فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                      

فصل اول: کلیات پژوهش

 

فصل دوم: پیشینه پژوهش

 

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

 

فصل چهارم: یافته های پژوهش

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

 

منابع

 

فهرست جدول ها

     عنوان                                                                                                                                                                        صفحه

جدول 4-1 توزیع فراروانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت، پایه و رشته تحصیلی…………………………………………….76

• جدول 4-2 شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………….77

جدول 4-3 ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………78

جدول 4-4 نتایج تحلیل رگرسیون شادکامی از روی تاب آوری، خودکارآمدی و امید……………………………………..78

جدول5-4  تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون شادكامی از روی آوری، خود كارامدی و  امید………………..

فهرست جدول ها

     عنوان                                                                                               

                                                                         صفحه

جدول 4-1 توزیع فراروانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت، پایه و رشته تحصیلی…………………………………………….76

• جدول 4-2 شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………….77

جدول 4-3 ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………78

جدول 4-4 نتایج تحلیل رگرسیون شادکامی از روی تاب آوری، خودکارآمدی و امید……………………………………..78

جدول5-4  تحلیل واریانس مربوط به رگرسیون شادكامی از روی آوری، خود كارامدی و  امید………………..

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش تاب آوری، خودکارآمدی و امیدواری در پیش بینی شادکامی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان گرمسار انجام گرفت. روش: روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعۀ آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر و دختر مقطع متوسطه شهرستان گرمسار در سال 1392-93 بود. تعداد 272 دانش آموز (132 پسر و 145 دختر) در پژوهش حاضر شرکت داشتند که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه شادکامی آکسفورد، پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون، پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شوارتز و مقیاس امید اشنایدر بود. داده های پژوهش با نرم افزار SPSS و روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون گام به گام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان داد که بین خودکارآمدی با شادکامی (41/0=r)، و تاب آوری با شادکامی(40/0=r)، و امید با شادکامی (38/0=r) و مؤلفه های آن (تفکر عاملی با شادکامی(31/0=r)،  و تفکر راهبردی با شادکامی (30/0=r) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که هر سه متغیر تاب آوری، خودکارآمدی و امیدواری توانستند روی هر رفته 20 درصد از  واریانس شادكامی را به صورت معنادار پیش بینی کنند.

       كلید واژه ها: شادکامی، تاب آوری، خودکارآمدی،  امیدواری.

-1 مقدمه

در سال‌های اخیر با كارهای سلیگمن[1] در روان‌شناسی، جنبشی به نام روان‌شناسی مثبت[2] ایجاد شده است. این گرایش به مطالعه نقاط مثبت و كمالات انسانی و به طور كلی، ابعاد مثبت وجود آدمی پرداخته و به دنبال آن است كه از نقاط قوت انسان‌ها، به عنوان سپری علیه بیماری‌ها استفاده كند (به نقل از، ملتفت[3] و همکاران، 2010). از مفاهیم بنیادی مطرح در جنبش روان‌شناسی مثبت‌نگر، مفهوم شادكامی[4] است كه مطالعه علمی آن در سال‌های اخیر، توسط روان‌شناسان آغاز شده است (قمری، 1389)؛ مطالعه بر روی شادکامی در دهه اخیر رشد قابل ملاحظه ای داشته است. یکی از نتایج این توجه، معین شدن علل و عوامل روانشناختی است که توسط خود افراد گزارش می شوند (کاشدان[5]، 2004). با توجه به این مطالعات، محققان به بررسی ارتباط بین شادکامی با مجموعه ای از متغیرهای شخصیتی، اقتصادی، اجتماعی، وضعیت بهداشتی و متغیرهای دیگر پرداختند. موضوعات مربوط به شادکامی و چگونگی ادراک و شناخت آن و نیز عوامل موثر بر آن همواره مورد بحث بوده است (ونکی، 1391). سلیگمن (1999) اظهار می کند که طی دهۀ 1980، تعداد چکیده های مقالات روان شناسی دربارۀ رضایت از زندگی، سلامت روان و شادکامی به 780 مقاله رسیده است. به نظر می رسد که روند توجه محققان به دردها و رنج های انسانی، در حال تغییر جهت به سوی رضایت از زندگی و شادکامی است. با وجود این، مطالعات مربوط به شادکامی هنوز در مراحل ابتدایی و اولیه است، به همین دلیل اگرچه مسأله نظام بخشیدن فوری به یک شاخص مربوط به شادکامی می تواند خوش بینانه باشد، اما می توان به تحقیقات گسترده تر دربارۀ این موضوع در میان مدت و نیز بلند مدت توجه کرد و برانگیخته شدن بحث ها و تفکرهای جدیدی در این زمینه را باعث شد (شیمل[6]، 2009). در گذشته های دور برداشت افراد از شادکامی، مترادف با شانس بود؛ بدین معنی که نیرویی خارجی، شخص را تحت تأثیر قرار داده، او را به انجام کاری وادار می کند. همگام با عصر روشن نگری این باور تا حدود زیادی تغییر کرد. در این عصر عقیده بر این بود که تعقل و مسئولیت شخص به اندازه ای است که او قادر خواهد بود بدون وابستگی به یک حاکم، سرنوشت خود را تعیین کند. بنابراین، مفهوم شادکامی به مفهومی تبدیل شد که برای همه و در زمان و مکان دست یافتنی بود. این واقعیت که ما می توانیم شاد باشیم، ما آرزو داریم شاد باشیم و ما باید شاد باشیم، باعث شد که شادکامی در جوامع به یک ارزش مبدل شود و اساس نظام بهزیستی همگانی را در جوامع ما تشکیل دهد (مک ماهون[7]، 2006).

شادکامی جنبه ای از عواطف انسانی است که دارای جنبه ها و تجلیلات مختلف فردی- اجتماعی، روانی- جسمانی و شناختی- عاطفی می باشد. از آنجا که شادی تأثیر کمی و کیفی زیادی بر زندگی دارد، در فرایند تحول و توسعه مورد تأکید و توجه قرار گرفته است. هدف از پژوهش های مربوط به شادکامی، بررسی علل و فرایندهای مولد آن است، برخی از علل آن نظیر اوقات فراغت، خلق مثبت و حتی عواملی نظیر شخصیت نیز تا حدودی قابل تغییرند. از سوی دیگر، داشتن شادی و خلق خوب پیامدهای کاربردی و عملی در زندگی و عملکرد شغلی و تحصیلی دارد. شادی فعالیت فرد را بر می انگیزد، بر آگاهی او می افزاید، خلاقیت وی را تقویت می کند و روابط اجتماعی وی را تسهیل می نماید و موجب سلامتی و طول عمر افراد می شود (وینهوون[8]، 1993). تحقیقات نشان می دهد که شادی صرف نظر از چگونگی کسب آن می تواند سلامتی جسمانی را بهبود بخشد. افرادی که شاد هستند احساس امنیت بیشتری می کنند، آسان تر تصمیم می گیرند، دارای روحیه مشارکتی بیشتری هستند و نسبت به کسانی که با آنها زندگی می کنند، بیشتر احساس رضایت دارند (مایرز[9]، 2002). افزایش شادی فردی و اجتماعی یکی از اهداف و اولویت های بسیاری از سازمان ها بخصوص سازمان آموزش و پرورش می باشد. هدف این سازمان ایجاد شادی و افزایش شادی در دانش آموزان است. شادکامی با بهره وری، رضایت تحصیلی و افزایش عملکرد دانش آموزان ارتباط دارد؛ لذا افزایش میزان شادکامی، نیاز به شناخت عوامل مرتبط با شادکامی دانش آموزان دارد. بر این اساس، هدف این پژوهش شناشایی نقش تاب آوری[10]، خودکارآمدی[11] و امیدواری[12] در میزان شادکامی دانش آموزان می باشد.

1-2 بیان مسأله

در سال های اخیر با گسترش روان شناسی مثبت نگر[13]، مطالعه شادکامی محور اساسی پژوهش های این حیطه بوده است و بررسی تجربی شادکامی توسط روان شناسان و جامعه شناسان افزایش یافته است و روان شناسان علاقمند به حیطه روان شناسی مثبت نگر توجه خود را بر منابع بالقوه احساس های مثبت نظیر شادکامی معطوف کرده اند (جوسپ و لینلی[14]، 2004؛ کوهن و پرسمن[15]، 2005). روان شناسان در تعریف شادکامی، به خوشبختی ذهنی اشاره می کنند که یک اصطلاح چتری و دربرگیرندۀ انواع ارزش هایی است که فرد از خود و زندگی اش به عمل می آورد. این ارزشیابی ها، مواردی از قبیل خشنودی از زندگی، هیجان، خلق مثبت، فقدان افسردگی و اضطراب را شامل می شود و جنبه های مختلف ان نیز به شکل شناخت ها و عواطف نمود می یابد (آسپینوال[16]، 2001؛ داینر[17]، 2002). طبق نظر آرجیل[18] (2003) شادکامی، از سه بخش اساسی عاطفی، شناختی و هیجانی تشکیل شده است. به نظر آنها

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

فصل اول :    کلیات پژوهش                                                                        

1-1- مقدمه   ……………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2- بیان مساله   ………………………………………………………………………………………………………………..3

1-3 – اهمیت و ضرورت پژوهش   ……………………………………………………………………………………….4

1-4-  اهداف پژوهش   ………………………………………………………………………………………………………..5

1-5 – سئوالات پژوهش   …………………………………………………………………………………………………….6

1-6- تعاریف متغیر­های پژوهش ……………………………………………………………………………………………6

فصل دوم :  مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1 مقدمه   ……………………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2-  مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………….9

2-2-1 مفهوم نیاز ……………………………………………………………………………………………………………… 11

2-2-2 طبقه بندی نیازها ……………………………………………………………………………………………………. 14

2-2-3 مفهوم نیاز سنجی …………………………………………………………………………………………………… 16

2-2-4 نیاز آموزشی ………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2-5 ضرورت تعیین نیاز آموزشی ……………………………………………………………………………………. 17

2-2-6 منابع نیاز آموزشی ………………………………………………………………………………………………….. 19

2-2-7 طبقه بندی نیاز آموزشی ………………………………………………………………………………………….. 19

2-2-8 نیاز سنجی ……………………………………………………………………………………………………………. 21

2-2-9 ضرورت نیاز سنجی ………………………………………………………………………………………………. 21

2-2-10 اهداف نیاز سنجی ……………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-11 اهمیت و ضرورت نیازسنجی آموزشی………………………………………………………………………22

2-2-12 متغیرهای لازم در نیازسنجی…………………………………………………………………………………….23

2-2-13 رویکردهای نیازسنجی…………………………………………………………………………………………….24

2-2-14 قلمرو نیازسنجی…………………………………………………………………………………………………….25

2-2-15 تکنیک های نیازسنجی…………………………………………………………………………………………….26

2-2-16 موانع نیازسنجی……………………………………………………………………………………………………..27

2-2-17 اصول نیازسنجی…………………………………………………………………………………………………….27

2-2-18 انواع نیازسنجی………………………………………………………………………………………………….28

2-2-19 الگوهای نیازسنجی……………………………………………………………………………………………..29

2-2-20 روش ها و فنون نیازسنجی………………………………………………………………………………….30

2-3 آموزش کارکنان……………………………………………………………………………………………………….41

2-3-1 تعریف آموزش…………………………………………………………………………………………………….41

2-3-2 مزایای آموزش……………………………………………………………………………………………………..43

2-3-3 فرایند آموزش……………………………………………………………………………………………………..43

2-3-4 شرایط موردنیاز آموزش کارکنان…………………………………………………………………………….46

2-3-5 اهمیت و ضرورت آموزش کارکنان………………………………………………………………………..47

2-3-6 فواید آموزش کارکنان…………………………………………………………………………………………..47

2-3-7 اهداف آموزش کارکنان…………………………………………………………………………………………49

2-3-8 اهمیت و لزوم آموزش کارکنان……………………………………………………………………………….50

2-3-9 آموزش کارکنان و آموزش بزرگسالان……………………………………………………………………..50

2-3-10 بعضی از علل بروز بی تفاوتی در کارکنان………………………………………………………………51

2-3-11 راهکارهای برخورد با بی تفاوتی کارکنان………………………………………………………………53

2-3-12 ارزیابی عملکرد کارکنان………………………………………………………………………………………55

2-3-12-1 محاسن ارزیابی کارکنان………………………………………………………………………………….55

2-3-12-2 سیاست حاکم بر ارزیابی عملکرد کارکنان…………………………………………………………56

2-4 آموزش و پرورش در ایران……………………………………………………………………………………….57

2-4-1 تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………….57

2-4-2- جایگاه آموزش در ایران باستان……………………………………………………………………………58

2-4-3 جایگاه آموزش در ایران دوره ی اسلامی………………………………………………………………..59

2-4-4 هدف های آموزش و پرورش……………………………………………………………………………….62

2-4-5 آرمان های جهانی آموزش و پرورش…………………………………………………………………….62

2-4-6 نقش و کارکرد اجتماعی آموزش و پرورش……………………………………………………………62

2-5 ویژگی های یک معلم خوب……………………………………………………………………………………63

2-6 مهارت های آموزشی تدریس مورد نیاز آموزگاران……………………………………………………..64

2-7 تعریف آموزش ضمن خدمت…………………………………………………………………………………74

2-7-1 اهداف آموزش ضمن خدمت…………………………………………………………………………….74

2-7-2 ضرورت آموختن ضمن خدمت………………………………………………………………………….75

2-7-3 فواید آموزش ضمن خدمت……………………………………………………………………………….75

2-7-4 تاریخچه آموزش ضمن خدمت………………………………………………………………………….76

2-7-5 آموزش ضمن خدمت کارکنان در وزارت آموزش و پرورش………………………………….79

2-8 پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………..80

2-8-1 پژوهش های داخل کشور………………………………………………………………………………….80

2-8-2-پژوهش های خارج کشور………………………………………………………………………………..83

فصل سوم روش پژوهش

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….87

3-2 روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………87

3-3 جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………..87

3-4 نمونه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………87

3-5 ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………87

3-5-1 روایی و پایایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………88

3-6 روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………….89

3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………….89

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….91

4-2 یافته های توصیفی………………………………………………………………………………………………..91

4-3 بررسی یافته های استنباطی…………………………………………………………………………………….92

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………96

5-2 بررسی سؤالات پژوهش………………………………………………………………………………………..96

5-3 نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………..99

5-4 محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………..99

5-5 پیشنهادات پژوهش………………………………………………………………………………………………99

5-5-1 پیشنهادات کاربردی………………………………………………………………………………………….99

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………….101

الف – منابع فارسی   ………………………………………………………………………………………………..102

ب – منابع انگلیسی   …………………………………………………………………………………………….. 105

پیوست …………………………………………………………………………………………………………………………………….

