چکیده XIV

فصـل اول کلیــات.. 1

1-1.مقدمه. 2

2-1 مراحل اجرای تحقیق. 3

شکل 1-1 مراحل اجرای تحقیق. 3

3-1. تشریح و بیان مسئله. 4

4-1.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق. 5

5-1.سوالات تحقیق. 5

6-1. اهداف تحقیق. 6

7-1.فرضیات تحقیق. 6

8-1.تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 6

1-8-1.منظر مالی. 6

2-8-1.منظر مشتری.. 6

3-8-1.منظر فرایند های داخلی. 7

4-8-1.منظر رشد و یادگیری 7

فصــل دوم. 8

واکاوی ادبیات پژوهش… 8

1-2مقدمه. 9

2-2.تاریخچه و مفاهیم مرتبط با پژوهش… 10

3-2.مدیریت استراتژیک.. 10

4-2.استراتژی.. 11

5-2.فرایند مدیریت استراتژیك.. 11

1-5-2. تدوین استراتژی.. 11

2-5-2. اجرای استراتژی.. 12

3-5-2. ارزیابی و كنترل استراتژی.. 13

4-5-2.تاریخچه ارزیابی عملکرد. 14

جدول 1-2: تاریخچه ارزیابی عملکرد(مجیبی ،1384،ص 17) 15

6-2.عملكرد. 17

8-2مدیریت عملكرد. 17

9-2.اصول مدیریت عملكرد. 18

10-2.مدیریت عملكرد سازمانی. 19

11-2مزایای ارزیابی عملكرد. 19

12-2.اهمیت ارزیابی عملكرد. 20

13-2.كاربردهای ارزیابی عملكرد. 20

1 ـ تصمیم گیری : برنامه ریزی و هماهنگی. 20

14-2. اهمیت و نقش سنجش عملكرد در سازمان. 21

15-2. ویژگی های معیارهای سنجش عملكرد. 21

16-2.معایب سیستم های سنتی اندازه گیری عملكرد. 22

جدول شماره 2 ـ 2مقایسه معیارهای سنتی و نوین سنجش عملكرد (زنجیردار و همکاران،1389). 23

17-2. رویكردهای موجود در سنجش عملكرد. 23

1-17-2. رویكردهای تك بعدی سنجش عملكرد. 23

1-1-17-2. حسابداری منابع انسانی. 24

2-1-17-2.. ارزش افزوده اقتصادی.. 24

3-1-17-2.. مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت.. 24

4-1-17-2. سرمایه فكری.. 25

2-17-2. رویكردهای چند بعدی سنجش عملكرد. 25

1-2-17-2. رویكرد ذینفع. 25

2-2-17-2. كارت امتیازی متوازن. 26

شكل شماره 1 ـ 2 رابطه بین جنبه های كارت امتیازی متوازن (زنجیردار و همکاران،1389). 27

18-2 . روش ارزیابی متوازن به عنوان یک سیستم مدیریت استراتژیك.. 27

19-2.الگوی كارت امتیازی متوازن. 29

20-2.عناصر كلیدی كارت امتیازی متوازن. 29

21-2.وجوه كارت امتیازی متوازن. 30

1-21-2. وجه مالی. 30

2-21-2. وجه مشتری.. 31

3-21-2. وجه رشد و یادگیری.. 31

4-21-2. وجه فرایندهای داخلی. 31

شكل 2-2. تبدیل استراتژی سازمان به چهار وجه كارت امتیازی متوازن. 32

22-2. مزایا و كاربردهای كارت امتیازی متوازن. 32

23-2.  محدویت های كارت امتیازی متوازن. 33

24-2. گام های پیاده سازی كارت امتیازی متوازن. 34

25-2. استراتژی و كارت امتیازی متوازن. 35

1-25-2. تفسیر چشم انداز 35

2-25-2. ارتباط و مرتبط سازی.. 35

3-25-2. برنامه ریزی تجاری.. 36

4-25-2. بازخورد و یادگیری.. 36

26-2.ارزیابی متوازن در بخش های عمومی و دولتی. 37

27-2. معرفی روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 38

1-27-2. روش تحلیل سلسله مراتبی AHP. 38

2-27-2. فرایند تصمیم گیری سلسله مراتبی گروهی. 39

3-27-2. ویژگی های روش تحلیل سلسله مراتبی AHP. 41

28-2.واکاوی ادبیات پژوهش… 41

1-28-2.واکاوی ادبیات پژوهش در جهان. 41

جدول شماره3-2 .خلاصه تحقیق های انجام شده درجهان. 47

2-28-2.واکاوی ادبیات پژوهش در ایران. 48

29-2.چارچوب و مدل  پژوهش… 51

شكل5-2 :مدل پزوهش (کاپلان و نورتون ،2000) 51

30-2 .تاریخچه شركت های تولید كننده اكسل سایپا 51

31-2 .تاریخچه شركت های تولید كننده بهران محور سایپا 52

فصل سوم. 53

روش شناسی تحقیق. 53

1-3 مقدمه. 54

2-3 روش تحقیق. 55

 

 

3-3 مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیر ها 56

شکل 1-3 مدل مفهومی تحقیق برگرفته از مدل BSC (کاپلان ونورتون 1992) 56

جدول 1-3 فهرستی از شاخصه ها و استرا تژی های شرکت مورد بررسی با رویکرد مدل BSC. 57

4-3روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 58

5-3 جامعه  و نمونه آماری.. 58

6-3 روش نمونه گیری.. 61

6-3 روش جمع آوری اطلاعات وابزار گردآوری.. 61

7-3 مقیاس و طیف ابزار اندازه‌گیری.. 62

جدول 2-3 امتیازبندی مقیاس تحقیق. 63

8-3روایی یا اعتبار پرسشنامه. 63

9-3پایایی. 63

جدول 3-3 شاخص تصادفی (مهرگان،1383،ص173) 65

شکل1-3 ضریب پایایی پرسشنامه دوم برای نمونه آماری شرکت محورسازان کوشا 67

شکل2-3 ضریب پایایی پرسشنامه دوم برای نمونه آماری شرکت گاما خودرو 67

شکل3-3 ضریب پایایی پرسشنامه دوم برای نمونه آماری شرکت بهران محور 67

شکل4-3 ضریب پایایی پرسشنامه سوم. 67

فصل چهارم 68

تجزیه و تحلیل داده‌ها 68

1-4 مقدمه‏. 69

2-4 تعیین وزن معیارها و زیر معیارها با بهره گرفتن از روش AHP. 70

.. 71

جدول 1-4 ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم. 72

1-2-4 تعیین وزن مناظر مدل BSC با بهره گرفتن از نرم افزار EXPERT CHOICE. 73

شکل 2-4 خروجی نرم افزار وزن دهی مناظر رویکرد BSC. 73

2-2-4 تعیین وزن زیر شاخصه های مناظر مدل BSC با بهره گرفتن از نرم افزار EXPERT CHOICE. 74

1-2-2-4 وزن شاخصه های منظر مالی. 74

شکل 3-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های مالی. 74

2-2-2-4 وزن شاخصه های منظر فرایندهای داخلی. 75

شکل 4-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های فرایندهای داخلی. 75

3-2-2-4 وزن شاخصه های منظر مشتری.. 76

شکل 5-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های مشتری.. 76

4-2-2-4 وزن شاخصه های منظر رشد و یادگیری.. 77

شکل 6-4 خروجی نرم افزار وزن دهی شاخصه های رشد و یادگیری.. 77

جدول:2-4 شاخصه ها وزیر شاخصه های ارزیابی شرکت های مورد مطالعه بر مبنای رویکرد BSC. 78

3-4 آزمون نرمال بودن داده ها 79

7-4شکل خروجی نرم افزار آزمون کولموگروف اسمیرنوف.. 79

شکل 8-4: خروجی نرم افزار آزمون کولموگروف اسمیرنوف.. 80

4-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی محورسازان  گروه کوشا 80

جدول:3-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی محورسازان گروه کوشا 81

5-4  آزمون فرضیه های مرتبط با جامعه آماری اول( شركت محورسازان  گروه کوشا) 82

1-5-4 آزمون فرضیه اول. 82

2-5-4 آزمون فرضیه دوم 82

شکل 9-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 2(شرکت محورسازان کوشا) 82

3-5-4 آزمون فرضیه سوم 83

شکل 10-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 3(شرکت محورسازان کوشا) 84

4-5-4 آزمون فرضیه چهارم 84

شکل 11-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 4(شرکت محورسازان کوشا) 86

6-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی گاما خودرو. 86

جدول:4-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی گاما خودرو 87

7-4  آزمون فرضیه های مرتبط با جامعه آماری دوم (شركت گاماخودرو) 88

1-7-4 آزمون فرضیه اول. 88

2-7-4 آزمون فرضیه دوم 88

شکل 12-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه 2(شرکت گاما خودرو) 88

3-7-4 آزمون فرضیه سوم 89

شکل 13-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه3(شرکت گاما خودرو) 90

4-7-4 آزمون فرضیه چهارم 90

شکل 14-4: خروجی نرم افزار آزمون تی استیودنت  فرضیه4(شرکت گاما خودرو) 91

8-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شركت تولیدی بهران محور. 92

جدول:5-4 تشکیل کارت امتیازی متوازن شرکت تولیدی بهران محور 93

9-4  آزمون فرضیه های مرتبط با جامعه آماری سوم (شركت بهران محور) 94

1-9-4 آزمون فرضیه اول. 94

2-9-4 آزمون فرضیه دوم 94

3-9-4 آزمون فرضیه سوم 95

4-9-4 آزمون فرضیه چهارم 96

97

100

. 100

. 100

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات.. 103

. 104

.. 104

104

. 105

.. 106

… 107

.. 107

.. 108

1-4-5 پیشنهادات عملیاتی. 108

2-4-5 پیشنهادات تحقیقات آتی. 109

پیوست ها وضمائم. 111

پیوست شماره 1 نمونه پرسشنامه اول. 112

نمونه پرسشنامه دوم (پرسشنامه داخلی) 116

نمونه پرسشنامه سوم (پرسشنامه مشتری) 117

119

. 119

. 120

چکیده

اغلب سازمان ها به دنبال ارزیابی وضعیت فعلی خود و در پیش گرفتن تمهیداتی برای بهبود آن شرایط در آینده می باشند. از این رو ارزیابی عملکرد یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه در مدیریت نوین تلقی می شود. عموما ارزیابی عملکرد صنایع یک عنصر ضروری و اساسی در برنامه ریزی، کنترل و تصمیم گیری اثربخش به شمار می رود.

مقاله حاضر با بهره گرفتن از تلفیق تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره و کارت امتیازی متوازن، روشی برای ارزیابی عملکرد شرکت های اکسل سازی سایپا ارائه می‌دهد. در ابتدا با نظر متخصصان و همچنین مطالعه پیشینه تحقیق، به جمع‌ آوری شاخص های مرتبط با ارزیابی عملکرد شرکت های مربوطه پرداخته شد و سپس با نظر خبرگان ، 36 شاخص کلیدی برای درنظرگرفته‌شد . به‌علاوه، اوزان نسبی شاخص ها و معیارها از طریق  فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)محاسبه گردید. سپس با بهره گرفتن از آزمون تی استیودنت و نرم افزار  spss  فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. نهایتا˝ با تلفیق روش AHP و تکنیک SAW به رتبه‌بندی شرکت های سازنده اکسل سایپا  پرداخته شد.

کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، کارت امتیازی متوازن،فرایند تحلیل سلسله مراتبی،روش میانگین وزنی ساده 

1-1.مقدمه

از دیرباز شكاف میان عرصه نظر و عمل از جمله مشكلاتی بوده است كه گریبانگیر موجودیت های انسانی، چه در بعد فردی و چه در بعد جمعی و سازمانی بوده است. مشكلی كه اندیشمندان حوزه های مختلف فكری را برآن داشته تا پاسخ هایی برای آن تدارك ببینند. هر حوزه ای از حوز ه های معارف بشری از منظری به این موضوع پرداخته است. فیلسوفی چون سقراط از عدم امكان مغایرت میان نظر و عمل بحث كرده و معتقد است انحراف و كجروی در عمل مطابق است با انحراف در نظر. فیلسوفی دیگر چون دیوید هیوم از عدم لزوم متابعت بایدهای عملی از هست های نظری صحبت می كند.. فراتر از تلا شهای بشری، این مسأله در صدر آموزه های دینی انبیاء و اولیای الهی قرار داشته است. بطوریكه از سوی حضرت حق، عدم انطباق نظر و عمل و به تعبیر دیگر قول و فعل به شدت مورد نكوهش قرار گرفته و تقبیح شده است.  در علم مدیریت نیز مسأله فوق به دغدغه ای جدی تبدیل شده است؛ بطوریكه نتایج بررسی ها نشان می دهد، 90 درصد از برنامه های راهبردی سازمان ها، در عمل با شكست مواجه می گردند و علت اصلی این امر نیز عدم ارتباط میان” ساحت نظر و عمل “است. بدین معنا كه در ساحت نظری، ایده ها و اهداف بیان می شوند و در عرصه عمل، برنامه هایی اجرا می شوند كه ارتباط منطقی و قابل سنجشی با آرمان ها وسیاست های تدوین شده ندارند. به بیان دیگر، ریشه این مشكل، در عدم تنظیم و تنسیق مدلی جامع جهت ترجمه چشم انداز و سیاست ها به برنامه های عملیاتی نهفته است. از منظری كاركردگرایانه  تاكنون مدل هایی جهت رفع این مشكل جدی در سطح سازمان های انسانی ارائه شده است كه می توان مدل ارزیابی متوازن (BSC) را در زمره مهمترین آنها قلمداد كرد(الوانی و همکاران ،1387).

