چکیده:

امروزه تلاشهای ارزشمندی در هنر معاصر، در جهت بیان ایده های نو و تعامل خلاقانه ی آن با مخاطب مورد توجه است. چنانکه، اهمیت تکنولوژی اثر در مراتب بعدی؛ و استفاده از هر شیوه ی اجرایی  امکان پذیر است. به طوری که هنرمند برای خلق ایده و مفهوم خاص خود، می تواند از همه ی انواع هنرها به همراه سایر رسانه های جدید و علوم استفاده کند. در ایران نیز، فعالیتهای بسیاری در این زمینه انجام شده است. مثل نقاشانی که برای خلق آثار خود نه تنها از مدیوم نقاشی، بلکه به صورتی نو از سایر رسانه ها همچون انیمیشن بهره می گیرند تا ایده و مفهوم خود را به بهترین شکل انتقال دهند. در این میان تعامل بین این رشته ها و رسیدن به اثری واحد، منهای بررسی تکنیکی هر کدام بسیار حائز اهمیت است.

    در سالهای اخیر، انیمیشن ایران مسیرهای متنوع و خلاقانه ای را طی می کند. در این مسیر، هم در حوزه ی سنتی تعاملات نوینی را با نقاشی ابداع نموده و هم با توجه به تحولات هنر جدید، نگاه نویی را ارائه داده است؛ چنانکه کارکرد سنتی نقاشی و انیمیشن جای خود را به ساختارهای مفهومی و تعاملی در شکلهای جدید و گرایشهای هنر جدید داده است.

    در پژوهش حاضر، تعامل نقاشی و انیمیشن در دو نگرش سنتی و جدید مورد پژوهش؛ و به تحولات فوق در دو دهه ی اخیر هنر ایران پرداخته شده است. در روش پژوهش علاوه بر استفاده از منابع کتابخانه ای و منابع معتبر اینترنتی؛ به شیوه میدانی و از تجربیات و نظرات هنرمندان در مصاحبه و گفتگوها استفاده شده است.

کلید واژه ها: نقاشی متحرک، نقاشی-انیمیشن، نقاشی اینتراکتیو، ویدئوآرت انیمیشن

فهرست مطالب:

عنوان                                                                                                          صفحه                   

مقدمه …………………………………………………………………………………. 1

فصل اول: هنر جدید و هنرهای تعاملی

• هنر جدید ……………………………………………………………. 5
• اهمیت ایده در هنر جدید …………………………………………………………. 16
• نقش رشته ها و رسانه های مختلف در هنر جدید ………………………… 20
• هنرهای تعاملی ………………………………………………………………. 31

فصل دوم تعامل نقاشی و انیمیشن  

2-1     مروری مختصر بر هنر انیمیشن و ارتباط آن با نقاشی (کلیت و تاریخچه) ……………….  42

2-2     انیمیشن در میان هنرهای تجسمی ………………………  57

2-3     تاثیرات متقابل نقاشی و انیمیشن ………………………………….  62

2-4     نقش نقاشی در آثار هنرمندان انیمیشن ………………….  67

فصل سوم تعامل نقاشی و انیمیشن در هنر جدید

3-1     نقاشی و انیمیشن از نگاهی نو ……………………………….  73 

3-2     تعامل نقاشی و انیمیشن در هنر جدید ………………………..  75

فصل چهارم نقاشی و انیمیشن در دو دهه ی اخیر ایران (مصاحبه و تحلیل آثار هنرمندان)

4-1     علی اکبر صادقی …………………………………………………  93

4-2     احمد نادعلیان …………………………………………………………  102

4-3     بهنام کامرانی ……………………………………………………….  113

4-4    مریم کشکولی نیا …………………………………………………………..  123

4-5     علیرضا چیتایی ………………………………………………………………..  129

4-6     شیوا صادق اسدی ……………………………………………………………  136

4-7     نیاز آزادیخواه ………………………………………………………………………….  143

4-8     مرتضی احمدوند ………………………………………………………………….  150

نتیجه …………………………………………………………………………………………………………..  156

گزارش و تصاویر پروژه ی عملی …………………………………………………….  160

فهرست منابع …………………………………………………………………..  166

مقدمه

نقاشی به عنوان یکی از ابتدایی ترین و مهم ترین هنرها در زندگی بشر، از گذشته تا به حال حضور پر رنگی در تاریخ هنر داشته و دارد. این هنر در مراحل رشد خود دچار تغییرات بسیاری شده است. نقاشی و به ویژه طراحی به عنوان پایه ی اصلی بسیاری از هنرها دارای تاثیرات و ارتباطات گسترده ای با انواع هنرها است. یکی از این هنرها، انیمیشن است.

     این دو رشته از دوران باستان و قدیمی ترین شکل وجودیشان دارای ارتباط و تعامل نزدیک با یکدیگر بوده و هستند. (نقاشی درون غارها و سفالها و تداعی حرکت از طریق تکرار فرمها). این تعامل در مسیر تاریخ هنر و در دوره های مختلف به صورتهای متنوع بروز کرده است.

     در این پژوهش، تلاش بر این است که با ذکر خلاصه ای از این تعامل در تاریخ هنر، به کشف ارتباط تازه ی این دو رشته در هنر معاصر بپردازیم. به ویژه این تعامل جدید را در هنر ایران معاصر مطالعه نموده و هنرمندان فعال در این زمینه و آثارشان را معرفی کنیم.

