فهرست مطالب

عنوان                                                                                             صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول:کلیات پژوهش مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..4

بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………….4

اهمیت وضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………………………6

اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………7

سوالات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….8

تعریف مفاهیم واصطلاحات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………8

فصل دوم:ادبیات وپیشینه تحقیق

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….12

مبانی نظری پژوهش

ادبیات وپیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………12

غنی سازی شغل………………………………………………………………………………………………………………..14

ابعادغنی سازی شغل………………………………………………………………………………………………………….15

چگونه غنی سازی شغل موثراست؟……………………………………………………………………………………..15

آیااجرای طرح غنی سازی شغل درسطح موثراست یانه؟…………………………………………………………16

رضایت شغلی…………………………………………………………………………………………………………………..17

توانمندسازی…………………………………………………………………………………………………………………….20

انگیزش یاانگیزه وبرانگیزنده ها…………………………………………………………………………………………..23

نظریه های انگیزش……………………………………………………………………………………………………………25

نظریه انگیزش وبهداشت روانی…………………………………………………………………………………………..26

بررسی عوامل موثربرانگیزش ورضایت شغلی کارکنان درسازمانها……………………………………………28

تئوریهای انگیزشی…………………………………………………………………………………………………………….30

عوامل راضی کننده یاانگیزشی…………………………………………………………………………………………….30

عوامل بهداشتی یاعدم رضایت……………………………………………………………………………………………31

………………………………………………………………………………………………………………………..31Yوxنظریه

رفع احساس نابرابری………………………………………………………………………………………………………..32

تئوری انتظار…………………………………………………………………………………………………………………….32

تئوری تقویت رفتار…………………………………………………………………………………………………………..33

طرحهای انگیزش سازمانی…………………………………………………………………………………………………33

تعریف رضایت شغلی ازنظرانگیزش……………………………………………………………………………………34

عوامل موثرومرتبط بارضایت شغلی……………………………………………………………………………………..35

پیشینه های پژوهش

الف)پیشینه داخلی…………………………………………………………………………………………………………….38

ب)پیشینه خارجی……………………………………………………………………………………………………………..39

فصل سوم:فرایندپژوهش

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………42

روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..42

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………….42

نمونه هاوروش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………..43

ابزاروروش جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………….43

چگونگی تعیین روایی وپایایی ابزارپژوهش…………………………………………………………………………..44

روش تجزیه وتحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………….44

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل آماری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………46

توصیف داده ها…………………………………………………………………………………………………………………46

تحلیل استنباطی نتایج بدست آمده درچارچوب سوالهای تحقیق………………………………………………51

فصل پنجم:نتیجه گیری وپیشنهادات

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………66

 

نتایج حاصل ازآزمون سوالات…………………………………………………………………………………………….66

نتیجه کلی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………70

پیشنهادهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………….70

پیشنهادات جهت تحقیقات آتی…………………………………………………………………………………………..70

موانع ومحدودیتهای تحقیق………………………………………………………………………………………………..71

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………

فهرست جداول                                                                                               صفحه

جدول 3-3توزیع جامعه آماری پژوهش……………………………………………………………………………….42

جدول 3-4توزیع حجم نمونه آماری پژوهش……………………………………………………………………….43

جدول 4-1توزیع فراوانی ودرصدنمونه آماری به تفکیک جنسیت……………………………………………46

جدول 4-2توزیع فراوانی ودرصدفراوانی نمونه آماری موردنظربه تفکیک سن…………………………..47

جدول 4-3توزیع فراوانی ودرصدفراوانی نمونه آماری به تفکیک سابقه خدمت…………………………48

جدول 4-4میانگین وانحراف معیارمولفه های انگیزش شغلی…………………………………………………..49

جدول4-5توزیع فراوانی ودرصدمعلمان به تفکیک سطوح انگیزش شغلی…………………………………50

جدول 4-6میانگین وانحراف معیارمولفه های غنی سازی شغلی………………………………………………51

جدول 4-7: میانگین و انحراف معیار غنی سازی شغلی…………………………………………………………….52

جدول4–8: نتایج آزمونt – testشاخص غنی سازی شغلی……………………………………………………52

جدول 4-9: میانگین و انحراف معیار انگیزه شغلی……………………………………………………………………53

جدول4–10 : نتایج آزمونt – testشاخص انگیزه شغلی …………………………………………………53

جدول 4-11 ضریب همبستگی بین نحوه  ادراک معلمان ابتدایی شهرستان شهریار و  غنی سازی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………………….54

جدول 4-12مقایسه رتبه میانگین ادراک معلمان زن و مرد از غنی سازی شغلی…………………………….55

جدول4-13 : نتایج آزمون یو من ویتنی…………………………………………………………………………………..55

جدول4-14 شاخصهای آماری نمره غنی سازی شغلی افرادبه تفكیک سابقه خدمت……………………..56

جدول4-15 آزمون  تحلیل واریانس یكراهه نمره غنی سازی شغلی افرادبه تفكیک سابقه خدمت………………………………………………………………………………………………………………………………..56

جدول4-16 شاخصهای آماری نمره غنی سازی شغلی افرادبه تفكیک سن…………………………………..57

جدول4-17 آزمون  تحلیل واریانس یكراهه نمره غنی سازی شغلی افرادبه تفكیک سن………………..57

جدول 4-18آزمون تعقیبی توكی  برای تفاوت  میانگین نمره غنی سازی شغلی براساس سن…………58

جدول 4-19مقایسه رتبه میانگین انگیزه شغلی معلمانزن و مرد………………………………………………..59

جدول4-20- آزمون یو من ویتنی…………………………………………………………………………………………..59

جدول 4-21 شاخصهای آماری نمره انگیزش افرادبه تفكیک سابقه خدمت………………………………….60

جدول4-22آزمون  تحلیل واریانس یكراهه نمره انگیزش افرادبه تفكیک سابقه خدمت………………….60

جدول 4-23آزمون تعقیبی توكی  برای تفاوت  میانگین نمره انگیزش براساس سابقه خدمت…………61

جدول4-24شاخصهای آماری نمره انگیزش افرادبه تفكیک سن…………………………………………………62

جدول4-25آزمون  تحلیل واریانس یكراهه نمره انگیزش افرادبه تفكیک سن……………………………….62

جدول 4-26آزمون تعقیبی توكی  برای تفاوت  میانگین نمره انگیزش در بین گروه ها ی سنی………..63

 

فهرست نمودارها

نمودار2-4ویژگیهای شغل غنی شده ازدیدگاه هرزبرگ……………………………………………………………..15

نمودار2-5-روندنحوه تضعیف روحیه عملکردتوسط مشاغل غنی نشده………………………………………16

نمودار2-7-رابطه بین ابعادشغلی باحالات روانی وپیامدهای شخصی وکاری………………………………..18

نمودار2-8-مدل مفهومی غنی سازی شغلی ورضایت شغلی……………………………………………………..20

نمودار2-9وضعیت برانگیزاننده……………………………………………………………………………………………..25

شکل2-10چگونگی  شكل گیری  رفتار………………………………………………………………………………….26

نمودار2-11-سلسله مراتب نیازهای انسانی……………………………………………………………………………..27

نمودار4-1توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک جنسیت………………………………………………………….46

نمودار4-2توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک سن………………………………………………………………..47

نمودار4-3توزیع فراوانی نمونه آماری به تفکیک سابقه خدمت…………………………………………………..48

نمودار4-4توزیع درصدی معلمان به تفکیک سطوح انگیزش شغلی…………………………………………….50

چکیده پژوهش

پژوهش حاضر تحت عنوان«بررسی رابطه ادراک معلمان ابتدائی از غنی سازی شغلی با انگیزش شغلی آنان»(مطالعه موردی:مدارس ابتدائی شهرستان شهریار) انجام  شده است.هدف  اصلی  پژوهش آن است که ببینیم درک معلمان از غنی سازی شغلی چیست و آیا رابطه ای بین غنی سازی شغلی با انگیزش شغلی آنان وجود دارد.

جامعه آماری  این پژوهش شامل کلیه معلمان  شاغل در مدارس ابتدائی شهرستان شهریار است  که تعداد آنها1275 نفر است که تعداد زنان  935 نفر و تعداد مردان340 نفر می باشد.

در این پژوهش  با توجه به این که جامعه  مورد  نظر  مشخص و  محدود می باشد ، برآورد  حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول مورگان  انجام  گرفته  است . حجم  نمونه حاضر302  نفر در نظر گرفته شده است. و  برحسب  تناسب  79  نفر مرد و223  نفر زن  انتخاب شده اند.

ابزار گردآوری  اطلاعات  دو پرسشنامه استاندارد شده می باشد. یکی  پرسشنامه  غنی سازی  شغلی پورابراهیمی و دیگری  پرسشنامه  انگیزش شغلی هرزبرگ  می باشد. روایی  پرسشنامه ها بوسیله صاحب نظران در زمینه ی مورد پژوهش  بخصوص اساتید راهنما و مشاور مورد تایید قرار گرفت. همچنین  جهت  بررسی  پایایی  پرسشنامه  از روش ضریب  آلفا(موسوم  به آلفای کرونباخ) استفاده شده است، بدین منظور تعداد30 پرسشنامه بطور تصادفی  بین  نمونه ها توزیع شد که اعتبار بدست آمده پرسشنامه غنی سازی  شغلی  برابر 81/0و پرسشنامه انگیزش  شغلی  89/0 تعیین گردید. در این پژوهش  برای  تجزیه  و تحلیل یافته ها از روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده  شده  و نتایج زیر بدست  آمده است:

1- ادراک  معلمان  ابتدائی شهرستان  شهریار از غنی سازی  شغلی  بالاتر از حد انتظار می باشد.

2- انگیزه شغلی معلمان  ابتدائی  شهرستان  شهریار بالاتر از حد انتظار می باشد.

3- بین ادراک  از غنی سازی و انگیزه شغلی  معلمان  ابتدائی  شهرستان  شهریار رابطه مثبت وجود دارد.

4- از نظر متغیرهای  جمعیت  شناختی ادراک  معلمان  ابتدائی  شهرستان  شهریار از غنی سازی  شغلی  متفاوت  می باشد.

5- از نظر متغیرهای جمعیت  شناختی انگیزه شغلی معلمان  ابتدائی  شهرستان  شهریار  متفاوت     می باشد.

سپس در  قسمت  بعدی  فصل  پنجم  محدودیت ها و مشكلات  پژوهش و  سپس  پیشنهاد های مرتبط  با یافته های  پژوهش  ارائه  شده  است  .

کلمات کلیدی : غنی سازی  شغلی ، انگیزه شغلی ، معلمان مقطع ابتدائی

1  مقدمه

طراحی شغل مبحثی است از مباحث متنوع و کاربردی رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی که سعی دارد مناسبترین جایگاه را برای شغل و مشاغل مربوط مهیا نموده و در عرصه  سازمان انگیزش کافی را در مشاغل ایجاد، و در عمل آن را اشاعه دهد. در سیر تحولات علم مدیریت یکی از موضوعات  حائز اهمیت نحوه کاربرد طرحهای شغلی بوده که هدف آن از یک سو افزایش سطح انگیزش درونی افراد،رضایت شغلی و بهبود عملکرد کارکنان بوده و از سوی دیگر کاهش هزینه های پرسنلی ،غیبت ها، بی نظمی ها و نیز نقل و انتقال نا به جا می باشد.

یکی ازمشکلات ومعضلات موجوددرنظامهای اداری کشورهای جهان سوم و در برخی موارد سایر کشورهای جهان ، عدم توجه کافی  به این مسئله بوده است که شاغل بایستی در شغلی قرار گرفته و انجام وظیفه نماید که متناسب باشرایط و ویژگیهای اوست و در صورت رعایت این مسئله ، شغل نیز بایستی چنان طراحی گردد که انگیزه و رضایت کافی را در شغل ایجاد نماید.

اصطلاح طراحی شغل در ارتباط نزدیک با دو واژه طراحی مجدد مشاغل و کیفیت زندگی کاری است و هر دو آنها در کنار یکدیگر به ارائه مطلوبتر طرح شغلی یاری می رسانند. طراحی مجدد مشاغل معطوف به مسئله تغییر و بهسازی است و عمدتاّ در پی آن است که شغل را جالب تر، جذاب تر، متنوع تر و بالاخره تلاش برانگیزتر نماید. در میان انواع طرحهای شغلی غنی سازی از جایگاه ویژه ای برخوردار است .

 1- 2  بیان مسأله

یكی ازوظایف مهم مدیران درسازمان‌‌ها، شناسایی استعدادهای بالقوه كاركنان و فراهم نمودن زمینه‌های رشد و شكوفایی آنان است كه زمینه ارتقای بهره‌وری را فراهم می‌كند. امروزه نمی‌توان بدون توجه به میزان بهره‌وری در تولید و بدون آگاهی از عوامل موثر برافزایش آن، به سوی توسعه پایدارگام برداشت. از آنجا كه انسان در توسعه نقش كلیدی دارد و تحقق توسعه به دست انسان صورت می‌پذیرد، برطرف كردن  نیازهای روحی و روانی افراد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین یكی از وظایف مهم مدیر، انگیزش افراد است، انسان‌هایی با نیازهای متعدد برای نیل به هدف‌های سازمانی. در یک طبقه‌بندی كلی انگیزه‌ها در سه گروه (فیزیكی،اجتماعی وروانی) قرار می‌گیرد. به بخشی از نیازهای انسان در محیط كار مانند تسهیلات رفاهی محیط كار (محل مناسب كار، هوا، نورو…) انگیزه‌های فیزیكی اطلاق می‌شود. به دسته هایی از نیازهای افراد كه به رفتار دیگران به ویژه مدیریت سازمان ارتباط پیدا می‌كند و بیشتر نیازهای اجتماعی را

فهرست مطالب:

فهرست مطالب…………………………………………………………………………………………………أ-ز

فهرست جداول……………………………………………………………………………………………….ح-ط

فهرست اشكال و نمودار ………………………………………………………………………………………ی

فهرست نقشه ها……………………………………………………………………………………………..ک-ل

 فصل اول: کلیات تحقیق

چكیده………………………………………………………………………………………………………………….