در این بخش ابتدا بیان مسئله و ضروت انجام پژوهش و سپس اهداف ،سوالات و فرضیات پژوهش عنوان شده است و در ادامه روش و قلمروی پژوهش آمده است و در اخر نیز تعریف مفهومی و عملیاتی ذکر شده است .

2-1 مراحل اجرای تحقیق

شکل 1-1 مراحل اجرای تحقیق

3-1. تشریح و بیان مسئله

در سال­های پایانی 1980مقالات متعددی در نشریات مدیریتی اروپا ­­­­­وامریکا درمورد ناکارآمدی روش­های ارزیابی عملکرد شرکت­ها منتشر شد.

در دوران عصر صنعتی، رویكردهایی كه در زمینه سنجش عملكرد شركت ها و سازمان ها وجود داشت رویكردهایی صرفاً مالی بر مبنای حسابداری بودند كه از آن ها تحت عنوان سیستم های سنجش عملكرد سنتی یاد می شود. این رویكردها همیشه تحت شرایط و اصول حسابداری سنتی ای كه در آن زمان رایج بود محدود بودند. به تدریج كه شركت ها و سازمان ها وارد عصر اطلاعاتی شدند و مزیت رقابتی خود را در جاهای دیگری غیر از كاهش هزینه و افزایش بهره وری دیدند، این رویكردها نیز توسعه یافتند و از حالت تك بعدی كه همان بعد مالی بود به حالت چند بعدی تغییر یافتند(زنجیردار و همکاران،1389).

پیچیده ترشدن مناسبات اقتصادی و مسائل کسب و کار در آستانه ی قرن 21،اتکای شرکت ها به سنجه های مالی برای ارزیابی عملکرد و نشان دادن نقاط قوت و ضعف انها،کم رنگ شد و نارسایی سنجش­های مالی صرف بیش ازپیش نمایان گردید.

به طوری که، روش سنتی ارزیابی عملکرد که عمدتا بر سنجه های مالی استوار بود ،نه تنها در انعکاس کامل دلایل توفیق و یا عدم توفیق شرکت ها کفایت لازم ر انداشتند، بلکه ارتباطی منطقی و­علت ومعلولی بین عوامل محرکه­ی توفیق و دستاورد های حاصله نیز برقرار نمی­کردند . بدین  ترتیب کاپلان و نورتون اعلام کردندکه برای ارزیابی کامل ازعملکرد سازمان می­بایست این عملکرد از چهار زاویه مورد ارزیابی قرارگیرد :

1)منظر مالی    2)منظر مشتری    3)منظر فرایند های داخلی   4 )منظر یادگیری و رشد (کاپلان و نورتون،ترجمه بختیاری ،1383،ص1تا26).    

لذا در این پژوهش تلاش می شود تا با بهره گرفتن از روش ارزیابی متوازن که به جنبه های مختلف سازمان ها و شرکت ها توجه دارد و باعث ایجاد یک نظام ارزیابی عملکرد پویا می شود ،شركت های تولید كننده اكسل سایپا به طور واقعی مورد ارزیابی گرفته و چهار شاخص کارت امتیازی متوازن از لحاظ میزان اهمیت رتبه بندی گردد .

4-1.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق

امروز، ضرورت داشتن استراتژی برای سازمان ها مورد توافق همه اندیشمندان و صاحب نظران مدیریت است. مدیریت استراتژیک مفهومی از مدیریت است كه وظیفه اصلی آن ایجاد تعادل میان سازمان ها با محیط آن می باشد.

در این سبك از مدیریت، مدیر بیش از هر چیز نیازمند آگاهی مستمر از عملكرد های سازمان و تغییرات محیطی و محاطی است، تا بتواند وظیفه خود را در ایجاد تعادل بین سازمان و محیط به خوبی انجام دهد. چه در غیر این صورت تضمینی بر بقا و ادامه حیات سازمان نیست و تغییرات سریع و جهانی شدن ارتباطات سازمانی، ضرورت تطابق سازمان بر محیط و دسترسی فوری به اطلاعات محیطی را چندین برابر ساخته است و از طرفی یكی از مؤلفه های ایجاد این موازنه شناخت عمیق منابع انسانی و ارزش های متوجه آن است تا امكان برنامه ریزی استراتژیک منابع میسر گردد؛ و از آنجا كه منابع سازمانی نیز به نوبه خود، در طبقات و طیف های گوناگون قرار می گیرند لذا اعمال مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک روی هر طیف از منابع سازمان، ابعاد تخصصی داشته و ساز و كارهای خاص خود را طلب می كند(عزیزی، 1380 ،ص 12).

ولی مسئله مهمتر در فرایند مدیریت استراتژیک ، موضوع پیاده­سازی استراتژی است. در راه پیاده سازی استراتژی همواره موانعی وجود دارد که  کاپلان و نورتون برای رفع این موانع روش ارزیابی متوازن را به عنوان ابزار نیرومند در تحقیق استراتژی های سازمان و شرکت ها به مدیران عرضه کردند . لذا در این تحقیق تلاش می­ شود با بهره گرفتن از روش ارزیابی متوازن که به جنبه های مختلف سازمان ها و شرکت ها توجه دارد و باعث ایجاد یک نظام ارزیابی عملکرد پویا می­ شود، شركت های تولید كننده اكسل سایپا به طور واقعی مورد ارزیابی قرارگیرد .

5-1.سوالات تحقیق

 دغدغه پژوهشگران این است که به سوالات زیرپاسخ دهند :

1)آیا در شركت های تولید كننده اكسل سایپا اهداف مالی، مشتری،فرایندهای داخلی و رشدویادگیری تحقق یافته است ؟

2)کدامیک از چهار شاخص های کارت امتیازی متوازن در شركت های تولید كننده اكسل سایپا از اهمیت بیشتری برخور دار می باشد ؟

6-1. اهداف تحقیق

1. ارزیابی شاخص های کارت امتیازی متوازن در شركت های تولید كننده اكسل سایپا

2.رتبه بندی شاخص های کارت امتیازی متوازن در شركت های تولید كننده اكسل سایپا

7-1.فرضیات تحقیق

در این تحقیق با توجه به موضوع و جامعه هدف فرضیه های زیر مفروض است.

1-شاخص های مالی شركت های تولید كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

2-شاخص های مشتری شركت های تولید كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

3-شاخص های فرایندهای داخلی شركت های تولید كنند كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

4-شاخص های رشد و یادگیری شركت های تولید كننده اكسل سایپا در سال 1391 تحقق یافته است.

8-1.تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

1-8-1.منظر مالی

در این وجه كارت امتیازی متوازن، نتایج اقتصادی حاصل از اجرای استراتژی ها، مورد سنجش قرار می گیرند. همان گونه كه در سیستم های برنامه ریزی قبل از برنامه ریزی استراتژیک و نظام های كنترلی مطابق آنها عملكرد مالی می توانست با شاخص هایی همچون سود عملیاتی و برگشت سرمایه و میزان ارزش افزوده سنجیده شود، در كارت امتیازی متوازن، به عنوان رویكردی به سنجش عملكرد و در نتیجه ابزاری جهت كنترل، عملكرد مالی با نسبت ها و شاخص های مشابهی سنجیده می شود (آخشیک ،1388).

2-8-1.منظر مشتری

واژگان کلیدی: ثابت های بنیادی –نظریه های تانسوری-نرده ای-کیهانشناسی-– ثابت ساختار ریز- معادلات اینشتین.

 

1

2

1-2 نظریه ی برنز-دیک   6

فصل دوم 

1-2نسبیت عام وکیهانشناسی  10

2-2تانسور انرژی- تکانه  13

2-3 قانون پایستگی انرژی   16

2-4 معادلات اینشتین  17

2-5 کیهان شناسی استاندارد 22

فصل سوم 

ارائه ی یک مدل گرانشی برای تغییرات ثابت ساختار ریز 29

3-1بررسی تغییرات ثابت ساختار ریز 30

3-2 عصر سلطه ی غبار: 38

3-3 عصر سلطه تابش    42

ب

 

3-4 دوره ی سلطه ی خمیدگی  48

3-5عصر ی ثابت سلطه کیهانشناسی  51

3-6جهان های تورمی  53

3-7 مراحل اولیه ی عالم  55

فصل چهارم 

بحث و نتیجه گیری و مشاهدات   58

4-1 بحث و بررسی نتایج مراحل پنجگانه ی فصل سوم  59

4-2  اثرات تغییرات ثابت ساختار ریز بر پایداری مولکول ها ،اتمها و هسته ها 62

4-3 نتایج مشاهدات تلسکوپ VLT برای تغییرات ثابت ساختار ریز 65

4-4حدود تغییرات ثابت ساختار ریز با پتانسیل گرانشی در طیف کوتوله های سفید  67

پیوست الف   71

محاسبه ی ضرایب کریستوفل: 71

پیوست ب       77

جدول تغییرات α  74

مراجع و ماخذ  75

 

شکل2-1دسته بندی معادلات فریدمن…………………………………………………………………………………………….26

شکل 3-1نمودار تحول عددی  درعصرغبار…………………………………………………………………………………42

شکل3-2نمودار تحول عددی  در عصر تابش………………………………………………………………………………48

 

شکل3-3 نمودار تحول عددی  در عصر درخمیدگی………………………………………………………………..51

شکل3-4 نمودار تحول عددی  در عصر ثابت کیهانشناشی………………………………………………………52

شکل4-1 نمودار تحول عددی  بر جسب زمان کیهانی در عصر غبار………………………………………..64

شکل2-4 نمودار   بر حسب  ………………………………………………………………………………………..70

جدول تغییرات α…………………………………………………………………………………………………………………………..74

فهرست پیوستها

پیوست الف: محاسبه ی ضرایب کریستوفل……………………………………………………………………………….70

پیوست ب: جدول تغییرات α…………………………………………………………………………………………………….74

مقدمه

ثابت های فیزیکی مفاهیم ناشناخته ای برای ما نیستند. در هنگام مطالعه ی قانون های طبیعت ما به اعداد ثابت و بدون یکایی که با این قوانین در ارتباط هستند بر می خوریم. یکی از سوالات مهم که در حوزه ی فیزیک نظری حائز اهمیت می باشد این است که آیا ثابت های بنیادی در مراحل تحول عالم ثابت هستند یا این که در طول تحول عالم تغییر یافته اند. نظریه های مختلفی مانند نظریه ابر ریسمان هستند که این تغییرات را پیش بینی می کنند. بنابراین اراِئه ی مدل هایی که این تغییرات را بررسی می کنند در حوزه ی فیزیک نظری حائز اهمیت می باشند. یکی از مسائلی که کیهانشناسان در تلاش های خود برای بررسی نتایج نجومی تغییرات زمانی ثابت ساختار ریز با آن مواجه شده اند عدم وجود یک نظریه دقیق بوده است که مدل های کیهانشناسی در حضور تغییر ثابت ساختار ریز را توضیح دهد. تا همین اواخر امکان تجزیه و تحلیل رفتار تغییر  α کیهانی در روشی که بتواند جهان را همانند تغییر ثابت گرانشی  در نظریه برنز- دیک یا بیشتر نظریه های تانسوری- نرده ای در گرانش توضیح دهد وجود نداشته است.

مشاهدات اخیر انگیزه ای برای تدوین و بررسی جزئیات تغییر ثابت ساختار ریز  کیهانی را ایجاد کرده است. مشاهدات چندگانه ای که در نقاط مختلف زمین روی انتقال به سرخ کوازارها انجام شده است. در این مشاهدات برای اولین بار شواهدی ارائه داده است که نشان می دهد ثابت ساختار ریز ممکن است با زمان کیهانی تغییر کند.

در سال 1999 شواهدی از طیف جذبی کوازارها بدست آمد. که نشان می داد ثابت ساختار ریز ممکن است در گذشته مقدار کمتری داشته باشد.

 

البته این ایده که ثابت ساختار ریز با زمان کیهانی تغییر می کند اولین بار درسال 1948  مطرح شد . جورج گاموف همانند دیراک که نشان داد ثابت گرانشی با زمان کیهانی رابطه ی عکس دارد و پیشنهاد کرد که تغییر ثابت ساختار ریز با زمان کیهانی به صورت  است.

