فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

 

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول: طرح تحقیق

1-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………3

1-2)بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………..6

1-4) اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………..8

1-4-1) هدف اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………….8

1-4-2) اهداف جزئی پژوهش………………………………………………………………………………………………..8

1-5) سؤالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………9

1-6) فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………….10

1-7) تعاریف مفهومی متغیرها و اصطلاحات……………………………………………………………………………12

1-8) تعاریف عملیاتی شاخص‌ها……………………………………………………………………………………………18

فصل دوم: ادبیات نظری و تجربی پژوهش

2-1) مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….28

2-2) تعریف سیستم یا نظام …………………………………………………………………………………………………..29

2-3) آموزش و پرورش به مثابه یک سیستم یا نظام…………………………………………………………………..29

2-4) اهمیت آموزش و پرورش………………………………………………………………………………………………32

2-5) نقش آموزش و پرورش در ابعاد مختلف توسعه ………………………………………………………………32

2-5-1) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه اجتماعی………………………………………………………33

2-5-2) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه فرهنگی………………………………………………………..34

2-5-3) نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه اقتصاعی……………………………………………………….35

2-6) آموزش و پرورش و برابری فرصت‌های آموزشی……………………………………………………………..35

2-7) نظام آموزشی……………………………………………………………………………………………………………….38

2-7-1) انواع نظام آوزشی و سطوح آن ………………………………………………………………………………….39

2-8) ساختار آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران……………………………………………………….39

2-9) آموزش ابتدایی و جوانب مختلف رشد…………………………………………………………………………..40

2-9-1) رشد ارزش‌ها…………………………………………………………………………………………………………..42

2-9-2) رشد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………..43

2-9-3) رشد عقلانی……………………………………………………………………………………………………………..43

2-10) آموزش ابتدایی در سند تحول بنیادی…………………………………………………………………………….44

2-11) اهداف آموزش ابتدایی…………………………………………………………………………………………………44

2-12) نظام های آموزشی در جهان…………………………………………………………………………………………46

2-13) چالش‌های اصلی نظام آموزشی در جهان و ایران……………………………………………………………..50

2-14) نارسایی‌های مقطع آموزش و پرورش ابتدایی ایران…………………………………………………………..52

2-14-1) مفهوم برنامه‌ریزی آموزشی……………………………………………………………………………………….53

2-14-2) تعاریف برنامه‌ریزی آموزشی……………………………………………………………………………………..53

2-15) كارایی………………………………………………………………………………………………………………………..55

2-15-1) معنی و مفهوم كارایی……………………………………………………………………………………………….56

2-15-2) تعاریف كارایی……………………………………………………………………………………………………….57

2-16) بهره ‌وری……………………………………………………………………………………………………………………58

2-17) رابطه كارایی با بهره وری و اثربخشی…………………………………………………………………………….59

2-18) كارایی در نظام‌های آموزشی…………………………………………………………………………………………60

2-19) كارایی درونی و كارایی بیرونی……………………………………………………………………………………..61

2-19-1) كارایی درونی………………………………………………………………………………………………………..62

2-20) برنامه ‌ریزی‌های توسعه بین‌المللی………………………………………………………………………………..65

2-20-1) برنامه‌ی توسعه‌ی هزاره یا اعلامیه هزاره ……………………………………………………………………65

2-20-1-1) آرمان و اهداف برنامه ریزی آموزشی در برنامه‌ی توسعه‌ی هزاره ……………………………..67

2-20-2) برنامه ریزی آموزش برای همه………………………………………………………………………………….67

2-20-2-1) تاریخچه……………………………………………………………………………………………………………67

2-20-2-2) اهداف و چارچوب برنامه ریزی در برنامه ملی آموزش برای همه…………………………….69

2-20-2-3) تدوین برنامه آموزش برای همه………………………………………………………………………….71

2-20-2-4) برنامه ملی آموزش برای همه در ایران…………………………………………………………………..72

2-20-2-5) استراتژی‌ها……………………………………………………………………………………………………….76

2-20-2-6) معرفی گروه‌های هدف برنامه در ایران…………………………………………………………………80

2-20-2-7) برنامه آموزش برای همه از منظر برنامه توسعه ملی…………………………………………………81

2-20-2-8) ارتباط برنامه های عمرانی و توسعه با برنامه ملی آموزش برای همه………………………….83

2-20-2-8-1) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در برنامه چهارم…………………………………………80

2-20-2-8-2) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در برنامه پنجم……………………………………………84

2-20-2-8-3) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در سند برنامه راهبرد…………………………………..84

2-20-2-8-4) جایگاه برنامه ملی آموزش برای همه در سند تحول بنیادین…………………………………..85

