چكیده:

 

به منظور بررسی اثرات غلظت­های مختلف بنزیل­آدنین، پراکسیدهیدروژن و اسیدسالیسیلیک بر خواص فیزیکوشیمیایی گل شاخه بریده آنتوریوم، سه آزمایش مجزا در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار در آزمایش اول و دوم و 8 تکرار در آزمایش سوم در آزمایشگاه پس از برداشت دانشگاه محقق اردبیلی طی سال 92-93 اجرا شد. غلظت­های استفاده شده از تیمار اسیدسالیسیلیک در هر سه آزمایش یکسان بود ولی غلظت­های تیمارهای دیگر در هر سه آزمایش متفاوت بود. نتایج حاصل از آزمایش اول نشان داد که سطح 100 پی­پی­ام بنزیل­آدنین تأثیر معنی­داری بر طول عمرگلجایی­، محلول جذب شده و وزن­تر نسبی داشت و غلظت­های 1 و 1000 پی­پی­ام اثر معنی­داری نداشتند. تیمار پراکسیدهیدروژن در غلظت 25 مایکرومولار اثر معنی­داری بر عمرگلجایی، محلول جذب شده و وزن­تر نسبی داشت در حالیکه غلظت­های بالاتر (50 و 100مایکرومولار) اثر معنی­داری نداشتند. نتایج حاصل از آزمایش اول و دوم نشان داد که اسیدسالیسیلیک باعث بهبود طول عمرگلجایی، محلول جذب شده و وزن­تر نسبی نسبت به شاهد شد ولی اختلاف معنی­داری با آن نشان نداد. و غلظت 5/0 میلی­مولار در آزمایش اول و دوم بالاترین عمر گلجایی را دارا بود. نتایج حاصل از آزمایش دوم نشان دادکه سطوح 100،50 و 200 پی­پی­ام بنزیل­آدنین تأثیر معنی­داری بر صفات مورد ارزیابی داشته و سطح 100 پی­پی­ام طول عمر گلجایی بالاتری داشت. در حالیکه غلظت 400 پی­پی­ام تفاوت معنی­داری با شاهد نداشت. تیمار پراکسیدهیدروژن در غلظت­های 5، 15 و 25 مایکرومولار اثر معنی­داری بر صفات مورد ارزیابی داشته در حالیکه غلظت 35 مایکرومولار تفاوت معنی­داری با شاهد نداشت. نتایج حاصل از آزمایش سوم نشان داد که همه سطوح بنزیل­آدنین اثر معنی­داری بر صفات مورد ارزیابی داشتند و سطح 100 پی­پی­ام طول عمر گلجایی بالاتری داشت. تیمار پراکسیدهیدروژن نیز تأثیر معنی­داری بر صفات مورد ارزیابی داشت و غلظت 10 مایکرومولار عمر گلجایی بالاتری را دارا بود. تیمار اسیدسالیسیلیک در همه سطوح اثر معنی­داری بر صفات مورد ارزیابی داشت و غلظت 5/0 میلی­مولار عمر گلجایی بالاتری داشت. همچنین اثر همه تیمارها در آزمایش سوم بر میزان قند محلول و نشت یونی در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود. كلید واژه ­ها: اسیدسالیسیلیک، بنزیل­آدنین، پراکسیدهیدروژن، عمر گلجایی

فهرست مطالب

 

شماره و عنوان مطالب

صفحه

 فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 – مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 2