در این نوشتار بار الکتریکی را با یک میدان نرده ای بدون جرم را در نظر می گیریم سپس چگونگی تغییر این میدان نرده ای را در دوره های غبار، تابش،خمیدگی، ثابت کیهانشناسی مورد بحث و بررسی عددی قرار می دهیم. در فصل اول مقدمه ای بر کار هایی که در زمینه ی تغییرات ثابت های مختلف فیزیکی شده است آورده ایم. در فصل دوّم مروری داریم بر نسبیت عام و کیهانشناسی استاندارد، در فصل سوم با توجه به مدل گرانشی ارائه شده معادلات کیهانشناسی مدل را بدست آورده  و به بحث و بررسی این معادلات در دوره های مختلف کیهانشناسی پرداخته ایم. در فصل چهارم به بررسی نتایج بدست آمده از مدل و مشاهدات صورت گرفته پرداخته ایم.

1 فرضیه  اعداد بزرگ

فیزیک پر از یکاهای مختلف وکمیت های با اندازه های متفاوت است. که بطور تجربی تعیین شده اند بعضی از ثابت ها مانند ثابت گرانشی ( G) بار الکترون (e) و غیره در شکل گیری قوانین فیزیک اهمیت خاصی دارند. اندازه ی این اعداد به یکای مورد استفاده بستگی دارد. بدیهی است که خود این اعداد اهمیت خاصی را بیان نمی کنند. اما ترکیب بعضی از این ثابت های فیزیکی یکا ندارند و اهمیت ویژه ای در فیزیک دارند. مانند ترکیب بار الکترون، سرعت نور در خلا و ثابت پلانک که به صورت زیر نوشته می شود :

در این رابطه ثابت پلانک،  cسرعت نور در خلا وe  بار الکتریکی الکترون است. این کمیت در تمام یکاهای فیزیکی مقدار یکسانی دارد، پس بایستی دارای اهمیت ویژه ای باشد. عکس این عدد به ثابت ساختار ریز (α) معروف است. این عدد شدت برهمکنش الکترومغناطیسی نشان می دهد. حال اعداد بدون یکای دیگری را بررسی می کنیم .

نیروی الکتریکی بین الکترون و پروتون،  نیروی گرانشی بین الکترون و پروتون است.  به ترتیب جرم پروتون، جرم الکترون  ثابت گرانشی  گذردهی الکتریکی خلا،  فاصله ی بین الکترون و پروتون است.  این ثابت  شدت نسبی نیروهای الکتریکی و گرانشی بین الکترون و پروتون را بیان می کند و همانند ثابت ساختار ریز بیان کننده یکی دیگر از ویژگی های طبیعت است. عدد بدون بعد دیگری را در نظر می گیریم، این عدد نسبت مقیاس طول مربوط به عالم® و طول وابسته به الکترون® است .

 

در این رابطه  ثابت هابل است. سومین عدد بزرگ که اهمیت ویژه ای در فیزیک ذرات وکیهانشاسی دارد برابر تعداد نوکلئون های موجود در عالم است. اگر  چگالی بحرانی باشد تعداد ذرات در کره ای به شعاع  برابر است با :

با مقایسه این سه عدد می توانیم بنویسیم:

 

دیراک در سال 1937 بیان کرد  که  و   حاوی ثابت هابل هستند.  پس اندازه هایی که از این فرمول ها بدست می آید بر حسب زمان کیهانی تغییر می کند. اما  حاوی ثابت هابل نیست پس تساوی ،  و بایستی تصادفی و مربوط به عصر حاضر باشد، مگر اینکه ثابت  به گونه ای تغییر کند که این تساوی در تمام زمان ها برقرار باشد. این ایجاب می کند که یکی از ثابت های  و  در  با زمان کیهانی تغییر کند. این استدلال بعداً به فرضیه ی اعداد بزرگ معروف شد .

برای درک بهتر این فرضیه  را به صورت مقیاس زمانی وابسته به عالم  و زمان لازم برای آنکه نور شعاع الکترون را طی کند  در نظر می گیریم در فرضیه اعداد بزرگ  هر عدد بدون بعد بزرگ در دوره ی کنونی را می توان به صورت   بیان کرد که در آن  از مرتبه ی یک است. مساوی قرار دادن  و  با شرط فوق بیان می کند که   با  تغییر می کند دیراک بین  و  تفاوت قائل شد. زیرا گروه اول    ( ) اتمی ولی G به ساختار بزرگ مقیاس عالم مربوط می شود. بنابراین طبق فرض دیراک اگر از یکای اتمی استفاده کنیم کمیت های اتمی ثابت هستند. در این صورت  ثابت و  تغییر خواهد کرد یعنی بر حسب یکای اتمی ثابت گرانشی باید بر حسب زمان کیهانی تغییر کند تغییرات زمانی ثابت گرانشی را می توان به صورت زیر نشان داد :

بدیهی است که تغییرات پیش بینی شده ثابت گرانشی در فرضیه اعداد بزرگ خلاف نظریه ی نسبیت عام اینشتین است که در آن G ثابت می باشد. پس بایستی معادلات نسبیتی را اصلاح کرد تا بتواند حاوی G متغیر باشد. دیراک دو مقیاس اندازه گیری یکی اتمی و دیگری مقیاس کیهانی که در گرانش معتبر است، پیشنهاد کرد. اگر سیستم اتمی را انتخاب کنیم  ثابت هستند اما در این سیستم G  متغییر است. زیرا این کمیت مربوط به فیزیک گرانش است. اما اگر از یکای گرانشی استفاده کنیم G ثابت و کمیت های اتمی متغییر خواهند بود. در فیزیک گرانشی پدیده های گرانشی با معادله ی زیر بیان می شوند :

 

معرفی و بحث در مورد این معادله را به فصل دوم موکول می کنیم. در بیان دیراک می توان این دو یکا را  با دو متریک فضا زمان مختلف نوشت. این دو متریک را (متریک اتمی) و (متریک گرانشی)  برای سیستم های اتمی و گرانشی بر می گزینیم. به گفته ی دیراک در این دو متریک ، و  ثابت هستند. در حالیکه ،  و  متغییر هستند. دراینجا E زیروند متریک اینشتین و A زیروند متریک اتمی می باشند. با نگاه به آزمون های نسبیت عام مشخص می شود که جرم جسم گرانشی که در حل شوارتس شیلد وجود دارد بایستی بر حسب یکاهای گرانشی ثابت باشد. این جرم را با  نشان می دهیم در هر اندازه گیری که روی زمین انجام می شود از سیستم های اتمی مانند طیف سنج ها و ساعت های اتمی استفاده می شود. قبل از آنکه هر نتیجه ای را تفسیر کنیم باید مطمئن باشیم که تمام کمیت های قابل مشاهده به یکای اتمی تبدیل شده اند. پس بایستی نسبت تبدیل دو یکا  را بدانیم یعنی بدانیم که تبدیل هر کمیت فیزیکی از یک دستگاه به دستگاه دیگر چگونه انجام می شود. اگر فرض کنیم  جرم جسم نجومی ما دارای N نوکلئون باشد و جرم هر نوکلئون برابر  باشد پس جرم کل جسم نجومی برابر است با :

 

در این رابطه  ثابت ولی  متغییر است. بنابراین N تعداد ذرات تشکیل دهنده ی جسم نجومی بایستی قابل تغییر باشد پس بحث دیراک به آفرینش و یا نابودی ذرات در جسم نجومی نیاز دارد.

1-2 نظریه ی برنز-دیک

نظزیه ی نسبیت عام یک نظریه تانسوری است به این معنی که تانسور متریک به تنهایی به عنوان یک میدان دینامیکی در معادلات میدان اینشتین ظاهر می شود. در نظریه های نرده ای – تانسوری این نقش بین تانسور متریک و یک میدان نرده ای تقسیم می شود در این گونه نظریه ها هندسه فضا-زمان  توسط متریک فضا-زمان و یک میدان نرده ای توصیف می شود مهمترین این نظریه ها نظریه ی است که در  در سال 1961 ارائه شد .  این نظریه  به عنوان تعمیمی بر مبنای اصل ماخ برای نظریه ی نسبیت عام اینشتین است. کنش این نظریه به شکل زیر نوشته می شود .

که در آن  کنش ماده و  یک پارامتر بدون بعد است. در کنش فوق ماده به طور مستقیم با  جفت نشده است چون لاگرانژین  مستقل از  است. اما  به طور مستقیم با تابع ریچی جفت می شود میدان گرانشی به وسیله ی تانسور  و تابع نرده ای  توصیف می شود. این و دمای مربوط به سیستم دینامیک سیستم را تشکیل می دهد. تابع  ، تعمیم طبیعی ثابت کیهانشناسی است و ممکن است مقدار ثابت یا یک جمله ی جرمی را تشکیل دهد .

در فیزیک کمیت های دارای بعد در یکاهای مختلف مقادیر متفاوتی دارند بنابراین و با توجه به فرضیه ی اعداد بزرگ مبنایی برای ثابت ماندن جرم ذرات در عالم در حال تحول وجود ندارد. بنابراین چگونه می توان دو جرم که در نقاط مختلف فضا که درحال تحول هستند را با هم مقایسه کرد. بایستی به دنبال یکای مستقلی باشیم تا بتوانیم افزایش و کاهش جرم را نسبت به آن اندازه گیری کنیم. این یکا را یکای گرانی یعنی جرم پلانک تعریف می کنیم .

 

چکیده

ضمانت نامه بانكی نوشته ایست معتبر و مستند كه ضمن آن، بانك صادر كننده ضمانت نامه به صورت بدون قید و شرط، تعهد می كند كه هر گاه متقاضی صدور ضمانت نامه از ایفای تعهد خود در مقابل طرف قرار داد معامله امتناع ورزد، بانك، وجه مورد تعهد مندرج در متن ضمانت نامه را به درخواست و مطالبه متعهدله به او بپردازد (پیروز فر،1380).

این پژوهش از نظر هدف کاربردی است،از نظر ماهیت موضوعی از نوع توصیفی است، از نظر زمان جمع آوری داده ها پیمایشی و از نظر نحوه گردآوری داده ها روش میدانی است. جامعه آماری این پژوهش،کلیه روسا، معاونین، کارکنان بخش اعتبارات از یک طرف و کارکنان بخش ستادی  بانک صادرات استان زنجان از طرف دیگر تشکیل می دهد. برای جمع آوری اطلاعات در بین 114 نفر از اعضای جامعه مورد مطالعه پرسشنامه توزیع گردید. برای ازمون فرضیات پژوهش با توجه به رتبه ای و غیر نرمال بودن متغیر ها از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده و برای رتبه بندی ضمانت نامه های بانکی با توجه به غیر نرمال بودن متغیر های پژوهش از ازمون فرید من استفاده گردید. برای تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده از نرم افزار آماری SPSS19 و Excel استفاده شده است .

یافته ها: نتایج حاصل نشان داد که ضمانت نامه شرکت در مناقصه، شرکت در مزایده، حسن انجام کار، استرداد کسر وجه الضمان، استرداد پیش پرداخت با جذب منابع بانک صادرات رابطه معناداری دارد .

واژگان کلیدی: ضمانت نامه شرکت در مناقصه، شرکت در مزایده، حسن انجام کار، استرداد کسر وجه الضمان، استرداد پیش پرداخت

فهرست مطالب

عنوان        صفحه

فصـــل اول. 1

1-1.مقدمه. 2

1-2. تشریح و بیان مسئله. 2

1-3.اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق.. 3

1-4.سوالات تحقیق.. 4

1-5. اهداف تحقیق.. 4

1-6.فرضیات تحقیق.. 5

1-7.تعاریف مفهومی.. 5

1-7-1. ضمانت نامه. 5

51-7-2. ضمانت نامه های شرکت در مناقصه و مزایده. 5

1-7-3.ضمانت نامه حسن انجام کار. 6

1-7-4. ضمانت نامه استرداد کسر وجه الضمان. 6

1-7-5. ضمانت نامه استرداد پیش پرداخت… 6

1-8.تعاریف عملیاتی.. 6

1-8-1. ضمانت نامه شرکت در مناقصه. 6

1-8-2. ضمانت نامه شرکت در مزایده. 7

1-8-3.ضمانت نامه حسن انجام کار. 7

1-8-4. ضمانت نامه استرداد کسر وجه الضمان. 7

1-8-5. ضمانت نامه استرداد پیش پرداخت… 8

1-8-6.جذب منابع. 8

فصل دوم. 9

2-1.مقدمه. 10

2-2.واژه شناسی ضمانت نامه بانکی.. 11

2-3.تعریف ضمانت نامه. 11

2-4.تعریف اعتبار اسنادی.. 12

2-5.وجه تسمه. 12

2-6.اهمیت و كاربرد ضمانت نامه بانكی.. 12

2-7.اقسام ضمانت نامه بانكی.. 13

2-7-1.از نظر حقوقی.. 13

2-7-2.از نظر هدف پرداخت… 14

2-7-3.شرایط پرداخت… 15

2-7-4.از نظر تعداد ضامن ها 16

2-8.انواع ضمانت نامه. 16

2-8-1.ضمانت نامه شركت در مناقصه یا مزایده. 17

2-8-2.ضمانت نامه حسن انجام تعهدات… 18

2-8-3.ضمانت نامه پیش پرداخت… 19

2-8-4.ضمانت نامه استرداد كسور وجه الضمان. 19

2-8-5.ضمانت نامه حسن انجام خرید. 19

2-8-6.ضمانت نامه گمركی.. 20

2-8-7.ضمانت نامه تعهد پرداخت… 20

2-8-8.ضمانت نامه های متفرقه. 20

2-9.تشریفات صدور ضمانت نامه. 20

2-10.نظریه علت تعهد در ضمانت نامه بانكی.. 21

2-10-1. نظریه “سند مجرد”. 21

2-10-2. سپرده یا وثیقه دستور دهنده. 22

2-10-3. قرارداد پایه. 22

2-11.پشتوانه صدور ضمانت نامه. 23

 

