درصحنه روابط بین‌الملل، دولت‌ها ابزارهای متفاوتی جهت پیشبرد اهداف و منافع ملی خود به کار می‌برند که بخشی از این ابزارها مادی و بخشی غیرمادی است. به نحوی که این ابزارها عمدتاً به شکل غیرمستقیم برمنافع مهم دولت‌های رقیب، اثر گذاشته وباعث تغییررفتار آن‌ ها می‌شود. دردورانی که توسل به زور در روابط بین‌الملل کاهش یافته یا حداقل دولت‌ها احتیاط بیشتری درتمسک به این ابزار دارند، تاثیرگذاری بر حوزه‌های حساس شکل دیگری یافته است که تحریم نمودی از آن است.

تحریم‌هایی که در سال‌های اخیر به خاطر مسئله هسته ای ایران، علیه این کشور وضع شد، روابط ایران را با دیگر کشورها تحت تأثیر قرار داده و بدین ترتیب منافع این کشور را متأثر نمود. متعاقب تحریم‌ها، ایران روابطش را با بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای اروپایی از دست داد و بدین ترتیب، روابط رو به رشد ایران با چین به ویژه در حوزه اقتصاد و تجارت شتاب بیشتری یافت. اما با انجام مذاکرات بین ایران و گروه 5+1 و احتمال لغو تحریم‌ها و بازگشت بازیگرانی اقتصادی که سابقاً در ایران فعال بودند، روابط و همکاری‌های این کشور با چین تحت تأثیر قرار می‌گیرد. سؤالی که مطرح است این که با کاهش تحریم‌ها علیه ایران، چشم انداز آینده روابط اقتصادی ایران و چین چگونه است؟ و پاسخ ما به سؤال این است که با کاهش تحریم‌ها علیه ایران، چشم انداز اقتصادی ایران و چین روند نزولی خواهد داشت.

واژگان کلیدی: تحریم، ایران، چین، روابط اقتصادی و تجاری.

فهرست مطالب

 

مقدمه. 7

فصل اول: 9

کلیات تحقیق. 9

1-1-بیان مسئله. 10

1-2-اهمیت موضوع تحقیق. 12

1-3-سؤال تحقیق. 12

1-4-فرضیه تحقیق. 12

1-5-انگیزه تحقیق. 12

1-6-روش تحقیق. 13

1-7- قلمرو تحقیق. 13

1-8-روش گردآوری اطلاعات.. 13

1-9-متغیرهای پژوهش… 13

1-10- تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی.. 14

1-11- پیشینه پژوهش… 14

1-12-سازماندهی پژوهش… 17

 

فصل دوم: 18

چارچوب نظری.. 18

2-1- تحریم. 19

2-1-1- آسیب پذیری کشور مورد هدف تحریم. 21

2-2- ابعاد نظری تحریم: 22

2-2-1- نظریه سمبولیک… 24

2-2-2- نظریه بازدارندگی.. 24

2-3- تحریم به عنوان سیاست بعد از جنگ سرد. 25

2-4- هزینه های تحریم. 26

2-5- کارایی سیاسی و اقتصادی تحریم ها 28

2-6- اثربخشی تحریم. 31

2-7- انواع تحریم ها: 33

2-7-1- تحریم های خصوصی.. 33

2-7-2- تحریم های بین المللی.. 34

2-8- تحریم های یک جانبه: ناقض حق توسعه. 38

2-9- تحریم های اقتصادی: 39

2-9-1- تحریم اقتصادی و منشور سازمان ملل متحد. 43

 