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….2

1-1-بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………4

1-2-سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………………..6

1-3-فرضیه ی تحقیق……………………………………………………………………………………………6

1-4-سابقه ی تحقیق…………………………………………………………………………………………….7

1-5-ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………….9

1-6-اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………..10

1-7-روش انجام تحقیق………………………………………………………………………………………10

1-8-روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………..10

1-9-جامعه ی آماری و تعداد نمونه………………………………………………………………………11

1-10-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………11

1-11-تعریف واژگان………………………………………………………………………………………….12

عدالت فضایی………………………………………………………………………………………………….12

تسهیلات عمومی شهری……………………………………………………………………………………12

شهر گرگان………………………………………………………………………………………………………12

فرایند تحلیل سلسله مراتبیAHP………………………………………………………………………..12

 فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه………………………………………………………………………………………………………….14

2-1-مفاهیم فضا، عدالت اجتماعی و عدالت فضایی………………………………………………..15

2-1-1-فضا………………………………………………………………………………………………………15

2-1-1-1-فضا در جغرافیا…………………………………………………………………………………..16

2-1-1-2-فضای شهری……………………………………………………………………………………..18

2-1-2-عدالت…………………………………………………………………………………………………..20

2-1-2-1-عدالت جغرافیایی………………………………………………………………………………..21

2-1-2-2-عدالت محیطی……………………………………………………………………………………22

2-1-2-3-عدالت اجتماعی………………………………………………………………………………….23

2-1-2-4-عدالت اجتماعی و شهر………………………………………………………………………..25

2-1-2-5-عدالت اجتماعی و برنامه ریزی شهری…………………………………………………….27

2-1-2-6-عدالت اجتماعی و رفاه اجتماعی……………………………………………………………28

2-1-2-7-عدالت اجتماعی و احساس سرزندگی…………………………………………………….30

2-1-2-8-عدالت اجتماعی و توسعه پایدار……………………………………………………………31

2-1-3-عدالت فضایی………………………………………………………………………………………..33

2-1-3-1-عدالت فضایی شهری…………………………………………………………………………..34

2-1-3-2-نابرابری فضایی و اجتماعی در شهرها…………………………………………………….35

2-1-4-مکاتب شهری، جغرافیایی و عدالت اجتماعی……………………………………………….38

2-1-4-1-عدالت در یونان باستان………………………………………………………………………..38

2-1-4-2-عدالت اجتماعی و مکاتب شهری…………………………………………………………..40

2-1-4-3-عدالت اجتماعی و آنارشیسم…………………………………………………………………40

2-1-4-4-عدالت اجتماعی و کارکردگرایان…………………………………………………………..41

2-1-4-5-عدالت اجتماعی و رادیکالیسم………………………………………………………………42

2-1-4-6-عدالت اجتماعی و لیبرالیسم………………………………………………………………….44

2-2-تسهیلات شهری………………………………………………………………………………………….46

2-2-1-تسهیلات و خدمات عمومی شهری…………………………………………………………….46

2-2-2-تسهیلات شهری و عدالت فضایی………………………………………………………………48

2-2-3-تسهیلات شهری و دسترسی………………………………………………………………………49

2-2-4-کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………51

2-2-4-1-کیفیت زندگی شهری…………………………………………………………………………..52

2-2-4-2-کیفیت زندگی و عدالت اجتماعی…………………………………………………………..54

2-2-5-سیستم اطلاعات جغرافیایی……………………………………………………………………….55

2-2-6-فرایند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………………………….56

2-2-7-خود همبستگی فضایی……………………………………………………………………………..57

جمع بندی………………………………………………………………………………………………………..59

 فصل سوم: معرفی محدوده ی مورد مطالعه

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….61

3-1-تاریخچه……………………………………………………………………………………………………62

3-1-1-شهر گرگان در دوره ی قبل از اسلام………………………………………………………….62

3-1-2-شهر گرگان(استرآباد قدیم)در دوره پس از اسلام………………………………………….64

3-1-3-شهر گرگان در دوره معاصر………………………………………………………………………64

3-2-خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی شهر……………………………………………………………..65

3-2-1-موقعیت جغرافیایی شهر……………………………………………………………………………65

 

 

3-2-1-1-عوارض طبیعی……………………………………………………………………………………66

3-2-2-توزیع شیب……………………………………………………………………………………………66

3-2-3-زمین شناسی…………………………………………………………………………………………..67

3-2-3-1-خصوصیات تکتونیکی زمین………………………………………………………………….67

3-2-4-خاک…………………………………………………………………………………………………….68

3-2-5-پوشش گیاهی…………………………………………………………………………………………69

3-2-6-منابع آب……………………………………………………………………………………………….69

3-2-6-1-منابع آبهای سطحی………………………………………………………………………………69

3-2-6-2-منابع آبهای زیر زمینی………………………………………………………………………….70

3-2-7-شرایط اقلیمی و آب و هوایی……………………………………………………………………70

3-2-7-1-دمای هوا……………………………………………………………………………………………70

3-2-7-2-بارش………………………………………………………………………………………………. 71

3-2-7-3-رطوبت……………………………………………………………………………………………..72

3-2-7-4-سایر شرایط(تابش آفتاب، گرد و غبار)……………………………………………………72

3-3-خصوصیات اقتصادی…………………………………………………………………………………..73

3-3-1-وضعیت اشتغال و فعالیت…………………………………………………………………………73

3-4-خصوصیات جمعتی و اجتماعی…………………………………………………………………….75

3-4-1-خانوار و ترکیب آن…………………………………………………………………………………75

3-4-2-ترکیب سنی……………………………………………………………………………………………75

3-4-3-نسبت جنسی………………………………………………………………………………………….77

3-4-4-وضع سواد…………………………………………………………………………………………….79

3-4-5-وضع مهاجرت………………………………………………………………………………………..81

3-5-الگوی توسعه……………………………………………………………………………………………..82

3-6-بررسی سابقه ی تهیه ی طرح های شهری در شهر گرگان…………………………………..82

3-7-وضعیت کمی و کیفی کارکردهای مختلف شهری…………………………………………….83

3-7-1-کاربری مسکونی……………………………………………………………………………………..83

3-7-2-کاربری تجاری……………………………………………………………………………………….84

3-7-3-کارکرد آموزشی……………………………………………………………………………………..85

3-7-4-کارکرد فرهنگی………………………………………………………………………………………85

3-7-5-کارکرد مذهبی………………………………………………………………………………………..86

3-7-6-کارکرد ورزشی………………………………………………………………………………………87

3-7-7-کاربری بهداشتی- درمانی…………………………………………………………………………89

3-7-8-کارکرد اداری…………………………………………………………………………………………90

3-7-9-کارکرد فضای سبز………………………………………………………………………………….91

جمع بندی……………………………………………………………………………………………………93

 فصل چهارم: یافته های تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………95

4-1-تعیین میزان دسترسی نواحی شهر گرگان به تسهیلات عمومی……………………………..96

4-2-تحلیل سلسله مراتبی(AHP)…………………………………………………………………………98

4-2-1-آماده سازی و رقومی کردن لایه های اطلاعات مکانی وتهیه ی نقشه ی فواصل………..100

4-2-2-طبقه بندی مجدد نقشه ها بر اساس ارزشگذاری آنها……………………………………104

4-2-2-1-تحلیل دسترسی به خدمات پستی…………………………………………………………109

3-2-2-2-تحلیل دسترسی به جایگاه های سی ان جی و بنزین………………………………..111

4-2-4-تشکیل ماتریس مقایسه ی زوجی  و وزن دهی معیارها با بهره گرفتن از نرم افزارAHP…….

4-2-5-تعیین درجه ی سازگاری………………………………………………………………………..119

4-2-6-تلفیق معیارهای وزن گذاری شده و تهیه ی نقشه ی نهایی دسترسی به تسهیلات……121

4-3-خودهمبستگی فضایی………………………………………………………………………………..123

4-3-1-ضریب موران……………………………………………………………………………………….123

4-3-2-آماره ی عمومیG………………………………………………………………………………….125

4-3-3-ضریب دو متغیره ی موران……………………………………………………………………..127

جمع بندی…………………………………………………………………………………………….130

 فصل پنجم: جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات

5-1-آزمون فرضیه……………………………………………………………………………………………132

5-1-1-فرض اول…………………………………………………………………………………………….132     

5-1-2-فرضیه ی دوم……………………………………………………………………………………….133

5-2-نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………135

5-3-پیشنهادات……………………………………………………………………………………………….138

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………….140

منابع لاتین………………………………………………………………………………………………………148

Abstract………………………………………………………………………………………………………..

چکیده:

مهمترین معیار برای تحلیل وضعیت عدالت فضایی در شهر چگونگی توزیع تسهیلات و خدمات شهری است و میزان و چگونگی توزیع تسهیلات می تواند نقش مؤثری در جابجایی فضایی جمعیت و تغییرات جمعیتی در مناطق شهری داشته باشد. این پژوهش با هدف تحلیل عدالت فضایی در نقاط شهری گرگان با تأکید بر تسهیلات عمومی شهری وبررسی رابطه ی بین توزیع تسهیلات و جمعیت، 13 نوع از تسهیلات عمومی را مورد بررسی قرار داده است.روش تحقیق از نوع توصیفی، تحلیلی و کاربردی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه و جمع آوری داده ها با مراجعه به سازمانها و ادارات مربوطه انجام شده است. در تحلیل داده ها نیز روش های AHP، ضریب موران، آماره عمومی G و روش دو متغیره ی موران در محیط نرم افزارهای GIS وGeo DA به کار برده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد دسترسی به تسهیلات عمومی شهری در شهر گرگان در نواحی مرکزی و محلات قدیمی شهر بیشتر و نواحی حاشیه ای از کمترین دسترسی برخوردار می باشند. همچنین نتایج حاصل از ضریب موران و آماره ی عمومی G بیانگر این نکته است که توزیع تسهیلات از نوع خوشه ای و با تمرکز بالاست یعنی نواحی که دارای تراکم تسهیلات می باشد در مجاورت هم واقع شده اند. برای بررسی رابطه ی بین تراکم جمعیت و تراکم تسهیلات عمومی از ضریب موران دو متغیره استفاده شد که نتایج حاکی از رابطه ی ضعیف بین تراکم جمعیت و تسهیلات عمومی است در واقع می توان گفت توزیع تسهیلات بر پایه ی جمعیت در شهر گرگان عادلانه نیست.

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه:

شهر پیچیده ترین سکونتگاه انسانی است که در آن وسیع ترین روابط انسانی – محیطی شکل می گیرد. بی توجهی مدیریت شهری به مراکز شهری در جریان رشد شتابان شهری این مراکز را با مشکلات و مسائل متعددی روبه رو کرده که باعث کاهش کیفیت محیط زندگی در آنها شده است. رشد سریع جمعیت و نبود امکانات مالی، فنی و زیر بنایی برای ایجاد کاربری های عمومی و اجتماعی شهر باعث ایجاد یک ناهمگونی و عدم تعادل در توزیع امکانات گوناگون در شهر شده است که این عامل خود باعث ایجاد انواع آلودگی ها، تراکم شدید جمعیت در نقاط خاصی از شهر و ایجاد عدم امنیت روانی برای خانواده ها  شده است. این عوامل توسعه پایدار شهری را که در دهه های  اخیر  مورد توجه برنامه ریزان شهری بوده است را با مشکلاتی مواجه می کند.بنابراین سازمان فضایی متعادل در شهرها نوعی از پایداری شهری است و زمانی محقق خواهد شد که هماهنگی و سازگاری منطقی بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در شهرها به وجود آید. از آنجایی که سرزمینی را می توان توسعه یافته قلمداد کرد که از نظر اجتماعی –  فرهنگی به سطح توسعه یافتگی رسیده باشد  بنابراین اگر به توسعه با دید اجتماعی – فرهنگی توجه نماییم، می توان گفت که توسعه یافتگی همان راهیابی به سوی عدالت اجتماعی است. عدالت در شهر باید به دنبال تخصیص مناسب و متناسب امکانات و خدمات ،استفاده از توانهای بالقوه و بالفعل در شهر،از بین بردن شکاف بین فقیر و غنی و جلوگیری از به وجود آمدن زاغه های فقر باشد، نوعی از عدالت که از آن به عنوان عدالت فضایی نام برده می شود.

تحلیل سلسله مراتبی روشی برای کمک به تصمیم گیران است تا اهداف و راهکارهای خود را در یک محیط پیچیده ی بدون ساختار و غیرشفاف، اولویت بندی و طبقه بندی کنند. یکی از وظایف اساسی مدیران، تصمیم گیری است و سازمان ها با تصمیماتی که مدیران آنها در محیط های اختصاصی اتخاذ می کنند، آنها را به هدفهای از پیش تعیین شده هدایت و نزدیک می کنند. برای استفاده از داوری و قضاوت کارشناسی تصمیم گیران، در این روش مسأله تصمیم گیری به مؤلفه هایی تفکیک شده و به طور سلسله مراتبی مرتب می گردد. سپس با بهره گرفتن از دیدگاه ها و نظرات برای هر یک از مؤلفه های این فرایند بالاترین اولویت مؤلفه های مسأله تعیین می شود بدین ترتیب توجه تصمیم گیر را نسبت به ضرورت آن جلب می نماید. از جمله مهمترین کاربردهای عملی AHP عبارت از این می باشد که چارچوبی برای مشارکت گروهی در تصمیم گیری و حل مسأله فراهم می سازد. از آنجایی که قادر نیستیم بدون یک معیار اندازه گیری نماییم لذا نیاز به شیوه ای داریم تا معیارهای جدید را برای اندازه گیری ویژگی های ناملموس توسعه دهیم.فرایند تحلیل سلسله مراتب، مدل انعطاف پذیری است که اجازه می دهد تا به وسیله ی ترکیب نمودن قضاوت و ارزشهای شخصی به شیوه ای منطقی تصمیم گیری شود. در واقع نیازمند شیوه ای هستیم که به وسیله ی آن بدانیم آیا عوامل تاثیرات یکسانی بر نتیجه دارند یا نه و یا اینکه آیا تأثیرات آنها متفاوت است.

1-1- بیان مسأله

به دنبال انقلاب صنعتی و پس از آن در قرن بیستم جمعیت شهرنشین در جهان افزایش یافته و شهرنشینی به شیوه غالب زندگی بشر تبدیل شده، به طوریکه جمعیت جهان از 3 در صد در سال 1800 میلادی به 9/68 درصد در سال 2005 رسیده است(ذاکریان و همکاران،1389: 62). در ایران نیز شهرنشینی از دهه ی 1300 آغاز و در طی سالهای 1340 تا 1355 با شتاب بیشتری افزایش یافت به این ترتیب که جمعیت شهری ایران از 28 درصد در سال 1300 به 8/51 درصد در سال 1360 افزایش یافته است(حسامیان و همکاران،1383: 24). این افزایش شتابان جمعیت موجب نارسائی های کمی و کیفی در ارائه خدمات و امکانات شهری و کاهش کیفیت زندگی شهری گردیده است. این موضوع مورد توافق است که قابلیت دسترسی و تنوع تسهیلات و خدمات، یکی از پارامترهای مهم برای ارزیابی کیفیت زندگی می باشد. اما در کشورهای در حال توسعه به دلیل رشد سریع و بدون برنامه ریزی شهرها در گذشته، توسعه اتفاق افتاده در مناطق مختلف شهری، بدون برنامه ریزی برای ایجاد تسهیلات مورد نیاز صورت گرفته، که نتیجه آن پایین بودن سطح کیفیت زندگی در این مناطق می باشد. لذا کیفیت زندگی در مناطق ساخته شده شهری به طور اساسی تحت تأثیر قابلیت دسترسی به تسهیلات شهری قرار می گیرد(طالعی و همکاران،1388: 442). توزیع تسهیلات و خدمات و کیفیت آنها نیز به طور تفکیک ناپذیری با رفاه اجتماعی پیوند دارند آنها را نمی توان از موضوعات حاشیه ای همچون نابرابری شهروندان و آزادیهای شخصی تفکیک کرد. باید خاطر نشان کرد که حتی زیباترین مکانها و بهترین آنها از لحاظ موقعیت دسترسی و زندگی اگر با فقدان یا ضعف دسترسی به منابع و امکانات مواجه باشد، نمی تواند برای رفاه ساکنان لذت بخش و مفید باشد(Boyne,Georg,2002: 36) درواقع رشد شهرها باعث شد كه كمبود امكانات و زیرساختارهای شهری با افزایش جمعیت شهری دو چندان شود و گروه های مختلف شهری متناسب با كیفیت زندگی، دسترسی های متفاوتی به این امكانات داشته باشند(حاتمی نژاد و همکاران، 1391: 43).              