 

2-12.استقلال ضمانت بانكی.. 24

2-12-1. غیر قابل استناد بودن ایرادات… 25

2-12-2. سوء استفاده آشكار. 26

2-13.مشخصات ضمانت نامه. 27

2-14.تمدید ضمانت نامه بانكی.. 27

2-15.جلوگیری از پرداخت ضمانت نامه. 28

2-15-1. دستور منع پرداخت ساده. 29

2-15-2. دستور منع پرداخت از مرجع قضایی.. 30

2-15-3. تأمین خواسته. 31

2-15-4. نقش بانك صادر كننده ضمانت نامه. 34

2-16.آئین نامه صدور ضمانت نامه. 34

2-17.نظام حقوقی ضمانت نامه بانكی.. 36

2-18.وثایق و تضمینان قابل قبول جهت صدور ضمانت نامه. 37

2-18.مسؤولیت های متعلق به طرفین قراردادها در عقد ضمان. 38

2-19.چارچوب نظری مدل پژوهش…. 38

2-19.واکاوی ادبیات پژوهش…. 39

2-19-1.واکاوی ادبیات پژوهش در جهان. 39

2-19-2.واکاوی ادبیات پژوهش در ایران. 42

2-20.بانک صادرات… 47

2-20-1.تاریخچه و بنیانگذار بانک صادرات… 47

2-20-2.سرمایه اولیه بانك  صادرات… 49

2-20-3.شروع كار اولین شعبه و افتتاح بانك صادرات و معادن ایران. 51

فصل سوم. 53

3-1. مقدمه. 54

3-2.روش تحقیق.. 55

3-3.جامعه آماری.. 55

3-4.نمونه آماری.. 56

3-5.ابزارهای گرد اوری داده ها 57

3- 6. اعتبار ابزار اندازه گیری.. 58

3-6-1.روایی پرسشنامه. 58

3-6-2. پایایی پرسشنامه. 59

3-7.متغیرهای پژوهش…. 60

3-7-1. متغیر مستقل.. 60

3-7-2.متغیر وابسته. 60

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده ها 61

3-9. قلمرو تحقیق.. 62

3-9-1 .قلمرو مكانی تحقیق.. 62

3-9-2. قلمرو زمانی.. 62

3-9-3. قلمرو موضوعی.. 62

فصل چهارم ……….63

4-1. مقدمه. 64

4-2.توصیف متغیرهای  جمعیت شناختی.. 64

4-2-1 .جنسیت پاسخگویان. 64

4-2-2.واحد شغلی پاسخگویان. 66

4-2-3.سن پاسخگویان. 68

4-2-4.سطح تحصیلات… 69

4-2-5.سابقه ی کار. 71

4- 3. توصیف سوالات پرسشنامه در راستای متغیرهای پژوهش…. 73

4-3-1.ضمانت نامه شرکت در مناقصه. 73

4-3-2.ضمانت نامه شرکت در مزایده. 74

4-3-3.ضمانت نامه حسن انجام کار. 75

4-3-4.ضمانت نامه استرداد وجه الضمان. 76

4-3-5.ضمانت نامه پیش پرداخت… 77

4-3-6.جذب منابع بانک…. 77

4-4. آزمون  فرضیات پژوهش…. 78

4-4-1.آزمون  کولموگروف اسمیرنوف… 78

4-4-2. آزمون  فرضیات پژوهش…. 79

4-4-2-1. فرضیه  اول. 79

4-4-2-2. فرضیه دوم. 80

4-4-2-3. فرضیه سوم. 82

4-4-2-4. فرضیه چهارم. 83

4-4-2-5. فرضیه پنجم.. 85

4-5.رتبه بندی ضمانت نامه های بانکی.. 86

فصل پنجم ………….89

5-1.مقدمه. 90

5-2.خلاصه فرایند تحقیق.. 90

5-3.نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش…. 91

5-4.جمع بندی و نتیجه گیری.. 94

5-5.پیشنهادات تحقیق.. 95

5-5-1.پیشنهادات کاربردی.. 95

5-5-2. پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 95

5-6. محدودیت های پژوهش…. 97

منابع فارسی.. 98

منابع انگلیسی.. 101

منابع اینترنتی.. 102

پرسشنامه. 104

خروجی نرم افزارspss. 107

مقدمه

در سالهای اخیرمنابع و تسهیلات بانکی به مقدار کافی در اختیار متقاضیان قرار نمی گیرد و بانکها با مطالبات معوق و عدم بازپرداخت تسهیلات بانکی و کمبود منابع مالی مواجه شده اندکه یکی از دلایل این امر، کمبود ابزارهای مالی مدرن در کشور است. چرا که حتی در صورتی که بانکها منابع مناسبی هم در اختیار داشته باشند، در صورت پرداخت زیاد وام به دلیل عدم رشد تولید ناخالص داخلی متناسب با نقدینگی ایجاد شده، تورم بیش از حدی ایجاد خواهد شد ونقش منابع بانکی بی اثر خواهد شد. به این دلیل احتیاج به ابزارهای مالی مدرن همچون ضمانتنامه های تعهد پرداخت و اسناداعتباری است تا به عنوان جایگزین نقدینگی، نقش تامین مالی بنگاه ها را بر عهده بگیرد. از سوی دیگر بسیاری از تولیدکنندگان ومتقاضیان منابع مالی ، غیر از دارایی های نقد و نقدینگی، دارای های دیگری همچون زمین، مسکن، املاک، کارخانه  و اموال دیگری دارند که بدون الزام به فروش، می توانند به رهن بانکها دراورده و به کمک امنیت و ایمنی ایجاد شده به پشتوانه بانکها، ضمانتنامه های تعهد پرداخت در وجه ذینفعان دولتی و خصوصی از بانکها دریافت کنند و با تحویل ضمانتنامه به ذی نفعان، از انها مواد اولیه، محصولات واسطه ای یا اجناس مورد نیاز خریداری نمایند و فروشندگان هم با دریافت ضمانتنامه تعهد پرداخت بانکی، مطمئن هستند که اگر خریدار توان پرداخت هم نداشته باشد، بانک با توجه به وثیقه های دریافتی، حق وی را پرداخت خواهد نمود.

این بخش ابتدا بیان مسئله و ضرورت انجام پژوهش و سپس اهداف ،سوالات و فرضیات پژوهش عنوان شده است و در آخر نیز تعریف مفهومی و عملیاتی ذکر شده است 

. تشریح و بیان مسئله

شرایط متغیر اقتصادی با جهت‌گیری به سمت جهانی شدن، موجبات عدم ثبات در قیمت‌ها و عدم تعادل در بازار كالاها و خدمات را به‌وجود آورده است. نتیجه این تغییرات و تحولات سریع و تأثیری كه بر بازارهای داخلی و بین‌المللی می‌گذارد، علاوه بر اینكه عدم اعتماد و اطمینان را در تصمیمات اقتصادی به‌وجود آورده است، بر تعهدات اشخاص و مؤسسات نسبت به یكدیگر شدیداً تأثیر گذاشته و لاجرم ركود ناشی از نگرانی‌ها و انتظارات روانی را موجب گردیده است.در چنین شرایطی، یکی از روش‌هایی که باعث ایجاد اعتماد و اطمینان اشخاص در ارائه خدمات به یکدیگر می‌شود، ضمانت‌نامه‌های بانکی است که سیستم‌های بانکی مجری آن هستند.تمامی شرکت‌های پیمانکاری و شرکت‌های واردات و صادرات برای تضمین انجام فعالیت‌هایشان نیاز مبرم به بانکها و موسسات مالی دارند که از آنها در برابر قراردادی که می‌بندند حمایت کنند. همچنین کارفرمایان داخلی برای تضمین انجام کار و یا درست انجام دادن آن و یا در سطح بین‌الملل، ضمانت بانکی متقابل می‌خواهند. این نوع تضمین در واقع تصمیم‌گیری را در عرصه مدیریت برای کار فرمایان راحت‌تر می‌کند. از آنجایی که ضمانت نامه‌ها برای بانک تعهدآور بوده و اهمیت آن به میزان پرداخت تسهیلات می‌باشد از این رو، شعب می‌بایستی در زمان صدور ضمانت نامه اطلاعات لازم را از ضمانت‌خواه اخذ نموده و از نظر توان مالی، ظرفیت اعتباری و توانایی ‌های وی اطمینان حاصل نماید(فقیهی،1389)

لذا این پژوهش در صدد بررسی نقش ضمانت نامه های بانکی در جذب منابع بانک ها به صورت عام و در بانک صادرات به صورت خاص می پردازد .

اهمیت موضوع و ضرورت  انجام تحقیق

تمام شرکت ها ی پیمانکاری وشرکت های واردات و صادرات برای تضمین انجام فعالیت هایشان نیاز مبرم به بانکها و موسسات مالی دارند که از آنها در برابر قراردادی که می بندد حمایت کنند و همچنین کارفرماییان داخلی برای تضمین انجام کار و یا درست انجام دادن آن و یا در کل برای شانه خالی نکردن پیمانکاران از زیر مسئولیت هایشان از آنها ضمانت بانکی میخواهند و یا در سطح بین الملل ضمانت بانکی متقابل و یا اعتبارات اسنادی میخواهند. و این نوع تضمین در واقع تصمیم گیری را در عرصه مدیریت برای کارفرمایان راحت تر می کند. هر چند که در مواردی از اینگونه ضمانت نامه ها ممکن است پیمانکاران به نوعی سوء استفاده کنند .

به طوری که اجرا و انجام تعهدات قراردادی، بدون شک از مهمترین اهداف هر قرارداد است که طرفین و متعاقدین به منظورآن و به موجب قرارداد با همدیگر مرتبط شده اند. در روابط قراردادی ملی و داخلی یک کشور، به لحاظ وجود دستگاه قضائی و نیروهای مورد نیاز برای انجام این تصمیمات، انجام تعهدات قراردادی مسئله ساده تر و اضطراب متعاقدین کمتر است، ولی در روابط بین المللی بدلیل وجود موانع عدیده طرفین قرارداد، از همان ابتدا،درجستجوی تامین کافی هستند تا به دور از هر گونه دلواپسی و اضطراب، در یک بستر امن تجاری فعالیت نمایند(شهبازی نیا،1388).

لذا این پژوهش در صدد می باشد تا ضمن بررسی نقش ضمانت نامه های بانکی در جذب منابع مالی بانک ها راهکارهایی برای ارتقا ان نیز ارائه دهد  .

1-4.سوالات تحقیق

پژوهشگران در صدد هستند تا به سوالات زیر پاسخ دهند :

1.آیا بین صدور ضمانت نامه های شرکت در مناقصه و جذب منابع  بانک رابطه معناداری وجود دارد ؟

2.آیا بین صدور ضمانت نامه های شرکت در مزایده و جذب منابع  بانک رابطه معناداری وجود دارد ؟

3. آیا بین صدور ضمانت نامه های حسن انجام کار و جذب منابع بانک رابطه معناداری وجود دارد ؟
4. آیا بین صدور ضمانت نامه های استرداد کسر وجه الضمان و جذب منابع بانک رابطه معناداری وجود دارد ؟
5. آیا بین صدور ضمانت نامه های استرداد پیش پرداخت و جذب منابع بانک رابطه معناداری وجود دارد ؟

6.کدامیک از ضمانت های بانکی اهمیت بیشتری در جذب منابع دارد ؟

فهرست مطالب

فصل اول

۱-1-بیان مسئله: 8

۱-2- اهمیت و ضرورت پژوهش: 9

۱-3- اهداف پژوهش: 10

۱-4- پرسش‌های پژوهش: 10

۱-5- فرضیات پژوهش: 11

۱-6- روش پژوهش: 11

۱-7- روش گردآوری داده‌ها: 13

۱-8- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات پژوهش: 13

۱-9- قلمرو پژوهش: 15

فصل دوم

۲-1- مقدمه: 17

۲-2-مبانی نظری پژوهش: 17

2-3 پیشینه پژوهش: 52

فصل سوم

۳-1- مقدمه: 58

۳-2- روش پژوهش: 58

۳-3- روش جامعه آماری: 60

۳-4- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل: 66

فصل چهارم

۴-1- مقدمه. 73

۴-2-تحلیل توصیفی داده ها (ویژگی‌های جمعیتشناختی نمونه آماری): 73

4-3- آزمون فرضیات: 76

فصل پنجم

۵-1- مقدمه: 93

۵-2- بحث راجع به موضوع: 93

۵-3- نتایج حاصل از پژوهش: 93

 

 

5-4- پیشنهاد: 96

5-5- محدودیت های پژوهش: 96

منابع فارسی و لاتین: 97

پیوست… 102

پرسشنامه نقش زن دربازاریابی سبز. 102

چکیده:

انسان همواره برای عرضه کالای خود به دیگران از هرگونه ابزاری استفاده نموده و گاه این ابزار فروش کالا که با نام بازاریابی، از آن یاد شده مشکلات خاص خود را برای محیط زیست و سلامت انسان به وجود آورده است. این پژوهش با هدف تأثیرگذاری نقش زن در بازاریابی سبز با مطالعه موردی زنان فروشنده ساکن ابهر انجام گرفته است. پژوهش ازنوع توصیفی- پیمایشی و کاربردی هست. با انتخاب 60نفر نمونه از فروشندگان خانم ساکن ابهر که دارای جامعه محدود می باشند از فرمول کوکران محدود با بهره گرفتن از جدول مورگان انتخاب و با تهیه پرسشنامه استاندارد توسط نرم افزار 21SPSS  داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .آلفای کرونباخ  0.88داده هادارای پایایی قابل قبول بودند. به وسیله آزمون کلموگروف- اسمیرنوف دارای توزیع نرمال، خطای متغیرهای مستقل بین1.5 الی2.5 بود که توسط آزمون دوربین واتسن انجام شد .رگرسیون فرضیات توسط آزمون تی- مستقل و مشخص شدن ضریب ®70% نقش زنان فروشنده ساکن ابهر تعیین شد و تأیید همه فرضیات به کمک آزمون تحلیل عاملی به اثبات رسید.