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

فصل اول :    کلیات پژوهش                                                                        

1-1- مقدمه   ……………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2- بیان مساله   ………………………………………………………………………………………………………………..3

1-3 – اهمیت و ضرورت پژوهش   ……………………………………………………………………………………….4

1-4-  اهداف پژوهش   ………………………………………………………………………………………………………..5

1-5 – سئوالات پژوهش   …………………………………………………………………………………………………….6

1-6- تعاریف متغیر­های پژوهش ……………………………………………………………………………………………6

فصل دوم :  مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1 مقدمه   ……………………………………………………………………………………………………………………… 9

2-2-  مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………….9

2-2-1 مفهوم نیاز ……………………………………………………………………………………………………………… 11

2-2-2 طبقه بندی نیازها ……………………………………………………………………………………………………. 14

2-2-3 مفهوم نیاز سنجی …………………………………………………………………………………………………… 16

2-2-4 نیاز آموزشی ………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2-5 ضرورت تعیین نیاز آموزشی ……………………………………………………………………………………. 17

2-2-6 منابع نیاز آموزشی ………………………………………………………………………………………………….. 19

2-2-7 طبقه بندی نیاز آموزشی ………………………………………………………………………………………….. 19

2-2-8 نیاز سنجی ……………………………………………………………………………………………………………. 21

2-2-9 ضرورت نیاز سنجی ………………………………………………………………………………………………. 21

2-2-10 اهداف نیاز سنجی ……………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-11 اهمیت و ضرورت نیازسنجی آموزشی………………………………………………………………………22

2-2-12 متغیرهای لازم در نیازسنجی…………………………………………………………………………………….23

2-2-13 رویکردهای نیازسنجی…………………………………………………………………………………………….24

2-2-14 قلمرو نیازسنجی…………………………………………………………………………………………………….25

2-2-15 تکنیک های نیازسنجی…………………………………………………………………………………………….26

2-2-16 موانع نیازسنجی……………………………………………………………………………………………………..27

2-2-17 اصول نیازسنجی…………………………………………………………………………………………………….27

2-2-18 انواع نیازسنجی………………………………………………………………………………………………….28

2-2-19 الگوهای نیازسنجی……………………………………………………………………………………………..29

2-2-20 روش ها و فنون نیازسنجی………………………………………………………………………………….30

2-3 آموزش کارکنان……………………………………………………………………………………………………….41

2-3-1 تعریف آموزش…………………………………………………………………………………………………….41

2-3-2 مزایای آموزش……………………………………………………………………………………………………..43

2-3-3 فرایند آموزش……………………………………………………………………………………………………..43

2-3-4 شرایط موردنیاز آموزش کارکنان…………………………………………………………………………….46

2-3-5 اهمیت و ضرورت آموزش کارکنان………………………………………………………………………..47

2-3-6 فواید آموزش کارکنان…………………………………………………………………………………………..47

2-3-7 اهداف آموزش کارکنان…………………………………………………………………………………………49

2-3-8 اهمیت و لزوم آموزش کارکنان……………………………………………………………………………….50

2-3-9 آموزش کارکنان و آموزش بزرگسالان……………………………………………………………………..50

2-3-10 بعضی از علل بروز بی تفاوتی در کارکنان………………………………………………………………51

2-3-11 راهکارهای برخورد با بی تفاوتی کارکنان………………………………………………………………53

2-3-12 ارزیابی عملکرد کارکنان………………………………………………………………………………………55

2-3-12-1 محاسن ارزیابی کارکنان………………………………………………………………………………….55

2-3-12-2 سیاست حاکم بر ارزیابی عملکرد کارکنان…………………………………………………………56

2-4 آموزش و پرورش در ایران……………………………………………………………………………………….57

2-4-1 تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………….57

2-4-2- جایگاه آموزش در ایران باستان……………………………………………………………………………58

2-4-3 جایگاه آموزش در ایران دوره ی اسلامی………………………………………………………………..59

2-4-4 هدف های آموزش و پرورش……………………………………………………………………………….62

2-4-5 آرمان های جهانی آموزش و پرورش…………………………………………………………………….62

2-4-6 نقش و کارکرد اجتماعی آموزش و پرورش……………………………………………………………62

2-5 ویژگی های یک معلم خوب……………………………………………………………………………………63

2-6 مهارت های آموزشی تدریس مورد نیاز آموزگاران……………………………………………………..64

2-7 تعریف آموزش ضمن خدمت…………………………………………………………………………………74

2-7-1 اهداف آموزش ضمن خدمت…………………………………………………………………………….74

2-7-2 ضرورت آموختن ضمن خدمت………………………………………………………………………….75

2-7-3 فواید آموزش ضمن خدمت……………………………………………………………………………….75

2-7-4 تاریخچه آموزش ضمن خدمت………………………………………………………………………….76

2-7-5 آموزش ضمن خدمت کارکنان در وزارت آموزش و پرورش………………………………….79

2-8 پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………..80

2-8-1 پژوهش های داخل کشور………………………………………………………………………………….80

2-8-2-پژوهش های خارج کشور………………………………………………………………………………..83

فصل سوم روش پژوهش

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….87

3-2 روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………87

3-3 جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………..87

3-4 نمونه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………87

3-5 ابزار جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………87

3-5-1 روایی و پایایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………88

3-6 روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………….89

3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………….89

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….91

4-2 یافته های توصیفی………………………………………………………………………………………………..91

4-3 بررسی یافته های استنباطی…………………………………………………………………………………….92

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………96

5-2 بررسی سؤالات پژوهش………………………………………………………………………………………..96

5-3 نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………..99

5-4 محدودیت های پژوهش………………………………………………………………………………………..99

5-5 پیشنهادات پژوهش………………………………………………………………………………………………99

5-5-1 پیشنهادات کاربردی………………………………………………………………………………………….99

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………….101

الف – منابع فارسی   ………………………………………………………………………………………………..102

ب – منابع انگلیسی   …………………………………………………………………………………………….. 105

پیوست …………………………………………………………………………………………………………………………………….

چکیده

آموزش و بهسازی منابع انسانی به عنوان یکی از استراتژی های دست یابی به سرمایه انسانی و سازگاری مثبت با شرایط تغییر قلمداد می شود و از این رو جایگاه و اهمیت راهبردی آن در بقا و توسعه سازمانی نمایان شده است. بدیهی است این فعالیت مانند هر فعالیت سازانی  دیگر مستلزم برنامه ریزی صحیح و اصولی بوده و نیازسنجی اولین اقدام در برنامه ریزی محسوب می شود. بدین ترتیب نیازسنجی اولین گام در برنامه ریزی آموزشی کارکنان و در واقع نخستین عامل ایجاد و تضمین اثربخشی کارکرد آموزش و بهسازی است که اگر به درستی انجام شود مبنای عینی تری برای برنامه ریزی فراهم خواهد شد و احتمال تطابق آن با نیازهای سازمان، حوزه های شغلی و کارکنان و در نهایت کارایی آن را افزایش خواهد داد (ژیان پور و همکاران، 1391).

هدف از این پژوهش نیازسنجی آموزش ضمن خدمت آموزگاران  مدارس ابتدایی  شهرستان بستک در سال تحصیلی 92-91 بوده است. بدین منظور، 189 نفر (101 مرد و 88 زن) از آموزگاران ابتدایی شهرستان بستک براساس فرمول کوکران به طور تصادفی به عنوان نمونه  پژوهش انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن ها به روش آلفای کرونباخ 97% محاسبه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که آموزگاران در هر کدام از مؤلفه های: (الگوهای نوین تدریس، ارزشیابی، مهارت قبل تدریس، مهارت کار با امکانات چند رسانه ای، مدیریت کلاس درس و تعامل با دانش آموزان) وضعیت نسبتاً مناسبی داشته اند ولی برای بهبود و اثربخشی عملکردشان در تدریس نیاز به آموزش های لازم دارند و بهتر است که در دوره های ضمن خدمت شرکت نمایند تا بتوانند در موفقیت و پیشرفت دانش آموزان نقش بیش تری را ایفا نمایند.

  کلید واژه:  نیازسنجی،  آموزش، آموزش ضمن خدمت، آموزگار

-1 مقدمه

اولین و اساسی ترین گام در تدوین و اجرای برنامه آموزشی، اجرای صحیح و مبتنی بر واقعیت فرایند نیازسنجی است. در حقیقت هر چه سنگ زیرین بنیانی تر و مستحکم تر باشد، بنای روی آن محکم تر و آسیب ناپذیرتر خواهد بود. در قلمرو آموزش، نیازسنجی به عنوان یکی از مؤلفه های اساسی و ضروری فرایند برنامه ریزی در نظر گرفته می شود (رحمانی، 1389).

بنابراین آموزش نیروی انسانی یکی از مطمئن ترین و اساسی ترین راه های بهسازی سازمانی است. آموزش نیروی انسانی می تواند استعدادهای افراد را پرورش دهد، روش ها و فنون انجام دادن کار را بهبود بخشد، موجب کسب دانش و افزایش مهارت های شغلی شود و از اتلاف منابع انسانی و مالی نیز جلوگیری کند. به طور کلی، آموزش یکی از مؤثرترین وسایل سازگاری کارکنان هر مؤسسه با شرایط تغییرپذیر و در حال تحول سازمان است. آموزش ضمن خدمت عبارت از ایجاد تغییر در طرز فکر مدیران و کارکنان نسبت به سازمان، آشنا ساختن آن ها با اصول مدیریت و سازمان و آماده کردن آن ها برای پذیرش مسؤولیت های بیش تر است (میرکمالی، 1383).

از میان انواع آموزش ها، آموزش ضمن خدمت یکی از مناسب ترین و سهل الوصول ترین وسایلی است که می توان برای بهبود و تجهیز نیروی انسانی  به دانش و مهارت های لازم توسعه، به کار گرفت. اما آموزش به ویژه آموزش ضمن خدمت زمانی ممکن است مؤثر واقع شود که در قالب نظام و الگویی مشخص و نه به صورت پراکنده و ناهمگون ارائه گردد و افرادی آن را برنامه ریزی و اجرا کنند که با مبانی نظری و عملی آموزش و پرورش کارکنان آشنا باشند. در فرایند برنامه ریزی و اجرای آموزش های ضمن خدمت کارکنان در بخش دولتی، کارشناسان آموزش از جمله عوامل مؤثر در اثربخشی و کارایی آموزش های ضمن خدمت قلمداد می شوند (آموزگار، 1380).

بنابر آن چه گفته شد در دنیای امروز هیچ سازمانی را نمی توان بی نیاز از آموزش ضمن خدمت کارکنان خود دانست. در این رابطه با توجه به مفاد آیین نامه ی اجرایی ماده 150 قانون برنامه سوم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر تخصص یک درصد از اعتبارات جاری و عمرانی هریک از دستگاه های دولتی برای اجرای دوره های آموزش ضمن خدمت کارکنان، بیانگر اهمیت این موضوع در جامعه ی ایران است (اورنگی و همکاران، 1390).