بنابراین می توان گفت که از مهمترین عوامل در برنامه ریزی شهری، استفاده از فضاها و توزیع مناسب و به عبارتی كاملتر عدالت فضایی است. در این راستا كاربریها و خدمات شهری از جمله عوامل مؤثر و مفیدند كه با پاسخگویی به نیاز جمعیتی، افزایش منفعت عمومی و توجه به استحقاق و شایستگی افراد میتوانند با برقراری عادلانه تر، ابعاد عدالت فضایی، عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی را برقرار نمایند. بنابراین برهم خوردن توازن جمعیتی كه مهمترین ریشه های آن، مهاجرتهای درون و برون شهری، تراكم بیش از حد كاربریها در مناطق خاص اند، میتوانند فضاهای شهری را فضاهایی متناقض با عدالت از ابعاد اقتصادی و اجتماعی نمایند(وارثی و همکاران،1386: 95). در طول صد سال گذشته بسیاری از سیاستمداران و مفسران از بحث عدالت اجتماعی برای توجیه دولت رفاه و به طور کلی تر تامین دولت استفاده کرده اند. به طوریکه برخی از فلسفه های اجتماعی به ویژه سوسیالیستی عدالت را به عنوان مفهوم کلیدی مفاهیم رفاه و آزادی در نظر می گرفت(King,2012: 464). توزیع فضایی متعادل خدمات شهری نیز از مهم ترین نشانه های عدالت اجتماعی در شهر به شمار می رود. عدالت اجتماعی در شهر یعنی تداوم حفظ منافع گروه های اجتماعی متفاوت بر اساس گسترش بهینه ی منابع شهری، درآمدها و هزینه ها(2002: 27،Gray). اساس نظریه عدالت اجتماعی بر این اصل است که نابرابری های اقتصادی و اجتماعی جامعه بر سازمان فضایی آن تاثیر دارد و نیز هرگونه تغییر در سازمان فضایی در روابط اقتصادی –اجتماعی و توزیع درآمد در جامعه اثر مستقیم می گذارد(مرصوصی،1383: 90). برنامه ریزی تأسیسات خدماتی در شکل مدرن آن در حدود یک قرن پیش در کشورهای با اقتصاد پیشرفته به عنوان پاسخی ضروری برای نیاز حفظ سلامت جمعیت در روستاها از تأثیرات صنعتی سازی و تقاضاهای جمعیت رو به رشد و به منظور فراهم آوردن زیرساختهای اساسی شهرها به وجود آمدند(1998:95،Middelton).

پس از ایجاد گلستان به عنوان یک استان مستقل شهر گرگان  نیز به عنوان مرکز این استان در نظر گرفته شد.این شهر طبق آمار در سال 1390 دارای 329536 نفر جمعیت بوده است که یکی از دلایل افزایش جمعیت آن در طی دو دهه گذشته انتخاب آن به عنوان مرکز استان بوده که مهاجرتهای زیادی را از شهرها و روستاهای اطراف به دنبال داشته است. شهر گرگان در سالهای اخیر تحولات مختلف جمعیتی، کالبدی و اجتماعی و اقتصادی به خود دیده است. افزایش چمعیت در این شهر باعث به وجود آمدن موجی از آشفتگی در توسعه کالبدی شهر و پایین آمدن سطح ارائه تسهیلات عمومی شده است، به طوریکه از مجموع 351470000 مترمربع مساحت زمین شهری 31.26درصد به کاربری مسکونی، 2.84 درصدکاربری آموزشی ،2.36 درصد تجاری، 0.54 درصدپارک و فضای سبز عمومی، 0.66 درصد بهداشتی-درمانی، 0.48 درصد فرهنگی-مذهبی، 2.61 درصد نیز به کاربری اداری و باقی مساحت نیز به سایر کاربریها اختصاص داده شده است. با توجه به پیشی گرفتن رشد جمعیت شهر گرگان به ایجاد تسهیلات و امکانات عمومی شهری سعی شده است تا به بررسی نحوه توزیع تسهیلات عمومی شهری و ارتباط آن با توزیع جمعیت پرداخته و نواحی نیازمند به این تسهیلات تعیین گردد.

2-1- سوالات تحقیق

– آیا تسهیلات عمومی شهر گرگان بر اساس قایلیت دسترسی و کارایی نسبت به توزیع جمعیت عادلانه توزیع شده است؟

– آیا توزیع تسهیلات عمومی شهری در نواحی شهری گرگان از خود همبستگی فضایی برخوردار است؟

3-1- فرضیه تحقیق

– به نظر می رسد توزیع تسهیلات عمومی شهری در شهر گرگان بر اساس توزیع جمعیت و دسترسی، عادلانه صورت گرفته است.

– به نظر می رسد توزیع تسهیلات عمومی شهری در نواحی شهری گرگان از خودهمبستگی فضایی برخوردار است.

4-1- سابقه تحقیق

جان استوارت میلر نخستین کسی است که اصطلاح عدالت اجتماعی را به معنای امروزی به کار برد .طبق نظر وی عدالت اجتماعی یعنی جامعه رفتار یکسانی با تمام کسانی که شایستگی یکسانی دارند داشته باشد(Miller,1999: 2). دیوید هاروی جغرافیدان انگلیسی نیز با انتشار کتاب خود تحت عنوان عدالت اجتماعی و شهر(1973) مسیر تازه ای در جغرافیا ی شهر گشود و جغرافیای شهری را بیش از پیش به استفاده از عدالت اجتماعی در جامعه شهری نزدیک کرد. از نظر هاروی عدالت اجتماعی در شهر باید به گونه ای باشد که نیازهای جمعیت شهری را پاسخگو باشد و تخصیص منطقه ای منابع را به    گونه ای هدایت کند که افراد با کمترین شکاف و اعتراض نسبت به استحقاق حقوق خود مواجه باشند. از آن زمان به بعد مطالعاتی در سراسر جهان از جمله ایران در خصوص عدالت اجتماعی و عدالت فضایی انجام شده است که از آن میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– نفیسه مرصوصی  در سال 1383در خصوص تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران مطالعاتی انجام داده است. وی با بررسی توزیع جغرافیایی شاخصهای فقر و توسعه به روشنی ناهمگنی فضایی- اجتماعی بین مناطق تهران را اثبات می کند.

– تسو[1] و همکاران در سال 2005 در سنجش شاخص یکپارچه دسترسی محور در ارتباط با عدالت فضایی در خدمات عمومی شهری در یکی از شهرهای تایوان با ارائه شاخصی یکپارچه از عدالت فضایی و با روش خودهمبستگی فضایی محلی نشان دادند که توزیع خدمات عمومی در شهر ناعادلانه بوده است.

– حمیدرضا وارثی در سال 1387 در تحقیق(بررسی تطبیقی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت اجتماعی، مورد زاهدان). به بررسی وضعیت جمعیت در مناطق شهری زاهدان و چگونگی تناسب آن با خدمات شهری پرداختند آنها نشان دادند که تنها با ارائه سازوکار توزیع خدمات برابر و متناسب با نیازهای جمعیتی می توان به تعادل در سطح شهر زاهدان رسید.

– حسین حاتمی نژاد و همکاران در طرح تحقیقاتی در سال 1387 با عنوان تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری های خدمات شهری با بررسی رابطه بین سطح اقتصادی-اجتماعی شهروندان و میزان برخورداری از کاربری های خدمات شهری در اسفراین به این نتیجه رسیدند که طبقات اجتماعی-اقتصادی برتر از کاربری های خدماتی مطلوبتری برخوردارند و الگوی توزیع کاربری های خدماتی به نفع گروه های مرفه تر عمل کرده است.

چکیده……………………………………………………………………………………………………………… 1

فصل اول: کلیات طرح تحقیق

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………… 3

1-2- بیان مسأله………………………………………………………………………………………………… 3

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………. 4

1-4- سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………….. 6

6-5- فرضیه ­های تحقیق………………………………………………………………………………………. 6

1-6- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………. 6

1-7- تعیین محدوده مکانی تحقیق…………………………………………………………………………. 6

1-8- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 7

1-8-1- جامعه آماری……………………………………………………………………………………. 7

1-8-2- ابزار گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………… 7

1-8-3- روش تحلیل آماری…………………………………………………………………………… 8

1-9- مفاهیم و اصطلاحات………………………………………………………………………………….. 8

1-10- مشکلات و محدودیتهای تحقیق………………………………………………………………….. 9

فصل دوم:چارچوب نظری تحقیق

1-2- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 12

2-2- مفاهیم و اصطلاحات…………………………………………………………………………………. 15

2-3- توزیع فضایی جمعیت……………………………………………………………………………….. 18

2-4- شهرنشینی در جهان از نظر سازمان ملل………………………………………………………….. 22

2-5- مهمترین عوامل تجمع و پراکندگی جمعیت…………………………………………………….. 24

2-6- عوامل جغرافیایی مؤثر در پراکندگی جمعیت……………………………………………………. 27

2-6-1- پراکندگی عمودی جمعیت………………………………………………………………….. 27

2-6-2- تأثیر آب و هوا………………………………………………………………………………… 27

2-6-3- جمعیت و خاک……………………………………………………………………………….. 28

2-6-4- جمعیت و ناهمواری………………………………………………………………………….. 28

2-6-5- عوامل زیستی………………………………………………………………………………….. 29

2-6-6- منابع  معدنی و انرژی………………………………………………………………………… 30

2-7- عوامل اصلی رشد جمعیت شهرها…………………………………………………………………. 30

2-7-1- رشد طبیعی جمعیت شهر……………………………………………………………………. 30

2-7-2- اثر مهاجرت……………………………………………………………………………………. 31

2-7-3-اثر توسعه محدوده و ادغام آبادی های پیرامون………………………………………….. 31

2-7-4- تأثیر متقابل شهرنشینی توسعه و مهاجرت………………………………………………. 31

2-8- نگاهی اجمالی به نظریه­ های جمعیتی……………………………………………………………… 32

2-8-1- طرفداران افزایش جمعیت…………………………………………………………………… 32

2-8-2- مخالفان افزایش جمعیت…………………………………………………………………….. 33

2-8-3- طرفداران ثبات جمعیت……………………………………………………………………… 33

2-8-4- طرفداران حد متناسب جمعیت…………………………………………………………….. 33

2-9- نظریه آب و سکونتگاه……………………………………………………………………………….. 33

2-10- الگوی تراکم جمعیت شهرها از نظر کلارک ………………………………………………….. 34

2-11- نظریه نیازسنجی شهری……………………………………………………………………………. 35

2-12- نظریه حد مطلوب جمعیت……………………………………………………………………….. 35

2-13- نظریه سلسله مراتب شهری……………………………………………………………………….. 36

2-14- نظریه شهرکهای اقماری……………………………………………………………………………. 37

2-15- نظریه شهرهای جدید پیوسته……………………………………………………………………… 37

2-16- نظریه اندازه شهر…………………………………………………………………………………….. 37

2-17- نظریه قطب رشد و شهرگرایی…………………………………………………………………… 39

2-18- نظریه شهرهای مسلط………………………………………………………………………………. 40

2-19- نظریه شهرهای نامتمرکز…………………………………………………………………………… 40

2-20- نظریه شهر فشرده…………………………………………………………………………………… 43

2-21- نظریه شهر پایدار……………………………………………………………………………………. 44

2-22- شهر و نظریه­ های اجتماعی………………………………………………………………………… 46

2-22-1- مکتب مدرنیسم یا کارکردگرایی…………………………………………………………. 47

2-22-2- مکتب مگااستراکچرالیسم (فن­گرایی)…………………………………………………… 47

2-22-3- مکتب آمایش انسانی……………………………………………………………………….. 47

2-22-4- مکتب پست مدرنیسم……………………………………………………………………… 48

2-23- مروری بر دیدگاه های متفاوت ازدحام شهری………………………………………………… 48

2-23-1- دیدگاه اقتصادی…………………………………………………………………………….. 49

2-23-2- دیدگاه اکولوژی و اجتماعی………………………………………………………………. 50

2-23-3- دیدگاه سیاسی……………………………………………………………………………….. 50

2-23-4- دیدگاه بهداشتی……………………………………………………………………………… 51

2-23-5- دیدگاه روانشناختی…………………………………………………………………………. 51

2-24- سیر تحول مسئله تراکم در یکصد سال اخیر…………………………………………………… 52

2-25- تراکم زیاد و تراکم کم: نکات مثبت و منفی…………………………………………………… 53

2-25-1- تراکم زیاد و نکات منفی………………………………………………………………….. 53

2-25-2- تراکم زیاد و نکات مثبت………………………………………………………………….. 54

2-25-3- تراکم کم نکات منفی………………………………………………………………………. 54

2-25-4- تراکم کم نکات مثبت………………………………………………………………………. 55

2-26- شیب تراکم جمعیت شهری از مرکز به پیرامون……………………………………………….. 56

2-27- حد متناسب شهری و تراکم آن…………………………………………………………………… 58

2-28- عوامل مشوق و مؤثر در متراکم شدن شهرها………………………………………………….. 59

2-29- نحوه توزیع تراکم­های شهری و عوامل تأثیرگذار بر آنها……………………………………. 60

2-30- عوامل مؤثر تراکم جمعیت در شهرها…………………………………………………………… 63

2-30-1- فضای شهری و تراکم جمعیت…………………………………………………………… 63

2-30-2- زمین و تعیین حداکثر تراکم………………………………………………………………. 64

 

 

