فهرست مطالب

 

چکیده :.. 1

فصل اول کلیات تحقیق.. 2

1-1)مقدمه:.. 3

2-1)بیان مسأله پژوهش.. 3

3-1) اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش.. 5

4-1) چارچوب نظری تحقیق:.. 6

5-1) اهداف پژوهش.. 7

6-1) مدل مفهومی تحقیق:.. 8

7-1) متغیرهای پژوهش.. 8

8-1) سوالات پژوهش.. 8

1-8-1) سوال.. 8

9-1) فرضیه های پژوهش.. 9

1-9-1) فرضیه اصلی : 9

1-9-1) فرضیه های  فرعی : 9

10-1) قلمرو پژوهش.. 9

11-1) روش پژوهش.. 9

12-1) گردآوری اطلاعات پژوهش.. 9

13-1) جامعه آماری و حجم نمونه.. 10

14-1) کاربران پژوهش.. 10

15-1) واژگان و اصطلاحات کلیدی.. 10

فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق.. 13

 

بخش اول مدیریت دانش.. 13

1-1-2)تعاریف مدیریت دانش.. 14

2-1-2) روند مدیریت دانش:.. 14

3-1-2) ویژگی های مدیریت دانش:.. 15

4-1-2) اصول مدیریت دانش:.. 15

5-1-2) نظریه های مدیریت دانش:.. 16

6-1-2) دلایل اهمیت به كارگیری مدیریت دانش:.. 16

7-1-2) اهداف مدیریت دانش:.. 17

8-1-2) گامهای مدیریت دانش:.. 17

9-1-2) عوامل کلیدی موفقیت دانش:.. 18

10-1-2) مدل های پیاده سازی مدیریت دانش.. 20

1-10-1-2) مدل هیکس.. 20

2-10-1-2) مدل مك الروی.. 21

3-10-1-2) مدل بك من.. 21

4-10-1-2) مدل 7C. 22

5-10-1-2) مدل نوناكا و تاكوچی.. 23

2-1-10-6) مدل پایه های ساختمان دانش.. 26

بخش دوم سرمایه فکری.. 29

2-2) سرمایه فكری:.. 30

1-2-2) اجزای سرمایه فکری:.. 30

1-1-2-2) سرمایه انسانی:.. 30

2-1-2-2) سرمایه ساختاری:.. 31

3-1-2-2) سرمایه رابطه ای:.. 31

.. 32

3-2-2) تاریخچه سرمایه فکری:.. 33

4-2-2) مدیریت دانش و سرمایه فکری:.. 35

5-2-2) نظریه های مربوط به سرمایه فكری:.. 35

6-2-2) مدل ها والگوهای سرمایه فكری:.. 36

1-6-2-2) ادوینسون و  مالونه  ( 1997).. 37

2-6-2-2) سویبی (1997).. 37

3-6-2-2) استوارت (1997).. 38

4-6-2-2) پتی  ( 2000).. 38

5-6-2-2) چن و همكارانش (2004).. 38

7-2-2) اندازه گیری سرمایه فكری: 39

8-2-2) اهداف اندازه گیری سرمایه فكری :.. 40

9-2-2) منافع و مزایای اندازه گیری سرمایه فكری :.. 40

10-2-2) پیچیدگی اندازه گیری سرمایه فكری از نظر روس( 1997):.. 41

11-2-2) طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری:.. 41

1-11-2-2) طبقه اول: روش های سرمایه فکری مستقیم.. 41

1-1-11-2-2) مزایای روش های سرمایه فکری مستقیم:.. 41

2-1-11-2-2) معایب روش های سرمایه فکری مستقیم:.. 42

2-11-2-2) طبقه دوم: روش های سرمایه گذاری بازار.. 43

3-11-2-2) طبقه سوم: روش های بازگشت روی دارایی ها.. 43

4-11-2-2) طبقه چهارم: روش های کارت امتیازی.. 44

12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری :.. 44

1-12-2-2) ارزش افزوده اقتصادی:.. 44

2-12-2-2) ارزش نامشهود محاسبه شده :.. 45

3-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری روش كارت امتیازی متوازن : 45

4-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری هدایت كننده اسكاندیا: 46

5-12-2-2) كیوی توبین:.. 46

6-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری ارزش بازار به دفتر : 46

7-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری برگه متوازن نامحسوس : 47