به تبع این تصمیم آموزش و پرورش با هدف افزایش کارایی و اثربخشی معلمان، روز آمد کردن معلومات و توانمندی های معلمان متناسب با توسعه ی دانش و فناوری و همچنین رشد فضایل اخلاقی، فرهنگ سازمانی و بهبود روابط انسانی، همه ساله هزینه های قابل توجهی را برای آموزش نیروی انسانی تحت پوشش خود تخصیص می دهد. ولی مدیر کل دفتر معاونت برنامه ریزی وزارت، در پاسخ به این سؤال که تا چه حد آموزش ضمن خدمت توانسته است به این اهداف جامعه ی عمل بپوشاند، اظهار داشته است که از آن جا که وسیله ی سنجش خاصی برای این منظور وجود ندارد نمی توانیم مشخص نماییم در کدام موارد موفق بوده و در کدام موارد با مشکل مواجه شده ایم (حبیب خانی، 2009).

برخی از پژوهش ها دلایل عمده ی آموزگاران را در دوره های آموزش ضمن خدمت را رضایت روحی پس از تدریس موفق، آموختن روش های پژوهش در آموزش به ویژه تأکید بر فناوری اطلاعات و ارتباطات و افزایش رشد حرفه ای آن ها بیان کرده اند (میرزا محمدی و قاضی زاده، 2008).

این وضعیتی است که آموزش و پرورش شهرستان بستک از آن مستثنی نیست. بر این اساس پژوهش حاضر، تأثیر دوره های آموزش ضمن خدمت بر عملکرد حرفه ای آموزگاران شهرستان بستک در زمینه  مدیریت کلاس، الگوهای نوین تدریس، ارزشیابی و نحوه انجام آن، تعامل با دانش آموزان، مهارت های قبل تدریس و کار با آموزش چند رسانه ای را مورد مطالعه قرار داده است.

 

1-2 بیان مسأله

نیروی انسانی امروزه به عنوان طراح، سازنده و پردازنده نظام های عملیاتی و سایر منابع سازمان به عنوان عامل استراتژیک مطرح است (عباس زادگان و ترک زاده، 1386). به همین دلیل با پیشرفت جهان امروز ما به مردمی آگاه و نیروی انسانی ماهر و آموزش دیده نیاز داریم. که یکی از نیازهای پایدار و همیشگی هر انسان یادگرفتن است. انسان ها برای رفع نیازهای خود همواره باید بکوشند و تلاش کنند (رؤوف، 1375). در واقع هرتحول و تغییر سازنده ای در جامعه، بدون توجه کافی به فرایندهای جذب، نگهداری و بهسازی منابع انسانی مخصوصاً در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه که اکثر افراد در آن ها از توانایی های کافی برخوردار نیستند غیر ممکن است (جزایری، 1389). بنابراین غالب برنامه ریزی ها به جهت عدم تشخیص درست نیازها، به شکست منتهی می شود (لشکربلوکی و همکاران، 1388).

بر اساس شواهد موجود در مدارس ابتدایی  شهرستان بستک و تجربه مستقیم و فعالیت 10 ساله پژوهشگر در  این دوره و مشاهده  نیازها و کمبودها، احساس شد که آموزگاران  دوره ابتدایی شهرستان بستک  نیازمند آموزش های ضمن خدمت و گذراندن این دوره ها هستند تا ضمن بازآموزی توانایی ها و مهارت های آموزشی خود، بتوانند استعدادهای  دانش آموزان را شکوفا سازند و پیوسته احساس موفقیت کنند و در مدرسه فرصت های مناسبی برای یادگیری و آموزش مسائل شخصی و اجتماعی داشته و از احساس بی کفایتی و بیگانگی اجتماعی، که معمولاً ناشی از عملکرد غلط آموزگاران در مدرسه است، در امان باشند.

بنابراین پژوهش حاضر در صدد است با شناسایی و اولویت بندی نیازهای آموزشی دوره های ضمن خدمت و با بهره گیری از یک نیازسنجی دقیق و نظام مند مبتنی بر تکنیک های روز و کارآمد، با انجام مطالعات و تحقیقات لازم در زمینه

طی دهه‌ های گذشته، تعداد زیادی از روان شناسان و روانپزشکان بر اهمیت سازگاری و رشد مهارت‌های هیجانی و اجتماعی در نوجوانان در طول تحصیلات آموزشگاهی تاکید داشته‌اند. از جمله دلایل این توجه، آن است که سازگاری موفقیت آمیز افراد بسته به عملكرد یكپارچه توانش های هیجانی دارد. در واقع هوش هیجانی در پرورش سازگاری با تجارب و حوادث استرس‌زای وقوع یافته، پیش بینی اهداف مطلوب در آینده و نیز سازگاری با استرس‌های مزمن نقشی اساسی دارد.

بنابراین، با توجه به اهمیت این مسئله و اینکه آخرین تحقیقات در این زمینه روی مقیاس‌های قدیمی انجام شده بود و در آن‌ ها کمتر ابعاد سازگاری مورد توجه قرار گرفته بود و بنابر ضرورت استفاده از آزمون‌های جدید، مطالعه‌ی حاضر، به منظور تعیین ویژگی‌های روانسنجی پرسشنامه سازگاری و رابطه آن با هوش هیجانی در دختران دبیرستانی شهر بابل انجام شده است.

در این مطالعه توصیفی – پیمایشی، جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی بابل که به تعداد 7568 نفر بوده اند، می‌شود. 400 دانش‌آموز ، به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه سازگاری “سینها” و “سینگ” و پرسشنامه هوش هیجانی “شات” بود. داده‌ها با بهره گرفتن از آزمون های آماری “کولموگروف – اسمیرنوف”، “آلفای كرونباخ”، “همبستگی پیرسون” و “تحلیل عاملی اکتشافی” جهت تأیید روایی، پایایی و همچنین تحلیل دیگر فرضیه‌ها استفاده گردید.

نتایج حاصل ابتدا نشان می‌دهد مقدار آلفای کرونباخ برای كلّ سؤالات 97/0 و برای تك‌تكِ عناصر نیز بیشتر از 7/0 می باشد و به دلیل اینکه مقدار آزمونKMO ، 764/0 را نشان می‌دهد، همبستگی‌‌های موجود بین داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب است و وضعیت روایی نیز مناسب تشخیص داده می‌شود و سپس نشان می دهد میان سازگاری (سازگاری اجتماعی با توجه به 0.353 r = ، سازگاری عاطفی با توجه به 0.459 r =  و سازگاری آموزشی با توجه به 0.570r =) و هوش هیجانی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

واژگان كلیدی: سازگاری اجتماعی، سازگاری عاطفی، سازگاری آموزشی، هوش هیجانی، دانش آموزان دختر دبیرستانی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               صفحه

چکیده 1

1-1 مقدمه 3

2-1 بیان مسئله 5

3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش  7

4-1 اهداف پژوهش 8

5-1 سؤال پژوهش 9

6-1  فرضیات پژوهش 9

7-1 تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی. 9

1-2 مقدمه 12

2-2 تعریف سازگاری. 15

. 17

1-3-2 نظریه‌ی روان پویشی 19

2-3-2 نظریه‌ی یادگیری. 21

3-3-2 نظریه‌ی اجتماعی- شناختی. 21

4-3-2 نظریه‌ی پدیدار شناختی. 22

5-3-2 نظریه‌ی تحولی. 23

4-2 ابزارهای مورد استفاده برای سنجش سازگاری. 25

5-2 انواع سازگاری. 26

6-2 مدل های سازگاری. 27

7-2 خصوصیات سازگاری. 28

8-2 ویژگی های افراد سازگار 29

9-2 عوامل موثر بر ناسازگاری. 30

10-2 هوش هیجانی. 31

11-2 تعریف هوش هیجانی. 31

12-2 اهمیت هوش هیجانی. 33

13-2 تفاوت هوش هیجانی و هوش شناختی. 34

14-2 الگوها و مولفه های هوش هیجانی. 35

1-14-2 الگوی ترکیبی هوش هیجانی گلمن و مولفه های آن. 35

2-14-2 الگوی ترکیبی بار- آن. 36

3-14-2 الگوی توانایی مایر و سالووی. 37

15-2 ابزارهای مورد استفاده برای سنجش هوش هیجانی. 42

16-2 عوامل مؤثر در هوش هیجانی. 43

. 44

حیطه های اصلی هوش هیجانی. 45

رابطه سازگاری و هوش هیجانی. 47

20-2  پیشینه‌تحقیق. 48

1-20-2 مطالعات صورت گرفته در خارج از کشور 48

2-20-2 مطالعات صورت گرفته در داخل کشور 51

1-3 مقدمه 57

2-3 روش پژوهش… 58

3-3 جامعه آماری. 58

4-3 نمونه آماری. 58

5-3 روش نمونه گیری. 59

6-3 ابزار پژوهش… 59

1-6-3 پرسشنامه سازگاری. 59

1-1-6-3 شکل گیری پرسشنامه 59

2-1-6-3 تجزیه و تحلیل سوال ها 60

3-1-6-3 پایایی پرسشنامه سازگاری. 60

4-1-6-3 روایی پرسشنامه سازگاری. 61

5-1-6-3 نحوه نمره گذاری پرسشنامه سازگاری. 61

6-1-6-3 مفهوم نشانه ها و شرح حوزه ها پرسشنامه سازگاری. 62

 

2-6-3 پرسشنامه هوش هیجانی شات.. 63

1-2-6-3 ویژگی های روان سنجی (اعتبار و روایی) پرسشنامه هیجانی شات.. 64

2-2-6-3 نحوه نمره گذاری پرسشنامه هوش هیجانی شات.. 64

3-2-6-3 روش گردآوری داده ها 65

7-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 65

1-4 مقدمه 67

2-4 آمار توصیفی داده‌ها 68

3-4 آمار استنباطی. 69

1-3-4 آزمون كولموگروف-اسمیرنوف (جهت تعیین نرمالیتی داده‌ها) 69

2-3-4 بررسی سوالات پژوهش… 70

1-2-3-4 آزمون آلفای كرونباخ جهت تأیید پایایی. 70

2-2-3-4 آزمون KMO and Bartlett  جهت تحلیل عاملی و تایید روایی داده‌ها 71

1-2-2-3-4 مقایسه اعتبار و روایی بدست آمده با اعتبار و روایی سازنده تست.. 76

3-2-3-4 آیا سازگاری با هوش هیجانی دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر بابل رابطه معناداری دارد؟…77

4-2-3-4 تحلیل رگرسیونی …………………………………………………………………………………………………..79

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

1-5 مقدّمه 83

2-5 آزمون‌های پژوهش… 84

3-5 بحث و تفسیر. 84

4-5 محدودیت‌های پژوهش… 87

5-5 پیشنهادات پژوهش… 88

1-5-5 پیشنهادات کاربردی. 88

2-5-5پیشنهادات برای پژوهشگران آتی. 89

منابع فارسی. 90

منابع انگلیسی. 96

پیوست‌ها

پیوست الف- پرسش‌نامه 100

پیوست ب- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها 106

جدول 1-3 ضرایب پایایی پرسشنامه 60

جدول 2-3 ماتریس همبستگی سه حوزه سازگاری. 61

جدول 3-3 طبقه بندی سازگاری بر حسب طبقات برای نمرات کل. 61

جدول4-3 سازگاری بر حسب طبقات در سه حوزه 62

جدول 5-3 تفکیک سوال ها بر اساس خرده مقیاس های هوش هیجانی. 65

جدول 1-4 توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان. 68

جدول 2-4 آمار توصیفی داده های متغیرها 69

جدول 3-4 آزمون کولموگروف – اسمیرنوف برای تعیین نرمال بودن داده ها 70

جدول 4-4 آزمون آلفای کرونباخ متغیرها جهت تأیید پایایی آن ها 71

جدول 5-4 KMO and Bartlett’s جهت تحلیل عاملی. 72

جدول 6-4 آزمون KMO and Bartlett’s برای تأیید روایی داده ها 72

جدول 7-4 مشخصه های آماری اولیه ی مواد پرسشنامه سازگاری با روش تحلیل مولفه های اصلی. 73

جدول8-4 روایی سه حوزه سازگاری (سازنده تست) 76

جدول 9-4 روایی سه حوزه سازگاری (نتایج پژوهش) 76

جدول10-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری و هوش هیجانی. 77

جدول11-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری  اجتماعی و هوش هیجانی. 78

جدول12-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری عاطفی و هوش هیجانی. 78

جدول13-4 آزمون همبستگی پیرسون برای سنجش رابطه بین سازگاری آموزشی و هوش هیجانی. 79

جدول14-4 خلاصة مدل رگرسیونی متغیرهای مستقل سازگاری با متغیر وابسته 80

جدول15-4 آنالیز واریانس بین عناصر سازگاری با شاخص هوش هیجانی. 80

جدول16-4 ضرایب رگرسیونی متغیرهای مستقل سازگاری با متغیر وابسته هوش هیجانی. 81

فهرست اشکال

شکل 1-4 نمودارScree  عامل های 3 گانه ی پرسشنامه ی سازگاری سینها و سینگ.. 75

 

چکیده

طی دهه‌ های گذشته، تعداد زیادی از روان شناسان و روانپزشکان بر اهمیت سازگاری و رشد مهارت‌های هیجانی و اجتماعی در نوجوانان در طول تحصیلات آموزشگاهی تاکید داشته‌اند. از جمله دلایل این توجه، آن است که سازگاری موفقیت آمیز افراد بسته به عملكرد یكپارچه توانش های هیجانی دارد. در واقع هوش هیجانی در پرورش سازگاری با تجارب و حوادث استرس‌زای وقوع یافته، پیش بینی اهداف مطلوب در آینده و نیز سازگاری با استرس‌های مزمن نقشی اساسی دارد.

