان برای محصولات با فرآوری کمتر و یا طبیعی می باشد که در صنایع غذایی مدرن پروسه­های خفیف به منظور بدست­آوردن فرآورده ­های سالم که برچسب طبیعی یا سبز دارند مورد استفاده قرار می­گیرد(برت، 2004). با این حال کاربرد علمی روغن­های اسانسی بدلیل ملاحظات طعم محدود است و همچنین اثرشان با توجه به فعل و انفعالات آنها با مواد و ساختار غذایی در حد میانه است (اسکاندامیس و همکاران،2001). روغن­های اسانسی گیاهان و ترکیبات آنها و فرآورده هایی از متابولیسم ثانویه گیاهان کاربردهای بسیاری در داروهای محلی، طعم غذا، محافظت و همچنین عطر و صنایع دارویی دارند (فابیان[16] و همکاران، 2006).

لغت روغن­های اسانسی در قرن 16 از نام Quinta توسط اصلاح­طلب داروی سویسی به نام پاراسلسوس وون هوهنهیم[17] مشتق شده است، او ترکیبات موثر یک دارو را کواینتا اسنشیال[18] نامید (گاستافسون، 1948). 3000نوع روغن اسانسی شناخته شده است که در حدود 300 مورد آنها مخصوصاً به عنوان عطر و ادکلن اهمیت تجاری دارند. همچنین مدت مدیدی است که مشخص شده برخی از روغن های اسانسی خواص آنتی­میکروبی دارند که در گذشته به عنوان خواص آنتی میکروبی ادویه جات بررسی شده بود اما افزایش اخیر میل مصرف کننده ی سبز منجر به تجدید مطالعه ی علمی این مواد شد. علاوه بر این مشخص شده است که روغن­های اسانسی و ترکیبات آنها خواص ضد ویروس، ضد مخمر، ضد میکروب، ضد توکسین، ضدانگل و ضد­قارچ دارند که شاید این خواص به عملکرد ترکیبات آنها در گیاهان بستگی دارد (برت، 2004)

 

1-2-2- تاریخچه استفاده از روغن­های اسانسی

عوامل آنتی میکروبی طبیعی، مشتق شده از منابعی همچون روغن­های گیاهی شناخته شده بوده که برای قرن ها در نگهداری غذا استفاده می شدند. روغن های اسانسی و ادویه ها توسط مصریان اولیه استفاده می­شده و قرن­ها در کشورهای آسیایی همچون چین و هند مورد استفاده قرار می­گرفته است. برخی از ادویه ها همچون میخک، دارچین، خردل، سیر، زنجبیل و نعناع هنوز هم به عنوان درمان جایگزینی در هند استفاده می شود. عصاره های گیاهی و ادویه ها علاوه بر اینکه در عطر و طعم شرکت می­ کنند می تواند بر ضد پاتوژن های گرم مثبتی همچون لیستریامونوسیتوژنز عمل کنند. آنها همچنین با بهره گرفتن از اجزای فعالی همانند فنل ها، الکل ها، آلدهیدها، کتون ها، اترها، و هیدروکربن ها که مخصوصاً در ادویه هایی همچون دارچین، میخک، سیر، خردل و پیاز وجود دارد می توانند ثبات ذخیره سازی را افزایش دهند (برت،2004).

روغن های اسانسی از زمان آغاز بشر وجود داشتند؛ باستان شناسان6500 سال پیش در پاکستان یک دستگاه تقطیر کشف کردند. در مصر در آرامگاه کینگ توت[19] (1932)350 لیتر روغن اسانسی مشاهده شد. بیش از 200کتاب مقدس به روغن­های اسانسی کندور، مر، زوفا و … اشاره کرده ­اند (رایبرن،2010).

مصریان باستان از 3000 تا 14700 سال پیش یک مجموعه ی فارماکولوژیکی بسیار دقیق، موثر و معتبری از مواد متعدد بدست آمده از منابع طبیعی تهیه کردند (کاست[20]، 2003).

اگر چه ادویه ها به خاطر عطر خوبشان ،گلها وخصوصیات محافظتی از دوران باستان استفاده می شدند اما از روغن های اسانسی شناخته شده فقط روغن تورپنتین[21] توسط مورخان رومی و یونانی نامبرده شده بود. تقطیر به عنوان روش تولید روغن­های اسانسی اولین بار در شرق (مصر، هند و ایران) استفاده می­شد و بیش از 2000سال پیش بهبود یافته و با آغاز تکنولوژی­های مدرن­تر در قرن 9 توسط عربها گسترش یافت. اولین نوشه معتبر در مورد تقطیر روغن­های اسانسی بوده که توسط یک پزشک کاتالانی بنام ویلانوا[22] نوشته شده بود. در قرن 13 روغن­های اسانسی توسط داروخانه ها تولید شده و اثرات دارویی آنها در کتاب­های داروشناسی توضیح داده شد (بوئر[23] و همکاران، 2001)؛ اما به نظر می رسد استفاده از آنها در اروپا گسترش نیافته بود؛ تا اینکه در قرن16در لندن مورد داد و ستد قرار گرفت. در همان قرن مطالبی در مورد تقطیر و استفاده از روغن­های اسانسی منتشر شد اما تنها به تعداد نسبتا کمی از روغن­های اسانسی همچون رزماری، اسطوخودوس، میخک، جوز، دارچین و رازیانه اشاره شد. در قرن 17 آماده سازی روغن های اسانسی به خوبی شناخته شده بود و در داروخانه ها عموماً 15 الی 20 روغن مختلف وجود داشت. در قرن 18 از روغن چای به منظور اهداف پزشکی در استرالیا استفاده می شد اما احتمالاً قبل از آن هم توسط استرالیایی­های بومی این روغن استفاده می­شده است. به هر حال استفاده از روغن­های اسانسی در پزشکی در قرن 19 و20 عموماً به استفاده ثانویه آنها بخاطر عطر و طعمشان تبدیل شد (کاربردهای پزشکی پس از عطر و طعم دومین کاربرد روغن های اسانسی شد) (گاستافسون، 1948 و بوئر و همکاران، 2001).

اولین مطالعات علمی پتانسیل نگهداری ادویه ها توصیف فعالیت آنتی میکروبی روغن دارچین بر ضد اسپورهای باسیل سیاه زخم در دهه1880 گزارش شد و همچنین اولین آزمایش اندازه ­گیری خواص باکتریوسیدی بخارات روغن­های اسانسی توسط دلاکرایکس[24] در سال 1881 انجام گرفت (برت،2004)؛ علاوه بر این میخک به عنوان نگهدارنده در برابر فساد تغییردهنده گوشت، شربت­ها، سس­ها و شیرینی­جات مورد استفاده قرار گرفت. از آن به بعد دیگر ادویه ها همچون فلفل شیرین، برگ خشک بو، زیره سیاه، گشنیز، زیره سبز، پونه کوهی، رزماری، مریم گلی و آویشن گزارش شد که خواص باکتریوستاتیکی قابل توجهی دارند. بیشتر ادویه­ها منشا شرقی دارند با این حال برخی از آنها پس از کشف دنیای جدید معرفی شده ­اند همانند: فلفل قرمز، فلفل شیرین، ساسافراس[25] و وانیل که به منظور طعم­دهندگی و خواص دارویی در غذاها استفاده می­شوند (تاج کریمی و همکاران؛ 2010).