2-30-3- باران و تراکم جمعیت……………………………………………………………………… 64

2-31- عوامل اقتصادی مؤثر بر تراکم شهری…………………………………………………………… 65

2-31-1- عوامل جمعیتی………………………………………………………………………………. 66

2-31-2- درآمد خانواده……………………………………………………………………………….. 66

2-31-3- قیمت زمین و مسکن و تراکم……………………………………………………………. 67

2-31-4- نرخ مالکیت اتومبیل و تراکم …………………………………………………………….. 67

2-31-5- هزینه خدمات شهری و تراکم……………………………………………………………. 67

2-31-6- مباشرات توسعه شهری و تراکم………………………………………………………….. 68

2-32- رویکردهای اساسی در تعیین تراکم شهری……………………………………………………. 71

2-32-1- رویکرد سرمشقی…………………………………………………………………………… 71

2-32-2- رویکرد برنامه­ای…………………………………………………………………………….. 73

2-33- راهبردها………………………………………………………………………………………………. 73

2-33-1- راهبرد تمرکز: الگوی توسعه واحدهای برنامه ­ریزی شهری شده…………………… 73

2-33-2- راهبرد تمرکز: سیاست تحکیم شهری…………………………………………………… 74

2-33-3- راهبرد عدم تمرکز: متمرکز………………………………………………………………… 74

2-34- تراکم جمعیت و اکولوژی شهری………………………………………………………………… 75

2-35- ظرفیت قابل تحمل محیط…………………………………………………………………………. 76

2-1-35- تبیین مفهوم ظرفیت قابل تحمل محیط از دیدگاه سیستمی………………………… 76

2-36- روش­های کنترل تراکم……………………………………………………………………………… 78

2-37- قاعده تراکم اندازه…………………………………………………………………………………… 78

2-38- عوامل اجتماعی و فرهنگی تراکم شهری……………………………………………………….. 79

2-39- پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………. 81

2-40- جمع­بندی…………………………………………………………………………………………….. 84

فصل سوم: محدوده مورد مطالعه

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 89

3-2- موقعیت جغرافیایی استان کرمانشاه………………………………………………………………… 89

3-3- موقعیت جغرافیایی شهرستان کرمانشاه……………………………………………………………. 90

3-4- موقعیت جغرافیایی شهر کرمانشاه…………………………………………………………………. 90

3-5- آب و هوا……………………………………………………………………………………………….. 92

3-6- ناهمواریها……………………………………………………………………………………………….. 93

3-7- آبهای سطحی………………………………………………………………………………………….. 93

3-8- تاریخچه و وجه تسمیه شهر کرمانشاه…………………………………………………………….. 93

3-9- ویژگی جمعیتی ترکیب و ساختمان جمعیت……………………………………………………. 94

3-9-1- روند تغییرو تحولات جمعیتی شهر کرمانشاه…………………………………………… 94

3-9-2- بُعد خانوار……………………………………………………………………………………… 95

3-9-3- ساختمان سنی…………………………………………………………………………………. 97

3-9-4- ساختمان جنسی………………………………………………………………………………. 98

3-9-5- سطح سواد و تحصیلات……………………………………………………………………. 99

3-9-6- تحولات جمعیت و تقسیمات کشوری در سالهای مختلف………………………….. 99

3-9-7- تراکم جمعیت در استان کرمانشاه و تغییرات آن……………………………………… 101

3-9-7-1- تراکم کلی جمعیت شهر کرمانشاه……………………………………………….. 102

3-9-8- سرانه کاربری وضع موجود در شهر به تفکیک منطقه و شهر………………………. 103

3-9-9- جمعیت و تراکم جمعیت شهر کرمانشاه در مناطق مختلف………………………… 104

3-9-10- تغییرات کالبدی فضایی شهر کرمانشاه……………………………………………….. 110

3-9-10-1-روند توسعه تاریخی و شکل گیری شهر کرمانشاه………………………….. 110

3-9-10-2- دوران قبل از قاجار………………………………………………………………. 111

3-9-10-3- دوران قاجاریه…………………………………………………………………….. 111

3-9-10-4- دوران پهلوی………………………………………………………………………. 112

3-9-10-5- دوران حاضر………………………………………………………………………. 114

3-9-11- ویژگی­های اقتصادی شهر کرمانشاه…………………………………………………… 115

3-9-12- ساختار اشتغال در بخش های عمده فعالیت ……………………………………….. 117

3-9-13- خصوصیات اجتماعی شهر………………………………………………………………. 119

3-9-14- آسیب­های جمعیتی و اجتماعی، فرهنگی شهر………………………………………. 120

فصل چهارم: یافته­ های تحقیق

4- یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………. 123

4-1- بررسی نحوه تراکم جمعیت در محلات مورد مطالعه………………………………………… 123

4-2- مدل تحلیلی پژوهش و معرفی معیارهای مورد استفاده……………………………………… 125

4-2-1-هم سویی با گرایشات مردم………………………………………………………………… 126

4-2-1-1- متوسط تراکم ساختمانی……………………………………………………………. 126

4-2-1-2- قیمت زمین…………………………………………………………………………… 128

4-2-2- استفاده بهینه از تأسیسات وضع موجود…………………………………………………. 130

4-2-3- ارتقاءِ کیفیت کالبدی……………………………………………………………………….. 130

4-2-3-1- ریزدانگی بافت………………………………………………………………………. 130

4-2-3-2- سرانه خدمات محله­ای……………………………………………………………… 133

4-2-4- کاهش ترافیک……………………………………………………………………………….. 135

4-2-4-1- ظرفیت سیستم حمل و نقل عمومی…………………………………………….. 135

4-2-4-2- عرض معبر…………………………………………………………………………… 137

4-3- فاصله از مرکز شهر…………………………………………………………………………………. 139

4-4- تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………………………………….. 141

4-3-1- مقایسه زوجی گزینه­ ها (محلات)………………………………………………………… 145

4-5- اولویت­ بندی محلات و تعیین تراکم بهینه………………………………………………………. 146

4-6- مقایسه جمعیت محلات موجود با جمعیت محلات پیش ­بینی شده تحقیق………………. 147

فصل پنجم: نتیجه ­گیری

5-1- آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………. 150

5-1-1- آزمون فرضیه اول……………………………………………………………………………….. 150

5-1-2- آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………….. 150

5-2- بحث، نتیجه ­گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………… 150

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………….. 153

پیوست­ها……………………………………………………………………………………………………….. 161

چکیده:

افزایش جمعیت شهرها و چگونگی اسکان آن­ها یکی از مشکلات شهرهای امروزی می­باشد و با توجه به لزوم حفظ اراضی کشاورزی و طبیعی و همچنین کاهش هزینه­ های شهری، مسأله توزیع مطلوب تراکم جمعیتی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر نحوه توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهری با بهره گرفتن از مدل AHP در شهر کرمانشاه می­باشد. برای دستیابی به این منظور، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. شهر کرمانشاه دارای 6 منطقه شهرداری است و برای انتخاب محلات از بین کل محلات شهر کرمانشاه به صورت تصادفی از هر منطقه شهری 2 محله انتخاب شده است. شاخص ­ها و معیارهای مورد استفاده در پژوهش، شامل شاخص ­های هم­سویی با گرایشات مردم، کاهش ترافیک، ظرفیت تأسیسات شهری موجود و ارتقاء کیفیت کالبدی می­باشد که با بهره گرفتن از مدل AHP در محیط نرم­افزاری GIS و Expert Choice به تحلیل نحوه توزیع تراکم جمعیتی در سطح محلات شهر کرمانشاه پرداخته شده است. یافته­ های تحقیق نشان می­دهد که طبق نظرات کارشناسان، کاهش ترافیک با وزن 565/0­ با اهمیت­ترین معیار و ظرفیت تأسیسات شهری موجود با وزن 262/0، ارتقاء کیفیت کالبدی با وزن 118/0 و هم­سویی با گرایشات مردم با وزن 055/0 در رتبه ­های بعدی قرار دارند. از لحاظ وضعیت تراکم، در محلات 22 بهمن و دولت آباد بین تراکم موجود و پیشنهادی تفاوت وجود ندارد و در محله حافظیه نیاز به افزایش جمیعت وجود دارد و در بقیه محلات میزان تراکم موجود بیشتر از تراکم پیشنهادی می­باشد.نتیجه بدست آمده حاکی از آن است که استفاده از مدل AHP به خوبی جوابگوی تحلیل توزیع تراکم جمعیت در شهر کرمانشاه بود و نشان داد که تراکم جمعیت در سطح محلات شهر کرمانشاه از توزیع مطلوبی برخوردار نمی ­باشد.

فصل اول: کلیات طرح تحقیق

1-1- مقدمه

مقوله تراکم از مباحث دیرین برنامه ­ریزی شهری است. در واقع از زمانی که انسان شروع به انتظام بخشیدن به سکونتگاه های خود نمود به تراکم توجهی خاص داشت، نقش تعیین کننده و تأثیرگذاری تراکم بر تمامی جنبه­ های برنامه ­ریزی و طراحی شهر آنرا به شاخصی مهم در بیان دیدگاه ها و مکاتب مختلف در مسائل شهری تبدیل کرده است. در عین حال تأثیرگذاری این عنصر از شرایط زمانی، مکانی و سیستمی، مطالعه آنرا برای درک نحوه نگرش جامعه به فضا در دوره های زمانی و شرایط مکانی مختلف بسیار پراهمیت ساخته است. بطوریکه جوامع مختلف در گذشته، برخوردها و نگرشهای متفاوتی به آنها داشته اند. لیکن در فرایند جهانی شدن، یک همگرایی در دیدگاه ها براساس افزایش تراکم در محیط­های شهری دیده می­ شود این همگرایی آنچنان گسترده است که به یکی از مباحث اصلی توسعه پایدار شهری تبدیل شده است. تراکم جمعیت در سیمای شهری و محیط زیست روزانه جمعیت انعکاس یافته و شرایط بهره­مندی آنها را از فضای شهری به ویژه فضای سبز را مشخص می­ کند. با توجه به لزوم حفظ اراضی کشاورزی و طبیعی و همچنین کاهش هزینه­ های شهری، مسئله توزیع مطلوب تراکم جمعیت از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. توزیع مطلوب تراکم باعث توزیع مناسب جمعیت در سطح شهر می­ شود و امکان استفاده بهینه از شرایط موجود را فراهم می­نماید. در این فصل سعی بر آنست که به نحوه توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهری پرداخته شود و این تحقیق همچون سایر تحقیقات علمی از چارچوب کمی روش تحقیق علمی تبعیت می­نماید، براین اساس، طرح تحقیق با تعریف مسئله، اهمیت و ضرورت شروع و به بررسی فرضیه، سؤالات و اهداف و محدوده مکانی، روش تحقیق پرداخته و در نهایت با بیان مفاهیم و اصطلاحات و مشکلات و محدودیتها خاتمه می­یابد.

2-1- بیان مسأله

افزایش جمعیت شهرها و چگونگی اسکان آنها یکی از مشکلات شهرهای امروزی می­باشد. نقش و اهمیت تراکم در شهرسازی به مفهوم عام و در برنامه ­ریزی و طراحی شهری نقاط جدید به مفهوم خاص، بدیهی است. هیچ برنامه و طرح شهری بدون پرداختن به تراکم به عنوان عامل اصلی و تعیین کننده و نیز اثرگذارنده بر تمامی جنبه­ های برنامه ­ریزی و طراحی نمی ­تواند تهیه و اجرا شود. علی­رغم اهمیت فوق­العاده این شاخص، جایگاه آن در فرایند برنامه ­ریزی و طراحی شهری از دیدگاه علمی و نظری کمتر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و همچنان به عنوان یک موضوع پیچیده و مسئله کلیدی مطرح است.

تراکم در سطح شهر، به عنوان معیاری برای استقرار جمعیت و تأسیسات شهری، در طرح­های توسعه شهری از اهمیت خاصی برخوردار است (زیاری، 1384: 70).

انتخاب تراکم در طرح­های شهری، غالباً براساس تجربیات و مبتنی بر درک مستقیم بوده است که نهایتاً منجر به مشکلات عدیده و عوارض بعدی می­ شود. بسیاری از سیاستگذاران توسعۀ شهری پایدار، در طرفداری از زندگی با تراکم زیاد چنین ادعا کرده ­اند که راه حل شهر فشرده به کاهش گرایش به سوی توسعه بی­رویه پیرامونی کمک خواهد کرد و به ارتقای پایداری و سرزندگی شهری یاری خواهد رساند (عزیزی، 1388: 48). با توجه به عمر نسبتاً طولانی طرح­های شهری و نیز تحقیقات انجام یافته محدود در مقوله­ی تراکم، هیچ­گاه اندازه­ای به عنوان تراکم بهینه تحقق نیافته تا به عنوان یک الگو به کار گرفته شود؛ بنابراین برای دست­یابی به تراکم بهینه نیازمند برخوردی علمی­تر می­باشد. بحث تراکم بهینه زمانی از استحکام نظری برخوردار می­گردد که از یک سو عوامل مختلف تأثیرگذار بر آن به دقت شناسایی و ریشه­یابی شود و از سویی دیگر، آثار تبعی تراکم در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ بنابراین استفاده از روش های که بتواند، به توزیع مناسب تراکم در سطح شهرها کمک کند، می ­تواند بسیار باارزش باشد. در این تحقیق سعی شده است یک مدل و روشی مناسب برای توزیع تراکم جمعیتی در سطح شهر کرمانشاه ارائه شود.

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

اشتباه در تعیین تراکم جمعیتی برای کل شهر و تراکم هریک از نواحی مختلف مسکونی، نتایج سوءِ بسیاری در زمینه ­های کالبدی، خدماتی، سیمائی، جمعیتی، اقتصادی و نیز در وضعیت مسکن و ترافیک شهر به بار می­آورد، لذا نمی­توان به راحتی از کنار آن گذشت. به عنوان مثال آیا تعیین تراکم زیاد برای ناحیه مسکونی که فاقد شرایط لازم برای پذیرش چنین تراکمی است در حکم سوق دادن میلیاردها ریال سرمایه به فعالیت احداث مسکن در مسیری غلط نخواهد بود؟ و آیا تدوین ضوابطی منتهی به تراکم کم در شهرهای مواجه با کمبود زمین صحیح است؟ بدین ترتیب برای تعیین میزان تراکم و ارائه ضوابط ناظر بر قطعه­بندی اراضی و احداث ابنیه­ی مسکونی در نواحی مختلف یک شهر به منطقی قوی نیاز است (صالحی، 1367: 12).

اهداف تمامی تلاشها در موضوع تراکم در طرح­های شهری رسیدن به تراکم بهینه است، اما یک الگوی تراکم بهینه جامع الشرایط که در برنامه ­ریزی و طراحی شهری قابل قبول باشد نمی ­تواند واجد پایه علمی مستحکمی باشد و تاکنون نیز تحقق نیافته است. تراکم­های پیشنهادی بسیاری از طرح­ها نیز مواجه با مشکلات فراوان شده و مرتباً با دیدگاه ­های تغییر در تراکم مواجه می­ شود. دلیل عمده­ی این مسائل را می­توان فقدان مطالعات پایه­ای و علمی کافی در روند تعیین تراکم دانست.

هدف از تدوین تراکم شهری، برنامه­دار کردن سازمان فضایی شهر است و این برنامه علی­الاصول تابعی خواهد بود از عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، طبیعی و زیست محیطی منطقه­ای که شهر در آن قرار دارد؛ بنابراین تراکم شهری نسبت به این عوامل کاملاً تأثیرپذیر بوده و به محض تحقق یافتن در چگونگی این عوامل مؤثر خواهد بود.

