فهرست مطالب

 

فصل اول : کلیات

1-1-    مقدمه. 1

1-2-    بیان مسئله. 2

1-3-    سوالات تحقیق.. 5

1-4-    فرضیات تحقیق.. 5

2فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1-تصمیم‌گیری چندمعیاره(MCDM) و سیستم اطلاعات جغرافیایی( .. . (GIS8

2-2-    روش تحلیل شبكه ( ANP ) 9

2-3-    تعریف مجموعه فازی.. 10

2-3-1-  نمایش مجموعه‌های فازی.. 11

2-4-    مفهوم پارکینگ…. 12

2-4-1-  اهمیت پارکینگ…. 12

2-4-2-  مشکلات ناشی از فقدان پارکینگ در سطوح شهری.. 12

2-5-    انواع پارکینگ های شهری.. 14

2-5-1-  پارکینگ های خیابانی.. 14

2-5-2-  طرح پارکبانی.. 14

2-5-3-  پارکینگ های همسطح.. 15

2-5-4-  پارکینگ های طبقاتی.. 16

2-5-5-  پارکینگ های بامی.. 16

2-5-6-  پارکینگ های زیر زمینی.. 17

2-5-7-  پارکینگ های اتوماتیک…. 17

2-5-8-  پارکینگهای اختصاصی.. 18

2-6-    اهداف ایجاد پارکینگ های شهری.. 18

2-7-    مفهوم مکان یابی.. 20

2-7-1-  مبانی مکان یابی.. 20

2-8-    معیارهای مکان یابی.. 22

2-8-1-  عوامل موثر در انتخاب معیار در مکان یابی.. 24

2-9-    بررسی منابع.. 24

فصل سوم:منطقه مورد مطالعه

3-1-    مقدمه. 31

3-2-    ساختار محیط طبیعی.. 31

3-3-    حدود و موقعیت جغرافیایی.. 31

3-4-    توپوگرافی.. 33

3-5-    واحد کوهستانی.. 33

3-6-    واحد جلگه. 34

3-7-    ژئومورفولوژی.. 35

3-8-    خصوصیات جمعیتی و اجتماعی شهر تبریز. 35

3-9-    ساختار جمعیت… 36

3-10-  بافت کالبدی شهر. 37

3-11-  شناخت محدوده‌ی مورد مطالعه(محور تاریخی-فرهنگی تبریز) 38

3-12-  بررسی پیوندهای عمدهی منطقه با مناطق همجوار کارکردی ـ ارتباطی.. 39

3-13-  شناسایی محیط طبیعی.. 40

3-13-1-… ارزشهای دید و مناظر طبیعی(گستره ها و محورهای واجد ارزش زیست محیطی) 40

3-14-  خصوصیات اصلی شبکهی ارتباطی و نظام حرکت… 40

3-15-  مسائل عمدهی نظام حرکت… 41

3-16-  کاربری زمین و ویژگیهای آن در محدودهی مطالعاتی.. 42

3-17-  الگوهای کلی کاربری طبقات در بناها 42

3-18-  گروهبندی کمیتی و کیفیتی کاربری و میزان تخصیص زمین به آنها 43

3-19-  ویژگیهای اصلی معماری و مسکن در محلات… 44

3-20-  پراکندگی معماری مسکونی.. 44

3-21-  نحوهی توزیع فعالیت و چگونگی استفاده از زمین.. 46

3-22-  شناسایی ساختار كالبدی منطقه. 48

3-23-  ویژگیهای شكلی، سیمای شهری و تركیب توده و فضا 49

3-24-  الگوی توزیع فضاهای شهری(محورها، …) 50

فصل چهارم : مواد و روش

4-1-    مقدمه. 54

4-2-    مواد: 55

4-2-1-  جمعیت… 55

4-2-2-  تراکم ساختمانی.. 55

4-2-3-  تعداد خودرو 56

4-2-4-  تقاضای پارکینگ…. 56

4-2-5-  عرضه پارکینگ…. 56

4-2-6-  مساحت… 57

4-2-7-  قیمت زمین.. 57

4-3-    نرم افزار 58

4-4-    روش…. 58

4-4-1-   روش تحلیل شبكه. 58

4-4-2-  تفاوتهای روش تحلیل شبكه و روش تحلیل سلسله مراتبی.. 60

4-5-    مراحل روش تحلیل شبكه. 61

4-5-1-  ساخت مدل و پیكربندی مسأله. 61

4-5-2-  تشكیل ماتریسهای مقایسه زوجی و محاسبه بردارهای وزن.. 62

4-5-3-  تشكیل سوپر ماتریس…. 63

4-5-4-  محاسبه توزیع ماندار سوپرماتریس وزن دار شده 64

4-5-5-   نرمال كردن وزنهای به دست آمده با در نظر گرفتن هر خوشه. 64

 