8-12-2-2) روش های اندازه گیری سرمایه فكری امتیازات ثبت شده تقدیر موزون : 47

9-12-2-2) حسابداری منابع انسانی.. 48

10-12-2-2) ترازنامه نامرئی :.. 48

11-12-2-2) جستجوگر ارزش:.. 48

12-12-2-2) نتایج امتیازی زنجیره  ارزش :.. 49

13-2-2) شاخصهای عملكرد مالی:.. 52

14-2-2)فرمولهای محاسباتی و روش های کمی جهت محاسبه ارزش سرمایه های فکری:.. 53

 

بخش سوم پیشینه تحقیق.. 55

3-2) پیشینه تحقیق:.. 56

1-3-2) تحقیقات مشابه داخلی.. 56

(2-3-2تحقیقات مشابه خارجی.. 60

فصل سوم روش‌ اجرای پژوهش .. 62

1-3) مقدمه:.. 63

2-3) روش تحقیق.. 63

3-3) جامعه آماری.. 64

1-3-3)روش نمونه گیری پژوهش.. 64

4-3) مدل مفهومی تحقیق.. 65

5-3) سوالات پژوهش:.. 66

3-6)فرضیه های پژوهش.. 66

3-5) روش و ابزار گرد آوری اطلاعات :.. 67

3-5-1)ساختار پرسشنامه مدیریت سرمایه فکری.. 67

3-5-2)ساختار پرسشنامه عملکرد مالی.. 67

3-6)روایی و پایایی پرسشنامه.. 68

1-6-3) روایی تحقیق:.. 68

3-6-2)پایایی تحقیق:.. 68

7-3)  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :.. 70

8-3)آزمون فرضیه:.. 71

فصل چهارم یافته های پژوهش.. 72

1-4)مقدمه:.. 73

2-4)توصیف ویژگی های جمعیت شناختی جامعه آماری پژوهش.. 73

1-2-4)  جنسیت جامعه آماری.. 73

2-2-4)وضعیت تاهل.. 74

3-2-4)سن جامعه آماری.. 75

4-2-4) تحصیلات جامعه آماری.. 75

5-2-4)رشته تحصیلی جامعه آماری.. 76

6-2-4)عنوان شغلی جامعه آماری.. 77

7-2-4)سابقه خدمت جامعه آماری در سازمان.. 79

3-4)تحلیل داده های تحقیق :.. 80

4-4)آزمون فرضیه ها توسط ضریب همبستگی اسپیرمن:… 83

5-4) تجزیه وتحلیل ها رگرسیون متغیرها به تفکیک هرفرضیه.. 83

(1-5-4آزمون فرضیه اصلی.. 83

(2-5-4آزمون فرضیه های فرعی : 85

(1-2-5-4آزمون فرضیه فرعی اول.. 85

(2-2-5-4آزمون فرضیه فرعی دوم.. 87

(3-2-5-4:آزمون فرضیه فرعی سوم.. 88

(6-4:پاسخ به سوالات پژوهش:.. 89

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهاد ها.. 92

1-5)مقدمه:.. 93

(2-5ارزیابی و تشریح فرضیه های آزمون.. 93

(1-2-5فرضیه اصلی.. 93

(2-2-5فرضیه فرعی شماره 1.. 94

(3-2-5 فرضیه فرعی شماره 2.. 94

(4-2-5فرضیه فرعی شماره 3.. 94

(3-5 پیشنهادات پژوهش.. 95

(1-3-5 پیشنهاداتی در راستای فرضیه های پژوهش.. 95

(2-3-5 پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی.. 95

(4-5محدودیتهای پژوهش.. 96

( منابع و پیوست ها).. 97

منابع فارسی:.. 98

منابع لاتین:.. 100

پیوست ها.. 102

پرسشنامه:.. 111

Abstract. 113

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار1-1(مدل مفهومی تحقیق منبع فرضیات پژوهش). 8

نمودار 1-2(اجزای سرمایه فکری). 11

نمودار 4-1 جنسیت(منبع:دادهای پژوهش). 74

نمودار 4-2 وضیعت تاهل (منبع:دادهای پژوهش). 74

نمودار 4-3 جنسیت(منبع:دادهای پژوهش). 75

نمودار 4-4 تحصیلات افراد(منبع:دادهای پژوهش). 76

نمودار 4-5 رشته تحصیلی (منبع:دادهای پژوهش). 77

نمودار 4-6 عنوان شغلی (منبع:دادهای پژوهش). 78

نمودار 4-7 سابقه کار (منبع:دادهای پژوهش). 79

 

فهرست جدول ها

جدول (2-1)عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش(زمردیان و رستمی،1389،50). 20