در حال حاضر روغن های اسانسی در دانشگاه های سراسر جهان و پژوهشهای پزشکی در صدها بیمارستان آمریکا استفاده می شود (رایبرن، 2010).

 

1-2-3- استفاده کنونی از روغن­های اسانسی

بزرگترین مصرف روغن­های اسانسی در غذا (به عنوان طعم دهنده)، در عطاریها (عطرها و ادکلن ها) و نیز در داروسازی ها (به منظور خواص کاربردیشان ) می باشد. استفاده متداول روغن­های اسانسی در آروماتراپی[26] بوده که کمی بیشتر از 2% کل بازار را شامل می شود. ترکیبات منحصر به فرد روغن­های اسانسی به عنوان طعم دهنده­های غذایی نیز استفاده می­شوند که یا از مواد گیاهی استخراج شده و یا به طور مصنوعی تولید می­ شود. خصوصیات آنتی­باکتریایی روغن­های­اسانسی و ترکیبات آنها در تولیدات متنوع تجاری همچون ضدعفونی­کننده­ها و مکمل­های غذایی مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد نگهدارنده حاوی روغن­های اسانسی در حال حاضر به صورت تجاری در دسترس هستند. پروتکتا1 و پروتکتا2 مخلوط عصاره های گیاهی تولید شده توسط شرکت FL و Apopka بایرن در ایالت متحده آمریکا هستند که عموماً به عنوان افزودنی­های غذایی ایمن(GRAS)[27] در ایالات متحده می­باشند. با این حال محتویات دقیق آنها برای کارخانجات شناخته شده نیستند، اما احتمالاً این عصاره­ها شامل یک یا چند روغن اسانسی بوده که به ترتیب در محلول­های سیترات سدیم و کلرید سدیم حل می شوند. علاوه بر اثرات فیزیولوژیکی، روغن­های اسانسی برای استفاده ی گسترده در محصولات مختلف مثل از بین برنده های تجاری جوانه های سیب زمینی و مواد دافع حشرات تولید می­شوند (برت، 2004).

[1] Rigor-mortis

[2] Listeria monocytogenes

[3] Gutierrez

[4] Li

[5] Burt

[6] Escherichia coli

[7] Brandi

[8] Brown

[9] Synergist

[10] Antagonism

[11] Skandamis

[12] Bagamboula

[13] Raybern

[14] Penoel

[15] Gustafson

[16] Fabian

[17] Paracelsus von Hohenheim

[18] Quinta essential

[19] King Tut

[20] Cast

[21] Turpentine

[22] Villanova

نیل

 
 
 
فهرست علائم و نشانه های اختصاری به کار رفته در متن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

واحد – مقدار	توضیح	علامت
m	عمق دفن لوله	∆x
Kj/Kg.K	ظرفیت گرمایی ویژه گاز	Cp
m	قطر درونی	Di
m	ضخامت پوشش درونی	e1
m	ضخامت لوله	e2
m	ضخامت پوشش بیرونی	e3
–	ضریب اصطکاک	ff
m	ارتفاع اولیه خط لوله از سطح دریا	H1
m	ارتفاع ثانویه خط لوله از سطح دریا	H2
W/m².K	ضریب جابهجایی هوا	hair
W/m².K	ضریب انتقال حرارت جابهجایی گاز	hgas
0.23	ثابت بدون بعد	k17
W/m.K	ضریب هدایت حرارتی پوشش درونی	kci
W/m.K	ضریب هدایت حرارتی پوشش بیرونی	kco
W/m.K	ضریب هدایت حرارتی لوله	kpipe
W/m.K	ضریب هدایت حرارتی خاک	ksoil
m	طول معادل	Lm
106 Kg/day	دبی جرمی گاز طبیعی	mg
kpa	فشار ورودی	P1
kpa	فشار خروجی	P2
101.56 kpa	فشار استاندارد	Ps
MMSCMD	دبی حجمی	Q
m².K/W	مقاومت هوا	Rair
m².K/W	مقاومت کل	Req
m².K/W	مقاومت پوشش درونی	Rinside-coating
m².K/W	مقاومت پوشش بیرونی	Routside-coating
m².K/W	مقاومت خاک	Rsoil
K	دمای خروجی	T2
K	دمای هوا	Tair
288.9 K	دمای استاندارد	Ts
K	دمای خاک	Tsoil
W/m².K	ضریب انتقال حرارتی کلی خط لوله	U
–	ضریب تراکم پذیری میانگین گاز	Zavg
–	چگالی نسبی	γ
Kg/(m.s)	گرانروی	μ
–	ضریب ژول-تامپسون
–	زاویه خط لوله با افق

فهرست مطالب
عنوان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه
فصل اول : پیشدرآمدی اجمالی بر صنعت انتقال گاز کشور و جهان …………………………………………………………………………..                                                                                                                                                1
1-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                                 2
1-2 اشکال مختلف گاز و مفاهیم اصولی آن …………………………………………………………………………………………………………                        3
1–2–1 گازطبیعی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….   3
1–2–2 گاز زغالسنگ ………………………………………………………………………………………………………………………………… 4
1–2–3 گاز تولیدی در كارخانجات گاز ………………………………………………………………………………………………………….                       5
1–2–4 اكتشاف………………………………………………………………………………………………………………………………………….  5
1–2–5 تولید گازطبیعی……………………………………………………………………………………………………………………………….         5
1–2–6 مصرف گازطبیعی …………………………………………………………………………………………………………………………….   5
1–2–7 واردات و صادرات گازطبیعی …………………………………………………………………………………………………………….                     6
1–2–8 ذخیره سازی گازطبیعی (موجودی) و تغییر در موجودی …………………………………………………………………………                                                                                                                                                 6
1-3 میادین و ذخایر گاز طبیعی ………………………………………………………………………………………………………………………..        6
1-3-1 میادین مناطق خشكی ………………………………………………………………………………………………………………………..        8
1-3-2 میادین گازی فعال دریایی ………………………………………………………………………………………………………………….               8
1-3-3 میادین مشترك گازی ………………………………………………………………………………………………………………………..        8
1-3-4 میدان گازی پارس جنوبی ………………………………………………………………………………………………………………….              9
1- 4   تولید گاز طبیعی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 10
1- 5 مصرف گازطبیعی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 13
1–5–1 بخش خانگی، تجاری و عمومی ………………………………………………………………………………………………………..                        14
1–5–2 بخش صنعت ………………………………………………………………………………………………………………………………. 15
1–5–3 بخش حمل و نقل ………………………………………………………………………………………………………………………….    15
1–5–4 بخش كشاورزی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 16
1–5–5 بخش پالایشگاهی ………………………………………………………………………………………………………………………….   16
1–5–6 بخش نیروگاهی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 16
1–5–7 بخش پتروشیمی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 17
1-6 انتقال گاز طبیعی و خطوط سراسری انتقال آن در ایران …………………………………………………………………………………..                                                                                                                                              20
1–6–1 خط لولهی دوم سراسری انتقال گاز شمال و شمال شرق كشور ………………………………………………………………..                                                                                 