     با این هدف، سوال اول پژوهش اختصاص دارد به چگونگی درک تعامل میان رشته های نقاشی و انیمیشن در حوزه ی ارتباطات اولیه و قدیمی این دو رشته، که فرضیه ی مشخصی دارد: یعنی این دو رشته از گذشته ارتباط تنگاتنگی داشته و در حوزه ی آکادمیک و سنتی، شاکله ی اصلی انیمیشن بر نقاشی استوار بوده است. اما سوال دوم به چگونگی تعامل نوین این دو رشته در حوزه ی هنر جدید مرتبط است. که فرض بر وجود نگرش تازه و آثاری در قالبی جدید منهای بررسی تکنیکی و عنوان مشخص هر یک از دو رشته است. لذا، برای شروع، مقدمه ای در خصوص هنر معاصر و رویکردهای تازه در هنر، پس از 1960 ضروری می نماید. چنانکه می توان زمینه های این ارتباط و تعامل نو را بیش از هر چیز در تجربیات هنر جدید دید.

     امروز در هنر معاصر، شاهد حضور هنرهایی هستیم که، علاوه بر زیبایی شناسی و تخصص و مهارت در یک رشته ی هنری، اندیشه و تفکر و ایده ی نو و انتخاب بهترین بیان برای القاء به مخاطب، اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل هنرمندان استفاده از انواع هنرها و رسانه های قدیم و جدید، و حتی سایر علوم و به ویژه تکنولوژی و امکانات جدید را به کار می گیرند تا به نتیجه ی مناسب برای رساندن هدف و ایده ی خود برسند. بدین ترتیب، هنرمند می تواند با توجه به احساس و نیاز خود انواع هنرها را تجربه کند و حتی از متخصصین در هر رشته کمک بگیرد تا اثر نهایی خود را در قالب یک اثر “هنر جدید” خلق کند.

     در این میان کاربرد هنرهای قدیمی و سنتی گذشته (همچون نقاشی، صنایع دستی، مجسمه و انیمیشن و …) که اکثرا طراحی محور هستند، بسیار چشمگیر است. گرچه این هنرها در کنار تکنولوژی جدید،  قابلیت‌های متفاوتی پیدا کرده اند، اما شاید به علت نوع کاربرد و بیان جدیدشان و همچنین جذابیت تکنولوژی و امکانات جدید، این پیش زمینه و پایه ی سنتی و اصلی دیگر به چشم نیاید.

     یکی از این هنرهای قدیمی که امروز کاربردهای وسیع و متنوعی در هنر جدید پیدا کرده، انیمیشن است. نکته ی مهم دراین حوزه، استفاده و کاربرد انیمیشن و قابلیت‌های بسیار آن در هنر جدید است. انیمیشن امروزی در معنا و با تعریف سنتی خودش به عنوان یک هنر مستقل، در این دست از آثار هنری مطرح نیست. درست مثل کاربرد سایر هنرهای سنتی گذشته در هنر جدید. مثل نقاشی.

     امروز تفکیک مرز میان نقاشی و انیمیشن که با وجود ارتباطشان، در گذشته قابل انجام بود، دیگر امکان پذیر نیست . دلیلی هم برای این کار وجود ندارد. امروز هنرمندان نقاش و انیماتور در کنار هم از قابلیت‌های این دو رشته و تعاملات میان آنها استفاده می کنند.

     پس، در دوران هنر جدید، دو شاخه ی نقاشی و انیمیشن، به شکلی دیگر ارتباط و تعاملات زیادی با هم دارند. چنانکه در هنر معاصر، امکان و قابلیت نوینی از تعامل و یکی شدن آنها به وجود آمده است. به طوری که هنرمندان معاصر گاه برای ارائه ی ایده و تفکر خود، قالبی تلفیقی مبتنی بر این دو رشته را استفاده نموده اند. بنحوی که نقاشی و انیمیشن اکنون وارد متن اصلی هنر جدید شده اند.

     البته ارتباط و تعامل این دو رشته، مورد توجه و کاربرد در حوزه های مختلف است. بطوریکه از یک سو هنرمندان انیماتور را می بینیم که همچون گذشته برای ساخت فیلمهای خود تا چه اندازه نیازمند نقاشی و هنرمندان نقاش هستند و حتی امروز با نگاهی نو به ساخت انیمیشنهای انتزاعی که کاربرد نقاشی و تعامل این دو رشته در آنها بسیار مشهود است، می پردازند. و از سوی دیگر در دنیای هنر جدید هنرمندان و نقاشانی را می یابیم که برای خلق ایده ی خود و رسیدن به بیان مناسب از قابلیت‌های انیمیشن بهره می گیرند. و این دو هنر را در کنار هم و در تعامل با هم به نحوی استفاده می کنند که نتیجه ی نهایی اثر هنری جدیدی است که اصالت آن در حوزه ی هیچ یک از دو رشته ی فوق نیست. بلکه در قالب جدید، فقط ایده و بیان اصالت داشته و دو قالب نقاشی و انیمیشن واسطه های زبانی در خدمت ایده می باشند. در این آثار جدید، اهمیت ایده و سیطره ی آن بر وجوه ساختارهای زیباشناسانه و تکنولوژی آثار نقاشی و انیمیشن قابل درک است.

     در حال حاضر با توجه به آثار جدید هنرمندان معاصر و درک اهمیت ایده و مفهوم در آثار هنر جدید، می توان بدون توجه به محدودیت قالبهای هنری، به خلق آثار هنری پرداخت. تا جایی که امروز در طبقه بندی هنرهای معاصر و نام گذاری آنها، دیگر مرزی وجود ندارد.