بنابراین، با توجه به اهمیت این مسئله و اینکه آخرین تحقیقات در این زمینه روی مقیاس‌های قدیمی انجام شده بود و در آن‌ ها کمتر ابعاد سازگاری مورد توجه قرار گرفته بود و بنابر ضرورت استفاده از آزمون‌های جدید، مطالعه‌ی حاضر، به منظور تعیین ویژگی‌های روانسنجی پرسشنامه سازگاری و رابطه آن با هوش هیجانی در دختران دبیرستانی شهر بابل انجام شده است.

در این مطالعه توصیفی – پیمایشی، جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی بابل که به تعداد 7568 نفر بوده اند، می‌شود. 400 دانش‌آموز ، به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه سازگاری “سینها” و “سینگ” و پرسشنامه هوش هیجانی “شات” بود. داده‌ها با بهره گرفتن از آزمون های آماری “کولموگروف – اسمیرنوف”، “آلفای كرونباخ”، “همبستگی پیرسون” و “تحلیل عاملی اکتشافی” جهت تأیید روایی، پایایی و همچنین تحلیل دیگر فرضیه‌ها استفاده گردید.

نتایج حاصل ابتدا نشان می‌دهد مقدار آلفای کرونباخ برای كلّ سؤالات 97/0 و برای تك‌تكِ عناصر نیز بیشتر از 7/0 می باشد و به دلیل اینکه مقدار آزمونKMO ، 764/0 را نشان می‌دهد، همبستگی‌‌های موجود بین داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب است و وضعیت روایی نیز مناسب تشخیص داده می‌شود و سپس نشان می دهد میان سازگاری (سازگاری اجتماعی با توجه به 0.353 r = ، سازگاری عاطفی با توجه به 0.459 r =  و سازگاری آموزشی با توجه به 0.570r =) و هوش هیجانی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

واژگان كلیدی: سازگاری اجتماعی، سازگاری عاطفی، سازگاری آموزشی، هوش هیجانی، دانش آموزان دختر دبیرستانی

-1 مقدمه

سازگاری[1] در نوجوانان به عنوان مهمترین نشانه ی سلامت روان آنان ، از جمله مباحثی است كه در دهه‌ های اخیر توجه بسیاری از جامعه شناسان، روان شناسان و مربیان را به خود جلب نموده است ، زیرا دوره‌ی نوجوانی، دوره ی حساسی است و سازگاری در این دوره دستخوش تحولات عاطفی، جسمانی و ذهنی فوق‌العاده شدیدی است و هنوز فرد به طور كامل رشد نیافته است. به همین علت ممكن است تأخیر در بلوغ عاطفی به دنبال خود مشكلاتی جدی در روابط بین فردی در نوجوانان و در روابط اجتماعی برای آنان پدید آورد. علاوه براین، رشد اجتماعی مهمترین جنبه ی رشد وجود هر شخصی است و معیار اندازه گیری رشد اجتماعی هركس سازگاری او با دیگران است. سازگاری مانند رشد جسمی، عاطفی و عقلی یک كمیت پیوسته است و به تدریج به كمال می رسد و در طول زندگی به طور طبیعی و در برخورد با تجربه ها حاصل می‌شود. به عبارت دیگر، با سپری شدن دوران كودكی و ورود به دوران نوجوانی، رشد روانی – اجتماعی از تحول ساده به تحولی عمیق و كیفی تبدیل می شود و نوجوان با به كارگیری مهارت های اجتماعی، می‌تواند جایگاه خود را در میان مراودات اجتماعی و ارتباط با همسالان و بزرگسالان پیدا كند و مورد پذیرش اجتماعی نیز قرار گیرد. موفقیت در امر پذیرش اجتماعی به سازگاری منجر می شود و ممكن است فرد را به مرحله ی نفوذ و رخنه‌ی اجتماعی برساند كه سطحی بالاتر از پذیرش اجتماعی است و در این مرحله می تواند بر اطرافیان خود تأثیرگذار باشد(اتكینسون، اتكینسون و هیلگارد[2]، 2009).

در تعرف سازگاری می توان گفت که، منظور از سازگاری، رابطه ای است كه میان فرد و محیط او، به ویژه محیط اجتماعی وجود دارد و به او امكان می دهد تا نیازها و انگیزه های خود را پاسخ گوید. فرد زمانی از سازگاری بهره مند است كه بتواند میان خود و محیط اجتماعی اش رابطه ای سالم برقرار و انگیزه های خود را ارضا كند، در غیر این صورت او را ناسازگار قلمداد می كنیم. در واقع سازگاری با محیط، مهارتی است كه باید آموخته شود و كیفیت آن مانند سایر آموخته‌ها به میزان علاقه و كوشش فرد برای یادگیری بستگی دارد (اسلامی نسب، 1390).

انجمن روان پزشكان آمریكا (2010) [3]سازگاری را چنین تعریف می كند: «هماهنگ ساختن رفتار به منظور برآورده ساختن نیازهای محیطی كه غالباً مستلزم اصلاح تكانه ها، هیجان ها یا نگرش هاست» (به نقل از حجاری، 1390). سازگاری اجتماعی[4] به عنوان جریانی، که به وسیله ی آن روابط میان افراد، گروه ها و عناصر فرهنگی در وضعیتی رضایت بخش برقرار باشد، تعریف شده است.  به عبارت دیگر، روابط میان افراد و گروه‌ها باید به گونه ای برقرار شده باشد كه رضایت متقابل آنها را فراهم سازد. بدین ترتیب، سازگاری اجتماعی سازوکارهایی است كه توسط آنها یک فرد توانایی تعلق به یک گروه را پیدا می کند. به همین علت لازمه ی سازگاری اجتماعی، بروز تغییراتی در فرد بوده، آن نیز مستلزم یكپارچگی سازوکارهایی است كه توسط آنها، گروه یک عضو جدید را می پذیرد (یمنی دوزی سرخابی، 1389)

یكی از الگوهایی كه با سازگاری در ارتباط دارد، ظرفیت هیجانی یا هوش هیجانی[5] افراد است؛ همان چیزی كه این تحقیق تلاش دارد آن را تبیین نماید. منظور از هوش هیجانی، توانایی فرد در بازنگری احساسات و هیجان های خود و دیگران، تمیز قائل شدن میان هیجان ها و استفاده از اطلاعات هیجانی به صورت سالم در حل مسئله و نظم بخشی رفتار است(سالووی و مایر[6]، 2011).

به طور كلی آنچه از متون تحقیقی بر می آید این است كه سازگاری موفقیت آمیز افراد بسته به عملكرد یكپارچه توانش های هیجانی دارد. در واقع هوش هیجانی در پرورش سازگاری با تجارب و حوادث استرس‌زای وقوع یافته، پیش بینی اهداف مطلوب در آینده و نیز سازگاری با استرس‌های مزمن نقشی اساسی دارد.

اکسترمرا[7] و همكاران در سال ۲۰10 طی بررسی خود مطرح نمودند نوجوانانی كه در رابطه با شناخت هیجانات خود دچار مشكل هستند و توانایی های لازم را برای تنظیم هیجانات‌شان ندارند، در شرایط فشار روانی از كنترل خوبی برخوردار نبوده، ماهیت فشار روانی را با شدت بالاتری درك می‌نمایند و از سازگاری روانشناختی كمتری برخوردارند.

با توجه به این كه تاكنون مطالعات محدودی پیرامون رابطه سازگاری با هوش هیجانی انجام گردیده و از سوی دیگر بررسی سازگاری به لحاظ نظری در بهبود روابط بین فردی و محیط امری ضروری بوده و به لحاظ عملی می تواند تا حدودی مسایل و مشكلات افراد را در حوزه سازگاری حل یا جبران نماید و لزوم بررسی این موضوع، پژوهش های زیادی مورد مطالعه قرار گرفت و بر اساس اهمیتی که سازگاری و هوش هیجانی در زندگی دارد این موضوع باید مورد سنجش قرار می گرفت، از این رو ضرورت بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سازگاری احساس می شود که موضوع حاضر در قالب آزمون‌های جدید و به روز بررسی شود لذا پژوهش حاضر  با هدف تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سازگاری و رابطه آن با هوش هیجانی دختران دبیرستانی شهر بابل انجام شده است.

2-1 بیان مسئله        

اجتماعی شدن جریانی پیچیده به شمار می آید كه ابعاد و جوانب گوناگونی دارد. كسب مهارت‌های اجتماعی، چگونگی برقراری ارتباط با سایر افراد و سازگاری، از جمله ی این ابعاد هستند. برخی از روانشناسان سازگاری اجتماعی را مترادف با مهارت اجتماعی می دانند. از نظر آن‌ ها، مهارت اجتماعی عبارت است از توانایی ایجاد ارتباط متقابل با دیگران در زمینه ی خاص اجتماعی، به طریق خاص كه در عرف جامعه قابل قبول و ارزشمند باشد. (اسلابی و گوارا [8]2009؛ به نقل از عابدینی، 1390). در حالی كه برخی دیگر از روانشناسان سازگاری و مهارت اجتماعی را فرایندی می دانند كه افراد را قادر می سازد تا رفتار دیگران را درك و پیش بینی كنند، رفتار خود را كنترل كنند و تعاملات اجتماعی خود را تنظیم نمایند. (اسلاموسكی و دان[9]، 2006 )

ایواتا[10] و همكاران ( 2010 ) در مروری جامع عوامل مؤثر در سازگاری را به شش دسته ی عمده تقسیم می‌كنند كه هریک از آن ها نیز به عوامل جزئی تری تقسیم شده اند، این عوامل عبارتند از:

الف -محرومیت های جسمانی ناشی از نقص عضو، تغذیه ی نادرست و بد، محرومیت از خواب و خستگی روانی ، فرایندهای عاطفی آسیب زا و آسیب های مغزی.

ب- عوامل روانی، اجتماعی و محیطی، نظیر تغییرات سریع و مهم اجتماعی نظیر بیكاری ، جنگ ، بلایای طبیعی ، از هم پاشیدگی كانون خانواده ، فقر و اعتیاد.

ج – عوامل تربیتی، نظیر الگوهای نادرست خانوادگی ، فقدان رابطه ی والد كودك ، طرد كردن فرزندان ، حمایت افراطی ، محرومیت های عاطفی ، خودمختاری بیش از حد كودك ، انتظارات و خواسته های غیرواقع‌گرایانه ی والدین و كمبود ارتباط.

د-ساختار خانوادگی ناسازگار از جمله خانواده های بی كفایت ، از هم پاشیده ، ضد اجتماعی و آسیب روانی اولیه و عدم ثبات عاطفی و روانی والدین بخصوص مادر.

ه- فشارهای ناشی از زندگی جدید صنعتی، مانند رقابت های ناسالم ، تقاضاهای شغلی و تحصیلی و پیچیدگی‌های زندگی جدید.

و- عوامل ارثی نظیر اختلالات جسمی، روانی و عاطفی كه زمینه را برای رفتارهای بزهكارانه و ناسازگاری اجتماعی فراهم می كنند.

عوامل متعددی در سازگاری شخصی و اجتماعی افراد نقش دارند كه نظریه ها و دیدگاه های مختلف تربیتی، روان شناختی و جامعه شناختی بر آن ها تأكید كرده اند. مطالعه آدیمو[11] (2011) روی دانشجویان نیجریه‌ای نشان داده است که هوش هیجانی بالا با سازگاری سریع و بسنده با محیط دانشگاه و کارکرد موفق ارتباط نیرومندی دارد. در همین راستا، یافته‌های مطالعه پانسر[12] و همکاران (2008) حاکی از این است که دانش‌آموزان موفق و سازگار از لحاظ هوش هیجانی در قیاس با دانش‌آموزان ناموفق و ناسازگار به شکل معنادارتری برترند. مارکوئز[13] و همکاران (2010) نیز نشان دادند که سازگاری و شایستگی های اجتماعی رابطه نیرومندی با هوش هیجانی دارند.