                                                              20

1–6–2 خط لولهی سوم شمال و شمال غرب كشور ………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                               21
1–6–3  خط لولهی چهارم سراسری انتقال گاز ………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                              21
1–6–4 خط لولهی پنجم سراسری انتقال گاز …………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                              21
1–6–5 خط لولهی ششم سراسری انتقال گاز …………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                               22
1–6–6 خط لولهی هفتم سراسری انتقال گاز …………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                               22
1–6–7 خط لولهی هشتم سراسری انتقال گاز ………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                               23
1–6–8 خط لولهی نهم سراسری(صادراتی) …………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                               23
1–6–9 خط لولهی دهم سراسری انتقال گاز ……………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                               23
1–6–10 گاز رسانی …………………………………………………………………………………………………………………………………..       24
1–6–11 شبكه گذاری گاز طبیعی …………………………………………………………………………………………………………………             24
1-7 صادرات و واردات گاز طبیعی …………………………………………………………………………………………………………………..           28
1–7–1 صادرات گاز طبیعی به كشور تركیه …………………………………………………………………………………………………..                              28
1–7–2 صادرات گاز طبیعی به اروپا …………………………………………………………………………………………………………….                  29
1–7–3  صادرات گاز طبیعی ایران به پاكستان ………………………………………………………………………………………………..                                32
1–7–4 صادرات گاز طبیعی ایران به هند ………………………………………………………………………………………………………                          33
1–7–5 صادرات گاز طبیعی به كشور ارمنستان ………………………………………………………………………………………………                                   35
1–7–6 صادرات گاز طبیعی به كویت …………………………………………………………………………………………………………..                     35
1–7–7 صادرات گاز طبیعی به امارات ………………………………………………………………………………………………………….                      36
1–7–8 صادرات گاز طبیعی به كشور عمان ………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                               37
1–7–9 واردات گاز از کشور ترکمنستان ………………………………………………………………………………………………………..                       37
1-8 خطوط لوله، چالشها و مزایا ……………………………………………………………………………………………………………………           39
فصل دوم : پدیده ها و عوامل تاثیرگذار بر راندمان انتقال گاز طبیعی از درون خط لوله …………………………………………………   41
2-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….  42
2-2 تاثیرات جنس و پوشش خطوط لوله انتقال گاز طبیعی بر راندمان انتقال آن ………………………………………………………….                                                                                                                                              42
       2–2–1 پوشش خارجی خط لوله …………………………………………………………………………………………………………………       43
       2–2-2 پوشش درونی لوله …………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                               47
2–2-2-1 داده های اقتصادی در مورد تاثیرات FEC ……………………………………………………………………………………                       48
       2–2-3 استفاده از پوششهای جامد برای حفاظت و تعمیر خطوط لولهی گاز ……………………………………………………….      52
2–2-3-1 پوششهای بر پایهی پلی یورتانها و پلی اورهها ……………………………………………………………………………                                                                                                                                               54
2–2-3-2 انواع سامانههای پوشش دهی صددرصد جامد ……………………………………………………………………………..                                                                                                                                               55
2–2-3-3 تقویت پوشش لولهها با لایه های کامپوزیتی …………………………………………………………………………………                                                                                                                                               57
2-3 ایستگاه های تغییر فشار ……………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                  59
       2–3-1 كاهش مصرف انرژی در ایستگاه های تقویت فشار با كاهش دمای گاز خروجی از کمپرسور ………………………..     60
       2–3-2 راندمان کمپرسورها و تاثیر اجزای همراه گازی بر این راندمان …………………………………………………………………                                       66
2-4 آثار اجزاء همراه با گاز طبیعی (N2 ,Co2 ,H2S و …) درون خطوط لوله ………………………………………………………………                                                     67
       2–4-1 بررسی خلوص و موارد مصرف صنعتی نیتروژن استحصالی …………………………………………………………………….                                   70
       2–4-2 مشکلات ناشی از حضور H2S و Co2 همراه با گاز طبیعی ……………………………………………………………………….                                                                                                                                               71
2-5 تاثیر تشکیل هیدراتهای گازی به هنگام عبورگاز بر راندمان انتقال …………………………………………………………………..                                              73
       2–5-1 ساختمان هیدراتها ………………………………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                  74
       2–5-2 مشکلات ناشی از تشکیل هیدراتها ………………………………………………………………………………………………….  75
فصل سوم : اصول انتقال گاز طبیعی بهوسیلهی خط لوله ………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                              77
3-1 قواعد کلی حاکم بر عبور جریان تک فاز از درون خط لوله ………………………………………………………………………………                              78
       3–1–1 رابطه تجربی شرکت EXXON …………………………………………………………………………………………………………                       79
       3-1-2 روش API (انجمن نفت آمریکا) ………………………………………………………………………………………………………..      79
       3–1–3 معادلهی PanHandle B ……………………………………………………………………………………………………………………  80
3-2 روابط ارائه شده برای تخمین راندمان کاری خطوط لوله …………………………………………………………………………………                          80
       3-2-1 معادلهی AGA ………………………………………………………………………………………………………………………………. 87
       3-2-2 معادلهی Weymouth ……………………………………………………………………………………………………………………….       88
       3–2–3   معادلات Pan-Handle (A & B) ……………………………………………………………………………………………………….       89
       3–2–4 معادلهی IGT …………………………………………………………………………………………………………………………………         91
       3–2–5 روش Carr-Kobayashi-Burrows …………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                               92
فصل چهارم : بررسی تاثیر پارامترهای عملیاتی و طراحی بر تغییرات راندمان انتقال گاز طبیعی ………………………………………       95
4–1 مطالعهی حالت موردی ……………………………………………………………………………………………………………………………  96
4-2 پارامتر فشار ………………………………………………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                           99
       4–2–1 فشار خروجی (P2) …………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                  99
4–2–1–1 تغییرات دبی …………………………………………………………………………………………………………………………   101
4–2–1–2 تغییرات دمای ورودی ……………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                             103
       4–2–2 فشار ورودی (P1) ………………………………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                             104
4–2–2–1  تغییرات دبی ………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                             105
4–2–2–2  تغییرات دمای ورودی ………………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                             106
4-3 پارامتر طول ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 108
4-4 پارامتر دبی ………………………………………………………………………………………………………………………………………….           109
4-5 پارامتر قطر ………………………………………………………………………………………………………………………………………….           110
4-6 پارامتر چگالی نسبی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 111
4-7 پارامتر ارتفاع خروجی خط لوله از سطح زمین ……………………………………………………………………………………………                                                                                                                                             112
4-8 اجزای همراه گاز طبیعی (H2S ، N2 ، CO2) ……………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                             113
4-9 پارامتر دما …………………………………………………………………………………………………………………………………………..          115
       4–9–1 دمای ورودی ………………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                             115
       4–9–2 ضرایب هدایت حرارتی لوله و پوششهای آن ……………………………………………………………………………………                                                                                                                                             117
       4–9–3 دمای سطح خاک …………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                             118
       4–9–4 عمق دفن لوله ……………………………………………………………………………………………………………………………..                                                                                                              119
       4–9–5 ضخامت لوله و پوششهای آن ……………………………………………………………………………………………………….       119
فصل پنجم : نتیجهگیری و پیشنهاد ……………………………………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                             121
5-1 بحث و نتیجهگیری ………………………………………………………………………………………………………………………………. 122
5-2 ارائه پیشنهاد برای ادامه کار در آینده………………………………………………………………………………………………………….                                                                                                                                             125
منابع و مراجع ……………………………………………………………………………………………………………………………………..……….. 126
 