جدول (2-2) تبدل دانش بین شکل های نهان و آشکار آن. 26

جدول(2-3)تلاش های تاثیر گذار بر سیر تاریخی سرمایه فکری( خاوندکار و متقی،1388، 47-48). 34

جدول (2-4)طبقه بندی سرمایه های فكری از دیدگاه پتی و گوتری.. 38

جدول(2-5)شمای کلی روش های اندازه گیری سرمایه فکری.. 52

جدول2-6) : راهنمای فرمولهای سرمایه فکری ( انواری رستمی و همکاران ، 1384). 54

جدول 4-1 جنسیت(منبع:دادهای پژوهش). 73

جدول 4-2 وضیعت تاهل(منبع:دادهای پژوهش). 74

جدول 4-3 سن افراد(منبع:دادهای پژوهش). 75

جدول 4-4 تحصیلات افراد(منبع:دادهای پژوهش). 76

جدول 4-5 رشته تحصیلی(منبع:دادهای پژوهش). 77

جدول 4-6 عنوان شغلی (منبع:دادهای پژوهش). 78

جدول 4-7 سابقه کار (منبع:دادهای پژوهش). 79

جدول 4-8 نرمال بودن متغیرها 80

جدول 4-9(تاثیر حذف سوالات بر میانگین و واریانس و آلفای کرونباخ پژوهش). 82

جدول 4-10 مقدار ضریب همبستگی.. 83

جدول 4-11(ضریب همبستگی اسپیرمن برای فرضیه اصلی). 84

جدول 4-12 بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی بر اساس آزمون رگرسیون. 84

جدول 4-13(ضریب همبستگی اسپیرمن برای فرضیه فرعی اول). 86

جدول 4-14بررسی تاثیر سرمایه انسانی بر عملکرد مالی بر اساس آزمون رگرسیون. 86

جدول 4-15(ضریب همبستگی اسپیرمن برای فرضیه فرعی دوم). 87

جدول 4-16بررسی تاثیر سرمایه ساختاری بر عملکرد مالی بر اساس آزمون رگرسیون. 87

جدول 4-17(ضریب همبستگی اسپیرمن برای فرضیه فرعی سوم). 88

جدول 4-18 بررسی تاثیر سرمایه مشتری بر عملکرد مالی بر اساس آزمون رگرسیون. 89

جدول 4-19 الگوی تفسیر ضریب هم بستگی پیرسون(بامنی مقدم،1390). 90

جدول 4-20جدول شدت متغیرهای معنا دار. 90

جدول 5-1 وضیعت فرضیه ها 94

فهرست شکل ها

شکل 2-1- مدل 7C. 23

شکل 2-2 مدل حلزونی مدیریت دانش نوناکا و تاکوچی.. 24

شکل2-3 – نحوه و اجزای شكل گیری مراحل چهارگانه مدل نوناكا و تاكوچی.. 25

شکل2-4 مدل پایه های ساختمان مدیریت دانش.. 27

شکل(2-5) فرایند مدیریت دانش(دستگیر و محمدی، 88). 32

شکل(2-6)طرح ارزش اسكاندیا 37

شکل(2-7)مدل چن و همكارانش از سرمایه فكری و روابط بین آنها 39

 

چکیده :

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مدیریت سرمایه فکری با عملکرد مالی در بانک پارسیان می باشد.  برای این منظور بعد از مرور ادبیات تحقیق، 4 فرضیه شامل یک فرضیه اصلی و سه فرضیه فرعی تدوین گردید.برای آزمون فرضیه های  پژوهش  از پرسشنامه ای که میان جامعه آماری توزیع شده، استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را تمام کارکنان و مدیران  بانک پارسیان شعبه غرب تهران که تعداد آن 472نفر  تشکیل می دهند که از این تعداد به عنوان نمونه 450 نفر انتخاب شده اند. در این پژوهش  از روش  تصادفی  خوشه ای  استفاده شده است. در این پژوهش از تکنیک های آمار توصیفی برای  بررسی و تجزیه و تحلیل متغییرهای جمعیت شناختی  و ازآزمون کلموگروف-اسمیرنف نرمال و غیر نرمال بودن  متغیرها استفاده شده است هم چنین از آزمون همبستگی اسپیرمن و نیز تحلیل رگرسیون چندگانه برای تجزیه و تحلیل فرضیه ها استفاده گردید نتایج نشان می دهد که میزان همبستگی بین سرمایه فکری و عملکرد مالی با مدیریت دانش 0.557 و این میزان هم بستگی در سطح بالایی است. هم چنین ضریب میزان تغییرات بیانگر این است که 31 درصد از تغییرات متغییر وابسته عملکرد مالی توسط متغیر مستقل سرمایه فکری پوشش داده میشود و میزان بتای به دست آمده در رگرسیون برای متغییر سرمایه انسانی 0.448و  برای سرمایه ساختاری 0.227- و برای سرمایه مشتری 0.556 است و بجز سرمایه ساختاری بقیه فرضیه ها از آنجاییکه سطح معنا داری آنها کمتر از 0.05 معنی داری می باشد.با توجه به آزمون F فیشر به جز سرمایه ساختاری نسبت بقیه متغیر ها با عملکرد مالی رابطه خطی وجود دارد زیرا سطح معنا داری آنها کمتر از 5 درصد می باشد.