پژوهش‌های متعدد و مشاهدات مراكز مشاوره‌ای نشان داده است كه عوامل متعدد نامساعدی مانند اضطراب، تنش، تشویش و عدم اعتماد به نفس، ناسازگاری شخصی و اجتماعی و . . . عملكرد تحصیلی ضعیف دانش‌آموزان را تهدید می كند و نه تنها موجب می شود كه تعدادی از آن ها نتوانند به موقع دوره‌ی تحصیلی خود را به اتمام برسانند، بلكه موجب دگرگونی روحیه ی آنان می شود و نوعی نگرانی، ناپایداری هیجانی و حتی گاه پاره‌ای مشكلات عصبی – روانی را برای آن ها ایجاد می كند و سازگاری روان شناختی و اجتماعی آن‌ ها را شدیداً به مخاطره می اندازد (به نقل از قهاری، 1391). از طرفی، با توجه به آخرین تحقیقاتی که در این زمینه روی مقیاس‌های قدیمی انجام شده بود و در آن ها ابعاد

عنوان مطالب

 

شماره صفحه

                                                                                                      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چكیده	1
مقدمه	2
فصل اول : درآمدی بر پیل سوختی میکروبیولوژیکی	3
1-1)         مفاهیم	4
1-2)         مروری بر واسط های حمل الکترون در MFC ها	7
1-3)         میکروب هایی که در پیل های سوختی میکروبی کاربرد دارند	8
1-4)        پیکربندی پیل های سوختی میکروبی	12
1-4-1)              اجزای MFC	12
1-4-2)              سیستمهای MFC دو جزئی	13
1-4-3)              سیستمهای MFC تک جزئی	16
1-4-4)      سیستمهای MFC نوع Up-flow	19
1-4-5)      پیل سوختی میکروبی انباشته (stacked)	21
1-5)        عملکرد MFC ها	22
1-5-1) عملکرد ایده آل	22
1-5-2) بازدهی واقعی MFC	24
1-5-3) تاثیر شرایط عملیاتی	26
1-5-4) تاثیر جنس الکترودها	27
1-5-5) بافر pH و الکترولیت	29
1-5-6) سیستم مبادله پروتون	30
1-5-7) شرایط عملیاتی در محفظه آند	31
1-5-8) شرایط عملیاتی در محفظه کاتد	32
1-6)        کاربردها	34
1-6-1) تولید الکتریسیته	34
1-6-2) بیوهیدروژن (Biohydrogen)	36
1-6-3) تصفیه فاضلاب	37
1-6-4) سنسورهای بیولوژیکی (Biosensors)	38
1-7)        چشم انداز MFC ها	39
فصل دوم : مباحث فنی پیل های سوختی	41
°      2-1) ولتاژ پیل و پتانسیل الکترود ها	42
°      2-2) وابستگی ولتاژ پیل تعادلی به غلظت: معادله عمومی Nernst	44
°      2-3) پتانسیل های فلز/یون فلزی (+M/Mz)	46
°      2-4) پتانسیل های اکسایش/کاهش (RED/OX)	48
°      2-5) کاربرد معادله Nernst در وابستگی پتانسیل RedOx به غلظت	50
°      2-6) محاسبه پتانسیل های تعادلی الکترود	51
°      2-7) الکترود هیدروژن	52
°      2-8) الکترودهای فلز/نمک نامحلول/یون	54
°      2-9) الکترود کالومل	56
°      2-10) الکترود نقره/کلرید نقره	57
°      2-11) الکترود جیوه-سولفات جیوه	59
°      2-12) پتانسیل الکترود های استاندارد	60
°      2-13) غلظت و فعالیت	62
°      2-14) تئوری ضریب فعالیت Debye-Hückel: مدل نقطه-بار	63
°      2-15) تئوری ضریب فعالیت Debye-Hückel: مدل اندازه محدود یون	65
°      2-16) تصحیح Stokes-Robinson تئوری Debye-Hückel تاثیر اثر متقابل یون-حلال	66
فصل سوم : مدلسازی ریاضی پیل سوختی میکروبیوژیکی	68
3-1) ساختار کلی MFC مورد نظر برای مدلسازی	69
3-2) توسعه مدل	69
3-3) سرعت واکنش ها	71
3-4) حل مسئله	78
3-5) محاسبه پارامترها	78
3-6) بحث و نتیجه گیری	83
فصل چهارم : نتیجه گیری و پیشنهادات	84

چکیده:
پیل های سوختی میکروبیولوژیکی (MFC) به عنوان یکی پتانسیل های مهم در تامین انرژی پاک و تجدید پذیر آینده مطرح می باشند. MFC ها علاوه بر تامین انرژی از نوع الکتریکی که در میان سایر انواع انرژی ها، پرکاربرد ترین و انعطاف پذیر ترین می باشد، نه تنها کوچکترین آلودگی برای محیط زیست ایجاد نمی کنند بلکه در تصفیه و از بین بردن آلودگی های زیست محیطی از قبیل فاضلاب شهری و شیرابه حاصل از پسماندهای جامد شهری تاثیر بسزایی دارند. فصل اول این تحقیق مروری است بر تکنولوژی پیل های سوختی میکروبیولوژیکی. فصل دوم به مباحث فنی و مبانی ریاضی پیل های سوختی  از بدو  تا به امروز می پردازد که پایه و اساس مدل ارائه شده در فصل سوم می باشد. در فصل سوم، با بررسی دقیق تر کارهای ارائه شده توسط محقیقن مختلف و استفاده از فرضیات و همچنین داده های تجربی ارائه شده در مقالات مختلف، مدلی مناسب برای پیل سوختی میکروبیولوژیکی دو محفظه ای (Double Chamber) ارائه شده است که با بهره گرفتن از این مدل، نمودارهای مختلف مربوط به توان، شدت جریان و اختلاف پتانسیل حاصل از این نوع پیل سوختی ترسیم شده است. فصل چهارم به ارائه  نتیجه گیری کلی در زمینه پیل های سوختی میکروبیولوژیکی و مدلسازی ریاضی آن ها می پردازد.
مقدمه:
 با پشت سر گذاشتن عصر صنعتی و ورود به عصر اطلاعات، استفاده بی رویه بشر از منابع سوخت های فسیلی و تجدید ناپذیر در توسعه و پیشرفت صنعت طی دهه های اخیر، زندگی انسان های امروزی را با تهدیدات جدی زیست محیطی مواجه ساخته است به طوریکه تغییرات اقلیمی نه به عنوان یک چالش منطقه ای بلکه به عنوان یک مسئله جهانی مطرح است. تشکیل مجماع، کُمیسیون ها و تشکل های جهانی و تصویب قوانین، کنوانسیون ها و پروتوکل های مختلف در سطح جهانی مثل پیمان کیوتو و کنوانسیون بازل و همچنین تعریف پروژه هایی مثل پروژه های مکانیسم توسعه پاک (CDM) همگی گواه بر اهمیت این موضوع می باشند. علاوه بر این، خبر رو به پایان بودن منابع نفتی دنیا تا 30 الی 40 سال آینده، کشورهای مختلف را بر این داشته است که به طور جدی به دنبال منابع تجدید پذیر و جایگزین باشند تا بتوانند امنیت انرژی خود را در آینده تامین نمایند.
پیل های سوختی میکروبیولوژیکی (MFC) به عنوان یکی پتانسیل های مهم در تامین انرژی پاک و تجدید پذیر آینده مطرح می باشند. MFC ها علاوه بر تامین انرژی از نوع الکتریکی که در میان سایر انواع انرژی ها، پرکاربرد ترین و

 

فهرست مطالب

 

     عنوان                                                                                                        صفحه

چکیده پژوهش ……. . .. . 1

فصل اول:کلیات                                                                      

1-1 مقدمه(زمینه پژوهش)  . . 3

2-1 اهداف پژوهش  . ..  13

3-1 سوالات پژوهش    14

4-1 فرضیه های پژوهش  .  14

5-1 تعاریف واژه ها    15

6-1 محدودیت های پژوهش  . ..  15

فصل دوم:زمینه و پیشینه پژوهش

1-2 چهارچوب پژوهش  .   17

2-2 مروری بر مطالعات انجام شده  . ..  60

فصل سوم:روش اجرا

1-3 نوع پژوهش .   83

2-3 جامعه پژوهش  .   83

3-3 نمونه پژوهش  . .  83

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش  . .  83

5-3 روش نمونه گیری  .   84

6-3 محیط پژوهش  ..  86

 

7-3 ابزارگردآوری اطلاعات  . . . ..  86

8-3 تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار  ….. . .  89

9-3 روش تجزیه وتحلیل  . .. .  90

10-3 ملاحظات اخلاقی  .. .. .. ..  93

فصل چهارم:نتایج تحقیق

1-4 یافته های پژوهش  .. .   95

2-4 جداول و نمودارها  … .. .  100

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته ها

1-5 بحث وتفسیر نتایج پژوهش  . . ..  145

2-5 نتیجه گیری نهایی  .   168

3-5 کاربرد یافته ها  . . 171

4-5 پیشنهادات برای پژوهش های بعدی  . 171

منابع و ماخذ

فهرست منابع . . . 172

پیوست ها  . .   179

چکیده انگلیسی  . . . 184

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                                             صفحه

 

جدول شماره (1):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر حسب جنس                 …………………………………………………………………………………………………………  100

جدول شماره (2):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان براساس وزن هنگام تولد ………………………………………………………………………………………………….. 101 

جدول شماره (3):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر حسب تغذیه دوران شیرخوارگی …………………………………………………………………….…………………………………… 102

جدول شماره(4):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس سن شروع غذای کمکی ……………………………………………………………………………………………………………………… 103

جدول شماره(5):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس رتبه تولد  …………………………………………………………………………………………………………………………………………  104        

جدول شماره (6):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس تعداد فرزندان خانواده  ……………………………………………………………………………………………………………. 105

جدول شماره (7):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس زندگی با پدر و مادر  …………………………………………………………………………………………………………………….. 106

جدول شماره(8):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس سابقه بیماری مادر در دوران بارداری 

 ……………………………………………………………………………………..  107

جدول شماره (9):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس میزان BMI مادر  ………………………………………………………………………………………………………………………………… 108

جدول شماره (10):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس میزان BMI پدر …………………………………………………………………………………………………………………………. 109

جدول شماره (11):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس میزان تحصیلات مادر ……………………………………………………………………………………………………………….. 110

جدول شماره (12):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس میزان تحصیلات پدر …………………………………………………………………………………………………………………. 111

جدول شماره (13):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس شغل مادر …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 112   

جدول شماره (14):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس شغل پدر …………………………………………………………………………………………………………………………………………  113         

جدول شماره (15):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی  کودکان بر اساس شاغل بودن والدین …………………………………………………………………………………………………………………..  114

جدول شماره (16):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس سابقه چاقی خانوادگی ………………………………………………………………………………………………………………  115

جدول شماره (17):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس متوسط درآمد خانواده ………………………………………………………………………………………………………………..  116

جدول شماره (18):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس تعداد وعده های غذایی …………………………………………………………………………………………………………….. 117

جدول شماره (19):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس رفتن به رستوران ………………………………………………………………………………………………………………………..  118

جدول شماره (20):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس تعداد دفعات رفتن به رستوران در هفته  …………………………………………………………………………………. 119

جدول شماره (21):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس خوردن غذا فقط در هنگام گرسنگی …………………………………………………………………………………………………..  120

جدول شماره (22):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس خوردن غذای آماده ………………………………………………………………………………………………………………………. 121

جدول شماره (23):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس خوردن میان وعده  ……………………………………………………………………………………………………………………..  122

جدول شماره (24):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس مصرف نوع میان وعده ……………………………………………………………………………………………………………….  123

جدول شماره (25):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس دفعات مصرف تنقلات  ……………………………………………………………………………………………………………… 124

جدول شماره (26):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس مصرف غذاهای پرچرب ………………………………………………………………………………………………………………  125

جدول شماره (27):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس مصرف صبحانه  …………………………………………………………………………………………………………………………  126

جدول شماره (28):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس دفعات مصرف صبحانه ……………………………………………………………………………………………………………..  127

جدول شماره (29):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان براساس نظر والدین در مورد خوردن کودک در مقایسه با همسالان ……………………………………………………………….  128

جدول شماره (30):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس ساعات فعالیت بدنی در هفته ……………………………………………………………………………………………………..  129

جدول شماره (31):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی  کودکان براساس عضویت در باشگاه ورزشی …………………………………………………………………………………………………………  130

جدول شماره (32):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس ساعات ورزش در باشگاه  در هفته ……………………………………………………………………………………………  131

جدول شماره (33):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان براساس رفتن به مهدکودک یا پیش دبستانی …………………………………………………………………………………………….  132

جدول شماره (34):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان براساس ورزش کردن در مهدکودک یا پیش دبستانی ……………………………………………………………………………..  133

جدول شماره (35):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس دفعات ورزش در مهدکودک یا پیش دبستانی در هفته ……………………………………………………………..  134

جدول شماره (36):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان براساس شدت ورزش یا بازی  ………………………………………………………………………………………………………………  135

جدول شماره (37):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس ساعت به خواب رفتن در شب …………………………………………………………………………………………………………  136

جدول شماره (38):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان براساس بیدار شدن در طول شب ……………………………………………………………………………………………………………………  137

جدول شماره (39):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس دفعات بیدار شدن از خواب در طول شب …………………………………………………………………………………..  138

جدول شماره (40):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس ساعات خواب کودک در شبانه روز ………………………………………………………………………………………….  139

جدول شماره (41):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس ساعات تماشای تلویزیون …………………………………………………………………………………………………………… 140

جدول شماره (42):توزیع فراوانی وضعیت شاخص توده بدنی کودکان بر اساس ساعات بازیهای کامپیوتری ………………………………………………………………………………………………………. 141

جدول شماره (43):ضرایب رگرسیونی پیش بینی کننده های اضافه وزن وچاقی کودکان بر اساس مدل لجستیک رگرسیون ……………………………………………………………………………………  143

زمینه پژوهش:

انسان محور توسعه است وسلامت انسان رمز توسعه محسوب می شود. همه ما میخواهیم سلامت باشیم اما بسیاری از ما نمیدانیم که سلامتی چیست و چگونه بدست می آید. انسانها تعاریف متفاوتی از سلامتی دارند، بعضی آن را به صورت منفی یعنی “نداشتن بیماری” و بعضی به صورت مثبت یعنی” بالاترین حد خوب بودن” تعریف می کنند تا جایی که دو نفر انسان سالم ممکن است درک متفاوتی از سلامتی خود داشته باشند. تعاریفی که انسانها از سلامتی دارند بر عملکرد آنها برای تامین ، حفظ وارتقاء سلامتی تاثیرمی گذارد(1).