فهرست جدولها و شکلها
عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه
شکل 1-1 تحولات میزان مصرف منابع اصلی انرژی در سال 1973 و انتهای 2009 ………………………………………………………….                                                                                                                                                 2
جدول 1-1 اجزاء تشکیل دهندهی گاز طبیعی ……………………………………………………………………………………………………………                      4
جدول 1-2 ذخایر گاز طبیعی کشف شده بر حسب میلیارد مترمکعب …………………………………………………………………………..                                                         7
جدول 1-3 ذخایر گاز طبیعی کشور در سال 1387 (برحسب تریلیون مترمکعب) ……………………………………………………………..                                                                                                                                                8
جدول 1-4 میادین مشترک گاز طبیعی با کشورهای همسایه ………………………………………………………………………………………..                                                                                                                                                9
جدول 1-5 تولید گاز طبیعی طی سالهای 87 – 1380 برحسب میلیون مترمکعب …………………………………………………………..                                                                                                                                               10
جدول 1-6 درصد تولید گاز طبیعی در ایران نسبت به کل گاز تولیدی در خاورمیانه ………………………………………………………..                                                                                                                                              11
جدول 1-7 درصد تولید گاز طبیعی در ایران نسبت به کل گاز تولیدی در دنیا ………………………………………………………………..                                                                                                                                              12
جدول 1-8 درصد تولید گاز طبیعی در دنیا به تفکیک مناطق جغرافیایی و راهبردی …………………………………………………………                                                                                                                                              13
جدول 1-9   میزان مصرف گاز طبیعی در بخشهای مختلف بر حسب میلیون مترمکعب طی 8 سال ……………………………………  14
جدول 1-10 درصد مصرف گاز طبیعی در ایران نسبت به کل گاز مصرفی در خاورمیانه …………………………………………………..                                                                                                                                              17
جدول 1-11 درصد مصرف گاز طبیعی در ایران نسبت به کل گاز مصرفی در جهان ………………………………………………………..                                                                                                                                              18
جدول1-12   درصد مصرف گاز طبیعی در جهان به تفکیک مناطق جغرافیایی و راهبردی ………………………………………………….                                                                                                                                              19
جدول 1-13 احداث خطوط لولهی انتقال گاز طبیعی طی سالهای 87-1380 بر حسب کیلومتر بر سال ……………………………..     20
جدول 1-14 میزان شبکه گذاری خطوط لوله انتقال گاز طبیعی در ایران به تفکیک استانها تا سال 1388 …………………………….  26
جدول 1-15 میزان شبکه گذاریهای لولههای پلی اتیلنی در خطوط لولهی انتقال گاز به تفکیک استانها تا سال 1388 ……………        27
جدول 1-16 هزینه صدور گاز ایران به اروپا (دلار/میلیون بی تی یو) با خط لوله(دلار/میلیون BTU) ………………………………… 30
جدول 1-17   هزینه صدور گاز ایران به اروپا (دلار/میلیون بی تی یو) با روش LNG و GTL(دلار/میلیون BTU)…………………            30
جدول 1-18   قیمت گاز طبیعی در اتحادیهی اروپا طی سال های 1990 الی 2001 (دلار/میلیون BTU) ………………………………..     31
شکل 1-2   مسیر خط لولهی پیشنهادی ایران-پاکستان-هند …………………………………………………………………………………………                                                                                                                                              34
جدول 1-19   واردات گاز طبیعی ایران از ترکمنستان برحسب میلیون متر مکعب در سال ………………………………………………….                                                                                                                                              38
شکل 2-1 دبی خط لوله برای حالت پوشش داده شده و بدون پوشش …………………………………………………………………………                              49
شكل 2-2 ساختار سه بعدی پلی یورتانها از چپ به راست: الاستومرهای پلی یورتانی، پوششهای سخت یورتانی ……………     56
جدول 2-1   مقایسهی تعمیر گاز به روش قدیمی و متداول با روش لایه های کامپوزیتی ……………………………………………………                                                                                                                                               58
شکل 2-3 درصد سهم پیامدهای منفی ناشی از حضور پودر سیاه در راندمان شبکه های انتقال گاز ……………………………………….                                                                    72
شکل 2-4 منحنی تشکیل هیدرات بهصورت تفکیکی ………………………………………………………………………………………………..    74
شکل 3–1 مقاومت های حرارتی موثر بر خط لوله گاز طبیعی مدفون در خاک ………………………………………………………………..                                        84
جدول 3-1 ثوابت معادلهی (3-34) ………………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                  86
جدول 3-2   ثوابت معادلهی کار- کوبایاشی- بروس …………………………………………………………………………………………………   93
جدول 4-1 داده های عملیاتی مربوط به یک روز کاری در ایستگاه تقویت فشار 1 ……………………………………………………………. 96
جدول 4-2 داده های عملیاتی مربوط به یک روز کاری در ایستگاه تقویت فشار 2 ……………………………………………………………                                                                                                                                               97
جدول 4-3 درصد مولی اجزاء تشکیل دهندهی گاز طبیعی …………………………………………………………………………………………            97
جدول 4-4 درصد متفاوت متان در حوزه های گازی کشور …………………………………………………………………………………………            98
جدول 4-5 مشخصات فیزیکی و عملیاتی مربوط به خط لوله مورد مطالعه……………………………………………………………………..                         98
جدول 4-6 تصحیحات طول خط لوله به ازای انواع انشعابات و اتصالات ……………………………………………………………………                                  108
جدول 5-1 خلاصهای از نتایج بهدست آمده در مورد نحوه تغییر راندمان حین تغییر پارامترهای تاثیرگذار…………………………….                                                                                                                                            124
 