4-5-6-  انتخاب گزینه برتر. 64

4-5-7-  -مرحله کشف، شناسایی و دسته بندی معیار ها، زیر معیار ها و جایگزین ها 68

4-5-8-  مرحله ترکیب ضریب اهمیت گزینه ها 68

4-6-    تئوری منطق فازی.. 69

4-7-    منطق فازی.. 70

4-8-    مجموعه فازی.. 72

4-8-1-  مجموعه فازی مکمل.. 72

4-8-2-  اشتراک دو مجموعه. 72

4-8-3-  اجتماع دو مجموعه فازی.. 72

4-8-4-  تساوی مجموعه فازی.. 72

فصل پنجم : یافته های پژوهش

5-1-    مقدمه. 75

5-2-    یافته ها 75

5-2-1-  تحلیل شاخص های مورد استفاده در مکان یابی بهینه پارکینگ های طبقاتی.. 75

5-2-1-1————- جمعیت- 76

5-2-1-2————— تراکم ساختمانی- 78

5-2-1-3————— تعداد خودرو 79

5-2-1-4————— تقاضای پارکینگ– 81

5-2-1-5————— عرضه پارکینگ– 83

5-2-1-6————— دسترسی بر اساس عرض معبر 84

5-2-1-7————— مساحت- 86

5-2-1-8————— قیمت زمین- 87

5-3-    مکانیابی بهینه پارکینگ طبقاتی.. 89

فصل ششم : نتیجه گیری

6-1-    نتایج و آزمون فرضیات… 94

6-2-    اثبات فرضیه ها 96

6-3-    پیشنهادات… 97

 

فهرست اشکال

شکل شماره 1-1- فرایند انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….6

شکل شماره 3-1- نقشه محدوده منطقه 8 شهرتبریز……………………………………………………………………………..32

شکل شماره 3-2- نقشه موقعیت محلات منطقه هشت……………………………………………………………………… 46

شکل شماره 4-1- روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل شبکه…………………………………………………………….60

شکل شماره 4-2- روند نمای تصمیم گیری در روش تحلیل شبکه……………………………………………………..61

شکل شماره 4-3-شکل فلوچارت پژوهش………………………………………………………………………………………………..65

شکل شماره 4-4-تابع عضویت فازی برای متغبرهای زبانی…………………………………………………………………….73

شکل شماره 5-1- الگوی شماتیک ANP برای انتخاب گرینه‌های مناسب……………………………………………..75

شکل شماره 5-2- نقشه تراکم جمعیت ……………………………………………………………………………………………………77

شکل شماره 5-3- نقشه تراکم ساختمانی………………………………………………………………………………………………..79

شکل شماره 5-3- نقشه تعداد خودرو…………………………………………………………………………………………………….81

شکل شماره 5-4- نقشه تقاضا………………………………………………………………………………………………………………….82

شکل شماره 5-5- نقشه عرضه…………………………………………………………………………………………………………………84

شکل شماره 5-6- نقشه دسترسی……………………………………………………………………………………………………………..85

شکل شماره 5-7- نقشه مساحت………………………………………………………………………………………………………………..87

شکل شماره 5-8- نقشه قیمت…………………………………………………………………………………………………………………..89

شکل شماره 5-9- نقشه مکانیابی پارکینگ……………………………………………………………………………………………….91

 