شهرگرایی به عنوان یک پدیده جهانی، امروزه در مرحله­ ای از سرعت­یابی است که به جرأت می­توان گفت جهانی که ما در آن زندگی می­کنیم جهان شهری است که لازمه آن دوری از محیط طبیعی و پذیرش ناخواسته عدم تعادلی­های است که از روابط ناموزون انسان و فضای شهری منشأ می­گیرد (عابدین درکوش، 1381: 11).

اهمیت مسئله در منطقه مورد مطالعه (شهر کرمانشاه)زمانی آشکار می­گردد که به آمارهای جمعیتی و تراکمی شهرتوجه شد. در سال 1376 تراکم خالص شهر 1/ 117 نفر در هکتار وتراکم ناخالص 4/72 نفر در هکتار بوده و در سال 1385 تراکم خالص شهر حدود 7/136 نفر در هکتار و تراکم ناخالص آن 2/86 نفر در هکتار بوده، جمعیت شهر نشین هم نسبت به سال 1376 افزایش داشته است و بی­تردید نمی­توان در توسعه فضایی سرزمین چگونگی توزیع جمعیت و تراکم در سطح زمین را نادیده گرفت. توسعه متعادل­تر جمعیت تسهیل کننده توسعه فضایی آن سرزمین است.

برنامه ­ریزی شهری از آن روبه مطالعات جمعیتی و پیش ­بینی تحولات آن می ­پردازد که جمعیت را مظروف و شهر را ظرف کالبدی فعالیت می­انگارد، بدون تدارک برنامه ­ریزی شده مظروف، ظرف مناسب و کافی برای اسکان، کار و فعالیت، تفریح و رفت و آمد نخواهد داشت.

از طریق روش­های تصمیم ­گیری چندمعیاره می­توان به مدلی مناسب برای توزیع تراکم جمعیت در سطح شهر رسید. چنانچه چنین مدلی را بتوان ارائه نمود، می­توان آن را به بسیاری شهرهای دیگر تعمیم داد یا اینکه در آنها مورد آزمون قرار داد.

علاوه بر این آشنایی با جهان، کشور، استان یا شهری که در آن متولد شده­ایم و سکنی گزیده­ایم، برای همه­ی ما لازم و ضروری است و تا زمانی که نتوانیم بخوبی مسائل و معضلات و مشکلات آن را شناسایی کنیم و پی به حل آن نبریم چگونه انتظار خواهیم داشت که برنامه­ ریزان کشورمان بتوانند در جهت تعادل منطقه­ای در کشور موفق باشند ای بسا همین تحقیقات کوچک بتوانند روزی در برنامه ­ریزی کلی منطقه مؤثر واقع شوند.

علاوه بر تعیین کل تراکم جمعیت شهر می­توان تباین تراکم جمعیت شهری را برحسب محلات بررسی کرد. چرا که تراکم جمعیت در سیمای شهر و محیط زیست روزانه جمعیت انعکاسی یافته و شرایط بهره­مندی آنها را از فضای شهری به ویژه فضای سبز مشخص می­ کند. از سوی دیگر این اختلاف تراکم بیانگر رشد نامساوی ساختمانهای شهری در ارتفاع و به مفهوم دیگر مبین رشد نابرابر عمودی شهرهاست؛ که حدود اشغال و نحوه استفادۀ انسانها را از فضای شهری نشان می­دهد (خمر، 1385: 228).

4-1- سوالات تحقیق

1) نحوه توزیع تراکم جمعیت در سطوح محلات شهر کرمانشاه چگونه است؟

فهرست منا بع

عنوان                                                                                                                                                                                                                        

چکیده : 1

فصل نخست کلیات پژوهش.. 2

1-1مقدمه. 3

1-2 بیان مساله. 4

1-3  ضرورت و اهمیت تحقیق. 6

1-4  اهداف تحقیق. 7

1-4-1هدف کلی.. 7

1-5 فرضیه های پژوهش… 7

1-6 تعاریف واژه ها واصطلاحات: 8

1-6-1 تعریف نظری.. 8

1-6-2 تعریف عملیاتی.. 9

فصل دوم ادبیات و پیشینه پژوهش.. 10

2-1 : مقدمه. 11

2-2: فناوری اطلاعات و ارتباطات.. 12

2-3: اینترنت.. 14

2-4: وب (شبکه) 15

2-5 جامعه اطلاعاتی.. 15

2-6: شکاف دیجیتالی.. 16

2-7 : تاریخچه شکاف دیجیتالی.. 18

2-8: سطوح شکاف دیجیتالی.. 19

2-9: شاخص های شکاف دیجیتالی.. 20

2-10: عوامل موثر بر شکاف دیجیتالی.. 22

2-10-1: درآمد و اقتصاد: 22

2-10-2: نسل و شکاف دیجیتالی.. 24

2-10-3: جنسیت  و شکاف دیجیتالی.. 25

2-10-4: سواد رایانه ای.. 27

2-10-5: مهارت و شکاف دیجیتالی.. 27

2-10-6: نگرش نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات.. 29

2-10-7:میزان تسلط بر زبان انگلیسی.. 30

2-10-8: دسترسی به فناوری اطلاعات وارتباطات.. 30

2-10-8-1 انواع  دسترسی. 31

2-11: جهان و شکاف دیجیتالی.. 33

2-12: ایران و شکاف دیجبتالی.. 34

2-13 : وضعیت ایران درجهان: 35

2-14: تئوری های کاهش شکاف دیجیتالی.. 36

2-15: اضطراب.. 36

2-16: اضطراب رایانه. 38

2-17: سطوح اضطراب رایانه: 40

2-18: عوامل موثر بر اضطراب رایانه. 41

2-18-1: خودکار آمدی و اضطراب رایانه. 41

2-18-2: نگرش و اضطراب رایانه. 42

2-18-3: آموزش واضطراب رایانه. 43

2-19: پیشینه ی پژوهش شکاف دیجیتالی و اضطراب رایانه. 44

2-19-1: تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 44

2-19-2: تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 48

2-20 نتیجه گیری.. 53

فصل سوم روش شناسی پژوهش.. 87

3-1 مقدمه: 88

3-2 روش شناسی پژوهش… 88

3-3 قلمرو مکانی و زمانی پژوهش: 88

3-4 جامعه آماری: 89

3-5 نمونه آماری ، حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 89

3-6 روش گرد آوری داده ها: 91

3-7 ابزار گرد آوری داده ها: 91

3-8 روایی و پایایی پرسشنامه: 94

3-8-1 روایی پرسشنامه. 94

3-8-2 پایایی پرسشنامه. 94

3-9 روش اجرای پژوهش… 95

3-10 روش تجزیه و تحلیل داده ها 95

3-10-1 روش توصیفی: 95

3-10-2 روش استنباطی: 95

فصل چهارم تجزیه وتحلیل داده ها.. 96

4-1 مقدمه. 97

4-2 آمار توصیفی.. 97

4-2-1 توصیف متغیرهای جمعیت شناختی: 97

 

4-2-1-1 جنسیت.. 98

4-2-1-2 مقطع تحصیلی. 99

4-2-1-3 رشته تحصیلی. 100

4-3 تحلیل استنباطی یافته ها 106

4-3-1  فرضیه اول:. 106

4-3-2 فرضیه دوم. 107

4-3-3 فرضیه سوم. 107

4-3 -4 فرضیه چهارم. 108

4-3-5 فرضیه اصلی.. 109

4-3-6 فرضیه پنجم. 109

4-3-6-1 فرضیه پنج  الف.. 110

4-3-6-2 فرضیه پنج ب.. 111

4-3-6-3 فرضیه پنج پ.. 112

4-3-6-4 فرضیه پنج ت.. 113

4-3-6-5 فرضیه پنج ج. 113

4-3-6-6 فرضیه پنج چ. 114

4-3-6-7 فرضیه پنج ح. 116

4-3-6-8 فرضیه پنج خ. 117

فصل پنجم نتایج و پیشنهادها.. 118

5-1  مقدمه. 119

5-2 خلاصه پژوهش… 119

5-3 یافته های پژوهش… 121

. 124

. 125

126

5-4 محدودیت های پژوهش… 127

5-4-1 : محدودیت تحت کنترل پژوهشگر. 127

5-4-2 : محدودیت خارج از کنترل پژوهشگر. 127

5-5  پیشنهادهای پژوهش : 127

5-5-2 : مبتنی بر یافته های پژوهش… 127

5-5-1: مبتنی بر تجارب پژوهشگر. 132

5-5-3 : پیشنهاد به پژوهشگران  آینده 134

منابع فارسی: 106

پیوست ها.. 117

Abstract 134

عنوان                                                                                                          

2-9: شاخص های شکاف دیجیتالی.. 20

جدول 3-1: تعداد کل دانشجویان به تفکیک رشته و مقطع تحصیلی.. 89

جدول 3-2: نسبت هر نمونه به جامعه. 90

جدول 3-3 نسبت مقطع تحصیلی به رشته ی تحصیلی و تعداد نمونه ها در هر مقطع. 90

جدول 3-4: ساختار پرسشنامه. 94

جدول (4-1): توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ جنسیت.. 98

جدول (4-2):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ مقطع تحصیلی.. 99

جدول (4-3):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ رشته تحصیلی.. 100

جدول (4-5):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ  نگرش نسبت به کاربرد اینترنت.. 102

نمودار(4-5): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ نگرش نسبت به اینترنت.. 102

جدول (4-6):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ مهارت استفاده از اینترنت.. 103

جدول (4-7):توزیع نمونه مورد مطالعه از میزان  استفاده از اینترنت.. 104

جدول (4-8):توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ میزان اضطراب رایانه ای.. 105

جدول شماره(4- 9): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین آشنایی با فناوری اطلاعات و ارتباطات  و اضطراب رایانه ای   106

جدول شماره(4- 10): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین مهارت استفاده از اینترنت  و اضطراب رایانه ای دانشجویان  107

جدول شماره(4- 11): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین استفاده از اینترنت و اضطراب رایانه ای دانشجویان  107

جدول شماره(4- 12): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین نگرش ذهنی نسبت به اینترنت و اضطراب رایانه ای دانشجویان. 108

جدول شماره(4- 13): نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون در مورد رابطۀ بین شکاف دیجیتالی و اضطراب رایانه ای دنشجویان  109

جدول(4-14):نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه سن و اضطراب رایانه ای دانشجویان  110

جدول(4-15) : نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه سن و اضطراب رایانه ای دانشجویان. 110

جدول(4-16): نتایج حاصل از آزمون تعقیبی دانکن در مورد مقایسه سن و سطح اضطراب رایانه ای.. 111

جدول(4-17) : نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه شکاف دیجیتالی بر اساس سن دانشجویان  111

جدول(4-18)   : نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه شکاف دیجیتالی  بر اساس سن دانشجویان  112

جدول(4-19): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه اضطراب رایانه بر اساس جنسیت.. 112

جدول(4-20): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه شکاف رایانه ای  براساس جنسیت.. 113

جدول(4-21): نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه رشته تحصیلی و اضطراب رایانه ای دانشجویان  113

جدول(4-22): نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه اضطراب رایانه ای بر اساس رشتۀ دانشجویان  114

جدول(4-23): نتایج توصیفی حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه شکاف دیجیتالی بر اساس رشتۀ دانشجویان  114

جدول(4-24): نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یکسویه  در مورد مقایسه رشته و شکاف دیجیتالی دانشجویان. 115

جدول(4-25): نتایج حاصل از آزمون تعقیبی دانکن در مورد مقایسه رشته و شکاف دیجیتالی دانشجویان. 115

جدول(4-26): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه اضطراب رایانه بر اساس مقطع تحصیلی.. 116

جدول(4-27): نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل  در مورد مقایسه شکاف رایانه ای  براساس مقطع تحصیلی.. 117

جدول 1 : جنیست و شکاف دیجیتالی.. 118

جدول 2: طبقه بندی کشورهااز نظر دسترسی به IDI. 119

جدول 3-وضعیت کشورها از نظر دسترسی به شاخص های ICTوسطح  درآمد. 120

جدول 4 : وضعیت ایران در جهان. 121

جدول 5: میزان دسترسی به اینترنت.. 123

جدول 6: میزان ارجحیت و میزان استفاده از اینترنت.. 124

فهرست نمودارها

 

نمودار(4-1):نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ جنسیت.. 98

نمودار (4-2):نمودار توزیع نمونه مورد مطالعه از لحاظ دوره تحصیلی.. 100

نمودار(4-3): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ رشته تحصیلی.. 100

نمودار(4-5): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ نگرش نسبت به اینترنت.. 102

نمودار(4-6): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ مهارت استفاده از اینترنت.. 103

نمودار(4-7): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ میزان استفاده از اینترنت.. 104

نمودار(4-8): نمودار توزیع فراوانی نمونۀ مورد مطالعه از لحاظ میزان اضطراب رایانه ای.. 105

چکیده :

فناوری اطلاعات و ارتباطات  (ICT) و اینترنت  مهمترین راه برای کسب اطلاعات درجامعه ی ما هستند. متاسفانه همه مردم به فناوری اطلاعات و ارتباطات و اینترنت دسترسی ندارند.(سطح اول شکاف دیجیتالی) .و تعداد بسیاری از آنها نیز  توانایی استفاده از ICT به روش صحیح آنرا ندارند.( سطح دوم شکاف دیجیتالی) . این پژوهش نشان می دهد که اضطراب رایانه می تواند  نقش مهمی در این زمینه داشته باشد.اضطراب رایانه را د ر ساده ترین شکل می توان به عنوان ” ترس ازاستفاده از رایانه ” تعریف کرد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین اضطراب رایانه ای و شکاف دیجیتالی دانشجویان می باشد.این  پژوهش با هدف کاربردی و ، توصیفی از نوع همبستگی انجام شده است . جامعه مورد مطالعه، متشکل از 373 نفر از دانشجویان مقاطع کارشناسی وکارشناس ارشد دانشگاه آزاد شهرستان ساری که در رشته های علوم انسانی،فنی و مهندسی وعلوم پزشکی در سال تحصیلی (91-90 )که به صورت تصادفی از نوع   طبقه ای انتخاب شدند.

ابزار گرد آوری داده ها ازروش پرسشنامه محقق ساخته و استاندارد می باشد  برای تجزیه و تحلیل داده ها وتعمیم نتایج از آزمون ضریب همبستگی پیرسون وآزمونهای تی دو گروه مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه متناسب با متغیر های تحقیق و با کمک نرم افزار spss  استفاده شده است.یافته های پژوهش نشان داد که بین فرضیه های پژوهش ( دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات ، مهارت استفاده از اینترنت ورایانه، میزان استفاده از اینترنت و رایانه، نگرش نسبت به اینترنت ) با اضطراب رایانه رابطه ی معنادارو معکوس وجود دارد. و در مورد فرضیه جمعیت شناختی (سن ، جنس ، مقطع تحصیلی و رشته تحصیلی) با اضطراب رایانه و شکاف دیجیتالی نتایج بدست آمده حاکی از آن است که سن و مقطع تحصیلی در شکاف دیجیتالی مؤثر نیست ولی در اضطراب رایانه مؤثر است. همچنین ،جنسیت و رشته تحصیلی در شکاف دیجیتالی مؤثر است ولی تاثیری در اضطراب رایانه ندارد.