فهرست نمودارها
عنوان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه
نمودار 1-1 درصد ذخایر گاز طبیعی در کشورهای عمدهی دارنده مخازن گازی تا انتهای سال 2009 …………………………………….  7
نمودار 1-2 تولید گاز طبیعی سه کشور ایرن ، قطر و عربستان طی چهل سال اخیر بر حسب میلیون متر مکعب در سال ……………      11
نمودار 1-3 تولید گاز طبیعی کشور ایرن نسبت به روسیه، آمریکا و کانادا طی چهل سال اخیر بر حسب میلیون متر مکعب در سال …………..       12
نمودار 1-4  تولید گاز طبیعی بر حسب مناطق جغرافیایی و راهبردی ……………………………………………………………………………                                                                                                                                               12
نمودار 1-5 مصرف گاز طبیعی سه کشور ایرن، قطر و عربستان طی چهل سال اخیر بر حسب میلیون متر مکعب در سال …………      17
نمودار 1-6 مصرف گاز طبیعی کشور ایرن نسبت به روسیه، آمریکا، ژاپن و کانادا طی چهل سال اخیر بر حسب میلیون متر مکعب در سال ….       18
نمودار 1-7 مصرف گاز طبیعی بر حسب مناطق جغرافیایی و راهبردی ………………………………………………………………………….                                                                                                                                               19
نمودار 1-8. تولید و مصرف گاز طبیعی کشور ایرن طی چهل سال اخیر بر حسب میلیون متر مکعب در سال …………..……………..    19
نمودار 1-9 میزان شبکه گذاری خطوط لولهی انتقال گاز طبیعی در ایران به تفکیک استان ها تا سال 1388 ………………………….     25
نمودار 2-1 كاهش متوسط دمای گاز در مسیر بر اثر خنک كاری برحسب درجه سانتیگراد………………………………………………. 63
نمودار 2-2 روند تغییرات افزایش هزینه برق، صرفه جویی در هزینه گاز مصرفی و خالص صرفه جویی ایستگاه اقلیم……………… سردسیر با افزایش خنك كاری در دبی گاز عبوری MMSCMD 60 ………………………………………………………………………………….. 65
نمودار 2-3 تعیین میزان خنك كاری بهینه براساس محاسبات اقتصادی با دبی گاز عبوری MMSCMD 60……………………………… در ایستگاه اقلـیم سردسیر …………………………………………………………………………………………………………………………………….65
نمودار 2-4 منطقهی تشکیل هیدرات بر حسب دما و فشار ………………………………………………………………………………………….           75
نمودار 4-1 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی (ورودی به ایستگاه 2) در دو مقیاس متفاوت برای راندمان ……………………..                                                                                                      100
نمودار 4-2 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی در دبیهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی Weymouth ………………..                                                                                                                         102
نمودار 4-3 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی در دبیهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی IGT ………………………….                                                                                                              102
نمودار 4-4 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی در دماهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی Weymouth …………………                                                                                                                        103
نمودار 4-5 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی در دماهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی IGT …………………………..                                                                                                             104
نمودار 4-6 تغییرات راندمان بر حسب فشار ورودی (خروجی از ایستگاه 1) در دو مقیاس متفاوت برای راندمان ……………………                                                                                        105
نمودار 4-7 تغییرات راندمان بر حسب فشار ورودی در دبیهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی Weymouth …………………                                                                                                                        106
نمودار 4-8 تغییرات راندمان بر حسب فشار ورودی در دبیهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی IGT …………………………..                                                                                                             106
نمودار 4-9 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی در دماهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی Weymouth .………………..                                                                                                                         107
نمودار 4-10 تغییرات راندمان بر حسب فشار خروجی در دماهای متفاوت بر اساس محاسبات معادلهی IGT …………………………                                                                                                               107
نمودار 4-11 تغییرات راندمان بر حسب طول خط لوله ……………………………………………………………………………………………..     109
نمودار 4-12 تغییرات راندمان بر حسب دبی حجمی خط لوله ……………………………………………………………………………………..              110
نمودار 4-13 تغییرات راندمان بر حسب قطر لوله ……………………………………………………………………………………………………… 111
نمودار 4-14 تغییرات راندمان بر حسب دانسیته نسبی …………………………………………………………………………………………….      111
نمودار 4-15 تغییرات راندمان بر حسب ارتفاع از سطح دریا ورودی به ایستگاه تقویت فشار شماره 2 ……………………………….                                                                           112
نمودار 4-16 تغییرات جزء مولی سولفید هیدروژن و تاثیر این تغییرات بر راندمان انتقال …………………………………………………                                                       114
نمودار 4-17 تغییرات جزء مولی نیتروژن و تاثیر این تغییرات بر راندمان انتقال ……………………………………………………………..                                         114
نمودار 4-18 تغییرات جزء مولی سولفید دی اکسید کربن و تاثیر این تغییرات بر راندمان انتقال ……………………………………….                                                                  114

 

شکل 1-1- گیاه کنگرفرنگی

1-Asteraceae

این گیاه از طریق رویشی و همچنین بذر و به روش کشت بافت تکثیر می­ شود. تمام قسمت ­های این گیاه اعم از سر (گل آذین نابالغ)، ریشه و ریزوم، بذر و برگ­های آن استفاده خوراکی دارند. از نظر دارویی ارزش برگ­های کنگرفرنگی بیشترازگل­های آن است. برگ­های سال اول (برگ­های بسیار بزرگ به شکل طوقه­ای) و به ویژه برگ­های مربوط به پایه­هایی که هنوز گل نداده­اند جهت مصارف دارویی بهتراست Melilli et al., 2004)). کنگر فرنگی دارای برگ های بسیار بزرگ متمایل به سفید به ابعاد 15 ×40 سانتی متر و دارای دندانه های نوک تیز کوچک است. سطح تحتانی برگ ها کرکینه پوش و حاوی رگبرگ های خیلی برجسته است، برگ های زیرین دارای تقسیمات شانه ای، حاوی لوب های بزرگ دندانه دار و برگ های فوقانی ساده و دارای دندانه های نامنظم است که دارای تقسیمات شانه ای عمیق بریده بریده بوده و رنگ آنها متمایل به سفید است (ضیایی وهمکاران، 1383). در کنگرفرنگی جوانه های گل از قسمت جانبی گیاه بیرون می آیند و هر جوانه گل باز نشده شبیه یک مخروط کاج می باشد با 4-3 سانت قطر که گرد و دارای جوانه های کشیده، براکته های سبز چرمی که هر یک گل ها به رنگ آبی ارغوانی هستند (صمصام، 1374). وقتی این گیاه به ارتفاع نهایی (حد بلوغ کامل) خود برسد دارای یک جوانه­ی انتهایی خواهد بود که ظهور این جوانه اولین نشانه بلوغ گیاه است. بهترین زمان برداشت برگ­ها تابستان می­باشد که در این فصل برگ­ها دارای کمترین مقدار آب هستند (86-82 درصد) و رگبرگ میانی آنها بسیار کوچک می­باشد. برداشت برگ­های کنگرفرنگی باید پس از رشد کامل برگ­ها ولی قبل از ظاهر شدن گل­ها انجام گیرد. بهترین زمان جمع­آوری برگ­ها صبح زود و قبل از طلوع آفتاب است و در این زمان میزان روغن فرار گیاه بالا می­باشد. در صورتی که در طول روز در مقابل هوای گرم و آفتابی تحت تاثیر واکنش ­های شیمیایی انجام شده در گیاه مقدار مواد موثر در اندام گیاهی کاهش خواهد یافت (صمصام، 1374). سطح زیر کشت کنگرفرنگی در جهان بیش از 100000 هکتار می باشد و کل محصول تولیدی در حدود 200000 تن است. تولیدکنندگان عمده کنگرفرنگی کشورهای ایتالیا (52000 هکتارسطح زیر کشت)، اسپانیا (28000 هکتارسطح زیر کشت)، فرانسه15000 هکتار سطح زیر کشت) و یونان (5000 هکتار سطح زیر کشت) می باشند. گونه ای از این گیاه با نام علمی Cynara syriaca Boiss در ایران (قزوین و اندیمشك به صورت محدود) به صورت خودرو دیده می شود (ضیایی وهمکاران، 1383).

