سرمایه اجتماعی متغیری کیفی است که مانند متغیرهای کمی به آسانی قابل اندازه گیری نیست و به دلیل ماهیت پیچیده و کامل نبودن شاخص های اندازه گیری آن، اجماع نظری در خصوص انتخاب شاخص مناسب برای سرمایه اجتماعی وجود ندارد ]۳۰[. سرمایه اجتماعی دارای مولفه ها و شاخص های گوناگونی است. پاتنام ]۲۵[ در تبیین سرمایه اجتماعی شناختی ( رابطه ای ) از شاخص هایی مانند تضاد، اعتماد عمومی و نهادی، انسجام و همبستگی، همکاری و مشارکت غیررسمی همیارانه و خیریه‌ای و مذهبی و شرکت در اتحادیه‌ها، انجمن‌ها، سازمان ها و موسسات مدنی رسمی، آگاهی به امور عمومی - سیاسی و اجتماعی، گذشت، فرهنگ مدنی، هنجارها و ارزش های مشترک بین اعضای یک اجتماع به عنوان شاخص هایی نام می برد که باعث همکاری افراد با همدیگر برای رسیدن به منافع مشترک می شود.

در بسیاری از مطالعات میان رشته ای انجام گرفته در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی جهت کمی سازی و اندازه گیری سرمایه اجتماعی از شاخص های متعددی مانند: تعداد پرونده های قضایی در مورد چک های بلامحل، تعداد پرونده های اختلاس و ارتشاء، متوسط درصد عضویت افراد در انجمن ها و گروه ها، تعداد کیسه های خون اهدا شده به صورت داوطلبانه، نسبت جمعیت با تحصیلات دانشگاهی به کل جمعیت، شاخص فساد و… استفاده شده است.

سوری ]۱[ در بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و عملکرد اقتصادی در ایران از پرونده های بررسی شده در رابطه با چک بلامحل به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت به عنوان شاخص اندازه گیری سرمایه اجتماعی استفاده کرده است. در این حالت تعداد بالاتری از چک های بلامحل، سطح پایین تری از سرمایه اجتماعی را نشان می دهد. رحمانی و امیری ]۱۴[ در مطالعه ی نحوه اثرگذاری اعتماد بر رشد اقتصادی از تعداد پرونده های مختومه چک بلامحل و پرونده های مختومه اختلاس، ارتشاء وجعل در فاصله سال های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲ جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی بهره برده اند. رحمانی و همکاران ]۴[ در بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رشد اقتصادی ایران طی دوره ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲ و با بهره گرفتن از روش اقتصادسنجی فضایی، دو شاخص سرانه گروه های مختلف در سطح استان ها و نیز متوسط درصد عضویت افراد در انجمن ها و گروه های مختلف را جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی به کار گرفته اند. صفدری و همکاران ]۵[ در مطالعه تاثیر سرمایه اجتماعی بر رشد اقتصادی ایران از تعداد پرونده های مختومه چک های بلامحل و اختلاس و ارتشای سرانه به عنوان متغیرهای کاهش سرمایه اجتماعی استفاده کرده اند. سعادت ]۲۷[ نیز با بهره گرفتن از روش فازی بررسی جامعی در برآورد روند سرمایه اجتماعی در ایران داشته است. وی در مقاله خود از دو شاخص میزان مشارکت جمعی ( نسبت تعداد اعضای کانون های فرهنگی، هنری و سیاسی به جمعیت ) و میزان جرم ( نسبت تعداد پرونده های قضایی به جمعیت ) جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی استفاده کرده و نشان داده است سرمایه اجتماعی در ایران با توجه به بافت تاریخی، جغرافیایی و سیاسی کشور بسیار نوسانی است. صمدی و همکاران ]۳۰[ جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی در مطالعه خود از چندین متغیر نماینده سرمایه اجتماعی شامل: نسبت طلاق به ازدواج، نسبت تعداد پزشک به جمعیت، نسبت سهم ۱۰ درصد ثروتمندترین افراد به سهم ۱۰ درصد فقیرترین افراد از کل درآمد کشور و ضریب جینی، نسبت کارکنان اداری و آموزشی به جمعیت، نرخ باسوادی، نسبت مطبوعات به جمعیت و نسبت تعداد سینما به جمعیت بهره برده اند. دارلاف[۱] ]۹۲[ در مقاله خود بررسی جامعی روی شاخص های اندازه گیری سرمایه اجتماعی در سطوح فردی و گروهی ارائه داده است. بر این اساس، سرمایه اجتماعی در سطح خانواده های امریکایی می تواند توسط شاخص هایی مانند: تواتر فعالیت های شامل کودکان و والدین، توقع والدین از عملکردهای درسی فرزندان، حمایت های مادر از فرزندان، حضور مادر در جلسات اولیا و مربیان مدرسه و… اندازه گیری شود. او همچنین بیان داشته که در ایالات متحده می توان از عضویت و یا حضور مداوم در کلیسا، دیدار هفتگی دوستان نزدیک، کیفیت تحصیلی، توقعات تحصیلی دوستان و… جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی استفاده نمود. دارلاف و ففچمپس ]۷۲[ نیز مطالعه مشابهی در خصوص اندازه گیری سرمایه اجتماعی در سطوح خرد و کلان انجام داده اند.