عمومأ عوامل تعیین کننده سلامتی به سه دسته تقسیم می شوند که شامل ژنتیک ، محیط و سبک زندگی می باشند.این سه عامل تشکیل سه ضلعی را می دهند که دائما در حال تعاملند.            اگر چه وضعیت سلامت فرد به صورت اولیه تحت تاثیر عوامل ژنتیکی قرار می گیرد اما دیده شده است که فاکتورهای محیط و سبک زندگی به طور قوی بر سلامت شخص اثر می گذارند ، به طوری که متخصصان بهداشتی امروزه سبک زندگی را یکی از مهمترین فاکتورهای موثر بر سلامتی می دانند(2).

یکی از مشکلات مربوط به سلامتی که ارتباط تنگاتنگی با شیوه زندگی دارد معضل چاقی در جامعه امروز می باشد امروزه افزایش وزن وچاقی روی سلامت بسیاری از افراد در جوامع مختلف تاثیر سوء گذاشته است. برخلاف گذشته كه تصور می شد افراد چاق،افراد سالم وقوی هستند. امروزه ثابت شده است كه این افراد نه تنها قوی نیستند بلكه بیشتر بیمار شده و عمر كوتاه تری دارند (4).

 

امروزه تعداد افراد چاق در حال افزایش است واین مشکل که درگذشته ای نه چندان دور مشکل کشورهای پیشرفته وصنعتی محسوب می شد هم اکنون در تمام نقاط جهان واز جمله در کشورهای در حال توسعه که معمولأ کمبودهای غذایی مشکل اصلی تغذیه ای است نیز در حال افزایش است. علاوه بر این کاهش سن ابتلاء به چاقی وشیوع آن درکودکان ونوجوانان نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا چاقی در این سن تاثیر بیشتری بر سلامتی می گذارد در بسیاری از موارد ، چاقی دوران بزرگسالی از کودکی آغاز می شود و پیشگیری موثر به نحوه برخورد وکنترل چاقی در دوران کودکی بستگی دارد(4).

در واقع چاقی وضعیتی است که در آن ذخایر چربی در بدن افزایش یافته و به حدی برسد که به سلامت فرد آسیب برساند. همچنین طبق تعریف اضافه وزن شرایطی است که در آن وزن فرد از مقدار استاندارد آن بر طبق قد تجاوز کند(19).

اما در مورد کودکان اضافه وزن وچاقی براساس منحنی های استاندارد نمایه توده بدنی            ( BMI) برای سن وجنس طبق مرجع مرکزپیشگیری وکنترل بیماریها(CDC) وبر اساس حدود مرزی BMI  بین صدک 85 تا 95 به عنوان اضافه وزن و صدک 95 وبیشتر به عنوان چاق تعریف شده است(4).

چاقی در دوران کودکی و نوجوانی به ویژه طی دهه دوم زندگی به عنوان یک پیش بینی کننده قوی چاقی بزرگسالی مطرح است. شیوع چاقی در میان کودکان و نوجوانان در بسیاری از کشورهای جهان حتی در کشورهایی که در آنها سوء تغذیه ناشی از کمبود دریافت هنوز یک مشکل سلامت عمومی است ، در حال افزایش است(5).

بر این اساس بین چاقی دوران کودکی با افزایش احتمال چاقی دوران بزرگسالی ومشکلات جسمی ناشی از آن یک ارتباط تنگاتنگ وجود دارد، امروزه اضافه وزن وچاقی یک بیماری مزمن است که به صورت یک معضل بهداشتی درآمده

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

                                                                           

فصل اول : کلیات                                                                                             

1-1  مقدمه (بیان مسئله) ……………………………………………………………………………………………………….. 2

2-1  اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه) ……………………………………………………………………………. 7

3-1  سؤالات پژوهش یا فرضیه ها …………………………………………………………………………………………….. 7

4-1  تعاریف نظری واژه ها ……………………………………………………………………………………………………… 8

5-1  تعاریف عملی واژه ها ………………………………………………………………………………………………………. 9

6-1  پیش فرض ها …………………………………………………………………………………………………………….. 10

7-1  محدودیت های پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 11

فصل دوم : زمینه و پیشینه تحقیق

1-2  چهارچوب پژوهش ………………………………………………………………………………………………………. 13

2-2  مروری بر مطالعات انجام شده ………………………………………………………………………………………… 32

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

1-3  نوع پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….. 50

2-3  جامعه پژوهش …………………………………………………………………………………………………………….50

3-3  روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………….. 50

4-3  مشخصات واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………….. 51

5-3  محیط پژوهش …………………………………………………………………………………………………………… 52

6-3  ابزار و روش گردآوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………. 52

7-3  تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار …………………………………………………………………………………… 55

8-3  روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………… 56

9-3  ملاحظات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………………. 57

فصل چهارم : نتایج تحقیق

1-4  یافته های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 59 

2-4  جداول و نمودارها ………………………………………………………………………………………………………. 60

 

فصل پنجم : بحث و بررسی یافته ها

1-5  بحث و تفسیر نتایج پژوهش  ……………………………………………………………………………………….. 86

2-5  نتیجه گیری نهایی …………………………………………………………………………………………………… 102

3-5  کاربرد یافته ها و پیشنهادات برای پژوهش های بعدی …………………………………………………….. 104

منابع و مآخذ

– فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 108

– پیوست ها

– چکیده انگلیسی

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                      صفحه                                                                                                                                        

جدول شماره 1-2 : سیستمهای مراقبتی اورم ……………………………………………………………………………………………………………. 27

جداول شماره 1-4 : میانگین و انحراف معیار عوامل فردی– اجتماعی (متغیرهای کمی) واحدهای پژوهش …………… 60

جدول شماره 2-4 : توزیع فراوانی واحدهای پژوهش بر حسب عوامل فردی- اجتماعی (متغیرهای کیفی) …………….. 60

جداول شماره 3-4 : میانگین و انحراف معیار عوامل مرتبط با بیماری/سلامتی (متغیرهای کمی) واحدهای

پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

جدول شماره 4-4 : توزیع فراوانی واحدهای پژوهش بر حسب عوامل مرتبط با بیماری/سلامتی (متغیرهای

کیفی) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 62

جدول شماره 5-4 : توزیع فراوانی وضعیت حیطه های خود مراقبتی در واحدهای پژوهش ……………………………………. 64

جدول شماره 6-4 : توزیع فراوانی وضعیت عملکرد شناختی واحدهای پژوهش ………………………………………………………. 65

 

جدول شماره 7-4 : توزیع وضعیت خود مراقبتی به تفکیک حیطه ها برحسب وضعیت عملکرد  شناختی

در واحدهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 66

جدول شماره 8-4 : توزیع فراوانی وضعیت افسردگی در واحدهای پژوهش براساس پرسشنامه CDS …………………….. 68

جداول شماره 9-4 : توزیع وضعیت خود مراقبتی به تفکیک حیطه ها برحسب وضعیت افسردگی در واحد

های پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 69

جدول شماره 10-4 : همبستگی متغیرهای کمی فردی- اجتماعی با نمره خود مراقبتی به تفکیک حیطه

ها در واحدهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

جداول شماره 11-4 : میانگین و انحراف معیار نمره خودمراقبتی به تفکیک حیطه ها برحسب متغیرهای

کیفی فردی-اجتماعی واحدهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………. 72

جدول شماره 12-4 : همبستگی متغیرهای کمی مرتبط با بیماری با نمره خود مراقبتی به تفکیک حیطه

ها در واحدهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 76

جدول شماره 13-4 : میانگین و انحراف معیار نمره خودمراقبتی به تفکیک حیطه ها بر حسب متغیرهای

کیفی مرتبط با بیماری/سلامتی واحدهای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………. 77

جدول شماره 14-4 : ضرایب رگرسیونی عوامل پیش بینی کننده حیطه حفظ خود مراقبتی براساس مدل

لوجستیک رگرسیونی به روش LR ……………………………………………………………………………………………………………………………. 80

جدول شماره 15-4 : ضرایب رگرسیونی عوامل پیش بینی کننده حیطه مدیریت خود مراقبتی براساس مدل

لوجستیک رگرسیونی به روش LR ……………………………………………………………………………………………………………………………. 81

جدول شماره 16-4 : ضرایب رگرسیونی عوامل پیش بینی کننده حیطه اعتماد به خود در زمینه خود مراقبتی

براساس مدل لوجستیک رگرسیونی به روش LR ……………………………………………………………………………………………………… 82

جدول شماره 17-4 : ضرایب رگرسیونی عوامل پیش بینی کننده خود مراقبتی کل براساس مدل لوجستیک

رگرسیونی به روش LR ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 84

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                 صفحه

شکل شماره 1-2 : الگوریتم روش های تشخیص نارسایی قلبی …………………………………………………………………………… 19

شکل شماره 2-2 : چهارچوب پنداشتی اورم …………………………………………………………………………………………………….. 26

شکل شماره 3-2 : مدل مفهومی عوامل احتمالی موثر بر خودمراقبتی در افراد مبتلا به نارسایی

مزمن قلبی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 30

بیان مسئله :

ابتلا به بیماریهای مزمن بزرگترین مشکل سیستمهای مراقبت بهداشتی می باشد (1). یکی از شایع ترین بیماری های مزمن، بیماری های قلبی-عروقی می باشند (2). بیماریهای قلبی- عروقی شایعترین علت مرگ در بیشتر کشورهای جهان از جمله ایران می باشند. از طرف دیگر این بیماری ها مهم ترین عامل از کارافتادگی محسوب شده، که هر ساله 5 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می دهند و باعث مرگ 285 هزار نفر می گردند (3). بر اساس گزارش انجمن قلب امریکا در سال 2020 میلادی از هر سه آمریکایی یک نفر یا بیشتر به یکی از اشکال بیماری های قلبی و عروقی مبتلا می شوند و در اروپا از هر چهار میلیون مرگ در سال، دو میلیون مربوط به بیماری های قلبی وعروقی می باشد (4).

نارسایی قلبی[1] یکی از شایعترین اختلالات قلبی- عروقی بوده و به عنوان یک اختلال مزمن، پیشرونده و ناتوان کننده مطرح می باشد (5)، که شیوع و بروز آن با افزایش سن بالا می رود (5-10). در طی 3-2 دهه گذشته شیوع نارسایی قلبی سه برابر شده (6, 11) و هم اکنون میلیونها نفر از مردم جهان از آن رنج می برند (11). شیوع کلی نارسایی قلبی در جمعیت بزرگسال کشورهای توسعه یافته 2 درصد است (7, 8)؛ طبق برآوردهای انجام شده در آمریکا، حدود یک درصد جمعیت بالای پنجاه سال و ده درصد جمعیت سالمندان بالای هشتاد سال، به بیماری نارسایی قلبی مبتلا هستند (5, 10, 12). همچنین 2-1 درصد بودجه مراقبت سلامتی این کشورها صرف بیماران مبتلا به نارسایی قلبی می شود (8). فقط در ایالات متحده بیش از یک میلیون مورد جدید هر ساله تشخیص داده می شود که مشابه شیوع آن در اروپا می باشد، به طوریکه در سال 2009 در ایالات متحده بار مالی ناشی از آن در هزینه های مستقیم و غیرمستقیم بیش از 37 میلیارد دلار برآورد شده است (6). این بیماری یک چالش مهم در سلامت جهانی است که با افزایش هزینه های مراقبت سلامتی و مرگ و میر قابل توجه در ارتباط است (13). مطالعات جمعیتی نشان داده اند که 40-30 درصد از بیماران طی سال اول بعد از تشخیص و 70-60 درصد از آنان ظرف 5 سال اول ابتلا به بیماری فوت می کنند که عمدتا بدلیل تشدید نارسایی قلبی می باشد (7).