1-3- واریته های موجود

کنگرفرنگی دارای واریته های پرورشی یا ارقام زراعی مختلف است که غالباً جهت استفاده غذایی از ساقه ها و کاپیتول های آنها کشت می شوند. ازجمله واریته های شناخته شده می توان به موارد زیر اشاره نمود (Paris RR, 1971).

1- C. scolymus var.blaue

2- C. scolymus var.macau

3- C. scolymus var.tudella

4- C. scolymus var.caribou

5- C. scolymus var.camus de bertagne

6- C. scolymus var.violet du midi

7- C. scolymus var.violet d’hyeres

8- C. scolymus var.violet de chapeau

 

1-4- آنالیز تقریبی و ترکیبات کنگرفرنگی

میزان ترکیبات فنلی و فلانوئیدها در برگ کنگرفرنگی در جدول 4-1 آمده است (چراغچی باشی، 1390). کنگرفرنگی در شرایط خشک دارای 7/7 % رطوبت، 9/6 % خاکستر، 5/9 % درصد پروتئین خام می­باشد .(Abdo et al., 2004) عصاره کنگرفرنگی دارای 60/3 میلی گرم بر کیلوگرم گلوکوزید،

80/2 میلی گرم برکیلوگرم گلوکورونید و71/8 میلی گرم بر کیلوگرم اسید کلروژنیک می­باشد (ناطقی و همکاران، 1390).

جدول 1-1- میزان ترکیبات فنل کل و فلاونوئید برگ کنگرفرنگی

 

 

 

ترکیبات	درصد
فنل کل	38/2
فلاونوئید	61/1

 

با توجه به آنالیز آرتیشو می توان به این نکته اشاره کرد که این گیاه می تواند تامین کننده بخشی از احتیاجات طیورگوشتی به ریز مغذی ها باشد. ترکیبات شیمیایی آن شامل: ساپونین، اینولین، سینارین، سیناروپکتین، قندها، آنزیم ها، کافئیک اسید، اوژنول و غیره می باشد (چراغچی باشی، 1390). ساپونین جزء خانواده گلیکوزیدها بوده و با فنل، پروتئین و استرول (مواد اصلی تشکیل دهنده دیواره سلولی) پیوند خورده و اثر میکروب زدایی دارد. سینارین به عنوان ماده کلرتیک و افزایش دهنده ترشحات صفراوی است. سینارین کلسترول را از طریق افزایش دفع صفراوی استرول ها و نیز با افزایش ترشح و تخلیه صفرا کاهش می دهد. سینارین به عنوان عامل اصلی اثرات آرتیشو شناخته شده است، اینولین و فروکتوالیگوساکارید (FOS)1از زنجیره های کوتاه مولکول فروکتوز حاصل شده اند، که باعث افزایش تولید اسیدهای چرب مفید با زنجیره کوتاه همچون بوتیرات داده که موجب حذف مواد توکسیک می شوند (چراغچی باشی، 1390). اینولین Inulin)‏) یک ترکیب شیمیایی با فرمول شیمیاییC6nH10n+2O5n+1  است. اینولین ها گروهی از پلی ساکاریدهای طبیعی

1- Fructo oligo sacharid

هستند که توسط انواع زیادی از گیاهان تولید می شوند. اینولین در تعدادی از گیاهان به عنوان منبع

ذخیره ی انرژی خصوصاً در ریشه ها و ساقه های زیر زمینی است. بیشتر گیاهانی که اینولین را جهت ذخیره ی انرژی سنتز و ذخیره می کنند. از فرم های دیگر کربوهیدرات همانند نشاسته جهت

ذخیره ی انرژی استفاده نمی‌کنند (فاتح، 1389). امروزه یکی از اهداف اصلی پرورش دهندگان جوجه گوشتی بالابردن کلیه پارامترهای تولید از جمله ضریب تبدیل غذایی، میانگین افزایش وزن، کاهش چربی حفره بطنی می باشد. باور بر این است که اشکال مختلف تهیه شده از گیاه آرتیشو تقویت کننده عملکرد کبد وکلیه مخصوصا در هنگام استرس های متابولیکی (سوخت وساز) است (Pecht, 1996). عصاره برگ های آرتیشو به صورت سنتی برای یرقان و نارسایی کبدی و به عنوان ماده بی ضرر برای کاهش کلسترول استفاده گردیده است. (چراغچی باشی، 1390). علیرغم همه اثرات مفید فوق وقابلیت تولید انبوه این گیاه تاکنون اثرات این گیاه برعملکرد و افزایش بازدهی اقتصادی جوجه های گوشتی در دوره رشد مطالعه نشده است. به منظوریافتن راه های جدید برای افزایش بازده ای اقتصادی جوجه های گوشتی بااستفاده حداکثری ازمنابع غذایی داخل کشور (پتانسیل های بومی) توجه به گیاهان داروئی بومی، اهمیت دارد در این تحقیق با توجه به گزارش های مختلف شفاهی و نوشتاری و مساعدت شرکت باریج اسانس در جهت گسترش تحقیقات روی گیاه آرتیشو، پروژه ای در قالب پایان نامه طراحی شد و اثر عصاره این گیاه روی رشد جوجه های گوشتی بررسی شد.