کلید واژگان: زن، بازاریابی سبز، محیط زیست، فروشنده، ارتباط سالم

فصل اول؛

کلیات پژوهش

1-بیان مسئله

2-اهمیت و ضرورت پژوهش

3-اهداف پژوهش

4-پرسش‌های پژوهش

5-فرضیه‌های پژوهش

6-روش پژوهش

7- روش گردآوری اطلاعات داده‌ها

8- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات پژوهش

9- قلمرو پژوهش

 

۱-1-بیان مسئله:

در سال‌های اخیر، مسائل و مشكلات محیط‌زیستی مورد توجه بسیاری از شهروندان و دولت‌ها قرار گرفته و بیان موضوعات مربوط به آن در رسانه‌های عمومی به شكل چشمگیری افزایش یافته است. توجه به محیط‌زیست، تبدیل به یكی از اركان اصلی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی كشورها شده و همچنین تشكل‌ها و انجمن‏های مختلفی به همراه قوانین و مقررات متنوع برای حفاظت از محیط‌زیست شكل گرفته‏. از سوی دیگر افزایش آلودگی‌ها و آسیب‌های زیست‌محیطی و در نتیجه افزایش نگرانی مردم در رابطه با محیط طبیعی پیرامونشان، شروع به خودنمایی در رفتارهای خرید و مصرف آن‌ ها كرده و موجب به وجود آمدن گروه جدیدی از مصرف‌كنندگان با عنوان مصرف‌كنندگان سبز شده است. مصرف‌كنندگان سبز یا همان دوستدار محیط‌زیست به آن دسته از مصرف‌كنندگانی اطلاق می‌شود كه در رفتار خرید و فعالیت‌های مرتبط با بازار خود، تأثیر فرایند ساخت و مصرف كالاها را بر محیط‌زیست بررسی كرده و بر این اساس تصمیم می‌گیرند. اگرچه نگرانی‌های‌ در بین مصرف‌كنندگان در حال افزایش است، با این حال تمام مصرف‌كنندگان به یک اندازه سبز نیستند و به یک میزان به خرید محصولات سبز تمایل ندارند در نتیجه، برای بازاریابی موثر محصولات سبز، استفاده از استراتژی بازاریابی هدفمند به جای بازاریابی انبوه، ضروری به نظر می‌رسد. بدین معنا كه نمی‌توان تمام مصرف‌كنندگان سبز را با یک برنامه‌ مورد هدف قرار داد، بلكه باید آن‌ ها را به بخش‌هایی با ویژگی‌های مشابه تقسیم كرد و سپس متناسب با ویژگی‌ها و نیاز‌های منحصر به فرد هر بخش، آمیخته بازاریابی سبز مناسب را به كار گرفت. با توجه به آن که نقش زن در جوامع اسلامی به عنوان یک تلاشگر در کنار مردان مورد توجه قرارگرفته و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هست. اما در مقایسه با جامعه غرب مخصوصاً در بخش بازاریابی کالا و خدمات به عنوان یک ابزار تبلیغاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با تو جه به این موضوع زن در جوامع اسلامی دارای یک سری حقوق لازم است در قوانین شرعی به آن توجه شده است. امروزه چون به دلیل وجود مشکلات اقتصادی و کاهش درآمد مردان، زنان مجبورند در کنار آنان به فعالیت‌های اقتصادی بپردازند. در شهرستان ابهر فروشگاه‌هایی وجود دارد که توسط زنان اداره می‌گردد. مسئله‌ای که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد، چگونگی تأثیرگذاری نقش زن در بازاریابی سبز است با توجه به حفظ شئون اسلامی و برقراری ارتباط سالم با مشتریان، که در نوع خود قابل‌توجه است. همان طور که اشاره شد استفاده از زن در هر نقطه‌ای از جهان، به نحوی خاص و بر اساس معیارهای آن جامعه شکل می‌گیرد. در کشور اسلامی در پیام‌های بازرگانی کالاها و خدمات ظاهر می‌شوند و این نمایش به صورت اندام واره نیست، (استفاده صرف از زیبایی‌های بصری زن برای تبلیغ)، اما به نوعی مقام و جایگاه زن در «آشپزخانه» و «درون منزل» خلاصه می‌شود؛ مثلاً مرد آماده رفتن به سرکار است زن او را بدرقه می‌کند. تلویزیون خبری را پخش می‌کند که باعث نگرانی زن می‌شود؛ او از تلفن همراهش سعی می‌کند به همسرش زنگ بزندو… . در این آگهی که زن ظاهراً در حال استفاده از فناوری روز است، مدام در حال همسر داری، رسیدگی به فرزند و جایگاه اصلی وی در تمام آگهی، آشپزخانه است (اسدی و عبدی, ۱۳۹۱). آلودگی‌های زیست‌محیطی که در نتیجه تولیدات و مصارف انسانی پدید آمده، ازجمله مسائلی هستند که بارها توسط سازمان‌های فعال در این زمینه به عنوان تهدیدی برای بشر شناخته‌شده‌اند. به گفته پتی و چارتر(۲۰۰۵) در قرن جدید چالش اصلی بشر، یافتن روشی منصفانه و پایدار برای تولید، مصرف و زندگی کردن است (رعنایی کردشولی و یاری بوزنجانی, ۱۳۹۱). از آغاز زندگی بشر کار زنان وابسته و نزدیک به طبیعت بوده است. زنان به گونه‌ای غریزی

فهرست مطالب

فهرست مطالب………………………………… 8

فهرست جداول……………………………….. 12

فهرست نمودارها…………………………….. 13

فهرست شکل ها………………………………. 14

چکیده…………………………………….. 15

مقدمه…………………………………….. 16

-1 فصل اوّل کلیات تحقیق……………………….. 17

1-1- تشریح ابعاد مسئله……………………… 19

1-1-1- سازمان پژوهشی………………………. 19

1-1-2- عدالت……………………………… 19

1-1-3- نوآوری…………………………….. 26

1-1-4- عدالت سازمانی و رفتار نوآورانه کارکنان… 35

1-1-5- مدل مفهومی و متغیرهای پژوهش………….. 38

1-1-6- فرضیات پژوهش……………………….. 40

2- فصل دوم مروری بر پیشینه تحقیق……………… 42

2-1- پیشینه پژوهش در حوزه رابطه عدالت سازمانی و نوآوری    43

2-2- جنبه های نوآوری پژوهش………………….. 49

3- فصل سوم روش اجرای پژوهش…………………… 51

3-1- روش و طرح تحقیق……………………….. 52

3-1-1- تحقیقات کاربردی…………………….. 52

3-1-2- تحقیق توصیفی……………………….. 53

3-1-3- جامعه آماری تحقیق…………………… 55

3-1-4- نمونه آماری………………………… 56

3-1-5- روش های جمع‌ آوری اطلاعات……………….. 56

3-1-6- معرفی ابزارهای پژوهش………………… 58

3-1-7- تعیین اعتبار (روایی) پرسشنامه………… 60

3-2- روش‌های تجزیه و تحلیل داده‏ها…………….. 61

3-2-1- الگوی معادلات ساختاری………………… 62

3-2-2- مزایای روش مدل یابی معادلات ساختاری……. 64

3-2-3- حوزه کاربرد روش مدل یابی معادلات ساختاری.. 65

3-2-4- روش حداقل مربعات جزئی(PLS)……………. 66

3-2-5- مراحل اساسی تحلیل مدل یابی معادلات ساختاری 66

3-2-6- الگوریتم تحلیل داده ها در روش PLS……… 68

3-2-7- حجم نمونه لازم در روش PLS……………… 69

3-2-8- ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری(مدل اندازه گیری) در PLS…………………………………………. 70

3-2-9- روایی همگرا………………………… 71

3-2-10- روایی واگرا……………………….. 72

3-3- معیارهای ارزیابی برازش مدل اندازه گیری، ساختاری و کلی 72

3-3-1- معیارهای ارزیابی برازش بخش مدل های اندازه گیری    72

3-3-2- معیارهای ارزیابی برازش مدل ساختاری……. 73

3-3-3- معیارهای ارزیابی برازش بخش کلی……….. 74

3-3-4- نکاتی اساسی در مورد مدل یابی معادلات ساختاری 75

3-3-5- متغیرهای موحود در مدل معادلات ساختاری….. 75

 

3-3-6- گام های اجرای این پژوهش……………… 76

4- فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها……………. 80

4-1- چگونگی جمع آوری داده ها………………… 81

4-2- بررسی ویژگی های جمعیت شناختی نمونه آماری…. 82

4-2-1- جنسیت……………………………… 82

4-2-2- تحصیلات…………………………….. 82

4-2-3- سابقه کار………………………….. 83

4-2-4- گروه شغلی………………………….. 84

4-2-5- سن………………………………… 85

4-2-6- نوع قرارداد………………………… 86

4-3- تحلیل آماری مدل پژوهش به روش حداقل مربعات جزئی(PLS)   88

4-3-1- برازش مدل پژوهش…………………….. 89

5- فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات……………. 105

5-1- بررسی یافته های پژوهش…………………. 106

5-2- مقایسه نتایج پژوهش حاضر با پژوهش های پیشین. 107

5-3- محدودیت های تحقیق…………………….. 111

5-4- نتیجه گیری…………………………… 111

5-5- پیشنهاد برای تحقیقات آتی………………. 112

6- فهرست منابع……………………………… 114

7- پیوست ها………………………………… 119

7-1- پیوست 1 – پرسشنامه عدالت سازمانی……….. 120

7-2- پیوست 2 – پرسشنامه رفتار نوآورانه فردی….. 122

7-3- پیوست 3- پرسشنامه انگیزش شغلی درونی…….. 124

7-4- پیوست 4- پرسشنامه جو نوآوری(KEYS)………… 126

7-5- پیوست 5- جدول تسهیل کننده های نوآوری……. 133

7-6- پیوست 6- پرسشنامه اصلی مورد استفاده در  این پژوهش    134

چكیده انگلیسی……………………………… 142

 

 

فهرست جداول

جدول ‏1‑1- تسهیل کننده های نوآوری(Anderson, De Dreu, & Nijstad, 2004) 29

جدول ‏2‑1- خلاصه ای از پژوهش های مطالعه شده در مرور سوابق موضوع……………………………………………. 47

جدول ‏4‑1: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت.. 83

جدول ‏4‑2: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان برحسب تحصیلات.. 83

جدول ‏4‑3: توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سابقه کار 84

جدول ‏4‑4- بارهای عاملی مربوط به گویه های پژوهش….. 91

جدول ‏4‑5- پایایی ترکیبی(Composite Reliability) متغیرهای پنهان مدل 92

جدول ‏4‑6- روایی همگرای(AVE) متغیرهای پنهان………. 93

جدول ‏4‑7- مقادیر روایی واگرا(ماتریس فورنل و لارکر) متغیرهای پنهان مدل…………………………………………. 95

جدول ‏4‑8- ضرایب معناداری t (T-Values) برای متغیرهای پنهان مدل   97

جدول ‏4‑9 – مقادیر R2 محاسبه شده برای متغیرهای پنهان. 98

جدول ‏4‑10- ضرایب Q2 برای متغیرهای پنهان مدل…….. 101

جدول ‏4‑11- ضرایب Communality محاسبه شده برای متغیرهای پنهان مدل 102

جدول ‏4‑12- ضرایب معناداری مربوط به مسیر فرضیات اصلی پژوهش   104

 

