کامپیوتری با پرتودهنده مخروطی

چکیده

زمینه: شناسایی محل جسم خارجی که در اثر تروما وارد بافت های بدن می شود، برای خارج نمودن آن و تعیین نزدیکی جسم به اعضای حیاتی ضروری است. روش‌های تصویربرداری مختلفی برای شناسایی اجسام خارجی به کار گرفته شده‌اند. هدف این مطالعه مقایسه کارایی CBCT و رادیوگرافی دیجیتال در شناسایی اجسام خارجی است.

روش اجرا: اجسام خارجی از جنس شیشه معمولی، شیشه باریوم دار، چوب و سنگریزه با دو اندازه مختلف، در سه ناحیه متفاوت سر دو گوسفند جایگذاری شده و توسط رادیوگرافی دیجیتال در دو نمای لترال سفالومتریک و SMV و نیز CBCT تصویربرداری به عمل آمد. داده های حاصل از مشاهده تصاویر توسط مشاهده گران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته­ ها: حساسیت رادیوگرافی دیجیتال در نمای لترال سفالومتریک، رادیوگرافی دیجیتال در نمای SMV و CBCT به ترتیب 2/67، 3/32 و 6/76 درصد است. هیچ یک از سه روش تصویربرداری نتوانستند به خوبی جسم خارجی چوبی را شناسایی کنند. در بین انواع جسم خارجی، سنگریزه بیشتر از بقیه شناسایی شد (6/82 درصد). حساسیت تشخیصی CBCT در شناسایی اجسام خارجی بجز در مورد جسم خارجی چوبی، 100 درصد بود. دقت تشخیصی روش‌های تصویربرداری در شناسایی اجسام خارجی واقع در ناحیه لب، بیشتر از زاویه مندیبل و زاویه مندیبل بیشتر از سینوس ماگزیلا بود.

نتیجه ­گیری: حد قابل قبولی از رادیواپاسیته کافی است تا CBCT بتواند فارغ از محل و اندازه جسم خارجی، آن را با بیشترین دقت ممکن شناسایی کند.

کلیدواژه: اجسام خارجی، رادیوگرافی، توموگرافی کامپیوتری با پرتودهنده مخروطی

فهرست مطالب

چکیده خ

فهرست مطالب.. د

فهرست اشکال. ر

فهرست جداول. ز

فهرست نمودارها س

فصل 1    مقدمه. 1

1-1   زمینه مطالعه و بیان مسئله. 2

1-1-1    رادیوگرافی.. 4

1-1-2    توموگرافی کامپیوتری.. 6

1-1-3    تصویربرداری تشدید مغناطیسی.. 8

1-1-4    اولتراسونوگرافی.. 9

1-1-5    توموگرافی کامپیوتری با پرتودهنده ی مخروطی.. 10

1-1-5-1    مزیت های CBCT. 11

1-1-5-2    کاربردهای بالینی CBCT در دندان‌پزشکی.. 14

1-2   دلایل انتخاب موضوع. 20

1-3   بررسی متون. 22

1-4   اهداف، فرضیات و سؤالات تحقیق.. 32

1-4-1    هدف اصلی.. 32

1-4-2    اهداف اختصاصی.. 32

1-4-3    فرضیات تحقیق.. 32

1-5   تعریف عملیاتی واژه های تحقیق.. 34

فصل 2    روش تحقیق.. 35

2-1   نوع مطالعه. 36

2-2   متغیرهای مطالعه. 36

. 37

2-3-1    تهیه و جایگذاری جسم خارجی.. 37

2-3-2    روش‌های تصویربرداری به‌کاررفته. 42

2-3-3    تفسیر تصاویر توسط مشاهده گران. 44

2-4   روش جمع آوری اطلاعات.. 45

2-5   جامعه مورد بررسی.. 45

2-6   حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 46

2-7   تجزیه و تحلیل داده ها 46

2-8   ملاحظات اخلاقی مطالعه. 46

2-9   محدودیت‌های طرح.. 47

2-10 تغییرات نسبت به طرح اولیه. 48

فصل 3    یافته ها 49

3-1   توافق مشاهده گران. 50

.. 51

. 58

فصل 4    بحث و نتیجه گیری.. 60

4-1   بحث.. 61

4-1-1   روش تصویربردای.. 63

4-1-2   جنس جسم خارجی.. 66

4-1-3   محل جایگذاری جسم خارجی.. 70

4-1-4   اندازه جسم خارجی.. 73

4-2   نتیجه گیری.. 76

4-3   پیشنهادات.. 78

فصل5     منابع. 81

Abstract  90

فهرست اشکال

شکل ‏2‑1. اجسام خارجی به‌کاررفته از جنس شیشه باریوم دار، شیشه معمولی، چوب و سنگریزه بودند. 38