2-9-2- مقایسه تحریم های مالی و تجاری.. 45

2-9-3- تحریم اقتصادی یکجانبه ناقض حقوق بین الملل است.. 47

2-10- سیاست خارجی.. 49

2-11- عوامل مؤثر بر سیاستگذاری خارجی: 51

2-11-1- ارزش‌ها و اعتقادات.. 51

2-11-2- زمینه های تاریخی و فرهنگی.. 52

2-11-3- تصویر کلی از سیاست بین‌المللی.. 52

2-11-4- برداشت‌ها 52

2-11-5- مشکلات داخلی و افکار عمومی.. 52

2-11-6- نیازهای داخلی.. 53

2-11-7- ساختار نظام بین الملل. 53

فصل سوم: 54

پیشینه روابط ایران و چین.. 54

3-1- پیشینه تاریخی روابط ایران و چین.. 55

3-2- مناسبات ایران و چین در دوران اسلامی.. 56

3-3- روابط ایران و چین پس از تأسیس چین نوین.. 59

3-4- مناسبات ایران و چین پس از سیاست درهای باز چین.. 65

3-5- روابط تجاری ایران و چین؛ از دیرباز تاکنون. 68

فصل چهارم: 71

تحریم های یک جانبه و بین المللی علیه ایران و تأثیر آن بر روابط ایران و چین.. 71

4-1- پیشینه تحریم علیه ایران. 72

4-2- تحریم های یکجانبه: 73

4-2-1- تحریم های امریکا 74

4-2-1-1- آثار تحریم های امریکا 81

4-2-2- تحریم های اتحادیه اروپا: 85

4-2-2-1- ریشه ها و اهداف تحریم. 87

4-2-2-2- آثار تحریم ها 88

4-3- تحریم های بین المللی.. 89

قطعنامه ۱۶۹۶. 90

قطعنامۀ ۱۷۴۷. 91

قطعنامه 1803. 91

قطعنامه 1835: 92

قطعنامه ۱۹۲۹. 93

4-4- اهداف تحریم ها علیه ایران: 93

4-4-1- تسلیم یا براندازی نظام جمهوری اسلامی.. 94

4-4-2- روی کار آوردن عناصر غربی.. 95

4-5- پیامد تحریم ها علیه ایران: 96

4-5-1- تأثیر دوجانبه تحریم بر روابط ایران و چین.. 99

4-5-2- استفاده چین از غیبت رقبای غربی در بازار ایران. 100

4-5-3- مشکل در مبادلات بانکی ایران و چین.. 102

فصل پنجم: 107

کاهش تحریم ها در دولت روحانی و نقش آن در روابط تجاری ایران و چین.. 107

5-1- نقش سیاست خارجی در کاهش تحریم ها 108

5-2- روند کاهش تحریم ها در دولت روحانی.. 110

5-3- کاهش تحریم های امریکا 112

5-4- کاهش تحریم های اتحادیه اروپا 113

5-5- رویکرد چین نسبت به اعمال تحریم علیه ایران: 116

5-5-1- منافع چین.. 118

5-5-2- منافع ایران: 122

5-5-2-1- چشم انداز روابط  اقتصادی ایران و چین.. 122

5-5-2-2- توسعه همکاری اقتصادی.. 127

5-5-2-3- چشم انداز سرمایه گذاری خارجی چین در ایران. 133

5-6-روندروبه رشدروابط تجاری دوکشور پس ازکاهش تحریم ها علیه ایران. 137

نتیجه گیری.. 143

منابع و مآخذ. 149

کتب.. 150

مقالات.. 151

منابع اینترنتی.. 154

مقدمه

در سال‌های گذشته رابطه بازرگانی و اقتصادی ایران و چین گسترش قابل ملاحظه‌ای داشته است. بخشی از این روند طبیعی است، چون چین به عنوان یک قدرت اقتصادی نوظهور رابطه بازرگانی خود را با بسیاری از کشورها گسترش داده است. در سال ۲۰۰۰ مجموع صادرات و واردات کالا بین آمریکا و چین کمتر از ۱۱۷ میلیارد دلار بود. در سال ۲۰۱۲ این رقم بیش از ۵۳۸ میلیارد دلار و در 9 ماهه نخست سال ۲۰۱۳ بیش از ۴۰۷ میلیارد دلار بوده است. از سوی دیگر تحریم‌ها و تشدید آن علیه ایران موجب شد ایران به دنبال شریک‌های تجاری ای بگردد که حاضر به دور‌زدن تحریم‌ها یا دستکم سختگیر نبودن باشند. در این راستا بی‌گمان چین رتبه نخست را داشته است. ولی باید توجه داشت که چنین رابطه‌ای در مجموع به سود ایران نمی‌توانست باشد.