 

فهرست نمودارها

نمودار ‏4‑1- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان برحسب متغیر تحصیلات   84

نمودار ‏4‑2- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سابقه کار 85

نمودار ‏4‑3- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب گروه شغلی 86

نمودار ‏4‑4- نمودار فراوانی و درصد پاسخگویان به تفکیک نوع قرارداد……………………………………………. 87

 

 

فهرست شکل ها

 

شکل ‏1‑1- تئوری رفتار برنامه ریزی شده آیزن (Aizen, 1991)… 38

شکل ‏1‑2- مدل مفهومی پژوهش حاضر………………… 41

شکل ‏3‑1-انتخاب رویکرد مناسب SEM برای تحلیل داده ها(Hsu, 2006)   63

شکل ‏3‑2- مراحل اساسی اجرای تحلیل مدل یابی معادلات ساختاری (هومن, 1390)……………………………………….. 68

شکل ‏3‑3-خلاصه توالی تحلیل های موجود در روش PLS……. 70

شکل ‏3‑4- متغیرهای موجود در مدل انداز گیری و مدل ساختاری پژوهش……………………………………………. 78

شکل ‏3‑5- گام های اجرای پژوهش حاضر……………… 79

شکل ‏4‑1- فراوانی و درصد پاسخگویان به تفکیک سن…… 88

شکل ‏4‑2- مدل کلی پژوهش در نرم افزار Smart PLS………. 90

شکل ‏4‑3- بارهای عاملی سوالات مربوط به مدل های اندازه گیری در نرم افزار Smart PLS………………………………….. 92

شکل ‏4‑4-  خروجی نرم افزار Smart PLS برای محاسبه ضرایب معناداری t 99

شکل ‏4‑5- خروجی نرم افزار Smart PLS برای محاسبه ضرایب R2 101

شکل ‏4‑6- خروجی نرم افزار Smart PLS برای محاسبه ضرایب معناداری مدل پژوهش………………………………………. 106

شکل ‏5‑1- مدل اصلاح شده پژوهش در نرم افزار Smart PLS…. 108

 

چکیده

جهان در حال وارد شدن به دوره ای است که مسائل انصاف و عدالت در اشکال مختلف و متفاوت به صدر موضوعات و مطالعات مطرح در حوزه تعالی سازمانی صعود خواهند کرد. سازمان های هزاره جدید، سازمان هایی فراصنعتی و دانش بنیان هستند که موفقیت و بقای آنها مبتنی بر خلاقیت و نوآوری است. براین اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی نحوه تأثیرگذاری عدالت سازمانی بر رفتارهای نوآورانه فردی کارکنان صورت گرفت. پس از انجام مطالعات نظری، مدل ساختاری پژوهش برپایه مدل رفتار برنامه ریزی شده آیزن، با ارائه چگونگی برهمکنش 4 متغیر عدالت سازمانی، رفتار نوآورانه فردی، جو نوآوری و انگیزش درونی، تدوین و با بهره گرفتن از پرسشنامه های مرجع در این حوزه ها نسبت به برازش مدل با داده های جمع آوری شده از 203 نفر از کارکنان یکی از پژوهشکده های سازمان فضایی ایران با روش PLS اقدام شد. که در پایان با محاسبه مقدار شاخص GoF برابر 0.264، برازش مدل ساختاری پژوهش مورد تأیید قرار گرفت و در سطح اطمینان 95 % تمامی فرضیه های ساختاری مدل تأیید شد. براساس یافته های این پژوهش نشان داده شد وجوه سه گانه عدالت سازمانی(رویه ای، توزیعی، تعاملی) مستقل از سایر عوامل نظیر جونوآوری و انگیزش درونی، یکی از عوامل موثر و پیشبین در بروز پنج عملکرد رفتار نوآورانه(فرصتیابی، خلق راه حل، تحقیقات سازنده، حمایت و پشتیبانی، و کاربرد) در سازمان هستند.

 

 

مقدمه

عنوان                                                                                         صفحه                                                                                                                              چكیده…………………………………………………………………………………………………………………..1         

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2

                                             فصل اول: كلیات

1-1-بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-2-اهمیت موضوع……………………………………………………………………………………………………………………………4

1-3-پرسشهای اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….4

1-4-اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-5-فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………5

فصل دوم:پیشینه تحقیق

2-1-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..7

2-2-تحقیقات فرهنگ عامه……………………………………………………………………………………………………………….7

2-3-لزوم گرد آوری فرهنگ عامه………………………………………………………………………………..11

2-4-منشاء اعتقادات……………………………………………………………………………………………………………………….12

2-5-جهانی بودن باورها…………………………………………………………………………………………………………………..13

2-6-موضوع و قلمرو فولكلور…………………………………………………………………………………………………………..14

2-7- خرافات و زندگی مردم…………………………………………………………………………………………………………..14

2-8-آیا خرافات عصرانی اند…………………………………………………………………………………………………………….16

2-9- خرافات و بهداشت روانی………………………………………………………………………………………………………..17

2-10-زندگی سبك نویسندگی و تالیفات عصر المعالی……………………………………………………………….. 18

2-11-مذهب كیكاووس…………………………………………………………………………………………………………………..19

2-12-شعر و شاعری كیكاووس…………………………………………………………………………………………………….. 19

2-13-تالیفات………………………………………………………………………………………………………………………………….19

2-14-مشخصات سبكی قابوسنامه…………………………………………………………………………………….20

 

فصل سوم :روش  تحقیق

3-1-روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………23

3-2-ابزارهای گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………….23

فصل چهارم یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آنها.

درآمد………………………………………………………………………………………………………………………………………………..25

4-1- طب عامیانه.