فهرست جداول

جدول 1-3- تحولات جمعیتی شهر تبریز…………………………………………………………………………………………………….37

جدول 3-2- انواع بافت و مشخصات آن……………………………………………………………………………………………………….38

جدول 4-1- مهمترین کاربردهای روش تحلیل شبکه…………………………………………………………………………………59

جدول4-2- ساختار کلی سوپر ماتریس………………………………………………………………………………………………………..66

جدول 4-3- نمایش وزنهای سوپر ماتریس…………………………………………………………………………………………………..66

جدول 4-4- مقیاس های زبانی برای درجه اهمیت ……………………………………………………………………………………73

جدول 5-1- ارزش گذاری تراکم جمعیت……………………………………………………………………………………………………76

جدول 5-2- ارزش گذاری تراکم ساختمانی……………………………………………………………………………………………….78

جدول 5-3- ارزش گذاری تعداد خودرو……………………………………………………………………………………………………..80

جدول 5-4- ارزش گذاری تقاضای پارکینگ……………………………………………………………………………………………….82

جدول 5-5- ارزش گذاری عرضه پارکینگ………………………………………………………………………………………………….83

جدول 5-6- ارزش گذاری دسترسی…………………………………………………………………………………………………………….85

جدول 5-7- ارزش گذاری مساحت……………………………………………………………………………………………………………….86

جدول 5-8- ارزش گذاری قیمت زمین…………………………………………………………………………………………………………88

جدول 5-9- جدول وزن لایه ­ها………………………………………………………………………………………………………………………90

جدول 5-10- مکانیابی پارکینگ……………………………………………………………………………………………………………………92

چکیده:   انتخاب یک مکان مناسب برای فعالیت در سطح محله و مناطق، یکی از تصمیمات پایه ای برای انجام یک طرح پژوهشی است که نیازمند تحقیق در یک مکان مورد مطالعه از دیدگاه های مختلف می‌باشد. در مقیاس محلات و مناطق، مکان یابی فعالیتی است که قابلیت­ها و توانایی­های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و همچنین سازگاری آن با سایر کاربری­ها، به منظور انتخاب مکانی مناسب و کاربردی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. هدف این پایان نامه مکانیابی مناطق بهینه برای ایجاد پارکینگ طبقاتی در منطقه هشت شهرداری تبریز با بهره گرفتن از نرم افزار Arc GIS بوده است. برای این منظور داده ­های اولیه از این منطقه تهیه و آماده و مدل مورد استفاده این  پایان نامه ، مدل فازی –ANP انتخاب شد.لایه ­های مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از: تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، مساحت پارکینگ ، دسترسی بر اساس عرض معبر، قیمت زمین، عرضه پارکینگ، تقاضای پارکینگ و تعداد خودرو. ابتدا در نرم افزار Super decision   وزن مناسب برای لایه ­ها اعمال شد، سپس نتایج وزن دهی بر روی لایه ها در محیط نرم افزار Idrisi اعمال گردید و اقدام به فازی کردن لایه ­ها شد و مناطق مناسب پارکینگ طبقاتی انتخاب شد. نتیجه این عملیات فازی به نرم افزار Arc map  انتقال داده شد و خروجی و تحلیل نتایج در این محیط انجام گرفت. این پایان نامه در شش فصل تدوین شد.  فصل اول : کلیات ، فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق ، فصل سوم : شناخت منطقه مورد مطالعه، فصل چهارم: مواد و روش تحقیق، فصل پنجم: یافته­ ها ، فصل ششم : جمع‍‍بندی و نتیجه گیری.

کلمات کلیدی: مكانیابی پاركینگ طبقاتی، GIS،ANP  فازی، Super decision، منطقه هشت تبریز

1-1-   مقدمه

عوامل ناشی از مهاجرت و رشد جمعیت و همچنین رشد فیزیکی شهرها، خدمات رسانی و توزیع عادلانه خدمات در محیط شهرها را با اشکالات زیادی همراه کرده است و اتخاذ سیاست درست و کارآمد در زمینه ارائه خدمات ضروری به جمعیت ساکن در بخش های مختلف شهر بسیار مهم است . یکی از این کاربری های ضروری در شهرها پارکینگ می‌باشد.

در اختیار داشتن یک وسیله نقلیه هنگامی می‌تواند کاربرد واقعی خود را نشان دهد که دارندگان آن قادر باشند در هر نقطه‌ای از شهر که مقصدشان باشد محلی برای پارک وسیله نقلیه خود پیدا کنند. به عبارت دیگر باید در نقاط مختلف و پر تراکم شهری مانند محدوده‌های تجاری، خدماتی، تفریحی و کار توقفگاه‌هایی با ظرفیت کافی احداث شود. ولی به علت بی‌توجهی و یا به علل اقتصادی و غیره این برنامه در بسیاری از شهرهای کشورمان اجرا نگردیده است.