1-2- اهمیت علم فیزیولوژی پس از برداشت ………………………………………………………. 3

1-3- اهمیت علم فیزیولوژی پس از برداشت در گیاهان زینتی………………………………. 4

1-4- عوامل تاثیر گذار در عدم موفقیت صادرات گل های بریده…………………………….. 5

1-5- عوامل موثر در طول عمر گیاهان زینتی………………………………………………………. 6

1-6- دلایل کاهش طول عمر پس از برداشت گل…………………………………………………… 6

1-7- عوامل محیطی موثر در طول عمر گل های شاخه بریده …………………………………. 7

1-7-1- نور………………………………………………………………………………………….. 7

1-7-2- دما…………………………………………………………………………………………. 7

1-7-3- آبیاری…………………………………………………………………………………….. 8

1-7-4- تهویه گلخانه……………………………………………………………………………. 8

1-8-  زمان برداشت گل های شاخه بریده……………………………………………………………. 8

1-9- شرایط نگهداری گل­های شاخه بریده………………………………………………………….. 9

1-10- گیاهشناسی آنتوریوم………………………………………………………………………….. 10

1-11- اهمیت و جایگاه………………………………………………………………………………….. 10

1-12- شرایط نگهداری گل شاخه بریده آنتوریوم……………………………………………… 11

1-13- گلدهی………………………………………………………………………………………………. 11

1-14- برداشت…………………………………………………………………………………………….. 11

1-15- عوامل موثر بر رشد و نمو آنتوریوم………………………………………………………… 12

1-15-1- دما…………………………………………………………………………………….. 12

1-15-2- نور……………………………………………………………………………………… 13

1-15-3- رطوبت……………………………………………………………………………….. 13

1-15-4- تغذیه…………………………………………………………………………………. 14

1-16- روش­های تکثیر آنتوریوم…………………………………………………………………….. 15

1-16-1- ازدیاد با بذر…………………………………………………………………………. 15

1-16-2- ازدیاد رویشی………………………………………………………………………. 16

1-16-2-1- قلمه­گیری……………………………………………………………. 16

1-16-2-2- خوابانیدن…………………………………………………………….. 16

1-16-2-3- تقسیم کردن ……………………………………………………….. 16

1-16-2-4- – ازدیاد از طریق کشت بافت………………………………….. 16

1-17- پس از برداشت آنتوریوم………………………………………………………………………. 17

1-18- محلول­های محافظ گل…………………………………………………………………………. 17

1-18-1- قند …………………………………………………………………………………… 18

1-18-2- ترکیبات ضد­اتیلنی………………………………………………………………. 19

1-18-2-1- ترکیبات نقره………………………………………………………… 19

1-18-2-2- متیل سیکلوپروپن (1-MCP…………………………………. 19

1-18-2-3- آمینواکسی استیک اسید (AOA)…………………………. 19

1-18-2-4- الکل …………………………………………………………………… 20

1-18-2-5- ضد اتیلن­های دیگر……………………………………………….. 20

1-18-2-6-  آنتی­باکتری­ ها و اسیدی کننده­ها…………………………….. 20

1-18-2-7- کیفیت آب……………………………………………………………. 21

1-19- مروری بر پیشینه پژوهش……………………………………………………………………. 21

 

 