4-1-1 -درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………27

4-1-2-اخلاط اربعه…………………………………………………………………………………………………………………………28

4-1-3-سودا……………………………………………………………………………………………………………………………………28

4-1-4-صفرا…………………………………………………………………………………………………………………………………….29

4-1-5-اعتدال طبایع در بهار………………………………………………………………………………………………………….29

4-1-6-تشخیص افزایش اخلاط…………………………………………………………………………………………………….30

4-1-7-استسقاء……………………………………………………………………………………………………………………………….30

4-1-8 –بسیار خفتن زیان دارد………………………………………………………………..30

4-1-9-برص……………………………………………………………………………………………………………………………………31

4-1-10-پرخوری عامل بیماری ها…………………………………………………………………………………………………31

4-1-11- تخمه (سوءهاضمه)……………………………………………………………………………………………………….31

4-1-12-توتیا(سرمه)………………………………………………………………………………………………………………………31

4-1-13-خوشرویی طبیب………………………………………………………………………………………………………………32

4-1-14-داغ نهادن…………………………………………………………………………………………………………………………32

4-1-15-دیوانگی…………………………………………………………………………………………………………………………….33

4-1-16-رگ زدن……………………………………………………………………………………………………………………………33

4-1-17-زهر و پادزهر…………………………………………………………………………………………………………………….33

4-1-18-زهر……………………………………………………………………………………………………………………………………34

4-1-19-صرع………………………………………………………………………………………………………………………………….34

4-1-20-ضماد…………………………………………………………………………………………………………………………………34

4-1-21-طلی………………………………………………………………………………………………………………………………….35

4-1-22-فصد………………………………………………………………………………………………………………………………….35

4-1-23-مالیخولیا…………………………………………………………………………………………………………………………..35

4-1-24-مجسه……………………………………………………………………………………………………………………………….36

4-1-25-مرهم…………………………………………………………………………………………………………………………………36

4-1-26-مزاج………………………………………………………………………………………………………………………………….36

4-1-27-ناسور…………………………………………………………………………………………………………………………………37

4-1-28-

ناقه……………………………………………………………………………………………………………………………………37

4-1-29-نقوع………………………………………………………………………………………………………………………………….37

4-1-30-نخفتن زیاد موجب مرگ است…………………………………………………………………………………………38

4-1-31 -هر روز به گرمابه نرفتن…………………………………………………………………………………………………..38

4-1-32-هذیان……………………………………………………………………………………………………………………………….38

4-1-33-هلیله…………………………………………………………………………………………………………………………………38

4-1-34-یرقان………………………………………………………………………………………………………………………………..39

4-2-آداب و رسوم

4-2-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………..40

4-2-2-آداب و رسوم مربوطه به دربار…………………………………………………………………………………………….41

4-2-3-بار دادن……………………………………………………………………………………………………………………………….41

4-2-4-بارنامه………………………………………………………………………………………………………………………………….41

4-2-5-به مظالم نشستن………………………………………………………………………………………………………………..42

4-2-6-به زینهار آمدن……………………………………………………………………………………………………………………42

4-2-7-پروانه…………………………………………………………………………………………………………………………………..42

4-2-8-خلعت دادن…………………………………………………………………………………………………………………………42

4-2-9-زنهار نامه…………………………………………………………………………………………………………………………….43

4-2-10-صله دادن………………………………………………………………………………………………………………………….43

4-2-11-مژدگانی……………………………………………………………………………………………………………………………43

4-2-12-منادی كردن…………………………………………………………………………………………………………………….43

4-2-13-شیوه های مجازات…………………………………………………………………………………………………………..44

4-2-13-1-تاوان…………………………………………………………………………………………………………………………….44

4-2-13-2-چوب زدن…………………………………………………………………………………………………………………….44

14-2-13-3-گردن زدن…………………………………………………………………………………………………………………44

4-2-14-موقوف كردن اموال…………………………………………………………………………………………………………..44

4-2-15-نامه های در باری……………………………………………………………………………………………………………..44

4-2-15-1-کاغذ منصوری……………………………………………………………………………………………………………..44

14-2-15-2-ملاطفه………………………………………………………………………………………………………………………45

4-2-15-3-منشور…………………………………………………………………………………………………………………………..45

4-2-16-تصوف و آداب و رسوم …………………………………………………………………………………………………….45

4-2-16-1-جامه مرقع پوشیدن……………………………………………………………………………………………………..45

4-2-16-2-حرمت داشتن خرقه…………………………………………………………………………………………………….45

4-2-16-3-خانگاه…………………………………………………………………………………………………………………………..46

4-2-16-4-خرقه دریدن…………………………………………………………………………………………………………………46

4-2-16-5-رقص…………………………………………………………………………………………………………………………….46

4-2-16-6-سماع وقول…………………………………………………………………………………………………………………..47

4-2-16-7-مزدوجه………………………………………………………………………………………………………………………..47

4-2-17-آداب و رسوم مهمانی……………………………………………………………………………………………………….48

4-2-17-1-پای مزد……………………………………………………………………………………………………………………….48

4-2-17-2-دندان مزد…………………………………………………………………………………………………………………….48

4-2-17-3-دست شستن مهمان بعد از غذا و گلاب و عطر آوردن……………………………………………….48

4-2-17-4-زله دادن………………………………………………………………………………………………………………………49

4-2-17-4-سه بار مهمان را تعارف کردن……………………………………………………………………………………..49

4-2-17-5-عذر خواهی نکردن مداوم از مهمان…………………………………………………………………………….49

4-2-17-6-سه بار مهمان را تعارف کردن……………………………………………………………………………………..49

4-2-17-7-کاسه نهادن………………………………………………………………………………………………………………….49

4-2-17-8-گفتگو با مهمان……………………………………………………………………………………………………………49

4-2-17-9-گشاده رویی میزبان……………………………………………………………………………………………………..50

4-2-17-10-میوه خوردن قبل از غذا……………………………………………………………………………………………50

4-2-18-آداب نخجیر……………………………………………………………………………………………………………………..50

4-2-19-بوق زدن در جنگ……………………………………………………………………………………………………………50

4-2-20-آداب سفر كردن……………………………………………………………………………………………………………….51

4-2-21-دایه گرفتن……………………………………………………………………………………………………………………….51

4-2-22-دخمه………………………………………………………………………………………………………………………………..51

4-2-23-در خاك نشستن………………………………………………………………………………………………………………52

4-2-24-در آستین داشتن……………………………………………………………………………………………………………..52

4-2-25-سوگند خور دن………………………………………………………………………………………………………………..52

4-2-26-شاگردانه……………………………………………………………………………………………………………………………53

4-2-27-صدقه دادن……………………………………………………………………………………………………………………….53

4-2-28-كفارت كردن…………………………………………………………………………………………………………………….53

4-2-29-گواه شدن…………………………………………………………………………………………………………………………53

4-2-30-مهر كردن…………………………………………………………………………………………………………………………54

4-2-31-وقت شناسی بزرگان…………………………………………………………………………………………………………54

4-3- باورهای نجومی

4-3-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………..55

4-3-2-اثیر………………………………………………………………………………………………………………………………………56

4-3-3-احكام…………………………………………………………………………………………………………………………………..57

4-3-4-آفتاب…………………………………………………………………………………………………………………………………..57

4-3-5-اوساط………………………………………………………………………………………………………………………………….57

4-3-6-اقبال و ادبار…………………………………………………………………………………………………………………………58

4-3-7-اجتماع…………………………………………………………………………………………………………………………………58

4-3-8-استقبال……………………………………………………………………………………………………………………………….59

4-3-9-انتكاث…………………………………………………………………………………………………………………………………59

4-3-10-بعدالنور…………………………………………………………………………………………………………………………….59

4-3-11-تشریق و تغریب………………………………………………………………………………………………………………..60

4-3-12-خالی السیر و وحشی السیر………………………………………………………………………………………………60

4-3-13-دفع التدبیر، دفع القوه، دفع الطبیعه………………………………………………………………………………..60

4-3-14-قبول………………………………………………………………………………………………………………………………….61

4-3-15-كدخدا……………………………………………………………………………………………………………………………….61

4-3-16-منع ورد ……………………………………………………………………………………………………………………………61

4-3-17-مقارنه………………………………………………………………………………………………………………………………..61

4-3-18-نظر……………………………………………………………………………………………………………………………………62

4-3-19-هیلاج………………………………………………………………………………………………………………………………..62

4-3-20-تقویم…………………………………………………………………………………………………………………………………62

4-3-21-حساب زیج و تقویم………………………………………………………………………………………………………….62

4-3-22-اوج و حضیض…………………………………………………………………………………………………………………..63

4-3-23-وبال…………………………………………………………………………………………………………………………………..63

4-3-24-كواكب ثابته …………………………………………………………………………………………………………………….64

4-3-25-شرف و هبوط……………………………………………………………………………………………………………………64

4-3-25-1-شرف…………………………………………………………………………………………………………………………….64

4-3-25-2-هبوط……………………………………………………………………………………………………………………………64

4-3-25-26-طالع………………………………………………………………………………………………………………………..65

4-3-27-طالع وقتی………………………………………………………………………………………………………………………..65

4-3-28-طالع بینی…………………………………………………………………………………………………………………………65

4-3-29-طبایع………………………………………………………………………………………………………………………………..66

4-3-30-نمودارات…………………………………………………………………………………………………………………………..66

4-3-31-وتد…………………………………………………………………………………………………………………………………….67

4-3-32-مستولی…………………………………………………………………………………………………………………………….67

4-4-امثال و حكم

4-4-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………..68

4-4-2-ضرب المثل های فارسی……………………………………………………………………………………………..81-69

4-4-3-ضرب المثل های عربی……………………………………………………………………………………………..83-81

4-5- افسانها و اشاره های اساطیری

4-5-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………..84

4-5-2-آدم(ع)…………………………………………………………………………………………………………………………………85

4-5-3-اسكندر ……………………………………………………………………………………………………………………………..85

4-5-4-ارسطاطا لیس …………………………………………………………………………………………………………………….86

4-5-5-افلاطون……………………………………………………………………………………………………………………………….86

4-5-6-اژدهای هفت سر…………………………………………………………………………………………………………………87

4-5-7-ایاز……………………………………………………………………………………………………………………………………….88

4-5-8-بطلیموس……………………………………………………………………………………………………………………………88

4-5-9-برا ق……………………………………………………………………………………………………………………………………88

4-5-10-بزرجمهر ………………………………………………………………………………………………………………………….88

4-5-11-بقراط………………………………………………………………………………………………………………………………..89

4-5-12-خسرو………………………………………………………………………………………………………………………………..89

4-5-13-دلدل…………………………………………………………………………………………………………………………………89

4-5-14-ذوالقرنین………………………………………………………………………………………………………………………….89

4-5-15-رخش………………………………………………………………………………………………………………………………..90

4-5-16-زردشت……………………………………………………………………………………………………………………………..90

4-5-17-سقراط………………………………………………………………………………………………………………………………90

4-5-18-سلیمان……………………………………………………………………………………………………………………………..91

4-5-19-شبدیز……………………………………………………………………………………………………………………………….91

4-5-20-فرشته……………………………………………………………………………………………………………………………….91

4-5-21-قارون………………………………………………………………………………………………………………………………..92

4-5-22-كیخسرو……………………………………………………………………………………………………………………………92

4-5-23-كیكاووس………………………………………………………………………………………………………………………….93

4-5-24-گشتاسب…………………………………………………………………………………………………………………………..93

4-5-25-نوشروان عادل…………………………………………………………………………………………………………………..93

4-5-26-وامق و عذرا………………………………………………………………………………………………………………………94

4-5-27-یوسف……………………………………………………………………………………………………………………………….94

4-6- بازی ها

4-6-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………..95

4-6-2-اسب سواری…………………………………………………………………………………………………………………………96

4-6-3-چوگان…………………………………………………………………………………………………………………………………96

4-6-4-شطرنج…………………………………………………………………………………………………………………………………96

4-6-5-شنا كردن……………………………………………………………………………………………………………………………97

4-6-6-گروگذاشتن…………………………………………………………………………………………………………………………97

4-6-7-نخجیر………………………………………………………………………………………………………………………………….98

4-6-8-نرد……………………………………………………………………………………………………………………………………….98

4-6-9-كعبتین………………………………………………………………………………………………………………………………..98

4-7-باورها و اعتقادات

4-7-1- اعتقادات به بخت بد …………………………………………………………………………………………………………99

4-7-2-اسراف شوم است…………………………………………………………………………………………………………………99

4-7-3-تاثیر افلاك و كواكب برسرنوشت انسانها……………………………………………………………………………99

4-7-4-تفال به چهره……………………………………………………………………………………………………………………100

4-7-5-چهل سالگی……………………………………………………………………………………………………………………..100

4-7-6-خون ناحق………………………………………………………………………………………………………………………..100

4-7-7-رزق و روزی معین……………………………………………………………………………………………………………101

4-7-8- کرمی که موجب تباهی آب کوزه می شود……………………………………………………………………101

4-7-9-باورهایی که به رضایت خداوند منتهی می شود……………………………………………………………..101

4-7-10- اعتقاد به بر کت در مال ………………………………………………………………………………………………102

4-7-11-اعتقاد به طالع نیک……………………………………………………………………………………………………….102

4-7-12-باور موجودات خیالی……………………………………………………………………………………………………..102

4-7-13-باور به جادو و جادوگری……………………………………………………………………………………………….102

4-7-14-باور به خنده بی وقت…………………………………………………………………………………………………….103

فصل پنجم:

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………..105

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………..111-107

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………112

چكیده

باورهای عامیانه در قابوسنامه

 

پژوهش حاضر به منظور بررسی “باورهای عامیانه در قابوس­نامه ” صورت گرفته است. با توجه به ماهیت گوناگون باورها وبا توجه به اینکه برخی باورهای عامیانه در شکل های فرهنگ عامه جلوه می کند موضوع پرداختن به جنبه های دیگر فرهنگ عامه نیز ضروری به نظر می رسد موضوعاتی نظیر توجه به طب، نجوم و برخی آداب و رسوم، مشترکاتی با باورهای عامیانه نیز دارد بدین جهت علاوه بر باورها به این موضوعات در قابوسنامه نیز پرداخته شده است.

این پژوهش نشان می‌دهد كه فرهنگ عامه گستره‌ای وسیع دارد و با بررسی آن  بخشی از باورهای فرهنگی عوام در قرن پنجم تبیین می‌شود.

 

كلید واژه ها:

باورهای عامه ،قابوس نامه،عنصر المعالی .

 

مقدمه

«باور عامه  بخشی از توده فرهنگ مردم است که تخیّل، احساس، آرزو و اندیشه های گوناگون را از نسل به نسل دیگر منتقل­ کرده و دگرگونی معیارهای زیبا شناسی و اخلاقی هر دوره از زندگی یک قوم را آشکار می­ کند. علاقه­ روستائیان به حفظ سنّت­ها و اقتضای شیوه­ زندگی آن­ها با طبیعت باعث افزایش تخیّل آن­هاست.

فرهنگ عامیانه و فولکلور مجموعه ­ای از دانستنی­ها و باورها و رفتارهای گروهی که با موازین علمی و منطقی جامعه انطباق ندارد و اجرای آن­ها بر حسب عادت، تقلید و هم چشمی و سرگرمی است. این دانستنی­ها عبارتند از آداب و رسوم تولد، مرگ، ازدواج، نحوه­ زندگی، کشاورزی، جشن­ها، پیشگویی­ها، خرافات، طبابت­ها، بازی­ها،آوازها، قصه­ها و سایر آداب و رسوم و اعتقادات که بیانگر چگونگی تفکر و نحوه­ زندگی مردم در طول اعصار مختلف است.(صادقی،46:1386)

فولکلور متشکل از دو جزء folk به معنای دانش عوام و lor به معنای دانستنی­ها و دانش­ها و برای اولین­بار در انگلیس عنوان مقاله­ای قرار گرفت که درباره دانش عامیانه و آداب و رسوم سنتی بود بعدها توسط رشید یاسمی مقاله­ای عنوان مقاله ای به معنای دانش عامیانه و دانستنی­های مردم انعکاس یافت.»(صادقی،1386؛46)

فرهنگ عامه از عناصر متعدد و گوناگونی بوجود آمده است. این عناصر در طول تاریخ تحولات متعددی را پشت سر گذاشته است و مبنای بسیاری از رفتارها و گفتارهای آدمیان قرار گرفته است.انسان­ها در ورای حوادث گوناگون زندگی به دنبال یافتن توجیهات مختلف بوده اند و از این رهگذر پاره­ای از باورها و اعتقادات خرافی شكل گرفته است؛ از جمله اینكه در شادی های روزگار به جشنها پرداخته­اند و یا اینكه حكمت و تجربه ی خود را در قالب امثال الحكم و افسانه ها بازگو كرده اند و…

«زندگی اقوام و ملّت‌ها، از دیرباز با فرهنگ عامّه عجین شده است. در طول تاریخ،خاصّیت طبیعی ذهن بشر او را واداشته تا برای مجهولات و سؤالات ذهن خود، جوابی هرچند نادرست بیابد. مردم عادی در زمینه‌های مختلف طب، نجوم، تعبیرات خواب،جادوگری و… تصوّراتی داشتند که مجموعة آن‌ ها فرهنگ عامّه را تشکیل می‌دهد.فرهنگ عامّه با فرهنگ و ادب رسمی در رابطه و تعامل است و گاه جلوه‌هایی از فولکلور در متون ادبی راه می‌یابد» (طاهری،1390؛2)عناصر فرهنگ عامه به شكل های مختلف در اشعار شاعران و نویسندگان  بزرگ تجلی یافته است هر چه شاعران و نویسندگان با توده­های مردم بیشتر در ارتباط باشند، میزان بهره گیری آنان از فرهنگ عامه فزونی می گیرد؛ به همین دلایل قابوس­نامه آكنده از عناصر فرهنگ عامه است­.

 

-1-بیان مسئله

 

باورهای عامه از عناصر متعدد و گوناگونی بوجود آمده است. این عناصر در طول تاریخ تحولات متعددی را پشت سر گذاشته است و مبنای بسیاری از رفتارها و گفتارهای آدمیان قرار گرفته است.انسان­ها در ورای حوادث گوناگون زندگی به دنبال یافتن توجیهات مختلف بوده اند و از این رهگذر پاره­ای از باورها و اعتقادات خرافی شكل گرفته است؛ از جمله اینكه در شادی های روزگار به جشنها پرداخته­اند و یا اینكه حكمت و تجربه ی خود را در قالب امثال الحكم و افسانه ها بازگو كرده اند و…

 

1-2- اهمیت موضوع

 

این كه مردمان در قرن پنجم با چه افكاری می‌زیسته‌اند و اعتقاداتشان چگونه بر امور مختلف تأثیر گذاشته اهمیت موضوع را بیان می‌كند و نشان می‌دهد كه بسیاری از این باورداشت‌ها در زندگی بشر امروزی نیز جلوه كرده است. و مردم در بعضی از باورها هنوز تابع پیشینیان خود هستند. و جهان بینی‌شان براساس افكار و عقاید آن روزگاران رقم خورده است. با بررسی مواد فولكلور در قابوس­نامه بعضی از افكار و عقاید فراموش شده‌ی آن روزگار جانی دوباره می‌گیرد.