-1مقدمه

فناوری اطلاعات و ارتباطات  (ICT)  مهمترین راه برای کسب اطلاعات د رجامعه هستند. و اینترنت  یکی از مهمترین ابزار دسترسی به اطلاعات در عصر اطلاعات به شمار می رود. متاسفانه همه مردم به فناوری اطلاعات و ارتباطات و اینترنت دسترسی ندارند.(سطح اول شکاف دیجیتالی) .و شگفت آور اینکه تعداد بسیاری از مردم توانایی استفاده از ICT به روش صحیح آنرا ندارند و بنابراین نمی توانند از مزایای آن استفاده و بهره شوند.( سطح دوم شکاف دیجیتالی) بدرستی آیا مردم به رسانه های نوین دسترسی و یا به آن دلبستگی ندارند و یا توانایی استفاده از را ندارند؟ فناوری اطلاعات وارتباطات از اهمیت  فزاینده ای در زندگی اجتماعی و سازمانی برخوردار است.در حال حاضر در تاسیس جوامع اطلاعاتی دسترسی همه مردم به رسانه های جدید و دانستن چگونگی استفاده از این فناوری ها بسیار مهم است بدون دسترسی به اینترنت و وجود مهارت لازم  که همراه با نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات نوین، مردم هرگز نمی توانند به صورت الکترونیکی اطلاعات کسب کنند به همین دلیل است که مسائل مربوط به شکاف دیجیتالی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.(دونات[1]؛ کرسچ باوم[2]،یرند توینر[3] ، 2009 )رشد شکاف دیجیتالی  بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، جوامع شهری و روستایی ، شهروندان ماهر و آموزش دیده و فاقد مهارت  ،جای هیچگونه شک و تردیدی  در رابطه با تدوین استراتژی ها و تبعیت  از سیاست ها و رویکردها ی مناسب برای نیل به یک جامعه  مدرن اطلاعاتی را باقی نگذاشته است. با توجه به اینکه کشور ما از جمله کشورهای در حال توسعه محسوب می شود و گذر از سنت به مدرنیته جز با آموزش مفاهیم  و اصطلاحات و فراهم نمودن زمینه های لازم برای ایجاد ، ارتقا و بومی سازی این مفاهیم از طریق آموزش عالی و دانشگاه ها میسر نیست(سیار،1390: 86).شناخت عوامل  موثر بر شکاف دیجیتالی و عبور  از آنها می تواند  فاصله ها ی دیجیتالی را کاهش دهد.  یکی از عواملی   که می تواند بر شکاف دیجتالی تاثیر بگذارد اجتناب و ترسی است که برخی از دانشجویان در ارتباط با بهره گرفتن از رایانه ها و اینترنت و فناوری اطلاعات وارتباطات با آن مواجه می شوند که به اصطلاح به آن اضطراب رایانه گفته می شود .

این پژوهش ، ضمن بررسی عوامل مؤثر بر شکاف دیجیتالی و رابطه آن با اضطراب رایانه ، به معرفی و تجزیه و تحلیل و دلایل وجود شکاف دیجیتالی در بین دانشجویان پرداخته است.

1-2 بیان مساله

یکی از ویژگیهای جهان جدید، پر اهمیت شدن نقش اطلاعات در جوامع انسانی است . چنین رخدادی با مجموعه ای جدید از مسائل وموضوعات در زندگی روزمره این جوامع پدیدار می سازد .

پیشرفت های شگرف فناوری اطلاعات و ارتباطات و مظاهر عینی آن در قالب ابزارها و شیوه های نوین ارتباطی، تحول عمیقی در سطوح مختلف زندگی اجتماعی و فعالیت های روزمره افراد جامعه ایجاد کرده است. هر چند که به کارگیری دستاوردهای حاصل از فناوری در جوامع امروز امری اجتناب ناپذیر است، آشنایی و علاقمندی آحاد و اقشار مختلف جامعه به این پدیده های نوین و به تبع آن، رواج استفاده از آن ها در میان گروه های جامعه به دلایل مختلف، یکسان نخواهد بود.(حریری ،زمانی راد،1390 )

در فرایند دیجیتالی شدن، اطلاعات حالتی غیر مادی پیدا می کند و میان اطلاعات و حامل آن جدایی ایجاد می شود. این تحول فن شناختی ، پیامدهای مهمی در حوزه روابط اجتماعی با خود به همراه می آورد .در این راستا به عواملی چون نابرابری اجتماعی و فرهنگی در جهان اشاره دارند . برخی این نا برابری را تحت عنوان شکاف دیجیتالی مورد اشاره قرار می دهند.

شکاف دیجیتالی اشاره دارد به نابرابری دسترسی به فناوری و منابع  اطلاعاتی و ارتباطات. دیجیتالی کردن اقتصاد و جامعه ممکن است تفاوتهایی را تولید و شکافی را در میان افراد  و خانواده ها ، کسب و کار و مناطق جغرافیای  کشو رهای غنی و فقیررا به وجود بیاورد.

رای اغلب مفسران، شکاف دیجیتالی در وهله اول به دسترسی به اینترنت مربوط می شود. تحقیقات، همبستگی نزدیکی بین دسترسی به اینترنت و درآمد، اشتغال، نژاد، جنس و آموزش را نشان می دهد اینترنت در تکامل فناوری رسانه‌ای تحولات کیفی بسیار ایجاد و رسانه‌های جمعی را در پروتکل‌های تکنولوژی همسان خود جذب کرده است. یعنی همه آنها را از طریق کامپیوتر قابل دسترسی می‌کند. با در نظر گرفتن این ظرفیت، کامپیوتر می‌تواند در عین حال کتاب، روزنامه، گیرنده رادیو، دستگاه تلویزیون و تلفن تصویری باشد.

با حضور رایانه های شخصی و فناوری آنها در محیطهای علمی و پژوهشی و حتی منازل ، فضای کار و پژوهش دگرگون شده است . در همین حال دانش فنی رایانه با شتاب چشمگیری متحول می شود و رایانه ها  در همه امور زندگی راه می یابد . اما علیرغم این تحول و دگرگونی دانشجویان ، معلمان و حتی متخصصانی وجود دارند که بنابر دلایلی رایانه و قابلیت های آن را طرد می کنند . بسیاری از آنها خود را همگام با سرعت پیش رونده فناوری روز نمی دانند و از کسب مهارتهای لازم به دلیل اضطراب و باورهای غیر منطقی سرباز می زنند . پژوهشگران این حوزه معتقدند عامل اصلی بازدارنده در کار با رایانه را باید در ” اضطراب رایانه ” جستجو کرد.

اضطراب رایانه را توماس ، هاوارد و مورفی[4] (1986) چنین تعریف کرده اند: “ترس از کار اجباری و یا محتمل با رایانه ، که ربطی به تهدید  واقعی  که از سوی رایانه متوجه کاربر باشد ندارد.( نادری و احدی ، 1384 :9 ) اضطراب رایانه به

4-1 فرضیات تحقیق………………………………………………….. 9

5-1 اهداف تحقیق……………………………………………………10

6-1 روش شناسی طرح………………………………………….. 10

1-6-1 روش تحقیق………………………………………………….10

2-6-1 روش گردآوری اطلاعات و داده ها………………………….. 11

3-6-1 جامعه آماری…………………………………………………. 11

4-6-1 نمونه و روش نمونه گیری…………………………………… 12

5-6-1 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………… 12

7-1 محدودیت های تحقیق…………………………………………. 13

8-1 تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح………………………. 13

9-1 نحوه سازماندهی فصول………………………………………….. 17

10-1 فرایند انجام مطالعات محقق در تحقیق حاضر……………….. 17

مبانی نظری تحقیق……………………………………………………. 19

1-2 سیر تكاملی مدیریت و تفكر استراتژیك…………………………. 20

1-1-2 ظهور استراتژی و تفکر استرتژیک……………………………… 20

2-1-2 استراتژی………………………………………………………… 29

3-1-2 آغاز شیوه برنامه‌ریزی به شکل استراتژیک………………… 36

4-1-2 تعریف تفکر استراتژیک…………………………………………. 45

5-1-2 الگوهای تفكر استراتژیك………………………………………. 78

2-2 مدیریت شهری و حرکت به سوی رویکرد استراتژیک………….. 94

1-2-2 ظهور برنامه ریزی و مدیریت شهری…………………………… 95

2-2-2 مدیریت استراتژیک شهری……………………………………..109

3-2-2 مدیریت شهری در ایران………………………………………… 141

4-2-2 نگاهی به شیوه مدیریت شهری ایران (با تأکید بر شهر تهران)……174

5-2-2 نقش رویکرد استراتژیک در مدیریت شهر…………………….. 190

6-2-2 مطالعه موردی از تجربیات موفق…………………………….. 212

روش شناسی………………………………………………………… 221

1-3 مقدمه……………………………………………………………… 222

2-3 جهت گیری پژوهش……………………………………………… 222

3-3 هدف پژوهش…………………………………………………….. 223

4-3 میزان دخالت محقق در پژوهش………………………………… 224

5-3 محیط پژوهش……………………………………………………… 224

6-3 افق زمانی پژوهش……………………………………………….. 224

7-3 فرضیه های تحقیق………………………………………………. 224

8-3 متغیرهای تحقیق………………………………………………. 225

9-3 مدل تحلیلی تحقیق………………………………………………. 225

10-3  ابزار گردآوری داده های پژوهش……………………………….. 226

1-10-3 پرسشنامه…………………………………………………….. 227

2-10-3  اسناد و مدارک………………………………………………. 229

11-3 جامعه آماری……………………………………………………… 230

12-3 نمونه و روش نمونه گیری………………………………………… 231

13-3 روش های تجزیه و تحلیل آماری………………………………… 232

1-13-3 آزمون یکسان بودن پاسخهای دریافتی در مورد گزینه های انتخابی (آزمون نیکویی برازش)….233

2-13-3 آزمون فریدمن…………………………………………………… 233

تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………… 235

1-4 مقدمه………………………………………………………………..236

2-4 تحلیل داده های جمعیت شناختی………………………………. 236

1-2-4 توزیع پاسخگویان بر حسب تحصیلات………………………….. 236

2-2-4 توزیع پاسخگویان بر حسب سابقه خدمت……………………..236

3-4 تحلیل داده های تخصصی………………………………………….. 237

1-3-4 فرضیه اول………………………………………………………….. 237

 

 

2-3-4 فرضیه دوم…………………………………………………………. 243

3-3-4 فرضیه سوم………………………………………………………… 250

4-3-4 تحلیل چهار سوال کلی پرسشنامه…………………………….. 255

4-4 جمع بندی یافته ها………………………………………………… 259

نتایج و پیشنهادها……………………………………………………….. 261

1-5 نتایج حاصل از نظرات کارشناسان…………………………………. 262

2-5 پیشنهادها……………………………………………………………. 264

1-2-5 پیشنهادهای حاصل از متن تحقیق…………………………….. 264

2-2-5 پیشنهادهایی برای سایر محققان………………………………. 269

3-5 محدودیت های تحقیق………………………………………………. 269

پیوستها …………………………………………………………………….270

پیوست 1 : پرسشنامه………………………………………………….. 270

منابع و مآخذ…………………………………………………………….. 273

الف- منابع فارسی………………………………………………………… 273

ب- منابع لاتین…………………………………………………………….. 278

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- مقدمه

دنیای پیچیده و پر تلاطم امروز با دارا بودن مشخصه هایی چون پیچیدگی، تنوع و تغییرات آنی، حوزه های مختلف دانش مدیریت و تفکر حاکم بر آن را دستخوش تأثیر و تغییر قرار داده است. تحولات کنونی تمامی بخش های تصمیم گیری، برنامه ریزی و سازماندهی را در برگرفته و دیگر مجالی برای ایجاد و اتخاذ تصمیمات یکسویه و بلند مدت به تصمیم سازان و مدیران نخواهد داد.

در چنین شرایطی ورود به حوزه برنامه ریزی و اداره امور شهرها – که پیش از این نیز جزء جایگاه های سخت مدیریتی و دارای تعدد مولفه های حاکم بر تصمیم گیری بوده است – ما را با جنگل انبوه و بی انتهای متغیرها بیشتر آشنا خواهد کرد. مضاف بر این، بروز نیازهای روزافزون و متنوع انسانی و اجتماعی، پیچیدگی حوزه های تصمیم گیری و انتخاب، به همراه تداخل نقش حوزه های مختلف فعالیت در فرایندهای برنامه ریزی و سازماندهی بر یکدیگر، مشکلات مواجهه با این موقعیت را برای مسئولین و کارشناسان اداره شهرها صد چندان کرده است. مواردی چون جمعیت و تكنولوژی که از مولفه های مهم و موثر حاکم بر مدیریت شهرهای امروز هستند در تضاد با یكدیگر عمل می كند و آینده شهرها را رقم می‌زنند و بحران های شهری را پدید می آورند.

استراتژی و رویکرد استراتژیک به عنوان راه نجات و برون رفت از گره های در هم تنیده برنامه ریزی، در سه دهه گذشته، جان تازه ای به مباحث مدیریتی داده و توانسته به نحو مطلوبی افسار مسائل کانونی مدیریت و تصمیم گیری را کشیده و در دست نگه دارد. رویكرد استراتژیك، به عنوان مجموعه ای از مفاهیم، رویه ها و ابزارها، كه به كمك آنها می توان پدیده های پیچیده و آشفته و بحرانی را در شرایط عدم اطمینان به درستی هدایت كرد، نوید بخش عصری جدید در مدیریت شهری است چرا که ساماندهی و هدایت شهرها روشی خلاق، انعطاف پذیر و عملیاتی و فراگیر و مدبرانه را طلب می کند. در حالی كه مفهوم «جامع» برای سازماندهی و هدایت شهری از روش عقلایی، محافظه كارانه، بلندمدت و ثابت و با پیش بینی خوش بینانه شرایط آینده بهره می جست.

فراتر از این بحث، هنگامی كه نگرش استراتژیک به عنوان نوعی رویكرد به گزاره مدیریت و برنامه ریزی افزوده می‌شود (هم به معنی روش  هم به معنی نگرش)، شیوه مدیریت و برنامه ریزی به كلی دگرگون می‌گردد و حتی تحول ساختاری سازمان مدیریت شهری منتج می شود. این امری است كه با سرشت پویای جوامع پیچیده شهری در امواج تحول عصر حاضر، یا به بیانی دیگر وضعیت های بحرانی و عدم اطمینان و پیش بینی ناپذیری تناسب نظری و عملی دارد.

طی سالیان اخیر با صعود رویکرد جدید از برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک به تفکر استراتژیک یا همان کل نگر، شاهد بهبود چشمگیری در اتخاذ دیدگاه های درست و نیل دقیق تر به اهداف هستیم. حوزه مدیریت شهری نیز از این رشد بی بهره نبوده و گفتمان های جدیدی که بر مبنای تفکر استراتژیک در امور اداره شهری شکل گرفته، به یاری مدیران و مسئولین شهرها و چه بسا کشورها می روند.