در ایران بررسی ها نشان داده که درصد بیماری های قلب و عروق از 7/5 درصد در سال 1374 به 8/17 درصد در سال 1385 رسیده که این افزایش قابل توجه بوده و از طرفی در مقایسه با سایر بیماری ها، بیماری قلب و عروق بالاترین میزان مرگ ومیر را داشته است (14). طبق آماری که مرکز مدیریت بیماری ها در سال 1380 منتشر کرده است، در ایران تعداد مبتلایان به نارسایی قلبی در 18 استان کشور 3337 در 100000 نفرجمعیت گزارش شده است (2, 5)؛ همچنین طبق آمارهای موجود هر ساله بیماری های قلبی سبب فوت حدود 150 هزار نفر در ایران می شود، اما در مورد تعداد دقیق مبتلایان به نارسایی قلبی آماری وجود ندارد (15).

آمار کسب شده از بیمارستان دکتر حشمت رشت در سال 1378 نشان می دهد که 609 بیمار از 5762 بیمار بستری شده را بیماران مبتلا به نارسایی قلب تشکیل داده اند (حدود 10%) (16)؛ براساس آمار منتشر نشده از بیمارستان دکتر حشمت رشت، در سال 1389 نشان می دهد که از 9555 بیمار بستری شده، 634 بیمار نارسایی قلبی داشتند و در سال 1390، از 415 موارد فوتی، 50 مورد (حدود 12%) مربوط به نارسایی قلبی بوده است .

براساس تحقیقات انجام یافته در کشور آمریکا 50-40  درصد از بیماران نارسایی قلبی پس از ترخیص از بیمارستان مجدداً با همان مشکل بستری و هزینه سنگینی بر سیستم درمانی اعمال می کنند (14). این بیماری در سالمندان بالای 65 سال اولین (5, 6, 9, 17)، و پرهزینه ترین دلیل بستری های مکرر (شیوع بستری مجدد در میان این بیماران حدود 40%) و بعد از فشار خون، دومین علت ویزیت های مکرر پزشکان است (5, 17). همچنین این بیماری اولین علت بستری مجدد بیماران در عرض 60 روز است،27 درصد از بیماران در مدت 60 روز جهت عود بیماری مجددا بستری می شوند و نزدیک به نیمی از بستری های مجدد در مدت 6 ماه می باشد  (11). تخمین زده شده که 50-25 درصد از بیماران مرخص شده با نارسایی قلبی در مدت یک دوره 6-3 ماهه دوباره بستری خواهند شد (3, 10). همچنین تحقیقات نشان داده که 50 درصد از این بستری شدنها به طور بالقوه از طریق تبعیت از رفتارهای خودمراقبتی[2] قابل جلوگیری هستند (18, 19).

تبعیت از رفتارهای خودمراقبتی در مبتلایان به بیماری های مزمن از اهمیت بسزایی برخوردار است و بیماران می توانند با کسب مهارت های خودمراقبتی، برآسایش، توانایی های عملکردی و فرایندهای بیماری خود تاثیرگذار باشند (4, 20, 21)؛ از طرفی کیفیت زندگی نیز در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی پایین است؛ رضایی به نقل از کودیاث بیان می کند که مشارکت بیماران در درمان و ایفای رفتارهای مناسب مراقبت از خود در هنگام بیماری از عوامل موثر در بهبود کیفیت زندگی در این بیماران می باشد. همچنین وی به نقل از استرومبرگ بیان می کند که یکی از بخش های مهم برنامه های کنترل نارسایی قلبی، آموزش و کمک به بیماران جهت سازگاری با شرایط مزمن بیماری و انجام مراقبت از خود می باشد. ارتقاء رفتار مراقبت از خود به بیماران کمک می کند تا کنترل بیشتری بر روی زندگی روزانه خود داشته باشند و بتوانند از عهده عملکرد اجتماعی خود برآیند و بدین وسیله کیفیت زندگی خود را ارتقا دهند (5).

تحقیقات اخیر نشان داده اند که ارتقاء کیفیت درمان از طریق مشارکت بیمار در امر درمان و مراقبت از خود می تواند مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی را کاهش دهد. توجه به این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که عدم آگاهی بیمار از نحوه مراقبت از خود، درخصوص رعایت رژیم های درمانی، سبب پیامدهای منفی بر سلامت بیماران و بستری شدن مکرر در بیمارستان می شود. فعالیت های خودمراقبتی می تواند فرد را به سمت حفظ سلامتی و خوب بودن سوق دهد، سازگاری فرد را بیشتر کند و میزان ناتوانی و ازکارافتادگی بیماران و هزینه های درمانی را کاهش دهد. رفتارهای خودمراقبتی، علایم شدید بیماری را کاهش  می دهد و پیامد بالینی آن را بهبود می بخشند و همچنین میزان بستری مجدد بیماران را کاهش می دهد (20).

همزمان با افزایش تعداد افراد مبتلا به بیماری های مزمن، سیستم های ارائه دهنده خدمات بهداشتی– درمانی، در دراز مدت دچار مشکلات عدیده ای در زمینه ارائه خدمات مراقبتی به این افراد شده اند . به عبارت دیگر می توان گفت، بیماری مزمن نیازمند مراقبت مزمن نیز است . در این راستا، بسیاری معتقدند به منظور سازماندهی این بیماران و تسهیل کارها، باید مراقبت ها توسط خود افراد انجام گیرد (20).

مراقبت از خود، بوسیله اورم[3] به عنوان یک تئوری پرستاری ارائه شده است (22) که به عنوان یک فرایند تصمیم گیری طبیعی، جهت حفظ سلامتی و کنترل بیماری زمانی که رخ می دهد، تعریف می شود (23, 24).

منظوراز خود مراقبتی مجموعه ای از فعالیت هایی است که انسان ها به طور فردی برای وجود خود آن را تشخیص و انجام می دهند تا به این وسیله حیات و تندرستی خود را حفظ کنند و به طور دائم احساس خوب بودن[4] داشته باشند (22).

تحقیقات نشان داده که علیرغم دادن آموزش های مناسب، بویژه تبعیت از رفتارهای حفظ خود مراقبتی حتی پس از بستری شدن به علت نارسایی قلبی ضعیف است؛ نتایج تحقیق کامرون[5] و همکاران نشان می دهد که فقط 52 درصد از نمونه ها دارای حفظ خود مراقبتی مطلوب، 12 درصد مدیریت و 36 درصد اطمینان از خود مراقبتی مطلوب می باشند؛ آشکار است که این موارد سطوح پایین خود مراقبتی را در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن قلبی نشان می دهد (18). براساس نتایج تحقیق شجاعی و همکاران فقط 26 درصد از واحدها، خود مراقبتی را به خوبی ایفا کرده بودند (21). همچنین نتایج تحقیق محمد حسنی و همکاران نشان داده که خود مراقبتی بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر در حد متوسط بوده، تقویت آن در افراد مبتلا به بیماری قلبی می تواند نقش بسیار موثری بر کنترل بیماری، پیشگیری از عوارض احتمالی، کاهش هزینه های بستری و درمان و بهبود کیفیت زندگی افراد داشته باشد (20).

تصور بر این است که با تعیین عوامل پیش بینی کننده خودمراقبتی تا حد زیادی می توان این مشکلات را تعدیل نمود (3)، اما مطالعات اندکی به بررسی و تعیین این عوامل پرداخته اند (25). پیش بینی کننده های محتمل خود مراقبتی در مبتلایان به نارسایی قلبی در مطالعات انجام شده، ویژگیهای فردی و مرتبط با بیماری/سلامتی بیمار، وضعیت روانی، عملکرد شناختی و بیماریهای همراه در نظر گرفته شده اند (18)، در حالیکه در مطالعه ای دیگر، حمایت اجتماعی، شدت علایم، بیماری های همراه، درآمد ماهانه، جنس و سن در نظر گرفته شده اند (3)، همچنین در مطالعات بسیاری فقط به بررسی یک عامل (به طور مثال افسردگی) به عنوان عامل پیش بینی کننده و مرتبط با خود مراقبتی پرداخته شده است (26).

با توجه به اینکه اختلال شناختی غالباً در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی مشاهده می گردد، تصور بر این است که این عامل با خودمراقبتی ضعیف در این بیماران در ارتباط باشد (18). علاوه بر آن تحقیقات نشان داده که 50-30 درصد از افراد مبتلا به نارسایی قلبی دارای اختلال شناختی می باشند، که ممکن است این افراد را در انجام مراقبت از خود با مشکل روبرو سازد زیرا خودمراقبتی مناسب نیاز به این دارد که بیماران بتوانند درباره وضعیت خود تصمیم گیرند اما نقص شناختی با ایجاد اختلال در درک و تفسیر علائم اولیه، یادگیری و پاسخگویی، در تصمیم گیری روزانه چالش ایجاد می کند (23).

عامل مهم دیگری که تصور می شود با خودمراقبتی ضعیف در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در ارتباط باشد وجود علائم افسردگی می باشد (18). علائم افسردگی نیز یک مشکل فیزیولوژیک شایع در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی است که تقریبا 3/2 تا 4/3 از این بیماران درجه ای از علائم افسردگی را دارند. علائم افسردگی یک پیش بینی کننده ی مرگ و میر افزایش یافته در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی می باشد. در میان بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، بیماران با علائم افسردگی 3-2 برابر بیشتر از بیماران بدون علائم افسردگی در خطر مرگ و بستری مجدد هستند (27).

با توجه به موارد ذکر شده عملکرد شناختی و علائم افسرگی 2 عامل مهم و مرتبط با خودمراقبتی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی می باشند (23, 27) که در این مطالعه نیز علاوه بر عوامل فردی و مرتبط با بیماری/سلامتی توجه بیشتری را به خود اختصاص می دهند .

اگر متخصصان بتوانند پیش بینی کنند که کدام بیماران به کمک بیشتری جهت یادگیری نیاز خواهند داشت و کدام بیماران به احتمال بیشتری در مراقبت از خود مهارت می یابند، می توان از منابع محدود موجود برای آموزش بهتر به

مقدمه: سوختگی یکی از مهمترین حوادثی است که سلامت کودکان را تهدید می­ کند،  از جمله رایج­ترین صدمه و سومین علت مرگ و میر در این گروه سنی می­باشد. با توجه به تفاوت­های فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی در جوامع مختلف، بررسی عوامل مرتبط با سوختگی در هر منطقه بسیار مهم می­باشد.

هدف: این تحقیق تعیین عوامل مرتبط با سوختگی در کودکان 6-1 سال مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی سوانح سوختگی ولایت شهر رشت می­باشد.

مواد و روش­ها: پژوهش حاضر یک مطالعه مقایسه­ای مقطعی  می­باشد. نمونه­های مورد پژوهش 350 کودک 12 ماه تا 6 سال می­باشند که در مراکز آموزشی و درمانی ولایت و 17 شهریور، بیمارستان­های رسول اکرم، گیل و آریا پذیرش شده­ بودند. از این تعداد 175 نفر به عنوان گروه کودکان با سوختگی و 175 نفر گروه کودکان بدون سوختگی مورد بررسی قرار گرفتند. روش نمونه گیری در هر دو گروه بصورت تدریجی بود. جهت گردآوری داده ­ها از پرسشنامه­ای شامل سه بخش مشخصات فردی، خانوادگی و محیطی استفاده گردید. پس از جمع آوری اطلاعات، داده ­ها توسط نرم افزار16SPSS  با آزمون­های من ویتنی یو، کای­دو، تست دقیق فیشر، رگرسیون لجستیک چندگانه تجزیه و تحلیل شدند.

نتایج: نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل فردی، سن کودک، مکانی که کودک بیشتر وقت خود را می­گذراند و از بین عوامل خانوادگی، سن مادر، میزان تحصیلات پدر، سطح درآمد ماهانه و ازبین عوامل محیطی، زیر بنای منزل، تعداداتاق خواب، نوع آشپزخانه، دور از دسترس بودن مواد سوختی و آتش­زا و مواد شوینده بین دو گروه اختلاف معنی­دار آماری وجود داشت.

نتیجه ­گیری نهایی: طبق یافته­ های این پژوهش احتمال سوختگی در کودکان کم سنی که بیشتر وقت خود را در اتاق خواب می­گذرانند که مادرانی کم سن و پدرانی با سطح تحصیلات پایین دارند و دارای خانواده­ای کم درآمد هستند، بیشتر است همچنین احتمال سوختگی در کودکانی که در منازلی با آشپزخانه­ی بدون­در، زیر بنای بالا و تعداد اتاق کم زندگی می­ کنند و به مواد آتش­زا و شوینده دسترسی دارند بیشتر است.