بسیاری از محققان از جمله نک و کیفر ]۸۴[، برگرن و همکاران[۲] ]۹۳[ و دیرمون و گریر[۳] ]۹۴[ در مطالعات خود با بهره گرفتن از داده های پیمایش جهانی ارزش ها (WVS) و تحلیل پاسخ ها به این پرسش که: “به طور کلی، آیا اکثر مردم قابل اعتمادند یا در برخورد با مردم باید بسیار محتاط بود؟” به اندازه گیری متغیر اعتماد پرداختند. در این حالت اعتماد از درصد تعداد پاسخ های “اکثر مردم قابل اعتمادند” پس از حذف پاسخ های “نمی دانم” به دست آمد.

نارایان و پریچت ]۷۴[ جهت بررسی رابطه میان سرمایه اجتماعی سطح روستایی و خروجی های اقتصادی، مطالعه جامعی را در اندازه گیری سرمایه اجتماعی در سطوح خرد و کلان در سطح کشور تانزانیا انجام داده اند. این محققان در مطالعه خود با طرح پرسش هایی در خصوص عضویت سرپرست خانوار در گروه ها، خصوصیات این گروه ها، ارزش های فردی و نگرش ها و نیز کمی سازی شاخص های اعتماد و عضویت های داوطلبانه به اندازه گیری متغیر سرمایه اجتماعی پرداختند. به طور مشابه کریشنا و آپهاف[۴] ]۹۵[ نیز در مطالعه خود جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی روی دو شاخص اعتماد و عضویت های داوطلبانه تمرکز کرده و نشان دادند سرمایه اجتماعی دارای ارتباط مثبتی با عملکرد اقتصادی است. وودهاوس[۵] ]۹۶[ در بررسی ارتباط میان سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی در کشور استرالیا، شاخص های مختلفی از جمله: نسبت جمعیت با تحصیلات عالی، نسبت جمعیتی که در سنین کمتر از ۱۵ سال مدرسه را ترک کردند، نرخ بیکاری قشر جوان، نسبت جمعیت با ۶۵ سال سن و بیشتر، نسبت خانوارها با دو یا چند وسیله نقلیه و… را به عنوان خصوصیات اجتماعی - اقتصادی نمونه مورد مطالعه خود معرفی کرده است. او همچنین جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی مجموعه ای از ۳۸ شاخص در قالب همکاری های غیررسمی، سرمایه اجتماعی در سطح خانواده، تعاملات اجتماعی، میزان اعتماد و سرمایه اجتماعی کاری را به گرفته است.

بر اساس جورنسکوف و تینگارد[۶] ]۹۷[ شاخص هایی مانند اعتماد، شاخص فساد، آزادی اقتصادی، نسبت عضویت های داوطلبانه و… می توانند جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی به کار روند. هانگ و همکاران[۷] ]۹۸[ با بهره گرفتن از داده های مطالعات بهداشت و بازنشستگی ( HRS ) تحت نظر دانشگاه میشیگان، جهت اندازه گیری سرمایه اجتماعی در خانوارهای مورد مطالعه، از سه متغیر مصنوعی اساسی در خصوص شناخت همسایگان، دیدار از همسایگان و نیز حضور در کلیسا استفاده کرده اند. موسایی و همکاران[۸] ]۹۹[  با به کارگیری یک پرسشنامه و طرح مواردی مانند اتکا به دیگران، اهمیت دوستان، اعتماد به افراد دیگر، عضویت در سازمان های هنری و ورزشی، زیست محیطی و ورزشی، اهدای خون، اهمیت مذهب، کمک به غریبه ها، وضعیت تاهل و میزان داوطلب شدن افراد به اندازه گیری متغیر سرمایه اجتماعی پرداخته اند. دونگ و همکاران[۹] ]۱۰۰[ در مطالعه خود از سه شاخص نماینده سرمایه اجتماعی بهره برده اند: نسبت مجموع وام ها و ضمانت های اعطا شده توسط شرکت به جناح های مرتبط بر کل دارایی، نسبت مجموع وام های دریافتی شرکت از جناح های مرتبط بر کل دارایی، نسبت شهرت و دارایی های نامشهود شرکت بر کل دارایی.

[۱] Durlauf

[۲] Berggren et al

[۳] Dearmon & Grier

[۴] Krishna & Uphoff

[۵] Woodhouse

[۶] Bjørnskov & Tinggaard Svendsen

[۷] Hong et al