کلید واژه:سرمایه فکری،عملکرد مالی،سرمایه انسانی،سرمایه ساختاری،سرمایه مشتری،مدیریت دانش

 

 

فصل اول

(کلیات پژوهش)

 

 

1-1)مقدمه:

سازمان ها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند ، اقتصادی که در آن دانش و دارایی های نامشهود به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها شناخته شده است . یکی از اجزای دارایی نامشهود سرمایه فکری می باشد که تاثیر مهمی بر عملکرد و پیاده سازی استراتزیک سازمان دارد از این رو  شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است  و منجر به مشاهده ارزش واقعی سازمان ها می شود.( وطنی،1389). دراکر[1] (1993) اندیشمند معروف مدیریت می گوید:« ما در حال وارد شدن به یک جامعه دانشی هستیم که در آن منافع اقتصادی اصلی، دیگر سرمایه بیشتر، منابع طبیعی و نیروی کار بیشتر و … نیست. قرن 21، قرن اقتصادی دانشی است.در اقتصاد دانشی، دانش یا سرمایه فکری به عنوان یک عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارایی های مشهود فیزیکی ارجحیت بیشتری پیدا می کند. در این اقتصاد، داراییهای فکری بخصوص سرمایه انسانی جزو مهمترین دارایی های سازمان محسوب می شود و موفقیت بالقوه سازمانها ریشه در فعالیت های فکری آنها دارد تا دارایی های مشهود(صدقی گلدی، 1386). امروزه نحوه ی استفاده از دارایی های نامشهود تأثیر بسیار مهمی در موقعیت و بقای سازمان ها دارد. به طوری که این موضوع باعث بوجود آمدن حوزه مطالعاتی و تحقیقاتی جدیدی در مدیریت شده است. در یک طبقه بندی ساده دارایی های نامشهود به دو دسته تقسیم می شود که یکی از مهمترین اجزاء آن سرمایه فکری است که تأثیر مهمی بر روی عملکرد و پیاده سازی استراتژی های سازمانی دارد از این رو، شناسایی، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است( گلدی صدقی، 1386).این پژوهش کوششی است از سوی محقق تا تاثیر  سرمایه فکری و اجزای سه گانه آن را بر عملکرد مالی بانکها(به طور خاض بانک پارسیان )بسنجد.در این فصل کلیات تحقیق نظیر بیان مساله و اهمیت آن و اهداف پژوهش که مد نظر محقق است  ارائه می شود تا ذهن خواننده در مورد تحقیق در مسیر روشنی قرار بگیرد و چارچوب اصلی در ذهن خواننده ایحاد شود.

2-1)بیان مسأله پژوهش

در قرن بیستم اقتصاد مبتنی بر صنعت بود . در این قرن هر شركتی و هر كشوری كه دارایی های فیزیكی و سرمایه های مادی و مشهود بیشتری داشت ثروت بیشتری تولید می كرد. اما قرن 21 اقتصاد مبتنی بر دانش است. به عنوان مثال ستارامن[2] و همكارانش به نقل از كندریک یكی از اقتصاد دانان آمریكا بیان می كنند كه در سال 1925 نسبت دارایی های نامشهود به دارایی های مشهود 30 به 70 بود. اما در دهه 1990 به نسبت 63 به 37افزایش یافت. استوارت[3] سرمایه انسانی را مهمترین دارایی سازمان تلقی می كند . بنابراین انتظار می رود شركت هایی كه از سرمایه فكری و انسانی بالاتری برخوردارند عملكرد مالی آنها نیز بالاتر باشد.