کلید واژه ­ها: سوختگی­ها، عوامل خطر، کودکان

فهرست مطالب                                                                                                        صفحه

فصل اول                                                                                                                 

زمینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه) …………………………………………………………………………………………… 14

سوالات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………. 15

تعریف واژه ­ها …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

پیش فرض­ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 18

محدودیت­های پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………. 18

فصل دوم

چهارچوب پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………… 20

مروری بر مطالعات گذشته …………………………………………………………………………………………………………………. 41

فصل سوم

نوع پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

جامعه ­ی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

نمونه­های مورد پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………….. 54

مشخصات واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………………55

محیط پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

روش تعیین حجم نمونه ……………………………………………………………………………………………………………………… 55

ابزار گردآوری داده ­ها ………………………………………………………………………………………………………………………… 56

تعیین اعتبار علمی ابزار ………………………………………………………………………………………………………………………. 57

تعیین اعتماد علمی ابزار……………………………………………………………………………………………………………………….. 57

روش نمونه گیری و گردآوری داده ­ها…………………………………………………………………………………………………… 57

تجزیه و تحلیل داده ­ها………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

ملاحظات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 60

فصل چهارم

یافته­ های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

جداول ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

فصل پنجم

 

 

تفسیر نتایج پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………… 87

نتیجه گیری نهایی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 103

کاربرد یافته­ ها در پرستاری ……………………………………………………………………………………………………………… 106

پیشنهادات بر اساس یافته­ ها ……………………………………………………………………………………………………………… 108

فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………… 109

ابزار گردآوری داده ­ها (ضمیمه) ……………………………………………………………………………………………………….. 116

 

 

 

 

فهرست جداول                                                                                                        صفحه

جدول شماره (1): توزیع فراوانی سوختگی در گروه کودکان با سوختگی …………………………………………… 63

جدول شماره (2): توزیع سن کودکان در دو گروه کودکان باسوختگی و بدون سوختگی …………………… 67

جدول شماره (3): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات فردی (جنس کودک و ترتیب تولد و سابقه بیماری) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………… 68

جدول شماره (4): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی(سن و تحصیلات والدین) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………………………………..70

جدول شماره (5): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی (سابقه بیماری و اعتیاد والدین) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی…………………………………………………………………. 73

جدول شماره (6): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب وضعیت اشتغال والدین در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………… 74

جدول شماره (7): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی (وضعیت تأهل، نوع و تعداد اعضای خانواده) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی……………………………………………75

جدول شماره (8): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی (محل سکونت، وضعیت مسکن و آگاهی از روش های پیشگیری از سوختگی) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

جدول شماره (9): میانگین و انحراف معیار زیر بنای منزل در دو گروه با سوختگی و بدون سوختگی …77

جدول شماره (10): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات محیطی (آشپزخانه مجزا، مکان و نوع آشپزخانه، طبخ در آشپزخانه) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 79

جدول شماره (11): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات محیطی (وسیله آشپزی و گرمایش و نوع سوخت) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی …………………………………………………….. 80

جدول شماره (12): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب سایر مشخصات محیطی ……………………….. 81

جدول شماره (13): ضرایب رگرسیونی عوامل فردی، خانوادگی و محیطی مرتبط با سوختگی بر اساس مدل رگرسیون لوجستیک چندگانه ………………………………………………………………………………………………………………… 84

 

فهرست نمودارها                                                                                                    صفحه

نمودار شماره (1): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مکانی که کودک بیشتر وقت خود را می­گذراند در دو گروه کودکان باسوختگی و بدون سوختگی……………………………………………………………………………….. 69

نمودار شماره (2): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب سن مادر در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 71

نمودار شماره (3): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب میزان تحصیلات پدر در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………… 72

نمودار شماره (4): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب درآمد ماهانهدر دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی  ………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

نمودار شماره (5): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب تعداد اتاق خواب در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………… 78

نمودار شماره (6): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب دور از دسترس بودن مواد آتش­زا …………. 82

نمودار شماره (7): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب دور از دسترس قرار دادن مواد شوینده …. 83

زمینۀ پژوهش

آسیب­ها شایع­ترین علت مرگ در طی دوران کودکی و نوجوانی بعد از چند ماه اول زندگی بوده و نشانگر یکی از مهم­ترین علل قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانی­ها در طب اطفال می­باشند (1). همواره حوادث به عنوان یک چالش مهم و در عین حال پیچیده نظام سلامت و بهداشت كودكان مطرح می باشند. طبق آمارها بین 30-20% مصدومین حوادث بیمارستان های عمومی و اورژانس را كودكان زیر 16 سال تشكیل می دهند (2). کودکان به دلیل داشتن بافتهای در حال رشد، در مقابل مخاطرات محیطی و بیماریها کاملاً آسیب پذیر بوده و در دوران بزرگسالی نیز دچار عوارض ناشی از صدمات دوران کودکی می­شوند. دو سوم بیماریهای بزرگسالان، مرتبط با زندگی افراد در سنین کودکی و نوجوانی در محیط­هایی است که سلامتی را به خطر می­اندازد (3). اگر چه حوادث غیر عمدی در کشورهای در حال توسعه، نسبت به کشورهای توسعه یافته، بخش کمتری را شامل می­شوند، ولی وجود معلولیت و ناخوشی ناشی از آن اساساً جهت شکوفایی و قابلیت تبدیل شدن به بزرگسالانی سالم و خلاق و شاداب، وضعیت مأیوس کننده ­ای را برای کودکان فراهم آورده است (1). مرحله­ تکاملی کودک می ­تواند پیش ­بینی کننده­ انواع صدماتی باشد که بیشترین احتمال وقوع را دارد. به طوریکه کودک نوپای کنجکاو ممکن است افتادن و برخورد با اشیاء را تجربه کند، و به محض ورود به مرحله بعدی تکامل به دلیل اشتغال به بازی در معرض صدمات محیطی مثل حوادث رانندگی و سوختگی قرار ­گیرد (4).

 سوختگی یکی از مهمترین حوادثی است که سلامت کودکان را تهدید می­ کند، و از جمله رایج­ترین صدمه و سومین علت مرگ و میر در این گروه سنی می­باشد (6،5). بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)[1] صدمات سوختگی از جمله آسیب­های عمدی و غیر عمدی است که ناشی از در معرض قرار گرفتن حرارت، الکتریسیته و مواد شیمیایی می­باشد (7) آسیب های سوختگی یکی از علتهای مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می­باشند و خسارات مالی و جانی قابل توجهی به بیماران و خانواده­های آنها در جوامع مختلف وارد می­ کنند (10،9،8).

بطور معمول 5 درصد از پذیرش بیماران در بیمارستان­ها به دلیل صدمات ناشی ازسوختگی است (8). طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی و یونیسف[2] (2009)، سوختگی ناشی از آتش عامل مرگ حدود914700 کودک در سال است (11)، که 11 درصد از موارد مرگ در کودکان زیر 5 سال گزارش شده است(1). نرخ مرگ و میر ناشی از سوختگی در کشورهای با درآمد کم و متوسط ١١ برابر کشورهای با درآمد بالا است (11)، که این میزان برابر با 3/4 در هر 100000 نفر در مقابل 4/0 در هر 100000 نفرمی­باشد. همچنین در کشورهای توسعه یافته میزان بستری موارد سوختگی در کودکان زیر 5 سال بیشتر است ( 12). سالانه در ایالات متحده آمریکا 2/1 میلیون نفر نیازمند مراقبت­های پزشکی ناشی از سوختگی هستند. تقریباً 40-30 درصد ازاین بیماران در سنین زیر 15 سال قرار دارند، که میانگین سنی آنها 32 ماه است.( 13،14،1) از این میان هر ساله 3000 کودک در اثر سوختگی جان خود را از دست می­دهند. همچنین در هر سال 5/3 میلیارد دلار صرف درمان بیماران سوخته می­ شود (14،13،8). در ایران نیز صدمات ناشی از سوختگی یکی از مهمترین علت­های مرگ و میر می­باشد (15). در آماری که وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی در سال 1386 اعلام نمود، سالیانه بیش از 100000 مورد سوختگی در ایران تحت درمان قرار می­گیرند که سهم کودکان از این میان بیش از (50%) می­باشد. همچنین اظهار کردند میزان بروز سوختگی بیش از این تعداد می­باشد اما به دلیل خود درمانی در منزل آمار دقیقی در دست نیست. رئیس اداره­ی پیشگیری از سوانح و حوادث وزارت بهداشت نیز بیان كردند: بر اساس آخرین آمار كشوری، بیشترین حادثه در كودكان زیر 10 سال، حوادث سوختگی با شیوع 48/6 درصد از كل حوادث می­باشد، و حوادث سوختگی بالاترین میزان مرگ را داشته است (16). بر اساس آمارهای موجود در بیمارستان سوانح سوختگی گیلان در سال 1387 از کل 7341 نفر پذیرش بیمارستان، 334 کودک زیر شش سال بودند (17). این در حالی است که جمعیت کودکان 6-1 سال استان گیلان 176145 نفر می­باشد (18). مطالعه­­ی هادیان جزی و همکاران (1381) در تهران نشان داد بیشترین میزان وقوع سوختگی در کودکان سن 5 و زیر 5 سال می­باشد و میزان مرگ و میر کودکان را 8/4 درصد گزارش نمودند (19). شیوع سوختگی نیز در دختران و پسران متفاوت می­باشد. طبق آمارهایی که یونیسف گزارش نموده است، سوختگی در دختران 9/4 در هر 100000 نفر در مقابل 3 در هر 100000 نفر پسر است (12).

موکاروگویزا[3] در سال 2009 می­نویسد عوامل زیادی در بروز سوختگی کودکان نقش دارد که در مطالعات اخیر به عوامل فردی، خانوادگی و محیط خانه بیشتر توجه گردیده است (20). پاربهو و همکاران[4] (2009) در مطالعه­ خود بیان کردند که توجه به ویژگی­های فردی و خانوادگی، اجتماع و سیاست­ها و قوانین بهداشت و سلامت کشور برای کاهش عوامل خطر سوختگی بسیار مهم هستند (21).

کودکان کمتر از 5 سال به دلیل حس کنجکاوی نامحدود ذاتی برای کنکاش در محیط، تحرک زیاد و عدم تجربه در درک خطرها مستعدترین گروه برای آسیب­های حرارتی هستند (24،23،22،12). این کودکان خود را به این سو و آنسو می­رسانند، می­دوند، بالا می­روند، انگشتان خود را در هر سوراخی فرو می­ کنند، ریخت و پاش می­ کنند، اشیاء را از جای خود بیرون می­آورند و تقریباً هر چه را می­بینند به دهان می­برند (25)، این فرایند یادگیری طبیعی موجب می­ شود تا آنان با اشیایی که می ­تواند باعث سوختگی آنها گردد تماس پیدا کنند (12). به این ترتیب، کودکان اولین حادثه را در داخل منزل تجربه می کنند (28،27،26) و از میان حوادث مختلفی که در خانه رخ می­دهد، سوختگی شایع ترین حادثه در منزل برای کودکان و شیرخوران می­باشد (29،28،26). در بررسی­های انجام شده، از میان مجموعه عوامل مؤثر در سوختگی کودکان در منزل عدم وجود مرز مشخص برای آشپزخانه و وجود تعداد زیاد اتاق از دلایل افزایش بروز سوختگی در کودکان می­باشد (30). تقریباً 75 درصد از سوختگیهای کودکان سن پایین به دلیل آب داغ و بخار آب می­باشد (12) که اغلب در زمان انجام فعالیت های روزانه مانند استحمام و آشپزی رخ می­ دهند (32،31).

برمن[5] (1388) نیز می­نویسد: بیش از 90 درصد از سوختگی های کودکان به دنبال غفلت والدین رخ می­ دهند (1). ناترر[6] (2009) و چستر[7] (2006) نیز در مطالعه­ خود بر آگاهی دادن والدین از خطرات موجود در محیط منزل و پیشگیری از سوختگی تأکید نموده ­اند (33،32). خطر سوختگی در کودکانی که در خانواده های بحران زده و  پر استرس زندگی می­ کنند بیشتر است (34). بطوریکه تقریباً 18 درصد از سوختگی­ها به دلیل سوء رفتار با کودکان مثل داغ نمودن آنها می­باشد (1). اکثر قربانیانی که مورد سوء رفتار قرار می­گیرند پسران 2 سال و بالاتر از 2 سال هستند، و غالباً بوسیله­ والدین، خواهر و برادر و شخص مراقبت کننده انجام می­ شود، فرو بردن در آب داغ نیز شایعترین صدمه به نظر می­رسد (4). راجو[8] و آهوجا[9] (2004) سطح تحصیلات پایین والدین، درآمد پایین، تعداد زیاد اعضای خانواده و فقر را نیز از عوامل خطر مرتبط با سوختگی بیان می­ کنند (35). همچنین بیشارا و همکاران[10] (2009) در مطالعه­ خود اشاره کردند که نوع خانواده و زندگی در خانه­های غیر استاندارد خطر سوختگی را افزایش می­دهد (36).

سوختگی­های وسیع موجب بروز عوارض شدیدی می­شوند،  بطوریکه کودکان و خانواده­های آنها درد و رنج بسیاری را تجربه ­می­نمایند (37،13،12). تعویض پانسمان روزانه و دبرید زخم باعث می­ شود که کودکان درد زیادی را متحمل شوند،