 

1-5- اهداف پژوهش

• بررسی سطوح مختلف عصاره آرتیشو در آب آشامیدنی در مرحله رشد برعملکرد رشد جوجه گوشتی

جفتیابی زنبورهای عسل HBMO

چکیده

در اکثر موقعیت‌های تصمیم‌گیری با مسائل تصمیم‌گیری چند هدفه مواجه هستیم. در مسائل تصمیم‌گیری چند هدفه معمولاً جوابی که همزمان همه اهداف را بهینه کند موجود نیست. بنابراین در حل مسائل تصمیم‌گیری چند هدفه غالباً به دنبال جوابهای بهینه توافقی هستیم. در طی سه دهه گذشته، روش های متفاوتی برای حل مسائل تصمیم‌گیری به کار گرفته شده است. در این میان مدل برنامه‌ریزی آرمانی روش مناسبی برای حل چنین مسائلی است. در برنامه‌ریزی آرمانی تعیین دقیق مقادیر آرمان الزامی است، اما تصمیم‌گیرنده همیشه اطلاعات کامل و دقیقی از آرمان و اهمیت هر یک را ندارد. در چنین موقعیتی، اغلب تصمیم‌گیری‌ها بر پایه اطلاعات و داده‌های نادقیق صورت می‌گیرد. بنابراین با معرفی نظریه مجموعه فازی، نا دقیقی به مسائل تصمیم‌گیری سنتی وارد شد. مطابق با نظریه مجموعه فازی اهداف و قیود نا دقیق، اهداف و قیود فازی نامیده می‌شوندکه با تابع عضویت متناظرشان قابل نمایش هستند. در طول این پایان نامه، آرمانهای فازی را با تابع عضویت تکه تکه خطی و مقعر در نظر گرفته‌ایم. تمام مدلهای برنامه‌ریزی آرمانی فازی که تا کنون با این نوع تابع عضویت‌ها برای مسائل تصمیم‌گیری چند هدفه فازی طراحی شده‌اند را آورده‌ایم. در نهایت، مدل برنامه‌ریزی آرمانی فازی جدیدی بر مبنای مدلهای برنامه‌ریزی آرمانی پیشنهاد می‌کنیم.

کلمات کلیدی: برنامه‌ریزی آرمانی، بهینه‌سازی چندهدفه، اهمیت نسبی، بهینه‌سازی مطلوب.

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                           صفحه

فصل اول: آشنایی با مفاهیم اولیه فازی

1-1. مقدمه                                    2

1-2. تعاریف اولیه مجموعه فازی                 3

۳-۱. اپراتورهای مجموعه فازی                   ۵

۱-۳-۱. اپراتورهای جبری                        7

۲-۳-۱. اپراتورهای تئوری مجموعه‌ها              7

1-3-2-1. اپراتورهای نرم                       8

1-3-2-2. اپراتورهای نرم                      8

1-3-2-3. اپراتورهای میانگین                   9

۴-۱. تصمیم بهینه                              9

1-5. متغیر زبان شناختی                        10

فصل دوم: آشنایی با مدلهای برنامه‌ریزی‌آرمانی

2-1. مقدمه                                      13

۲-۲. تعاریف                                   13

 

۳-۲. مزایا و معایب روش برنامه‌ریزی‌آرمانی       ۱6

 

2-4. مدلهای روش برنامه‌ریزی‌آرمانی              ۱7

2-4-1. مدل ارشمیدسی                           19

۲-۴-۲. مدل الفبایی                            ۲1

2-4-3. مدل مینیمم-ماکسیمم                     ۲4

فصل سوم: آشنایی با مدلهای برنامه‌ریزی‌آرمانی فازی

۱-۳. مقدمه                                    ۲7

3-2. تفاوت برنامه‌ریزی آرمانی با برنامه‌ریزی آرمانی فازی   29

3-۳. تعاریف                                   29

۴-۳. مدلهای برنامه ریزی آرمانی فازی           ۳3

۱-۴-۳. مدل ناراسیمهان                         ۳3

۲-۴-۳. مدل هنن                                38

۳-۴-۳. مدل یانگ                               41

۴-۴-۳. مدل تیواری                             42

۱-۴-۴-۳. مدل جمعی ساده                        43

۲-۴-۴-۳. مدل جمعی وزن‌دار                      44

۳-۴-۴-۳. اولویت بندی در مدل جمعی              45

۵-۴-۳. مدل چن و تسایی                         48

 

۱-۵-۴-۳. مدل چن و تسایی برای آرمانهایی با اهمیت متفاوت   49

۲-۵-۴-۳. اولویت‌بندی در مدل چن و تسایی         50

۶-۴-۳. مدل دامنه متغیر                          ۵3

۱-۶-۴-۳. روش بهینه‌سازی دامنه متغیر با دامنه متغیر دوطرفه 54

۳-4-6-2. روش بهینه‌سازی دامنه متغیر با دامنه متغیر یک طرفه    55

۷-۴-۳. مدل اُکوز و پترویک                      59

فصل چهارم: بهینه‌سازی مطلوب برنامه‌ریزی آرمانی فازی

4-1.مقدمه                                     ۶5

4-2. روش بهینه‌سازی مطلوب برنامه‌ریزی آرمانی فازی ۶6

4-2-1. مدل‌ بهینه سازی مطلوب برنامه‌ریزی آرمانی فازی برمبنای مدلهای برنامه‌ریزی آرمانی                             69

4-3.آنالیز پارامتر                            ۷5

4-3-1.تغییرات                                 ۷5

4-3-2.طریقه یافتن                           ۷6

4-4 .آزمون عددی برای بهینگی M-پارتو           ۷7

4-5. الگوریتم بهینه‌سازی                       ۷8

4-6. مثال عددی                                79

4-6-1. مینیم سازی                             ۸1

۲-۶-۴. تست بهینگی M-پاراتو                    ۸2

 

۳-۶-۴. کارایی                                 83

۴-۶-۴. انعطاف پذیری                           ۸5

۵-۶-۴. تحلیل حساسیت                           ۸5

۷-۴. نتیجه‌گیری                                ۹2

پیوست                                          ۹3

واژه‌نامه                                                                                                                ۱۰3

منابع                                                                                                                     ۱۰4

 

 

فصل اول

 

	آشنایی با مفاهیم اولیه فازی

 

1-1. مقدمه

در زندگی روزمره، وقایع و حوادث را توسط گزاره‌هایی مانند “امروز باران می‌بارد” بیان می‌كنیم و از این گزاره‌ها در معادلات منطقی اگر- آنگاه استفاده و تصمیم‌گیری می‌كنیم. در منطق صریح و قطعی ارزش هر گزاره می‌تواند راست یا

ویــروس های عامل کوتولگی زرد از مهمتــرین عوامل خسارت زا در غلات می بــاشند و از عوامل محــدود کننده کشت این محصولات در دنیـــا به شمار می روند (46). اپیدمی های گسترده ای از ایـــن بیماری در آمریکا ، اروپا و استرالیا به وقوع پیوسته است (46 و67).