شکل ‏2‑2. آماده سازی محل جایگذاری جسم خارجی در سر گوسفند. 40

شکل ‏2‑3 . نحوه قرار گیری سر گوسفند در دستگاه CBCT افقی. 41

شکل ‏2‑4. ثابت سازی سر گوسفند در دستگاه رادیوگرافی دیجیتال. 41

شکل ‏2‑5. تصویر حاصل از رادیوگرافی دیجیتال از سر گوسفند در نمای لترال سفالومتریک. 43

شکل ‏2‑6. تصویرحاصلازرادیوگرافی دیجیتال در نمایSMV. جسم خارجی قرار گرفته بین استخوان مندیبل و عضلات ناحیه صورت قابل رؤیت است. 44

فهرست جداول

جدول ‏1‑1. دوز مؤثر تقریبیرادیو گرافی‌های رایج در دندان‌پزشکی و CBCT. 13

جدول ‏1‑2. بررسی شناسایی اجسام خارجی توسط روش‌های تصویربرداری مختلف در مطالعات. 22

جدول ‏2‑1. متغیرهای مطالعه. 36

جدول ‏3‑1ضریب کاپای حاصل از اندازه‌گیری های قرینه، برای ارزیابی توافق دوبه‌دوی مشاهده‌گران. 50

جدول ‏3‑2.حساسیت، ویژگی و دقت در شناسایی اجسام خارجی بر حسب روش‌های تصویربرداری مختلف. 52

جدول ‏3‑3. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی با اندازه های مختلف. 53

جدول ‏3‑4. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی بر حسب جنس جسم خارجی. 53

جدول ‏3‑5. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی برحسب روش تصویربرداری و اندازه جسم خارجی. 54

جدول ‏3‑6. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی جسم ‌خارجیبرحسب روش تصویربرداری و جنس جسم. 55

جدول ‏3‑7. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی بر حسب محل جایگذاری و روش تصویربرداری. 57

جدول ‏3‑8. کیفیت تصویر اجسام خارجی در تصویربرداری های مختلف برحسب جنس جسم خارجی. 58

جدول ‏3‑9. کیفیت تصویر اجسام خارجی در تصویربرداری های مختلف برحسب جنس جسم خارجی و محل جایگذاری آن. 59

جدول ‏4‑1. دانسیته اجسام خارجی به‌کاررفته و ساختمان‌های مجاور آن (6, 79) 67

فهرست نمودار ها

نمودار ‏3‑1.حساسیت، ویژگی و دقت روش‌های تصویربرداری مختلف در تشخیص اجسام خارجی. 52

نمودار ‏3‑2. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی توسط رادیوگرافی دیجیتال با نمای لترال سفالومتری برحسب جنس جسم خارجی. 56

نمودار ‏3‑3. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی توسط رادیوگرافی دیجیتال با نمای SMV برحسب جنس جسم خارجی. 56

نمودار ‏3‑4. حساسیت، ویژگی و دقت شناسایی اجسام خارجی توسط CBCT برحسب جنس جسم خارجی. 57

• مقدمه

• زمینه مطالعه و بیان مسئله

جسم خارجی به هرگونه جسمی که خارج از بدن منشأ می‌گیرد، اطلاق می‌گردد.محافظه‌کارترین انسان‌ها هم در طول زندگی خود، تعداد زیادی آسیب جزئی مانند افتادن، بریدگی، ساییدگی، خراش و سوختگی را تجربه می‌کنند. همه افراد، دچار زخم‌های ناشی از فرورفتن اجسامی مانند باریکه‌های چوب، سوزن و خار گشته، و یا با شیشه دچار بریدگی می‌شوند (1).

اجسام خارجی از راه‌های مختلفی وارد بدن می‌شوند: یا خورده می‌شوند، یا به حفره‌های بدن داخل می‌شوند و یا از طریق تروما یا آسیب ایاتروژنیک به بدن نفوذ می‌کنند. تصادف با وسایل نقلیه موتوری و زخم‌های ناشی از گلوله از علل شایع اجسام خارجی تروماتیک هستند (2).