1-19-1- اسید­ سالیسیلیک………………………………………………………………………….. 21

1-19-2- پراکسید هیدروژن…………………………………………………………………………. 23

1-19-3- سایتوکنین­ها…………………………………………………………………………………. 26

1-20- مهمترین اهداف پژوهش…………………………………………………………………28

فصل دوم: مواد و روش پژوهش

2-1- مواد و روش شناسی پژوهش…………………………………………………………………… 30

2-2- آماده سازی تیمارهای آزمایش…………………………………………………………………. 32

2-3- شاخص‌های ارزیابی………………………………………………………………………………… 32

2-3-1 عمر گلجایی…………………………………………………………………………….. 32

2-3-2- محلول جذب شده………………………………………………………………….. 33

2-3-3- وزن تر نسبی…………………………………………………………………………. 33

2-3-4- نشت یونی…………………………………………………………………………….. 33

2-3-5- قند محلول……………………………………………………………………………. 34

2-4- روش تجزیه آماری………………………………………………………………………………… 35

2-5- فاصله زمانی اندازه ­گیری شاخص ­ها…………………………………………………………… 35

2-6- علائم اختصاری…………………………………………………………………………………….. 35

 فصل سوم: نتایج و یافته­ های پژوهش

1-3- نتایج آزمایش اول……………………………………………………………. 41

3-1-1- عمر گلجایی…………………………………………………………………………… 41

3- 1-2- میزان محلول جذب شده……………………………………………………….. 42

3-1-3- وزن تر نسبی…………………………………………………………………………. 46

3-1-4- نتیجه ­گیری کلی آزمایش اول…………………………………………………… 50

3-2- نتایج آزمایش دوم…………………………………………………………………………………. 51

3-2-1- عمر گلجایی…………………………………………………………………………… 51

3-2-2- میزان محلول جذب شده………………………………………………………… 52

3-2-3- وزن تر نسبی…………………………………………………………………………. 56

3-2-4- نتیجه ­گیری کلی آزمایش دوم…………………………………………………… 60

3-3- نتایج آزمایش سوم………………………………………………………………………………… 61

3-3-1- عمر گلجایی…………………………………………………………………………… 61

3-3-2- میزان محلول جذب شده………………………………………………………… 62

3-3-3- وزن تر نسبی…………………………………………………………………………. 66

3-3-4- قند محلول……………………………………………………………………………. 70

3-3-5- نشت یونی…………………………………………………………………………….. 73

فصل چهارم: نتیجه ­گیری و بحث

  بنزیل­آدنین…………………………………………………………………………………………………… 78

پراکسیدهیدروژن…………………………………………………………………………………81

اسیدسالیسیلیک…………………………………………………………………………………..83

نتیجه­ گیری کلی………………………………………………………………………………………86

پیشنهادات…………………………………………………………………………………………..87

– مقدمه

گل آرام­بخش و تسکین دهنده دل­ها و زیبایی­بخش محیط زیست و تلطیف کننده روح انسان است و زندگی در مجاورت گل و گیاه برای انسان اثرات مفید روحی و روانی دارد.گل­ها بخش جدایی ناپذیر زندگی انسان­ها بدلیل تنوع­شان در زیبایی، شکل، بافت، رنگ و عطر می­باشند (67). گل­ها علاوه بر اینکه از نظر روحی و روانی دارای تاثیرات مفید همچون افزایش ضریب امید به زندگی و تغذیه­ی روحی، افزایش ضریب کارایی افراد در محیط کاری و افزایش تفاهم و روابط حسنه­ی خانوادگی و اجتماعی هستند، فواید اقتصادی فروانی از جمله نیاز فراوان به نیروی کار و ارزآوری دارند (4). صنعت گل در کشورهای پیشرفته، توسعه فراوانی یافته ولی متاسفانه در کشور پهناور ایران با مشکلات فراوانی رو به رو است. کشور ما ایران از لحاظ جایگاه تولید گل و گیاهان زینتی در رده 17 جهان قرار گرفته است. ولی از لحاظ صادرات در رتبه 107 جهانی است (20).

     از مهمترین گل­های بریده زینتی که اهمیت بسیار زیادی در دنیا و در کشور ما از نظر تجاری دارد گل آنتوریم با نام علمی (Anthurium andraeanum L.) می­باشد که گیاهی از تیره شیپوری است. گیاهی دائمی گلخانه ای با ریشه های ضخیم است که گونه های آن اغلب به صورت دارزی در جنگل­های استوایی یافت می­ شود. گلی است که برگ­های مخملی و زیبای آن در گل آرایی جایگاه ویژه ای دارد. بیشتر به خاطر اسپات رنگی و گاهی برای برگ­های زیبای آن پرورش داده می شود. مزیت این گل در گل­آرایی ناشی از دمگل بسیار بلند و طولانی بودن دوران گلدهی آن که به حدود3 ماه می رسد، می­باشد. دمگل به یک اسپات ختم شده که داخل آن گل آذین سنبله دم روباهی شکل به نام اسپادیکس قرار دارد و گل­های حقیقی روی آن قرار دارند. اسپات از نظر شکل و اندازه تنوع زیادی دارد. بسیاری از گونه­ ها در فصل پاییز و زمستان گل می دهند (27).

     انسداد آوندی یکی از مشکلات اکثر گل­های شاخه بریده است که ماندگاری آنها را کاهش می دهد. پس از جدا شدن گل از گیاه مادری، سطح برش خورده در معرض میکروارگانیسم های مختلف قرارمی گیرد که این امر باعث انسداد آوند چوبی می شود، به طوریکه از انتقال آب در ساقه جلوگیری کرده و شرایط را برای پیری زود هنگام گل فراهم می کند (1).

     امروزه از مواد شیمیایی مختلفی با خاصیت میکروب­کشی در محلول­های نگهدارنده گل­های شاخه بریده استفاده می­ شود، ولی به دلایل مشکلات زیست محیطی که این ترکیبات دارند، باعث شده است که امروزه مواد طبیعی و سازگار با محیط زیست مورد توجه قرار گیرد.  اخیرا استفاده از انواع اسیدهای آلی برای بهبود کمی و کیفی محصولات زراعی و باغی رواج فراوان یافته است. مقادیر بسیار کم از اسیدهای آلی اثرات قابل ملاحظه­ای در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک داشته و به دلیل وجود ترکیبات هورمونی اثرات مفیدی در افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند (10).

     لذا این پژوهش نیز در همین راستا و به منظور بررسی تاثیر  اسید سالیسیلیک، پراکسید هیدروژن  و بنزیل آدنین روی خواص فیزیکو شیمیایی گل آنتوریوم انجام شد. امید است نتایج این پژوهش به عنوان روشی نوین و موثر در جهت جلوگیری از ضایعات گل­های بریده با افزایش عمر گلجایی آن ها در تجارت  گل اقتصاد کشور تاثیر گذار بوده و علاوه بر کمک به رفع نیاز های داخلی، گام موثری جهت صادرات گل­های شاخه بریده با کیفیت و خواسته بازارهای جهانی باشد.