2-21) ارتباط بین برنامه آموزش و پرورش و برنامه توسعه ملی………………………………………………….85

2-22) برنامه‌ها و اهداف دوره ابتدایی در طول برنامه در استان ………………………………………………….86

2-23) قوت‌ها و ضعف‌های توسعه آموزش ابتدایی استان………………………………………………………….87

2-24) تعریف شاخص آموزشی…………………………………………………………………………………………….88

 

2-25) نشانگرهای آموزشی برنامه ملی آموزش برای همه………………………………………………………….88

2-26) مروری بر تحقیقات انجام گرفته………………………………………………………………………………….90

2-26-1) پژوهش‌های داخلی………………………………………………………………………………………………90

2-26-2) تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………………….96

 

فصل سوم: روش تحقیق

3-1) روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….104

3-2) جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………….104

3-3) ابزار گرد آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………………..104

3-4) شیوه تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات…………………………………………………………………………..104

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق

4-1)مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..106

4-2)یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………… 106

4-2-1)تجزیه و تحلیل داده های مربوط به پرسش‌های پژوهش……………………………………………….106

3-4) فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….167

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

5-1) مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..177

5-2) بحث ونتیجه‌گیری از پرسش‌های پژوهش……………………………………………………………………….177

5-3) نتایج کلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 195

5-4) خلاصه نتایج………………………………………………………………………………………………………………205

5-5) محدودیت‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………………..206

5-6) پیشنهادهای كاربردی …………………………………………………………………………………………………208

5-7) موضوعات پژوهشی برای تحقیقات بعدی……………………………………………………………………..209

فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………..212

فهرست منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………..221

چكیده لاتین……………………………………………………………………………………………………………………….223

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                         صفحه    

جدول 4-1)بررسی نرخ ارتقاء بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی                                          107

جدول 4-2) بررسی نرخ مردودی بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی                                      113

جدول4-3) بررسی نرخ ترک تحصیل  بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی                                 119

جدول4-4) نرخ ماندگاری، …..نسبت اتلاف وضریب کارایی                                                125

جدول4-5) بررسی نرخ ماندگاری بر اساس پایه تحصیلی                                                  127

جدول4-6) درصد فارغ التحصیلی پایه پنجم بر اساس جنسیت                                             130

جدول4-7) بررسی میانگین طول سال های تحصیل برای هر فارغ التحصیل                             133

جدول4-7) بررسی نسبت اتلاف بر اساس جنسیت                                                           135

جدول4-8) بررسی ضریب کارایی بر اساس جنسیت                                                        138

جدول4-9) تعداد و میزان رشد دانش آموزان                                                                 141

جدول4-10) تعداد و سهم دانش آموزان دختر و پسر                                                      144

جدول4-11) تعداد و سهم دانش آموزان شهری و روستایی                                                147

جدول4-12) تعداد و سهم دانش آموزان دولتی و غیر انتفاعی                                             150

جدول4-13) پوشش تحصیلی ظاهری  دانش آموزان                                                       153

جدول4-14) نسبت دانش آموز به معلم، میزان تحصیلات معلمان                                        156

جدول4-15) تراکم دانش آموز در کلاس دایر و…                                                           161

جدول4-16) آزمون t مقایسه میانگین نرخ ارتقا ، نرخ مردودی و نرخ ترک تحصیل                  167

جدول شماره 4-17: آزمون t مقایسه میانگین نسبت اتلاف و ضریب کارایی                           168

جدول شماره 4-18: آزمون t مقایسه میانگین نرخ فارغ التحصیلی                                        168

جدول شماره 4-19: آزمون t مقایسه میانگین درصد رشد و هدف برنامه                                169

جدول شماره4-20: آزمون t میانگین سهم دانش آموز دختر، غیر انتفاعی با  هدف برنامه             170

جدول شماره4-21: آزمون t مقایسه میانگین سهم دانش آموز روستایی با  هدف برنامه               171

جدول شماره4-22: آزمون t مقایسه میانگین پوشش تحصیلی ظاهری و هدف برنامه                 171

جدول شماره4-23: آزمون t مقایسه نسبت دانش آموز به معلم با هدف برنامه                          172

جدول شماره4-24: آزمون t مقایسه میانگین تحصیلات معلمان با هدف برنامه                         173

جدول شماره4-25: آزمون t مقایسه ضریب بهره برداری از کلاس فیزیکی و هدف برنامه            174

جدول شماره4-26: آزمون t مقایسه ضریب بهره برداری از سرانه فضای آموزشی با هدف برنامه    175

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                          صفحه

نمودار 4-1)بررسی نرخ ارتقاء بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی                                         108

نمودار 4-2) بررسی نرخ مردودی بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی                                     114