در واقع امروزه معضل کمبود محل توقف وسایل نقلیه به خصوص در مناطق پر تراکم شهر بیش از بیش نمود پیدا کرده است. حرکت با وسایل نقلیه، به مرکز شهر و رسیدن به مقصد بسیار آسانتر انجام می‌گیرد تا پیدا نمودن محلی برای پارک اتومبیل، متخصصان فن یکی از علل شلوغی و راه بندهای ترافیکی در نواحی پر تراکم شهر را رانندگانی می‌دانند که در پی جستجو برای پیدا کردن محلی برای پارک وسیله نقلیه خود، ترافیک روان خیابان را مختل نموده و باعث راه بندانهای طولانی می‌گردنند. تامین نیاز پارکینگ شهروندان، گردش صحیح اتومبیل به دنبال پارک را موجب شده، حرکت اتومبیل در شهر را منظم خواهد نمود. همچنین در مصرف سوخت سرفه جویی شده آلودگی هوا کاهش خواهد یافت.

در این پژوهش سعی بر آن است تا مناطق بهینه پارکینگهای طبقاتی در سطح منطقه هشت شهر تبریز با بهره گرفتن از روش تحلیل شبکه یا همان ANP  شناسایی و معرفی شوند.

 

1-2-   بیان مسئله

دنیای امروز دنیای اطلاعات و مدیریت بهینه آن است. بخش عمده­ای از تصمیمات اتخاذ شده توسط مدیران و برنامه ریزان در پروژه‌های مختلف شهری، زیست محیطی، دفاعی، امنیتی و خدماتی، به هر نحو به مکان و موقعیت خاص آن مربوط می باشد. لذا وجود اطلاعات مکانی و جغرافیایی دقیق، مطمئن و به هنگام و مهمتر از آن مدیریت بهینه آن، از موضوعات بسیار اساسی در موفقیت تصمیمات و اجرای آنها می باشد.

سیستم های اطلاعاتی جغرافیایی، یک فناوری پیشرفته در جهت مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات مکانی و توصیفی می‌باشد و در این راه، از تکنولوژی‌های متعددی همچون؛ سیستمهای تولید نقشه رقومی، سنجش از دور و سیستمهای مدیریت پایگاه داده ها (DBMS) استفاده می‌کنند(چانگ،2005 ) . استفاده از سیستمهای اطلاعاتی جغرافیایی، در مقیاسه با سیستمهای قدیمی و نیز مرتبط با آن از مزایای متعددی مانند پاسخگویی به نیاز کاربران در کلیه زمینه‌ها، ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود، بهینه سازی سرمایه گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها، ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران ، سرعت و دقت کار و تعیین قابلیت‌های توسعه در مناطق و مکان‌های مختلف برخوردار است و این مزایا، این سیستمها را از سایر سیستمها مانند CAD بسیار کاربردپذیر ساخته و فراتر می برد. امکان انجام آنالیزهای پیچیده با مجموعه داده‌های مختلف مکانی و غیر مکانی به صورت توام، مهمترین قابلیت GIS می‌باشدکه نمی توان آن را با روش های دیگر مثل روش های آنالوگ انجام داد. توانایی تجزیه و تحلیل توام داده های مختلف، امکان ایجاد و استفاده از اطلاعات مکانی را به شکلی کاملاً متفاوت با گذشته فراهم می‌سازد. رشد شهر نشینی در تمامی جوامع به خصوص در كلان شهرها به قدری سریع است كه بسیاری از مراكز شهری نتوانستند خود را با این حركت همگام كنند و شهرها به طور ناموزون شروع به توسعه نمودند و فضاهای باز ناپدید شدند و مسائل حاد بهداشتی، مسئله آموزشی، مسكن و اشتغال در شهرهای پر جمعیت  به وجود آمد و تعادل درروابط اجتماعی و انسانی بین ساكنین شهرها و امكانات موجود به هم خورد و شهرها با كمبود شدید خدمات آموزشی، بهداشتی درمانی،گذران اوقات فراغت، حفاظتی، امنیتی، رفاهی و… روبرو شدند و همچنین عدم توزیع خدمات، شدت كمبودها را دو چندان کرد.