در کشور ما نیز اتخاذ رویکردها و نقطه نظرات درست و بجا بر اساس پارادایم های روزآمد جهانی و رو به رشد کنونی، مدد رسان مدیران و تصمیم سازان در زمینه های کاری پیش روی ایشان خواهد بود. موفقیت برنامه ریزان و مدیران شهری ایران مستلزم اعمال تعدیلاتی در نگرش ها و روش های موجود می باشد که علاوه بر نگاه کلان و با لحاظ کردن تمامی گزاره مداخله گر در بخش های مختلف مدیریت شهر، بایستی آنها را با ساختارهای بومی و محلی انطباق داد؛ یا برعكس، ساختارها را با روش همساز ساخت.

2-1- بیان مسأله

امروزه تفكر استراتژیک و در ادامه آن برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یكی از نگاه‌ها و شیوه‌های نوین مدیریت در جهان شناخته شده‌اند، كه توجه به نگاه‌های كلان، آینده نگر و بلند مدت در تمامی اركان آن به چشم می‌خورد. لذا بایستی با توجه به روند فزآینده گرایش به شهرنشینی و توسعه كلان شهرها كه لزوم طرح ریزی كالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را دوچندان كرده، بلكه طراحی مدیریت یكپارچه شهری را غیر قابل اجتناب می‌سازد.

با توجه به اینكه مؤلفه‌های زیادی بر مدیریت شهر حاكم بوده و از سال‌های گذشته شهر تهران بدون برنامه‌ای با لحاظ كردن تمامی مؤلفه‌های استراتژیكی لازم، دچار سردرگمی در طراحی و برنامه ریزی كلان شده است. لذا در این تحقیق سعی بر آن است تا نقش تمامی محورهای پنج گانه تفكر استراتژیک در جهت بهینه سازی و مدیریت جامع شهرها با تأكید بر اداره شهر تهران و نحوه ظهور و بروز این تفكر در برنامه ریزی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بنابراین مساله اصلی این است که تفكر استراتژیک در مدیران چه تأثیری بر اداره شهر دارد؟ با به عبارت بهتر با تغییر رویکرد از برنامه ریزی جامع و تفکر سنتی به برنامه ریزی استراتژیک و تفکر استراتژیک شاهد تأثیر مطلوبی بر طرح ریزی شهر خواهیم بود یا نه؟ آیا کل نگری و لحاظ تمامی مولفه ها در مدیریت شهر – با حفظ اصول تفکر منطقی و استراتژیک – راه حل بازگشایی گره های کور شهرها خواهد بود؟

لذا حدود مسأله در این تحقیق تمامی شئون تصمیم گیری و مدیریتی شهری – با تأکید بر شهر تهران – است. تا آنجایی که از تغییر در دیدگاه ها و طراحی چشم اندازها تا نحوه انتقال آنها به حوزه اجرایی و عرصه عملیاتی شهر، چگونه تأثیر گذار خواهد بود؟

3-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

در سال های اخیر با توجه به رشد بی رویه شهر تهران از نظر جمعیتی و به تبع آن نیاز به طراحی راهکارهایی برای حفظ سلامت شهروندان، حمل و نقل، ساخت و ساز و سرمایه گذاری عمرانی، دیگر نمی توان به رویکردهای سنتی و یا برنامه ریزی جامع شهری دلخوش بود. چرا که اگر چنین راهکارهایی توانایی پاسخگویی به نیازهای روزافزون و پیچیده محیطی را داشت، تهران را به ورطه مشکلات امروز خود نمی انداخت.

در جستجو به دنبال راه حلی برای رفع معضلات کلانِ شهر از قبیل تعارضات حوزه های مختلف شهری مانند جمعیت، توسعه پایدار و تکنولوژی که منتج به آلودگی شدید هوا و وارد آمدن فشار روانی شدید به شهروندان شده است هستیم. می توان گفت وجود مواردی چون:

– وجود نگاه فنی و متکی بر نرخ روندها در طرح جامع شهر تهران

– عدم تصویب برنامه استراتژیک شهر تهران تاکنون

– موازی کاری در انجام برنامه ها و تقسیم وظایف

– عدم وجود نگاه یکپارچه در بررسی شئون مختلف شهری

– عدم وجود فرهنگ مشارکت و مدیریت مشارکتی در شهر تهران

– اجرای برنامه های کلان و پر هزینه که با روح شهر و فرهنگ شهری بی ارتباط و بعضاً متضاد هستند

ناشی از دید غیر استراتژیک و یا فراگیر نبودن آن، در مدیریت شهر تهران می باشد و راه­ حلی مدیریتی و سیستمی برای حل این مشکل در توسعه تفکر استراتژیک و قابلیت های آن در برنامه ریزی و طراحی خواهد بود.

پس نتایج این تحقیق می ­تواند مدیران شهر تهران را به سوی نگاهی یکپارچه و کل نگر رهنمون سازد. مضاف بر این در طراحی برنامه ها و ساز و کارهایی منطبق بر روح و فرهنگ شهر نیز یاری رسان خواهد بود.

4-1- فرضیات تحقیق

سوال اصلی این تحقیق این است: « تفكر استراتژیک در مدیران چه تأثیری بر اداره شهر (با تأكید بر شهر تهران) دارد.»

بر این اساس فرضیات تحقیق عبارتند از:

1- تفكر استراتژیک در مدیریت شهری مدیران شهر تهران باعث كارا شدن مدیریت ایشان می‌شود.

2- اثربخشی فعالیت‌های اداره شهر تهران با نگاه استراتژیک بالا می‌رود.

3- رعایت محورهای پنج گانه تفكر استراتژیك، طراحی شهر را كارآمدتر می‌كند.

5-1- اهداف تحقیق

این پژوهش از نظر جهت‌گیری كاربردی و از نظر پژوهشی توصیفی است. در واقع این تحقیق شامل تشریح و توصیف جنبه‌های مختلف تفكر استراتژیک و تأثیر پنج محور اصلی آن در اداره و طراحی شهرها (با تأكید بر كلان شهر تهران) می‌باشد. در نهایت می‌خواهیم نقش تفكر استراتژیک را در طراحی و اداره شهر یافته و آن را با مدل‌های سنتی و كالبدی مقایسه كنیم که نتایج زیر از نخستین دستاوردهای آن خواهند بود.

– تسریع و تسهیل در اداره و امور مدیریتی شهرها

– تغییر نگرش مدیران شهری در طراحی بهتر شهرها

6-1- روش شناسی تحقیق

1-6-1- روش تحقیق

روش تحقیق، روش اجرای تحقیق است که مشخص می­ کند برای بررسی موضوع از چه روشی استفاده می­کنیم. انتخاب روش تحقیق به هدفهای تحقیق، ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرای آن بستگی دارد. به عبارت دیگر هدف ‏از انتخاب روش تحقیق آن است كه محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی اتخاذ كند تا او ‏را هر چه دقیق‌تر، آسانتر، سریع‌تر و ارزان‌تر در دستیابی به پاسخ‌ یا پاسخ هایی برای پرسش ‏یا پرسش‌ها و مساله تحقیقی مورد نظر كمك كند. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی و پیمایشی استفاده می­ شود.

تحقیق توصیفی آنچه را که هست و تفسیر می­ کند و به شرایط و روابط موجود، عقاید متداول، فرایندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز آن در درجه اول بر زمان حال است، هرچند غالبا رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می­شوند مورد بررسی قرار می­دهد. (خاکی؛ 1386، 210)

در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع  است و می خواهد بداند، پدیده، متغیر، شیء یا مطلب چگونه است. به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی می­ کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید. (حافظ نیا؛1383: 58)

به دلیل آنکه از پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده می شود، این تحقیق پیمایشی می­باشد.

2-6-1- روش گردآوری اطلاعات و داده ها

در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از دو روش استفاده شده است:

الف- بررسی کتابخانه­ای (کتابها، نشریات و اینترنت)

ب – پرسشنامه

محقق به دلایل ذیل علاقمند به استفاده از روش های فوق بوده است:

الف- با مطالعه سوابق و مطالعات انجام شده در این زمینه و استفاده از نشریات و مقالات موجود و نیز تحقیقات انجام شده در این زمینه می­توانیم به جامعه آماری دست پیدا کنیم که نتایج حاصل از آن در بررسی فرضیه ­ها محقق را یاری

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حاکمیت یافتن نظام جمهوری اسلامی ایران ناخشنودی از روند توسعه کشور به ویژه در مناطق روستایی به تشکیل نهادهایی چون بنیاد مسکن ،جهاد سازندگی ، مراکز خدمات روستایی و عشایری و … انجامید . هدف از شکل گیری این نهادها تقلیل نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی حاصل از اجرای برنامه های عمرانی دوره پهلوی ، محرومیت زدایی از مناطق روستایی و … بوده است . برخلاف برنامه های عمرانی گذشته که از الگوی رشد اقتصادی پیروی می کردند ، پس از انقلاب تدابیر توسعه روستایی بیشتر مبتنی بر الگوهای پاسخ به نیاز اساسی با هدف برقراری عدالت اجتماعی و توزیع مجدد منابع و امکانات رفاهی شکل گرفتند . از جمله این نهادها که بر پایه ارزشهای عدالت جویانه پا به عرصه وجود نهاد ، می توان به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اشاره نمود که با توجه ویژه به مسکن محرومان به خصوص روستاییان ، به تهیه طرح هادی پرداخت تا به کمک آن راهی به سوی توسعه فضایی – کالبدی روستاها در پیش گیرد .

عرصه های روستایی در کشورمان به عنوان یک واقعیت مکانی – فضایی ، برآیندی از تعامل مولفه های متفاوت اکولوژیکی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و کالبدی است (ازکیا و غفاری ،1383 ، 47) . از آنجاییکه طرح هادی یکی از مهمترین و موثرترین طرح های توسعه روستایی کشور به شمار می رود ، می توان از آن به عنوان گامی اساسی در جهت موثر بودن در توسعه اهداف اجتماعی ، اقتصادی ، محیطی و کالبدی نام برد . از طرفی رشد هدایت نشده فیزیکی روستاها به شکل گیری چشم انداز ناموزونی از عرصه های سکونتگاهی انجامیده است که فاقد روابط و پیوندهای مناسب کالبدی – فضایی در درون مناطق روستایی است . فراموش کردن مدیریت کالبدی – فضایی و بی توجهی به نقش کانونهای روستایی در تحولات اقتصادی و اجتماعی کشور به شکل تغییرات کالبدی نامانوس و نیز در هم ریختگی فرهنگی و اجتماعی به همراه ناتوانی در نقش پذیری مناسب فضایی و اقتصادی روستاهای کشور انجامیده است (سعیدی ،1383 ، 16) . استدلال نظری و یافته های تجربی محققان نشان می دهد بهداشت و رفاه محل زندگی انسان ، ابعاد شخصیتی و ویژگیهای فردی انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهد (Mitchell & et al, 2000,72). طبق تحقیقات صورت گرفته محرومیت از خدمات محلی لازم و نبود شرایط زیست محیطی محل زندگی  افراد باعث افزایش جرم و جنایت و ایجاد آلودگی محیط زیست و کاهش فرصت های

 زندگی بهتر را برای انسانها به دنبال دارد (Stafford and Marmot ,2003,60 ) .  این در حالی است که امروزه یکی از مهمترین عناصر ساختاری توسعه سکونتگاه های روستایی در جهت حمایت از فقیران روستایی و کاهش آسیب پذیری مناطق روستایی ، توجه ویژه به ابعاد فعالیت های اجتماعی ، اقتصادی و محیطی انسان در مناطق یاد شده است . بدین معنا عناصر کالبدی سکونتگاه های روستایی شامل مسکن ، محیط امن ، خدمات عمومی ، خدمات زیر بنایی و کاربری اراضی می شود که حمایت مادی و بهبود کیفیت زندگی انسان روستایی را مدنظر قرار می دهند (پور طاهری و همکاران ، 1390 ، 22) . 

 حال با توجه به تهیه و اجرای طرح هادی در روستاهای کشورمان ، توسعه وگسترش عرصه های روستایی سئوالی مطرح می گردد که آیا اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی روستاییان موثر بوده است ؟ و در این تحقیق سعی بر پاسخ سئوال در بخش مرکزی شهرستان رشت شده است .

تحقیق حاضر در پنج فصل انجام گرفته است :

فصل اول ) طرح تحقیق :در این فصل ضمن بیان مسئله و ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق را عنوان نموده و پس از تدوین فرضیه ها وچگونگی روش تحقیق، مفاهیم و واژه های تحقیق بیان شده است.

فصل دوم )مبانی نظری، روش شناسی و تکنیک های تحقیق :در این فصل به بیان تعاریف و مفاهیم مشارکت و موضوعات مرتبط با مشارکت و بیان دیدگاه های صاحب نظران پرداخته شده است.

فصل سوم )ویژکی های جغرافیایی محدوده مورد مطالعه:در این فصل به بیان ویژگی های طبیعی و انسانی و اقتصادی محدوده مورد مطالعه پرداخته می شود.

فصل چهارم)یافته های تحقیق :در این فصل به تجزیه وتحلیل یافته ها در غالب جداول حاصل از پاسخ روستاییان پرداخته شده است.

فصل پنجم)آزمون فرضیه ها، نتایج وپیشنهاداها:در این فصل به آزمون چهار فرضیه این تحقیق وبیان نتایج و ارائه پیشنهادات پرداخته می شود.

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- بیان مسأله

طرح هادی به عنوان نخستین و مهم ترین تلاش سازمان یافته ملی جهت ساماندهی فضایی روستاهای کشور و ارتقاء و بهبود مدیریت توسعه روستایی می باشد . طرح هادی روستایی از جمله طرحهای عمران روستایی است که نقش بنیادی در توسعه یکپارچه نواحی روستایی دارد. این طرح به دنبال فراهم کردن زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی ، تامین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی ، تولیدی و رفاهی ، هدایت وضعیت فیزیکی روستا و ایجاد تسهیلات لازم جهت بهبود مسکن روستاییان و خدمات زیست محیطی و عمومی می باشد . لذا با توجه به روند تهیه و اجرای این طرحها در سطح استان گیلان ، ارزیابی اثرات آن ها ، موضوع مهمی است که می تواند علاوه بر روشن نمودن پیامدهای اجرای طرح هادی ، با شناسایی قوت ها و ضعف های موجود اطلاعات لازم را برای مدیریت بهتر طرح های روستایی فراهم نماید .