نمودار 4-3) بررسی نرخ تکرار بر حسب جنسیت و پایه تحصیلی                                        120

نمودار 4-4) بررسی نرخ ماندگاری بر اساس پایه تحصیلی                                                 128

نمودار 4-5) بررسی درصد فارغ التحصیلی پایه پنجم بر اساس جنسیت                                 131

نمودار 4-6) بررسی میانگین طول سال های تحصیل برای هر فارغ التحصیل بر اساس جنسیت     133

نمودار 4-7) بررسی نسبت اتلاف بر اساس جنسیت                                                         136

نمودار 4-8) بررسی ضریب کارایی بر اساس جنسیت                                                      139

نمودار 4-9) تعداد و میزان رشد دانش آموزان                                                                142

نمودار 4-10) تعداد و سهم دانش آموزان دختر و پسر                                                      145

نمودار 4-11) تعداد و سهم دانش آموزان شهری و روستایی                                                148

نمودار 4-12) تعداد و سهم دانش آموزان دولتی و غیر انتفاعی                                             151

نمودار 4-13) پوشش تحصیلی ظاهری  دانش آموزان                                                       154

نمودار 4-14) نسبت دانش آموز به معلم،                                                                     157

نمودار 4-15) نسبت معلم به کلاس دایر                                                                        159

نمودار 4-16)میزان تحصیلات معلمان                                                                          160

نمودار 4-17) تراکم دانش آموز در کلاس دایر                                                                162

نمودار4-18) تراکم کالبدی،                                                                                      163

نمودار4-19) سرانه فضای آموزشی                                                                            164

نمودار 4-20)ضریب بهره برداری از کلاس فیزیکی                                                                                                      165

 

 

چکیده:

برای حل معضلات آموزشی و ارتقاء کارکردهای آن، در کشورهای جهان، تفکر هسته‌های آموزش برای همه را به وجود آورد. در کنفرانس جهانی جامتین تایلند در سال 1990 میلادی چارچوب و شاخص‌های کیفیت نظام‌های آموزشی مشخص گردید. با توجه به عدم وجود تحقیقاتی مبنی بر سنجش کیفیت مقطع ابتدایی در استان ایلام در مقایسه با یک چارچوب بین المللی، محقق برآن شده تا پژوهشی تحت عنوان بررسی کارایی درونی آموزش ابتدایی استان ایلام طی سالهای 84 تا89 در مقایسه با شاخص‌های برنامه ملی آموزش برای همه(E.F.A) انجام دهد. و با دسته بندی و بررسی شاخص‌های مربوطه، میزان تحقق اهداف پیش بینی شده در برنامه استانی آموزش برای همه را مشخص نماید. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ کنترل متغیر از نوع غیر آزمایشی است. جامعه و نمونه آماری به شیوه سرشماری انتخاب شده و شامل کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی استان در سال 84 تا 89 است. برای تحلیل داده‌ها از روش های آمار توصیفی استفاده شده است.یافته‌های آن نشان می‌دهد که: نرخ‌های قبولی، مردودی، ترک تحصیل، ماندگاری، فارغ‌التحصیلی، میانگین طول تحصیل، نسبت اتلاف، ضریب کارایی، سهم دانش آموزان دخترو سهم دانش آموزان غیرانتفاعی، بهبود یافته است. نرخ رشد دانش آموزان ، سهم دانش آموزان روستایی کاهش و  پوشش ظاهری در مقایسه با میزان پیش بینی در سند برنامه ملی آموزش برای همه طی دوره مذکور بیشتر است که نامطلوب است. مقدار نسبت دانش آموز به معلم، تقریباً برابر با هدف برنامه است. شاخص معلم به کلاس دایر همسو با هدف برنامه است. میزان سطح تحصیلات معلمان از هدف برنامه کمتر است. تراکم دانش آموز در کلاس دایر، کمتر از هدف برنامه بوده،تراکم کالبدی، در طول برنامه بالا بوده و سرانه فضای آموزشی پایین تر از هدف است، ضریب بهره برداری از کلاس فیزیکی برابر با هدف برنامه است.