در میان زیرساختارهای مختلف تشكیل‌ دهنده یک کشور، سیستم حمل‌ونقل درون شهری بعنوان زیرساختاری كه نقش بسزایی در فعالیت‌های مختلف آن کشور دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است. ابتدا و انتهای هر سفری چه درون شهری و چه برون شهری، با هر هدفی که انجام پذیرد، در نهایت به توقف ختم  می گردد. در پایان سفر لازم است خودرو در محلی مشخص و معین که دارای ممنوعیت قانونی نیز نباشد، پارک گردد. محاسبه­ها نشان می دهند که مدت توقف هر اتومبیل، بیشتر از مدت حرکت آن است. پیش بینی و تدارک فضای کافی برای وسیله­های نقلیه در زمان هایی که از آنها استفاده نمی­ شود، از معضلات شهرها، به ویژه شهرهای بزرگ است. دشواری کار بیشتر به این دلیل است که فضای خاص پارکینگ را اغلب باید در محدودترین وگران ترین نقاط شهر در نظر گرفت (سعید نیا، 1378).

رشد سریع جمعیت و به تبع آن افزایش اتومبیل‌های شخصی در مناطق مسکونی و پارک آن‌ ها در طول شبانه روز در محلات و کوچه ها به دلیل کمبود پارکینگ به ویژه در بافت های مرکزی و سنتی شهرها که کم عرض و متراکم بوده و فاقد پارکینگ در واحد مسکونی خود هستند مشکلات عدیدهای را در عبور و مرور محله­ای ایجاد کرده و نظم محلی را مختل ساخته است.

نامناسب بودن محل پارکینگ‌ها و پراکندگی غیر اصولی آن‌ ها نه تنها باعث عدم کارایی این پارکینگ‌ها می­ شود بلکه افزایش شلوغی در محلات و در نتیجه تراکم درون محله­ای، افزایش مصرف سوخت، آلودگی محلات و افزایش آلودگی صوتی را به همراه خواهد داشت(کریمی و همکاران ، 1387).

پارکینگ های شهری در کشور ما  به طور معمول در مناطق پر ازدحام مراکز شهری قرار گرفته‌اند در حالیکه سطح و سرانه اختصاص یافته به این کاربری در محلات بسیار اندک و در حد مالکیت‌های اختصاصی برخی از منازل می‌باشد، بدین ترتیب ما شاهد ازدحام خودروهای پارک شده در محلات و کوچه های شهری در هنگام شب و زمان های استراحت و فراغت هستیم، فضای مسکونی مردم به دلیل عدم برنامه ریزی‌های مدون و اصولی تقریبا عاری از امکانات پارک مناسب و استاندارد می‌باشد و محلات شهری مملو از خودروهای پارک شده در حاشیه خیابان و کوچه ها هستند. این امر سبب شده که خودروهای پارک شده در این مناطق از یک سو فضای تردد را تنگ کرده و از سوی دیگر در معرض خطراتی چون سرقت و ناامنی باشند(روستایی و قنبری، 1387).

مکانیابی پارکینگ­های طبقاتی که با اشغال زمین کمتر، ظرفیت پارک بالایی دارند، از ضرورت­های برنامه ­ریزی شهری و ترافیک شهرهای بزرگ می­باشد، به همین نسبت، مکانیابی مرکزهای خدماتی همچون پارکینگ­های طبقاتی در سطح شهر، به عنوان جزئی از برنامه ریزی کاربری زمین تحت تأثیر معیارها و متغیرهای فراوانی از جمله فاصله از مرکزهای جذب ( مرکزهای تجاری، اداری، درمانی، آموزشی و …)، دسترسی به خیابان­های اصلی و فرعی با سطح سرویس و عرض­های مختلف، ارزش ملک، کیفیت بنا و … می باشد که در نظر گرفتن تمامی این معیارها در قالب روش­های سنتی و نقشه­های کاغذی مشکل است و با توجه به مبنا قرار دادن وضعیت موجود شهر تبریز و علی الخصوص منطقه 8 شهری از لحاظ مشکلات مربوط به توقف های غیر قانونی و غیر متعارف و همچنین مسائل مربوط به کارت پارک­ها که در این مقطع زمانی تعیین مکان­های بهینه و اصولی پارکینگ­های طبقاتی بیش از پیش ضروری می­نماید که در این پایان نامه در نظر است به مکان­ یابی محل­های مناسب جهت پارکینگ طبقاتی با بهره گرفتن از GIS در منطقه مورد مطالعه پرداخته شود. هدف اصلی این تحقیق مکان­ یابی مناسب برای پارکینگ طبقاتی با در نظر گرفتن معیارهای مختلف با روش فرایند تحلیل شبکه ای (  ANP) فازی می­باشد.

[1] Remote Sensing