به طور کلی آلودگی به ویروس های عامل کوتولگی زرد جودر دنیا باعث کاهش محصول به میزان 3 ـ 1 درصد در سال می شود . اما گاه کاهش محصول به میزان 30 ـ 20 درصد افزایش می یابد و در بعضی مـوارد ، محصــولات به کلی از بیـــن می روند (35). این گروه از ویــروس ها متعلق به تیـــره لوتئوویریده می باشنــد که با شته به صورت پــایــا ( گــردشی و غیر تکثیری ) منتقـــل می شونـد ( 32 ) . این ویروس ها دارای گستـــرش جهانی و دامنه میـــزبانی وسیع شامل 150 گونـــه زراعی و غیـر زراعی از تیره می باشند . پیکـره این ویروس ها ایزومتـریک و به قطر 25 نانومتر و ژنــوم آنها آر . ان . ای تــک لای مثبت می باشــد . این ویـــروس ها محدود به بـــافت آبـــکشی هستنـــد و بــه روش مکانیکی یـــا از طریق بـــذر منتقل نمی شونـــد (46 و 79). جدایه های این ویروس ها در ابتدا براساس رابــطه اختاصی با شتــه های نـــاقل به پنج سویه به نــامهایRPV, MAV , PAV, RMV , SGV تقسیم شدند . این سویــه ها علاوه بر اختصاصیت ناقل ،از نظـــر ســـرولوژی نیزقابل تـفکیک بودند که در نتیجه بعنوان سروتـــیپ های در نظر گرفته شدند (90). جـدایـــهتــوسط دو گونه شتــه بــنـــامهای Rhopalosiphum padi و Sitobion avenae منــتقـــل می شــــود در حـــالی کــه جدایـــه تـوسط شته Sitobion avenae و جدایه RPV توسط شته Rhopalosiphum Padi ، جـــــدایـــــــه تــــوسـط شتـــه Rhopalosiphum maidis و جدایــه توسط شته Schizaphis graminum منتــقل می شوند ( 66 و 79).

 

فصل اول                                                                                                            مقدمه

تــیـــــره Luteoviridae دارای ســـــه جــنس اســـت . و در جنس Luteovirus و ســروتیپ به نام جدید– Cereal yellow dwarf virus همــراه با

 چهار  ویـــروس از تیـــره Luteoviridae در خـــارج از تیـــره غـــلات در جنــس Polerovirus قـــرار گرفته اند . جنــس سوم Enamovirusتنــــها شـــامل RNA – 1 از Pea enation mosaic virus می باشد ( 78).

به دلیل اهمیت اقتصادی ویروس های مولد کوتـولگی زرد غلات تــحقیقات وسیعی در سطح جهان در موارد مختلفی همچــون انتقال ، دامنه میــزبانی ، انــتشار ، اپیدمیولوژی ، تاکسونومی ناقلین و روش های کنترل انجام شده است ( 46) .کاربردی ترین و اقتصادی ترین روش کنترل این ویروس ها ، استفاده از واریته های مقاوم و متحمل به ویـروس ها و یا ناقلین آنها است . اما بــا توجه به اینکه منابع ژنـهای مقاومت و تحمل در طبیعت محدود می بـاشد به نظر می رسد استفاده از گیاهان ترانس ژنیک که ژنهای خاصی را بیان می کنند می تواند جایگزین مناسبی باشد . در حال حاضـــر در سـراســر دنیا تــعیین ترادف ژنــوم ایـن ویروس ها به منظور های مختلف از جمله وارد کردن ژنهای بیمارگر به گیاهان تــرانس ژنیک در جریان است . یـکی از هدفهای این کار زمینه سازی برای واردکردن ژنهای بیمارگر به ژنوم گیاه است (30 ). در ایـــران از سال هـا پیش علائم مشکوک به بیماری کوتولگی زرد جو در مناطق غله خیز کشور مشاهده شده بود (45).

اولین بار ایزدپناه و همکاران در سال زراعی 69 ـ 1368 گیـاهان گندم ، جو و یــولاف با علائم مشکوک به ویـــروس کوتولگی زرد جـــو را در مــزارع اطراف شیراز بـــررسی و با استفـــاده از روش ELISA وجود سرو تیپ های, MAV , RPV PAV و RMV را در آنها نشان دادند (5) .

در سال های بـعــد این ویـــروس ها از میزبان هایی مانند گندم و جو با علائم کوتــولگی ، زردی و قرمزی از مناطق مختلف ایران از قبیل فارس ، مازنداران ، چهارمحال و بختیاری ، یزد و زنجان گــزارش شدند (6) . همچنین بـیماری از میزبان هایی نظیر یولاف ، ذرت ، قیـــاق ، مرغ و لولیوم نیز گزارش شد (4) .

 

فصل اول                                                                                                             مقدمه

معینی و ایزد پناه بـــیماری را در اکثـــر مناطق استــان فارس نظیــر بــاجگاه ، داراب ، استهبــان ، اقــلید ، فسا ، نـــیریز ، فیـــروزآباد ، مرودشت ، کازرون ، سعادت شهر و سپیدان گزارش کرده اند (26) .

آلـودگی به هر چهارسروتیپ PAV , MAV , RPV و RMV با آزمون های سـرولوژیکی مورد تائید قرار گرفت (26). اما در مجموع نتایج نشان دادند کهPAV سروتیپ غالب است (5).بررسی های انجام شده توسط افشاریفر و همکاران (1383) بــر روی ویـــروس های کوتـــولگی زرد جـو ( BYDVs ) و کوتـــولگی زرد غلات(CYDV ) در 20 استان نشان داد که این ویروس ها در ایـران گسترش وسیعی دارند و به خصوص در منــاطق معتدل تر به طور قابل تــوجهی باعث کاهش محصول می شونــد و در اکثـــر مناطق ، غالب بودن سروتیپ PAV تشخیص داده شد (5) .

در ایران بعضی از سروتـــیپ های این ویـــروس خالص ســازی شده و آنــتی سرم آنها تهیــه شده است . همچنین مطالعاتی نظیـــر تعیین منابع زمستــان گذرانی و تــابستان گذرانی ویـــروس و بررسی اثر تاریخ کشت روی فراوانی سروتیپ های BYDV انجام گـردیده است . بعلاوه از روش هایی مانند TPIA , DIBA , RT-PCRوELISA نیــز جهت تشخیص ویــروس های مورد بـحث استفاده گردیده است .

اما مطالعــات مولکولی بر روی ژنوم این ویــروس ها در ایـــران محدود بـــوده است و اطلاع چنـدانی در ایـن خصوص وجود نـــدارد . در مطالعه ای که تـوســط راستــگو و همکاران ( 2005 ) صـــورت گـــرفت ، قسمتی از ژنـوم یک جدایه PAV شامــل قسمتی از ژن های پــروتئین پــــوششی و پـــروتئین پیوسته خــوانی شده به طول bp 1364 تعییـن ترادف شده که شباهت زیادی با جدایه های PAV آمریکا ، فرانسه و ژاپن داشت. بـــعلاوه قطعــه ای از یـــک جدایی RPV بــه طول 719 نـــوکلئوتیــد شامـل قسمتی از ژنهای پـــروتئین پوششی و پـــروتئین پیوسته خوانی شـــده نیز تــعیین تــرادف شده است که شبــاهت زیادی با CYDV – RPV نشان داده است (87) .

 

فصل اول                                                                                                             مقدمه