 

کلید واژه ( کارایی درونی، برنامه ملی آموزش برای همه)

• ممقدمه:

عصری که در آن زندگی می‌کنیم عصر دگرگونی‌های متعدد و متنوع و عرصه‌ی خرد ورزی و پویایی اندیشه‌هایی است که بتوانند راه روشن گسترش و شکوفایی را فراهم آورند و تصویری گویا از آینده‌ی درخشان علم و دانش عرضه نمایند. لازمه این تلاش، تربیت انسان‌هایی است که خود به خوبی محیط پیرامونشان را بشناسند و با رویکردهای علمی روز آشنا باشند. که در این راستا آموزش و پرورش نقش خود را به عنوان عامل اساسی در سرشتن آینده افراد ایفا نموده است. زیرا آموزش و پرورش باید انسان‌ها را برای همساز شدن با تغییر و تبدیل، این خصیصه بارز هزاره‌ی سوم آماده سازد. دست یابی به آموزش و کیفیت بخشی به آن، آموزش در همه‌ی مکان‌ها و زمان‌ها و حفظ محیط زیست، بهداشت، دموکراسی، حقوق بشر و خلاصه دست یابی به حقوق انسانی همه‌ی افراد به ویژه در کشورهای عقب نگه داشته شده و در حال توسعه، سازمان بین المللی یونسکو را بر آن داشته است تا برنامه‌ی ملی آموزش برای همه [1] را برای دستیابی انسان‌ها به موارد یاد شده تدارک ببیند و از طریق تعهدات جهانی حکومت‌ها را ملزم به تلاش در راستای این اهداف نماید.

مقطع ابتدایی پایه و شالوده‌ی نظام آموزش عمومی کشور است و افراد تحت تعلیم این مقطع در آینده کشور تاثیر شگرف خواهند داشت. در برنامه ملی آموزش برای همه، نیز اساس و مبنای برخورداری از سواد، تکمیل تحصیلات این مقطع برای افراد می‌باشد. لذا بررسی کارایی آن نیز خالی از اهمیت نخواهد بود.و تحقیق در این زمینه نتایج ذیل را درپی خواهد داشت  :

1- نمایان ساختن جایگاه نظام آموزشی در جهان 2- کمک کردن به پژوهندگانی که در این باب تمایل به پژوهش دارند، به طوری که به آنان این امکان را می‌دهد که با شناخت و سرعت بیشتری مصالح کار و اطلاعات مورد نیاز خود را فراهم آورند و کار تحقیق را شروع کنند و بر حسب هدف و زمینه‌ی کار، از این اطلاعات بهره گیرند. چه بسا این اطلاعات آنان را از مطالعه‌ی بعضی کتب بی نیاز کند یا به عکس به مطالعه‌ی کتاب‌های دیگر رهنمون سازد و مصالح تازه‌ای در اختیار آن‌ ها بگذارد.

 

• بیان مسئله:

درجهان امروز، آموزش و پرورش کلید رشد و توسعه‌ی کشورهاست. و این در صورتی محقق خواهد بود که به رشد و توسعه‌ی همه جانبه و از جمله به زیر ساخت‌های آن توجه شود. اولین ساختار رسمی نظام آموزش و پرورش  در کشور ما دوره یا مقطع آموزش ابتدایی می‌باشد. این سطح از آموزش، با توجه به رشد و تربیت و تکوین شخصیت انسان‌ها در دوره کودکی- 6تا10سالگی- دوره مهمی است( عصاره، 1386).

اهمیت این مقطع آموزشی به عنوان یک خرده سیستم، شناخت موقعیت کنونی، تعیین اهداف و ارزیابی عملکرد آن جهت سنجش موفقیت برنامه‌ها و هم چنین برنامه‌ریزی جهت افزایش اثر بخشی در آینده و کیفیت آموزشی، بر کمتر کسی پوشیده است. لذا در چند سال اخیر، کیفیت آموزشی به طور جدی در اکثر کشورهای در حال توسعه و بسیاری از کشورهای توسعه یافته مورد سؤال واقع شده است. این مسئله فقط دغدغه والدین، معلمان و کارفرمایان نبوده، بلکه سیاست گزاران و برنامه ریزان نیز نگران این مسئله هستند. این عبارت به خوبی نمایان گر مسئله و اهمیت گسترش مطالعات در خصوص کارایی نظام‌های آموزشی است و مشخص می‌سازد که این موضوع به صورت یک مسئله مهم جهانی مطرح است.

نظام آموزش و پرورش به زعم گلابی(1368)، در جوامع امروز به مثابه عامل اصلی و مؤثر در تحولات اقتصادی- اجتماعی وظیفه اساسی خود را بر آموزش و پرورش همه جانبه فرد و شکوفایی و رشد استعدادهای کلیه افراد جامعه و تربیت نیروی کار ماهر و متخصص و انتقال ارزش‌های فرهنگی و علمی و فنی متمرکز نموده است. از جمله اهداف کیفی نظام تعلیم و تربیت از نظر صاحب نظران (محسن پور، 1389)، افزایش کارایی در همه سطوح و انواع آموزش‌ها می‌باشد. پس لازم است اطلاعات و داده‌ها در این خصوص فراهم گردد و با ارائه تصویری روشن و واضح از وضع موجود نظام آموزشی، با بهره گرفتن از شاخص‌ها و معیارهای مربوط به تهیه یک برنامه توسعه، و گذراندن وضع موجود و رسیدن به