 

1-3- پرسشهای اصلی تحقیق

 

الف- میزان انعکاس باورهای  عامّه در قابوس­نامه تا چه حد است ؟

ب- آگاهی به باورهای عامّه­ی قرن پنجم چه تأثیری در درك بهتر ما نسبت به نثر این كتاب دارد؟

ج- آیا یافتن ریشه و خاستگاه موادّ باور عامه  قابل شناسایی است؟

ه- باورهای موجود در قابوس­نامه در چه در گروه‌ها وطبقاتی قابل جای‌دهی است؟

و- بررسی  بخشی از فولکلور یعنی باورهای عامیانه در این شاهکار ادبی به لحاظ جامعه‌شناسی، تاریخی، مردم‌شناسی و…چه اهمیّتی دارد؟

 

1-4- اهداف تحقیق

چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق.. 2

1-1 مقدمه. 3

1-2 بیان مسأله تحقیق.. 5

1-3 سوالات تحقیق.. 9

1-4- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 10

1-5- پیشینه ی تحقیق.. 10

1-6– اهداف تحقیق.. 10

1-7-فرضیه های تحقیق. 10

1-8 – حدود قلمرو تحقیق.. 11

1-9-  تعاریف واژه های کلیدی.. 11

فصل دوم: مبانی نظری.. 12

2-1- مفهوم ادبیات… 13

2-2- اجزای ادبیات… 13

2-2-1- عاطفه. 14

 

2-2-2- اندیشه. 14

2-2-3- خیال. 14

2-2-4- اسلوب… 15

2-3- ادبیات غنایی.. 16

2-4- سبکهای شعر پارسی.. 21

2-5-سبک آذربایجانی در شعر پارسی.. 24

2-6- موسیقی.. 30

2-6-1- انواع سازها و ابزار موسیقی.. 31

2-6-2- پرده‌ها و آهنگ‌ها 32

2-6-3- واژگان و اصطلاحات موسیقی.. 34

2-7- موسیقی و ادبیات… 34

2-8- به کارگیری اسامی ابزار و اصطلاحا ت موسیقی در شعر پارسی.. 37

2-9- شناخت و معرفی ادوات موسیقی.. 38

2-9-1- سازهای زهی در دیوان خاقانی.. 39

2-9-2- سازهای بادی.. 45

2-9-3- سازهای ضربی یا کوبه ای.. 47

2-9-4- اصطلاحات و واژگان موسیقیایی.. 52

2-9-4-1- واژگان مربوط به ابزار موسیقی.. 52

2-9-4-2- اصطلاحات مربوط به مفاهیم موسیقیایی.. 53

فصل سوم: شرح احوال ، آثار  و سبک شعری خاقانی.. 57

3-1-  شرح احوال شاعر. 58

3-2- مذهب خاقانی.. 65

3-3- خصوصیات و سبک شعری خاقانی.. 68

3-4- آثار خاقانی.. 71

3-5- خاقانی پیشگام شعرای نامدر……………………………………………………………………… 80

3-6-  پیشروان خاقانی در شعر پارسی.. 84

3-7- پیروان خاقانی در شعر پارسی.. 88

فصل چهارم؛ جلوه های کاربرد ابزار و اصطلاحات موسیقی در اشعار خاقانی.. 92

 

4-1- کاربردهای خاقانی از اسامی ابزار و اصطلاحات موسیقی در صور خیال. 93

4-2- کاربرد خاقانی از اسامی و اصطلاحات موسیقی در صناعات ادبی.. 107

4-3-کاربرد خاقانی از اسامی و اصطلاحات موسیقی در تلفیقی از صور خیال و صناعات ادبی.. 109

فصل پنجم؛ نتیجه گیری.. 124

نتیجه بررسی.. 125

پیشنهاد 127

جداول و نمودارها 128

1-1- نمودار کاربرد اصطلاحات موسیقی در قالب صور خیال. 128

1-2- نمودار کاربرد اسامی ساز و ابزار نوازندگی در قالب صور خیال. 128

1-3- نمودار کاربرد اسامی ساز و ابزار نوازندگی در صناعات ادبی. 130

1-4- نمودار کاربرد اصطلاحات موسیقی در صناعات ادبی 131

1-5- نمودار کاربرد اسامی ساز و ابزار نوازندگی بصورت تلفیقی.. 132

1-6- نمودار کاربرد اصطلاحات موسیقی بصورت تلفیقی.. 133

منابع و مأخذ 135

چکیده انگلیسی 139

 

چکیده:

موسیقی ترکیب اصوات به صورت گوش نواز است . قدمت موسیقی ایران با پیدایش نژاد آریایی گره خورده است کلمات دلنشین و آهنگین به تدریج صورت شعر و ترانه پیدا کرده و به ابداع نغمه و موسیقی منجر شده است. موسیقی و ادبیات به عنوان دو فصل جدا نشدنی از دیرباز مورد توجه خاص قرار گرفته اند با نگاهی به ادبیات کلاسیک ایران در می یابیم که شعرای بزرگ فارسی زبان موسیقی شناس هم بوده اندآن چنان که از ابزارآلات و اصطلاحات موسیقی در اشعارشان برای خلق تصاویر شعری خود بهره می گرفتند . در بررسی اصطلاحات موسیقی در شعر پارسی این اصطلاحات در سه بخش قابل تفکیک و بخش بندی است :1.سازهای موسیقی 2. پرده ها وآهنگ ها 3. اصطلاحات خاص موسیقی. خاقانی شروانی شاعر قرن ششم هجری قمری از جمله شاعرانی است که در اشعار خود از ابزارآلات و اصطلاحات موسیقی استفاده کرده است . موسیقی کلام و آهنگ خوش الفاظ در بسیاری از اشعار خاقانی به قدری است که التذاذ بدون دریافت معنی هم برای خواننده میسر است در این تحقیق میزان کاربرد خاقانی از ابزار آلات و اصطلاحات موسیقی در دیوان اشعارش و درک میزان آشنایی خاقانی با موسیقی و اصطلاحات و ابزارآلات و مهارت وی در بهره برداری از انواع امکانات برای آفرینش صور خیال و زیبایی آفریبنی بررسی شده است. نتیجه تحقیق نشان میدهد که خاقانی بیشتر از ابزار آلات موسیقی مثل چنگ ، دف ، بربط ، نای وارغنون و اصطلاحاتی مثل پرده و گوشه استفاده کرده است و بیشتر از ابزار موسیقی مثل چنگ و بربط بهره گرفته است وخاقانی با بهره گرفتن از استعاره و تشخیص بر ابزارآلات موسیقی جان بخشیده است.

واژه های کلیدی : موسیقی، خاقانی،اصطلاحات و ابزارآلات،صور خیال.

• مقدمه:

 

بارگاه رفیع سخن پارسی ساکنان گرانقدر و ارزشمندی به خود دیده که اکنون ستارگان و اختران درخشان پهنه آسمان ادب پارسی هستند. خاقانی در این میان اگر نگوییم که برترین به جرات می­توان گفت که یکی از برترین سخن­سرایان پارسی است.

قرن ششم قرن تحولی در مرکز قدرت سیاسی ایران بود و امرای سلجوقی و پادشاهان مستقر در غرب کشور ایران با دربار های پرشکوه محافل پربار ادبی فراهم کردند که سخن­سرایان بزرگی چون خاقانی و نظامی و مجیر بیلقانی و اثیرالدین اخسیکتی و … حاصل این حمایت ها شدند. موضوع تحقیق حاضر به بررسی اشعار خاقانی شروانی اختصاص دارد.

خاقانی به لحاظ داشتن فکر بلند ، وسعت تخیل ، قدرت تجسم ، چیرگی بر الفاظ ، نبوغ و قریحه ی سرشار و خداد، مناعت طبع ، بلندی همت ، مهارت خارق العاده در خلق ترکیبات بدیع و غریب و استعارات و کنایات عجیب و ذهن مضمون پرداز و معنی ساز ، شاعری بی نظیر و سترگ است.

آنچه کلام خاقانی را از دیگر شاعران و سخن سرایان پارسی متمایز ساخته پیچیدگی معانی و کلام وی است. خاقانی با بهره گیری از دانش گسترده خویش در ستاره شناسی، موسیقی، طب، جواهر شناسی و از همه مهمتر زبان پارسی دست به خلق اثری گشود که چون جواهری بر تارک زبان پارسی می درخشد.

تشبیهات و استعارات بسیار بدیع و زیبای خاقانی از سازها و ابزارآلات و نیز اصطلاحات موسیقی در اشعارش مشوق نگارنده گردید تا این پایان نامه را در جهت بررسی کاربرد اصطلاحات و اسامی سازها و ابزارالات موسیقی در دیوان اشعار خاقانی تدوین نمایم.

بر این مبنا تمامی اشعار دیوان اعم از قصیده، غزل، ترجیعات ،قطعات و رباعیات تمامی اصطلاحات مربوط به موسیقی و نام های ابزارآلات و سازها  را استخراج و نحوه کاربرد آنها در شعر خاقانی بررسی گردید.

تدوین این پایان نامه در پنج فصل به شرح ذیل است فصل اول با عنوان کلیات تحقیق، فصل دوم مبانی نظری ، فصل سوم شرح احوال و آثار و مذهب و خصوصیات سبکی خاقانی، فصل چهارم درباره ابزار آلات و اصطلاحات موسیقی در دیوان اشعار خاقانی و درک میزان آفرینش صور خیال و زیبایی آفرینی بررسی شده است و فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهاد را تشکیل می دهد.

در این تحقیق حروف ( ق – غ – م ) در کنار اشعار بر گرفته از حروف اول قطعه – غزل و مثنوی می باشد.

مبنای بررسی نسخه دیوان خاقانی شروانی به تصحیح ضیاالدین سجادی چاپ دهم 1391، تهران انتشارات زوار است.

-2 بیان مسأله تحقیق

(( موسیقی علم تالیف نمودن، علم ادوار،علم نغمات است. علمی که بدان احوال نغمات است.علمی که بدان احوال نغمات و ازمنه­ی آن توان دانست. به عبارت دیگر موسیقی دو فن است.فن اول از او ملایمت نغمات معلوم شود و آن را فن الحان گویند و از فن دوم اوزان ازمنه معلوم گردد و آن را فن ایقاع خوانند.موسیقی ترکیب اصوات به صورت گوش نواز است)).(لغت نامه دهخدا).

موسیقی تلفیقی از کلمات و اصوات است. فرق شعر و نثر این است که شعر کلامی است موزون، مقفّا و مخیل، بنا براین دارای موسیقی نیز هست.

بسیاری از شعرا ابتدا موسیقی­دان بوده ­اند و حتی ساز می­نواخته­اند، مانند رودکی سمرقندی ، منوچهری دامغانی، خاقانی شروانی و حافظ شیرازی.

استفاده از موسیقی توسط شعرا نه تنها در وزن شعر بوده بلکه هنگام خواندن هم موسیقی می نواختند مانند قصیده­ی معروف (بوی جوی مولیان ) رودکی سمرقندی که بسیار تاثیر­گذار بوده است. تاثیر دیگر احاطه شاعران به موسیقی  بهره گیری از اصطلاحات این فن و هنر در مضامین شعری و گفتار این دسته از شعرا است. اسامی و اصطلاحاتی چون چنگ، بربط، رباب، نای، کاسه، ارغنون ، آزاد وار، آوا، ترانه، آواز، سرود، راست، باربد، جلاجل، تبیره و …..که در اشعار این شعرا جایگاهی ویزه دارد و در قالب ایهام و استعاره و تشبیه به فراوانی از آنها بهره­ گیری شده است.

خاقانی از بـزرگ ترین شاعران و قصیـده پردازان زبان فارسی در قرن ششم هجری است.برخی نام او را “بدیل” و برخی” ابراهیم”نوشته اند. امام رافعی قزوینی   (557-623 ق)، از معاصران او، در کتاب خود ازوی با نام« الافضل (= مخفّف افضل الدّین) بـدیل الحقایقی المعروف بالخاقانی» یاد کرده است. نام پـدرش علی  و نام جـدّش، به اعتبار نام عمـویش،«کافی الـدّین عمر بن عثمان» (خاقانی شروانی، 1391: 217)، عثمان بوده است.

خاقانی در حـدود 520 ق (فروزانفر، 1369، 2: 337)در شـروان به دنیا آمد و در دارالادب شماخـی، کرسی شروان، پرورش یافت. پـدرش نجّار و مادرش، که در اصـل کنیزکی نسطـوری بوده، گویا پیشۀ طبّاخی یا بافنـدگی (خاقانی ، 1391 : 6-8) داشته اسـت. پـدرش، او را درکـودکی، ظاهراً به علـّت فقـر، به بـرادرش کافی الدّین سپرد و او سرپرستی برادر زاده را بر عهده گرفت. کافی الدّین پزشک و فیلسـوف و منجّمی تـوانا و ادیبی مبرّز بود. او را بایـد نخستیـن استاد خاقانی دانست.

برخی ابوالعلاء گنجـوی را نیز، به استناد ابیاتی از او، استاد و پـدرزن خاقانی دانسته اند (نک: سجّادی، «مقـدّمه» ص سیزده –چهارده). امّا ، رقابتهای موجـود در دربار و محیط ادبی شروان رابطۀ آنها را تیره کرد و آنها را به هجو گویی یکدیگر کشاند.

آوازۀ خاقانی در سالهای جـوانی او از مـرزهای شروان درگـذشت (خاقانی، 1391 : 181) و رفته رفته در خراسان و عراق شاعری زبان آور شناخته شدو در دربار شروان، علاوه بر شاعری، به دبیری نیز اشتغال یافت و از آن مایه عزّت برخوردار شد که شاه گاه او را بالای دست وزیر خود می نشانده است (همان، 1391: 184).خاقانی ، در میان شاعران به سنایی غزنوی ارادتی خاصّ داشت و خود را بدیل او می خواند و در سرودن قصاید عارفانه از شیوۀ سنایی پیروی می کرد:

بـدل مـن آمـدم انـدر جهـان سنـایی را            بدین دلیل پدر نام من بدیل نهاد(همان، 1391: 850).