اجرای طرح بهسازی و طرح هادی روستایی از سال 1362 از سوی وزیر مسکن و شهرسازی وقت پیشنهاد و برای نخستین بار در سال 1366 در کشور اجرا شد . به منظور روشن شدن ابعاد اجرای کار ، آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول:کلیات پژوهش

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 3

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………. 4

اهمیت وضرورت پژوهش ……………………………………………………………………………………. 6

اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………………………….. 7

سوالهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 7

قلمروزمانی ومکانی پژوهش …………………………………………………………………………………. 8

فصل دوم: ادبیات وپیشینه پژوهش 

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 10

بخش اول: سبک رهبری……………………………………………………………………………………….. 10

تعریف……………………………………………………………………………………………………………… 10

نظریه های رهبری ………………………………………………………………………………………………. 11

الف)تئوریهای شخصیتی……………………………………………………………………………………….. 12

ب)تئوریهای رفتاری …………………………………………………………………………………………… 12

1-مطالعات رهبری دردانشگاه آیووا ……………………………………………………………………….. 12

2-تحقیقات دانشگاه اوهایو   ………………………………………………………………………………… 13

3-تحقیقات دانشگاه میشیگان ……………………………………………………………………………….. 14

4-شبکه مدیریت ……………………………………………………………………………………………….. 15

5-تحقیقات اسکاندیناوی …………………………………………………………………………………….. 16

ج)تئوریهای اقتضایی……………………………………………………………………………………………. 17

1-نظریه رهبری وضعیتی یااقتضایی فیدلر…………………………………………………………………. 17

2-تئوری موقعیتی هرسی وبلانچارد ……………………………………………………………………….. 19

3-تئوری مسیر- هدف…………………………………………………………………………………………. 21

4- الگوی مشارکتی……………………………………………………………………………………………… 22

د)دیدگاه های جدید رهبری ………………………………………………………………………………….. 23

1-تئوری اسنادی رهبر………………………………………………………………………………………….. 23

2-تئوری رهبری فره مند………………………………………………………………………………………. 24

3-تئوری رهبران عملگرا ……………………………………………………………………………………… 25

تحلیلی برنظریه های رهبری…………………………………………………………………………………… 26

رهبری درمدیریت……………………………………………………………………………………………….. 27

تفاوت مدیریت ورهبری……………………………………………………………………………………….. 28

مؤلفه ها……………………………………………………………………………………………………………. 29

1-سبک رهبری تحولگر……………………………………………………………………………………….. 29

2-سبک رهبری مراوده ای(تعاملی)…………………………………………………………………………. 31

3-سبک رهبری آزادگرا………………………………………………………………………………………… 32

رهبری درمدیریت اسلامی ……………………………………………………………………………………. 33

بخش دوم:بهداشت روانی …………………………………………………………………………………….. 34

تعریف …………………………………………………………………………………………………………….. 35

نظریه ها……………………………………………………………………………………………………………. 36

1-نظریه پاولف………………………………………………………………………………………………….. 36

2-نظریه مازلو……………………………………………………………………………………………………. 36

3-نظریه اسکینر………………………………………………………………………………………………….. 37

4-نظریه فروید ………………………………………………………………………………………………… 37

5-نظریه یونگ………………………………………………………………………………………………….. 38

6-نظریه موری…………………………………………………………………………………………………… 39

7-نظریه آدلر……………………………………………………………………………………………………… 39

8-نظریه فروم……………………………………………………………………………………………………. 40

9-نظریه اریکسون……………………………………………………………………………………………….. 40

10-نظریه هری استاک سالیوان……………………………………………………………………………….. 40

 

11-نظریه گوردون آلپورت ………………………………………………………………………………….. 41

12-نظریه جورج کلی…………………………………………………………………………………………. 42

13-نظریه آلبرت الیس ………………………………………………………………………………………… 43

14-الگوی پزشکی وروان پزشکی…………………………………………………………………………… 44

15-الگوی رفتارگرایی…………………………………………………………………………………………. 45

16-الگوی انسان گرایی……………………………………………………………………………………….. 45

تاریخچه بهداشت روانی ………………………………………………………………………………………. 46

عوامل موثردراختلال بهداشت روانی…………………………………………………………………………. 47

پیشگیری ازبیماریهای روانی ………………………………………………………………………………….. 47

مؤلفه ها  ………………………………………………………………………………………………………….. 50

1-فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………… 50

2-اضطراب واسترس…………………………………………………………………………………………… 51

3-وضعیت آب وهوا………………………………………………………………………………………….. 52

بهداشت روانی ازدیدگاه اسلام………………………………………………………………………………… 53

نشانه های سلامت روانی ازمنظرقرآن……………………………………………………………………….. 54

بخش سوم:پیشینه………………………………………………………………………………………………… 56

تحقیقات داخلی………………………………………………………………………………………………….. 56

تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………………… 59

فصل سوم:روش واجرای پژوهش……………………………………………………………………………. 62

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………. 62

روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 63

جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………. 63

نمونه آماری وروش نمونه گیری……………………………………………………………………………… 63

ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………. 63

روش آماری………………………………………………………………………………………………………. 65

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل آماری پژوهش  

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 67

آمارتوصیفی……………………………………………………………………………………………………….. 67

بررسی فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………. 74

فصل پنجم: بحث ونتیجه گیری

یافته های پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 78

بحث ونتیجه گیری………………………………………………………………………………………………. 78

محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………… 79

پیشنهادهای پژوهشی……………………………………………………………………………………………. 79

پیشنهادهای کاربردی……………………………………………………………………………………………. 79

منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………. 81

منافع غیر فارسی…………………………………………………………………………………………………. 85

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………… 90

فهرست جدول

عنوان                                                                                                   صفحه

جدول(2-1)دستاوردهای الگوی فیدلر……………………………………………………………………… 19

جدول(2-2)مهمترین تفاوتهای رهبرومدیر………………………………………………………………… 29

جدول(3-1)اطلاعات پرسشنامه ها………………………………………………………………………….. 65

جدول(4-1)توزیع فراوانی برحسب جنسیت…………………………………………………………….. 67

جدول(4-2)جدول آماری مربوط به سبک رهبری……………………………………………………….. 68

جدول(4-3)توزیع فراوانی برحسب سبک رهبری ……………………………………………………… 68

جدول(4-4)جدول آماری مربوط به بهداشت روان ومولفه های آن………………………………….. 69

جدول(4-5)توزیع فراوانی مولفه علایم جسمانی………………………………………………………… 69

جدول(4-6)توزیع فراوانی مولفه اضطراب………………………………………………………………… 70

جدول(4-7)توزیع فراوانی مولفه اختلال درکنش اجتماعی……………………………………………. 71

جدول(4-8)توزیع فراوانی مولفه افسردگی……………………………………………………………….. 72

جدول(4-9)توزیع فراوانی برحسب بهداشت روان دبیران…………………………………………….. 73

جدول(4-10)آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین سبک رهبری تحولگراوبهداشت روان…….. 74

جدول(4-11)آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین سبک رهبری مراوده ای وبهداشت روان…. 75

جدول(4-12)آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین سبک رهبری آزادگراوبهدااشت روان……… 76

چکیده:

هدف ازپژوهش حاضرجهت بررسی رابطه بین سبک رهبری مدیران آموزشی بابهداشت روانی دبیران دبیرستانهای دولتی شهرستان میناب انجام شد.این پژوهش درتابستان ونیمسال اول سال تحصیلی 1392انجام شد.214نفرازدبیران دبیرستانهای دولتی درشهرستان میناب براساس روش نمونه گیری طبقه ای ازبین جامعه آماری 447نفری انتخاب شدند،وبه پرسشنامه های سبک رهبری چندعاملی MLQبرناردباس،وبهداشت روانی 28-GHQگلدبرگ،پاسخ دادند.روش این پژوهش توصیفی ازنوع همبستگی وپیمایشی می باشد.نتایج بااستفاده نرم افزار SPSSتجزیه وتحلیل شدند. نتایج به دست آمده از این پژوهش به شرح زیرمی باشد:7/90درصد از مدیران آموزشی دارای سبک رهبری مراوده ای می باشند.71 درصد ازدبیران دارای بهداشت روانی خوبی هستند.ضریب همبستگی پیرسون به دست آمده برای سبکهای رهبری تحولگرا،مراوده ای وآزادگرابه ترتیب 787/0، 003/0و 158/0بوده است.همچنین این پژوهش نشان داد که بین سبک رهبری مراوده ای بابهداشت روان دبیران رابطه معناداری وجود داردامابین سبکهای تحولگرا وآزادگرا بابهداشت روان دبیران رابطه معناداری وجود ندارد.

 

 

کلمات کلیدی:سبک رهبری مدیران،بهداشت روانی دبیران

مقدمه:

رهبری همواره باانسان عجین بوده اززمانی که انسان آغازین وباشکارحیوانات روزگارمی گذرانید،زمانی که دوام وبقای اوبه توان اودرهدایت نیرودرشکاربستگی داشت وویازمانی که گروه هایی ازخانواده های صحرا نشین برای تامین منبع غذانقل مکان می کردندهمواره رهبری وجودداشته است. رهبری  بالاترین هنرمدیریت وتوانایی نفوذ دردیگران است.مدیربه عنوان نماینده سازمان برای هماهنگی و افزایش بهروری درراس سازمان قراردارد.موفقیت سازمان درتحقق اهداف درگروچگونگی اعمال مدیریت و سبکهای مؤثررهبری است.مدیر  در نقش رهبری سازمان می تواندسبکهای متفاوتی رادرهدایت نیروی انسانی انتخاب کندالگوهای رفتاری مناسب مدیر درهرسازمان باعث به وجودآمدن روحیه وانگیزش قوی درکارکنان می شود.رهبری به عنوان یکی ازو وظایف اساسی مدیرمی باشد.درواقع عصاره رهبری،آن نفوذقابل توجه وروبه افزایش است که توسط رهبرروی زیرستان اعمال می شودودرراس وظایف رسمی وسازمانی یک مدیرقراردارد. مدیران برای موفقیت وایفای نقش مؤثردرسازمان علاوه بردارابودن نگرش اقتضایی نسبت به متغییرهای محیطی، بایدسازمان ومدیریت رابه عنوان یک سیستم مدنظر قراردهندوبااین نگرش به بررسی رفتار بپردازدوشیوه وسبک رهبری خودرابراساس واقعیت وشرایط،ماهیت کارووظایف وخصوصیات کارکنان انتخاب کنند (قربانی  ،1389). رهبری ازدیرزمان موردتوجه اندیشمندان ومحققان مدیریت بوده وآنان همواره درباره رهبری وزوایای گوناگون آن ،ازجمله عواملی که سازنده یک رهبراثربخش وموفق است،تحقیق کرده اند.

سازمان های آموزشی به عنوان مراکزی که تربیت نیروی انسانی رابرعهده دارندوازحساسیت بالاتری نسبت به سازمان های دیگربرخوردارهستندمسلمامستلزم دقت وتوجه بیشتری درامررهبری ومدیریت هستند.رهبری ومدیریت مؤسسات آموزشی می تواند برمیزان توسعه فرایندهاوشایستگی های افراد اثرگذاشته ودرنتیجه یادگیری راافزایش می دهد.

روان هم مانندجسم ممکن است دچاربیماری شود:عوامل ژنتیکی،فردی،خانوادگی،اجتماعی،اقتصادی ،عفونت، ضربه نرسیدن خون،خونریزی،تومور،مصرف طولانی الکل،کمبودموادغذایی،صرع درمان نشده وبیماریهای پیش رونده مغزی ،اعتیادوسوءتغذیه و… می توانندزمینه بیماریهای روانی ـ عصبی شوند.بیماری های روانی ازبدو پیدایش بشروجودداشته وهیچ فردی ازطبقه اقتصادی  ـ اجتماعی خاصی درمقابل آن مصونیت نداشته وخطری است که بشررامرتباتهدیدمی کند(جهانشاهی ،1390).موضوع«سلامتی»ازبدوپیدایش بشرودرقرون واعصار متمادی،مهم وهمواره مطرح بوده است.اماهرگاه ازآن سخنی به میان آمده،عمومابعدجسمانی آن مدنظرقرارگرفته

وکمتربه بعدروانی آن توجه شده است.سلامت جسمانی وروانی افرادجامعه اهمیت بسزایی دارد.افرادوجوامع انسانی بدون حفظ سلامت ورعایت بهداشت،نمی توانندبه زندگی فردی ونوعی خودادامه دهندونسل خودرا حفظ نمایند.بیماری وناتوانی،زندگی فردوروابط انسانی رامختل ودرنتیجه احساس امنیت وهمبستگی راازانسان سلب می کنند.

مهمترین شرط معلم خوب ازلحاظ بهداشت روانی این است که اوباکمال صمیمیت وخلوص نیت افرادرادوست بداردوازرفتارآنان آزرده نشودبلکه باصبروحوصله وخوشرویی سعی کندبه عمق مشکلات پی ببردودرحل مسایل تاحدامکان بکوشد.

بیان مسئله:             

رهبری یکی ازضرورتهای اصلی برای انجام فعالیتهای بسیاری ازسازمان های امروزی است(خدمتی،1386). رهبری مستلزم فراگردنفوذاجتماعی است که درآن یک فردروی دیگران اثرمی گذاردتافعالیتهاوروابط دریک گروه یاسازمان ردساختاربندی کند(هوی ومیسکل[1]،1378).سازمان های موفق مشخصه عمده ای دارندکه به وسیله آن ازسازمان های ناموفق متمایزمی شوند؛این مشخصه رهبری پویاواثربخش است(هرسی وبلانشارد [2]، 2007 ). سبک رهبری عبارت است ازالگوهای رفتاری دایمی ومستمرکه افراددرهنگام کاربادیگران یاکاربه وسیله دیگران ازآن استفاده می کنندوتوسط دیگران درک می شوند(مقیمی،1386).

تحت نفوذقراردادن رفتاردیگران ازطریق ایجادتصورقدرت صورت می گیرد.ایجادتصورقدرت مستلزم دسترسی به منابع قدرت است.دسته ای ازمنابع قدرت مبتنی برمنصب ومقام مدیرودسته ای دیگرمبتنی بر قدرتهایی است که برتوانایی های شخصی مانند:خبرگی،صلاحیت واطلاعات مدیردلالت دارد(رضاییان،1387).

لذارهبری درهمه حرفه هاخصوصادرحرفه مدیران آموزشی بسیارحائزاهمیت است.رهبرموفق نیازبه رفتارهایی دارد که پیروان رابرای دست یافتن به هدفهای معین درموقعیت های مشخص یگانه ساخته وبرانگیزد(دیوس و نیواستورم[3]،1385).

بهداشت روانی علمی است که برای بهترزیستن ورفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی ازاولین لحظات حیات جنینی تامرگ اعم اززندگی داخل رحمی،نوزادی،کودکی تانوجوانی،بزرگسالی وپیری رادربرمی گیرد. بهداشت روان،دانش وهنری است که به افرادکمک می کندتاباایجادروش هایی صحیح ازلحاظ روانی وعاطفی بتوانندبامحیط سازگاری نموده وراه حلهای مطلوب تری رابرای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند.

توجه به بهداشت روانی درتمام عرصه های زندگی ازجمله زندگی فردی واجتماعی وشغلی اهمیت دارد. عدم توجه به سلامت روان یکی ازعوامل مهم درکاهش کارایی،ازدست رفتن نیروی انسانی وایجادعوارض جسمی و روانی به ویژه