برخی افراد مستعد آسیب ناشی از جسم خارجی هستند. این افراد عبارتند از: کودکان و بزرگ‌سالان با توانایی کم ذهنی؛ افرادی که سابقه ترومای اخیر داشته‌اند؛ افرادی که تحت اعمال جراحی یا وسیله گذاری قرار می‌گیرند؛ افرادی که به جادوگری و شعبده‌بازی علاقمندند، سوء مصرف الکل یا مواد مخدر دارند، و یا در فعالیت‌های مجرمانه شرکت می‌کنند؛ قربانیان تجاوز بدنی یا حمله‌های تروریستی؛ و در نهایت کارکنان نظامی (2).

در ناحیه سر و گردن، اجسام خارجی اغلب به علت وقایع مختلف نظیر تصادفات ترافیکی ، انفجارها،زخم‌های ناشی از شلیک گلوله و یا در اثر مداخلات درمانی در ناحیه ماگزیلوفاسیال ایجادمی‌گردند، و مسئول 8/3 % از یافته‌های آسیب شناختی در این ناحیه هستند (3).

بسته به نوع تروما ، ترکیب و نوع جسم خارجی و مکان آنمی‌تواند متنوع باشد، برای مثال از تکه‌های چوب در کره چشم گرفته تا مواد قالب‌گیری در سینوس ماگزیلا یا تکه‌هایی از دندان در چشم (4, 5). در دندان‌پزشکی و در استخوان‌های فک، اجسام خارجی اغلب تکه‌هایی از آمالگام یا وسایل اندودونتیک هستند. اجسام شایع معمول در بافت نرم سر و گردن، شامل باریکه‌های چوب، قطعات شیشه، اجسام فلزی وذرات سنگ وشن هستند(6).

عوارض جسم خارجی در بدن عبارتند از: درد، ناراحتی، تورم و تندرنس؛ ایجاد سلولیت و آبسه؛ مهاجرت جسم خارجی به مناطق دوردست و آسیب بالقوه عروقی یا عصبی ناشی از آن (2). عفونت، التهاب و درد از مشکلات بالقوه بعد از اثر جسم خارجی می‌باشند.واکنش‌های التهابی و تشکیل گرانولوم می‌تواند ترمیم زخم را معیوب سازد. به علاوه، جسم خارجی می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند آبسه‌های اینتراکرانیال گردد. برای جلوگیری از ایجاد عوارض، باید در زمان مناسب جسم خارجی را تشخیص داده و آن را خارج کرد (6, 7).

اجسام خارجی سطحی به طور معمول به آسانی قابل برداشتن هستند، اما اجسام خارجی نفوذی به سختی برداشته می‌شوند.تعیین این که آیا جسم خارجی نزدیک ساختارهای زنده و حیاتی هست یا نه، و میزان خطر عمل جراحی برداشتن جسم خارجی برای بیمار، ضروری است (8).

تشخیص و تعیین مکان جسم خارجی بر اساس شرح‌حال بیمار، معاینه بالینی و تصویربرداری صورت می‌گیرد(3) . اشیای فلزی به جز آلومینیوم رادیواپاک هستند. همچنین، استخوان اکثر حیوانات و همه اجسام خارجی شیشه‌ای در رادیوگرافی اپاک هستند. اغلب جسم‌های خارجی پلاستیکی و چوبی (مثل تیغ کاکتوس و باریکه‌های چوب) و استخوان اکثر ماهی‌ها در رادیوگرافی،رادیواپاک نیستند (2).

روش‌های تصویربرداری مختلفی مانند رادیوگرافی‌های ساده (دو بعدی(، توموگرافی کامپیوتری(CT) ، تصویربرداری تشدید مغناطیسی(MRI) و سونوگرافی برای یافتن اجسام خارجی به‌کار رفته‌اند(6).

روش‌های متداول تصویربرداری از جسم خارجی عبارتند از: رادیوگرافی معمولی[1] و دیجیتال[2]، توموگرافی کامپیوتری[3]، تصویربرداری تشدید مغناطیسی[4]، اولتراسونوگرافی[5] و توموگرافی کامپیوتری با پرتودهنده مخروطی[6].

[1]Conventional Radiography