سرمایه فكری سرمایه ای فراتر از دارایی های فیزیكی و دارایی های مشهود است . امروزه سهم سرمایه فكری به دلیل تولید دانش و اطلاعات و درنتیجه تولید ثروت در اقتصاد مبتنی بر دانش می تواند نقش مهمی در خلق ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی داشته باشد . به همین دلیل در سطح بنگاه های اقتصادی نیز عملكرد مالی شركت ها می تواند تحت تأثیر دارایی های فكری و سرمایه انسانی قرارگیرد.( عباسی،1389)

در اقتصاد امروز ، دانش به عنوان مهمترین سرمایه ، جایگزین سرمایه مالی و فیزیكی شده است . در طول عصر صنعت بهای تمام شده دارایی ها ، كارخانجات ، تجهیزات و مواد خام بود كه برای موفقیت یک تجارت لازم بود اما در عصر اطلاعات این استفاده موثر از سرمایه های فكری است كه معمولاً در موفقیت یا شكست یک مجموعه مؤثر است . بنابراین مدیران نیاز دارند كه بتواند اثر تلاش های مدیریت را بر عملكرد سازمان خود اندازه گیری كند . اغلب شاخص های عملی مدیریت دانش برای اندازه گیری دارایی های دانش یا سرمایه فكری متمركز هستند و فرض می كند كه خروجی مدیریت دانش بر میزان سرمایه گذاری سازمان مؤثر است .(همتی،1389) نكته ی قابل بررسی آن است كه  سرمایه فكری در واقع مدیریت سرمایه گذاری سازمان را بر عهده دارد كه بنا بر نظر صاحبنظران در مقابل سرمایه فیزیكی قرار گرفته یا به نوعی مكمل آن است . سرمایه فکری ،دانشی است که می تواند به سود تبدیل شود و به عنوان دارایی پنهان شناخته می شود. بنابراین به کارگیری آن موجب افزایش توان رقابتی شرکت و سودآوری آتی آن می شود سرمایه فكری ، سرمایه ای است كه ناملموس و نامشهود بوده و از لحاظ كمی اندازه گیری آن سخت و دشوار است . ولی از سویی باید به این نكته توجه داشت كه ارائه شاخص های مدون و حتی الامكان كمی است كه می تواند بكارگیری سرمایه فكری در سازمان را برای مدیران توجیه كند . این گفته لرد كلوین در اینجا می تواند صادق باشد و اهمیت تدوین شاخص ها و سنجش های اندازه گیری مدیریت دانش و سرمایه فكری را نشان دهد : “وقتی از آنچه صحبت می كنید ، بتوانید آن را به صورت كمی و عددی بیان نموده و اندازه گیری كنید ، می توانید درك مناسبی از آن بدست آورید . اما در مقابل ، وقتی نتوانید منظور خود را به صورت كمی و عددی بیان كنید در واقع نمی توانید درك و شناخت مناسبی از آن حاصل نمایید ”  لذا تاثیری که سرمایه فکری می توانند در ابعاد مختلف مالی و غیر مالی شرکت ایفا کند امری انکار ناپذیر است بنابراین شناسایی سهم آن درصورتهای مالی میتواند ضروری باشد (مادیشن[4] 2011).

به بیان دیگر اقتصاد صنعتی جای خود را به اقتصاد دانش محور داد. در اقتصاد صنعتی عوامل اصلی تولید ثروت اقتصادی، داراییهای فیزیکی و مشهود مانند زمین، نیروی کار، پول و ماشین آلات و … میباشند و ترکیب این عوامل است که در نهایت موجب تولید ثروت می شود. در این نوع اقتصاد، دانش به عنوان کلیدی ترین عامل ایجاد ارزش و ثروت، نقش ناچیزی ایفا میکند. در اقتصاد دانش محور[5] به دانش و سرمایه فکری[6]به عنوان عامل اصلی تولید ثروت در مقایسه با سایر داراییهای مشهود و فیزیکی جایگاه مهمتری اختصاص مییابد. در بازارهای رقابتی فعلی که هدف سازمانها کسب سهم بیشتر بازار از طریق ایجاد مزیتهای رقابتی است، موفقیت یک سازمان در گروی بکارگیری و مدیریت عنصر دانش[7] و سرمایه فکری در تمامی ابعاد سازمانی است.( زمانیان،1389)

هدف اساسی این پژوهش مطالعه تاثیر سرمایه فکری به عنوان ابزار مدیریت دانش بر عملکرد مالی صنعت بانکداری است.

[1] Druker

[2] Seetharaman A.