1-2- اهمیت علم فیزیولوژی پس از برداشت

امروزه برای بالا بردن میزان بهره­وری، استفاده بهتر از منابع کارگری، انرژی و سرمایه، به جای افزایش در تولید، توجه و تاکید بیشتری روی نگهداری فرآورده های پس از برداشت می شود (24).

فیزیولوژی پس از برداشت با مطالعه بیوشیمی در مورد فیزیولوژی بافت و اندام زنده و با شناخت دقیق تغییرات و عملیات موثر بر کاهش مرغوبیت، راه­های کنترل آنها را از هنگام برداشت تا زمان مصرف بررسی می­نماید و با بهره گرفتن از دانش فنی و ابزار موجود در صدد جلوگیری از فساد، افزایش عمر انباری و حفظ ارزش غذایی و کیفیت محصولات باغبانی برمی ­آید (27).

1-3- اهمیت علم فیزیولوژی پس از برداشت در گیاهان زینتی

     سرمایه گذاری مهم به منظور تولید گل که از نظر اقتصادی با اهمیت باشد، از 50 سال پیش در ایران آغاز شده است. قبل از آن تاریخ نیز در بسیاری از منازل و باغ­ها، گل و درختچه­های زینتی و چمن کشت و کار می شد، لیکن این کار از نظر اقتصادی به وسعت و اهمیت امروز نبود. بخش عمده سرمایه گذاری گلکاری ایران در بخش خصوصی است (12).

گیاهان زینتی از جمله محصولاتی هستند که در بسیاری از نقاط ایران قابل تولید بوده و از قابلیت ارزآوری بالایی برخوردارند و می توانند به عنوان یکی از کالاهای عمده غیر نفتی در ترکیب صادرات کشور قرار گیرند (3). بنابراین شرایط کشت و کار، برداشت، حمل و نقل و نگهداری این محصولات حائز اهمیت بوده و نیازمند به اطلاعات تخصصی کافی ضروری می باشد، زیرا ارزش گیاهان زینتی به طراوت و زیبایی آنها بستگی دارد (27).حفظ شادابی گل­های بریدنی و افزایش عمر نگهداری آنها پس از جدا شدن از گیاه مادری به عنوان یک عامل مهم و کاربردی در بازارپسندی و صادرات این محصولات پر ارزش باغبانی، در نظر گرفته می شود (9).

   طبق آمار دفتر امور گل و گیاهان زینتی، تولید گل­های شاخه بریده در کشور در سال 1386 حدود 3/172 میلیون شاخه بوده است. لذا با توجه به گسترش روز افزون تولید و صادرات گیاهان زینتی و بادر نظر گرفتن هزینه های بالای تولید و حساسیت زیاد محصول به شرایط انبارداری، توجه به مسائل پس از برداشت اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد (3).

1-4- عوامل تاثیر گذار در عدم موفقیت صادرات گل های بریده

     عمر پس از برداشت کوتاه بسیاری از گل­های بریده مدت هاست که به عنوان یک چالش در صنعت گلکاری مطرح شده است (31). در حدود20-5 درصد از گل­های بریده هنگام گذشتن از کانال­های مختلف، مرغوبیت خود را از دست می دهند (9). کاهش کیفیت گیاهان شاخه بریدنی از زمان برداشت تا رسیدن به بازارهای گل و هم چنین زمانی که گل­ها بسته بندی شده و برای صادرات به مناطق دور دست آماده می شوند، از جمله مسائلی می­باشند که تولید کنندگان با آن روبرو هستند (60).

ضایعات گل همانند اغلب محصولات کشاورزی که به صورت تازه عرضه می شوند، بسیار زیاد است. حتی در کشورهای صنعتی نیز طبق آمار حدود 20 درصد از گل­های شاخه بر یده هنگام گذشتن از کانال های بازار( برداشت، بسته بندی، حمل ونقل) مرغوبیت خود را از دست داده و بخش عمده ای از گل­های باقیمانده نیز با کیفیت نامطلوب به فروش می رسند (3).

عواملی که سبب عدم موفقیت ایران در صادرات گل­های بریده می شود عبارتند از:

• روش های نادرست بسته بندی
• حمل و نقل نا مناسب