تردیدی نیست که بازرگانی بین‌المللی به سود هر دو طرف است. ولی این در صورتی است که هر دو کشور بی‌هیچ محدودیتی شریکان تجاری و طرف‌های معامله خود را انتخاب کنند. افزون بر این، دست دو طرف باید باز باشد تا بتوانند شرایط معامله را تا حد امکان با نیازهای خود هماهنگ سازند و سود خود را در داد و ستد تضمین کنند. هرگاه به دلیلی دست یک طرف بسته باشد یا گزینه دیگری نداشته باشد، حکم کلی که بازرگانی بین‌المللی به سود هر دو طرف است الزاماً درست نیست. با وجود تحریم‌ها و تهدیدهای آمریکا، به ویژه پس از محدود شدن دسترسی ایران به شبکه پولی و بانکی بین‌المللی، رابطه با چین یک‌طرفه و به زیان ایران بود. در ظاهر چین وانمود می‌کند که در کنار ایران و در برابر آمریکا ایستاده است. ولی کل تجارت چین و ایران یک دهم بازرگانی کالا بین چین و آمریکا نیست. هیچ آدم عاقلی مشتری به آن بزرگی را به خاطر مشتری کوچک ناراحت نمی‌کند. کاری که چینی‌ها کرده‌اند این است که نفت ایران را که کالایی ارزشمند است خریده‌اند و در برابر اجناس کم‌کیفیت خود را به ایران فروخته‌اند. البته در این راه پایین نگه داشتن نرخ ارزهای خارجی با ریختن پول نفت در بازار که تا سال گذشته ادامه داشت به واردات از چین و دیگر کشورها کمک کرده بود. در واقع این یارانه‌ای بود که دولت به تولیدکنندگان خارجی می‌پرداخت و عملاً مانع گسترش صادرات ایران می‌شد. پس از آنکه تحریم‌های بانکی و پولی هم به میان آمد، مشکل ایران بیشتر شد.

اکنون که برخی تحریم‌ها برداشته شده یا سبک‌تر شده‌اند و امید است که در آینده همه تحریم‌ها برداشته شوند، لازم است که ایران در سیاست‌های مربوط به بازرگانی خارجی خود تجدیدنظر کند. این حرف بدان معنی نیست که ایران الزاماً روابط خود را با چین کاهش دهد. بلکه به این معنی است که در هر موردی از جمله واردات، صادرات و سرمایه‌گذاری کشورهای دنیا برای معامله با ایران در یک ردیف هستند و آن که شرایط و کیفیت بهتر و هزینه کمتر داشته باشد البته شریک تجاری و طرف معامله خواهد بود.

-1-بیان مسئله

استفاده از ابزار اقتصادی،‌ مالی و تکنولوژیکی، یکی از روش‌های مؤثر در اجرای سیاست خارجی و تحقق اهداف و تأمین منافع دولت‌هاست. در ساختار کنونی نظام بین الملل کشورهایی به چنین روش‌هایی مبادرت می‌ورزند که دارای ثبات هژمونیک باشند. قراین و شواهد نشان داده‌اند که کشور یا کشورهایی که دارای ثبات هژمونیک باشند، الگوهای رفتاری آن‌ ها به عنوان دولت پیشوا، می‌تواند در حفظ همکارهای بین المللی تأثیر به سزایی داشته باشد.

در ساختار کنونی نظام بین الملل، ایالات متحده آمریکا را می‌توان به عنوان کشوری یاد کرد که از ویژگی‌های ثبات هژمونیک، ویژگی‌هایی چون: تسلط در فناوری و اقتصاد پیشرفته، برخورداری از یک اقتصاد رو به رشد و حمایت قدرت سیاسی از طریق قدرت نظامی برخوردار است و الگوهای رفتاری آن در عرصه‌های سیاست خارجی توانسته مجموعه ای همسو از دولت‌ها را گرد هم آورد تا از منافعی که این کشور به صورت کالای عمومی و مجانی برای آنان فراهم کرده